FAYDALI MODEL BELGESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ DAVASININ ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ
THE IMPACT OF INVALIDATION ACTION ON UTILITY MODEL CERTIFACATE TO THE THIRD PARTIES
Av. Dr. Cahit SULUK
ABSTRACT
In Turkish law a formal examination is accepted with regard to registration procedure of utility model, and a substantial examination is not performed. Although third person allows opposing an application for registration of utility model however, Turkish Patent Institute (TPI) has no choice but to issue a registration certificate upon the request of applicant. Thereby both the practice of formal examination regime and an ineffectiveness of opposition procedure, the overwhelming majority of registered utility models are not subject to the protection requirements.
Law-maker is intended to balance this system by enacting the article of 158/II of Patent Decree Law (No. 551). According to this article if the invalidity of utility model registration is claimed, the rights derived from this certificate of registry could not used against any third person. In my opinion, with such legal arrangement, the legislator tried to correct this mistake with another, mistake. Because bringing of invalidity action practically makes the rights arising from the certificate of registry automatically ineffective and unprotected. Instead, in case of such opposition an amendment is needed in legislation to allowed TPI to make a substantial examination for utility models as it does in designs in order to evaluate protective requirements.
ÖZET
Türk hukukunda faydalı modellerin tescilinde şekli inceleme sistemi kabul edilmiş olup, esas inceleme yapılmamaktadır. Üçüncü kişiler faydalı model başvurusuna itiraz edebilmekte ve fakat itiraza rağmen başvuru sahibinin talebi üzerine TPE, belgeyi başvuru sahibine vermek zorundadır. Böylece gerek şekli inceleme sisteminin uygulanması gerekse itirazın, kendinden beklenen işlevi yerine getirmemesi nedeniyle tescile bağlanan faydalı modellerin kahir ekseriyeti koruma şartlarını karşılamamaktadır.
Yasa koyucu, getirdiği bu sistemi 551 Sayılı PatKHK'nın 158/II. maddesi ile dengelemek istemiştir. Buna göre, faydalı model belgesinin hükümsüzlüğü davası açılmışsa artık belgeden doğan hak, üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyecektir. Böyle bir düzenlemeye gitmekle bize göre yasa koyucu, bir yanlışı başka bir yanlışla düzeltmeye çalışmıştır. Zira açılan bir hükümsüzlük davası, neredeyse otomatik olarak belgeden doğan hakkı işlevsiz ve korumasız hale getirmektedir. Bunun yerine, aynen tasarımlarda olduğu gibi itirazın varlığı halinde TPE, faydalı modelin koruma şartlarını karşılayıp karışılamadığını inceleyebilecek (esas inceleme) şekilde mevzuatta değişikliğe gidilmelidir.
Giriş
Hukukumuzda faydalı modellerle ilgili ilk düzenleme, 1995 tarihli Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK (PatKHK) ile gerçekleştirilmiştir . Buluş basamağını aşmayan, bununla birlikte yeni ve sanayiye uygulanabilir nitelikteki buluşlar faydalı model belgesi ile korunur. Ancak buluş basamağını aşan bir buluşun sahibi, patent belgesi alabileceği gibi, faydalı model belgesi de alabilir. Buna karşılık, buluş basamağını aşmayan buluşlar patent korumasından yararlanamaz (PatKHK m. 9).
Firmaların, bazen şahısların, özellikle de KOBİ'lerin geliştirdiği pek çok ufak buluş, patentler için aranan buluş basamağını aşamaz. Hatta zaman zaman buluşlar, koruma şartlarını karşılasa bile, yüksek maliyet gibi nedenlerle patentlenmeyebilmektedir. Ancak özellikle KOBİ'lerin yenilik ve Ar-Ge yapmasının özendirilmesi, pek çok ekonomide bir ihtiyaçtır. Diğer yandan buluşun patentlenmesi uzunca bir sürece ihtiyaç duyar. Oysa faydalı model tescil prosedürü çok daha kısa, ucuz ve pratiktir Sayılan bu ve benzeri nedenlerle pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de patentin yanında buluşlar, faydalı model belgesi ile koruma altına alınmıştır.
Faydalı model koruması, patent korumasına benzer . Hatta PatKHK'nın 166. maddesine göre, "faydalı model belgelerine ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı ve faydalı model belgelerinin özelliği ile çelişmediği takdirde, patentler için öngörülen hükümler, faydalı model belgeleri için de uygulanır" (Vurgular madde metninde yoktur). Diğer yandan "patent sahibine tanınan koruma, faydalı model belgesi sahibine de aynen tanınır" (PatKHK m. 164). Madde hükmünde korumanın aynılığına ilişkin düzenleme yoruma muhtaçtır. Anılan maddede, her iki belgeden doğan hakkın, sahibine münhasır yetkiler verdiği, bu yönüyle de korumanın eşit etki doğurduğu anlatılmak istenmektedir. Yoksa belgeden doğan hakkın zayıf ve kuvvetli oluşu itibariyle PatKHK'nın genel düzenlemesine bakıldığında patent korumasının çok daha güçlü olduğu hemen anlaşılacaktır .
İncelemesiz patent sistemi bir tarafa bırakılırsa, patent belgeleri verilmeden önce TPE veya onun yetkilendirdiği başkaca bir patent ofisi tarafından başvuruya konu buluşun koruma şartlarını taşıyıp taşımadığı incelenmek suretiyle patent belgesi verilir (esas inceleme - substantial examination). Oysa faydalı model belgesi yönünden sadece şekli inceleme (formal examination) yapılır; esas inceleme gerçekleştirilmez. Hatta faydalı model başvurularına üçüncü kişilerin itirazı olsa bile, TPE başvuru sahibinin talebi üzerine belgeyi, başvuru sahibine vermek zorundadır. Bu nedenle her iki belgenin de uygulamada aynı kuvvete sahip olması beklenemez.
EN
TR
