Sayfa 467Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti
Prof. Dr. Emine YAZICIOĞLU…
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi…
1. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) gerekçesinde “6762 sayılı Türk Ticaret Kanunun sigorta hukuku kitabının yenilenmesinde dikkate alınan ana kaynağın, çeşitli tarihlerde değişikliğe uğramış olan Alman Sigorta Sözleşmeleri Kanunu olduğu” ifade edilmiştir. Ancak TTK’nun sigorta sözleşmesine ilişkin hükümleri, “ana kaynak” Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu (Alm.SSK) hükümleri karşılaştırıldığında, TTK hükümlerinin Alm.SSK hükümlerinden oldukça farklı olduğu; madde gerekçelerinde de neden farklı düzenleme getirildiği hususunda bir açıklama yapılmadığı görülmektedir. TTK’nun sigortacının kanuni halefiyeti hakkındaki düzenlemesi bakımından da aynı durum söz konusudur. Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’nda, sigortacının kanuni halefiyeti, zarar sigortalarına ilişkin genel hükümler (Alm.SSK m. 74 – 87) kapsamında 86. madde ile düzenlenmiştir. Söz konusu maddenin birinci fıkrasında “sigorta ettiren üçüncü bir şahsa karşı tazminat talep hakkına sahipse, sigorta tazminatını ödeyen sigortacının bu hakka halef olacağı; ancak halefiyetin sigorta ettiren aleyhine ileri sürülemeyeceği” öngörülmüş; 2. fıkrasında sigorta ettirenin, sahip olduğu tazminat talep hakkının muhafazasına yönelik tedbirleri almak ve sigortacının bu hakkı ileri sürebilmesine yardımcı olmakla yükümlü olduğu, bu yükümlülüğün ihlali halinde uygulanacak yaptırım hüküm altına alındıktan sonra 3. fıkrasında sigortacının halef olduğu hakkı ileri sürülebileceği kişiler
Buna karşılık TTK’nda sigortacının kanuni halefiyeti hakkında mal sigortalarında…
“(1) Sigortacı, sigorta tazminatını ödedikten sonra hukuken sigortalı yerine geçer.…
(2) Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya…
(3) Sigortalı veya zarar gören, birinci fıkra gereğince sigortacıya geçen haklarını…
2. Madde gerekçesinde “Söz konusu madde ile sorumluluk sigortalarındaki halefiyet hali de açıkça hüküm altına alınmış ve özelliğinden dolayı da genel zarar sigortasındaki halefiyetten bağımsız olarak düzenlenmiştir.” denilmiş…
1472. maddeden farklı olan birinci husus, sorumluluk sigortalarında sigortalıdan…
Şu hâlde TTK m. 1481. maddenin mevcut metni yerine “1472. madde hükmü sorumluluk sigortaları hakkında da uygulanır. Sorumluluk sigortalarında sigortalı dışında zarar gören de sigortacıya intikal eden hakkı ihlal edici şekilde davranırsa sigortacıya karşı sorumlu olur.” şeklinde…
3. 1481. maddenin gerekçesinde sorumluluk sigortalarında sigortacının kanuni halefiyeti hakkında ayrı düzenleme getirilmesinin nedeni “Bu konu doktrinde çok fazla tartışmaya neden olmuş ve bu tür sigortalarda sigortalı ile zarardan sorumlu olan aynı kişi olduğundan sigortacının zararın failine (borçluya) başvurması nedeni ile halefiyetinden bahsedilemeyeceği, aksi taktirde sigortacının sigortalısı için ödediği tazminatı geri sigortalısına rücu edeceği şeklinde bir sonuca varılacağı ve bu durumda da sigortalı için prim ödenmesinin bir anlamı olmadığı ileri sürülmüştür. Bu görüşte haklılık payı olmakla birlikte, sorumluluk sigortalarında hiçbir şekilde halefiyetin olamayacağını söylemek de doğru değildir. Şöyle ki, özellikle müteselsil sorumluluk halinde, zarar görenin müteselsil sorumlulardan birinden veya bunun sigortacısından zararının tamamını alması halinde sigortacı sigortalısına halef olarak fazla ödediği miktar için diğer sorumlulara rücu edebilir. Maddenin ikinci ve üçüncü fıkrası ise genel anlamdaki halefiyette olduğu gibi düzenlenmiştir.” şeklinde…
Ancak TTK m. 1472 / 1 hükmünde olduğu gibi TTK m. 1481 / 1 hükmünde de “sigortacının…
4. Kaynak Alm.SSK’nun 86. maddesinden farklı olarak mal ve sorumluluk sigortalarında…
(i) kanuni halefiyet şartlarının belirlenmesi bakımından açıklıktan yoksundur;…
(ii) halefiyete dayanan rücu hakkının sigortalı aleyhine kullanılamayacağı…
(iii) halefiyete dayanan rücu hakkının, hakkın muhatabı bakımından sınırlandırılması…
(iv) 1472. madde, aksine anlaşma içeren sözleşmenin geçersiz olduğu derecede…
5. Halefiyet şartlarının belirlendiği TTK m. 1472 / 1 ve TTK m. 1481 / 1 hükümleri…
5.1. 1481. maddenin “Sigortacı, sigorta tazminatını ödedikten sonra hukuken sigortalı yerine geçer.” şeklindeki birinci cümle, “sigor
Sigorta tazminatının geçerli bir sigorta sözleşmesinden doğan borç olarak ödenmiş…
TTK m. 1484 hükmünün uygulanmasında dahi geçerli bir sigorta sözleşmesinin mevcudiyeti…
5.2. 1481. maddenin “Sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel tutarında sigortacıya ait olur.” şeklindeki ikinci cümle, “sigortacı tarafından tazmin edilen zarar dolayısıyla sigortalının sorumlulara karşı tazmi
TR
EN
