2008/60 Beyin Ölümü Bildirimlerinin ve Kadavra Organ Bağışının Artırılması Genelgesi

Avrupa Konseyi’nin verilerine göre, 2007 yılı kadavra organ bağışı milyonda kişi başına İspanya’da 34.3, Belçika’da 28.15, Fransa’da 25.3 iken, Türkiye’de bu rakam 3.0’dır. Ayrıca dünya standartlarına göre, her ventilatörlü yoğun bakım yatağı başına yılda en az bir beyin ölümü vakası bildirilmesi gerekmektedir. Ancak, ülkemizde 2500’ün üzerinde ventilatörlü yoğun bakım yatağı mevcut iken, neredeyse bu sayının beşte biri kadar beyin ölümü bildirimi yapılmaktadır. Bu durum beyin ölümlerinin bildirimi konusunda bir takım aksaklıkların ve eksikliklerin mevcut olduğunu göstermektedir. Ventilatörlü yoğun bakım yatağı başına bir beyin ölümünün bildirilmesi halinde, her yıl yaklaşık olarak 4000 böbrek, 2000 karaciğer ve 2000 kalp hastasının organ nakli ile tedavisi mümkün olabilecektir. Ülkemizde 2007 yılı içinde, kadavradan 399 böbrek, 209 karaciğer, 61 kalp nakli yapılmıştır. Her yıl bekleme listelerine eklenen hasta sayısı artış gösterirken, yapılan nakillerin sayısı aynı hızda artış göstermemesi nedeniyle, hastaların bir kısmı organ beklerken hayatlarını kaybetmektedirler. Bu eksikliği gidermek ve organ azlığına çözüm bulmak için en etkin yollardan biri beyin ölümü bildirimlerinin ve kadavra organ bağışı sayısının artırılmasıdır.

Öte yandan beyin ölümü gerçekleşmiş olan kişilerden, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun çerçevesinde organ ve doku alınabilmesi için öncelikle dört kişilik hekimler kurulunca (anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanı, nöroloji uzmanı, beyin cerrahisi uzmanı ve kardiyoloji uzmanı) yoğun bakım şartlarında beyin ölümü teşhisinin konulması gerekmektedir. Kişi sağlığında organ ve doku bağışında bulunduğunu sözlü veya yazılı vasiyetle belirtmemiş, bu konudaki isteğini iki tanık huzurunda açıklamamış ise sırasıyla ölüm anında yanında bulunan eşi, reşit çocukları, ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin, bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muvafakatının alınması gerekmektedir.

Ventilatörlü yoğun bakıma sahip hastanelerde görev yapan başhekimlere, organ ve doku nakli koordinatörlerine, acil servis personeline, ayrıca beyin ölümü teşhisini koyacak anesteziyoloji ve reanimasyon, nöroloji, beyin cerrahisi ve kardiyoloji uzmanlarına önemli görevler düşmektedir. Organ ve doku nakli koordinatörlerinin sık sık yoğun bakımları ziyaret ederek beyin ölümlerinin tespitinde yoğun bakım sorumlu hekimi ile yakın irtibat halinde olması, beyin ölümü teşhisinin konulması için dört kişilik hekimler kurulunu toplaması, bu kurulun organ ve doku nakli koordinatörüne yardımcı olması, beyin ölümünün tespiti halinde yoğun bakım sorumlusunun hastanın yakınlarına kişinin öldüğünü bildirmesi ve daha sonra organ bağışı teklifinde bulunmak üzere aile onayının alınması için organ ve doku nakli koordinatörünün aile görüşmesini yapması gerekmektedir. Tüm sürecin organizasyonu hakkında daha ayrıntılı bilgi ve gerekli koordinasyonun sağlanması için, gerektiğinde Bakanlığımız Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi ile irtibata (Tel: 0 (312)-310 55 82 - 310 60 49) geçilmesi uygun olacaktır.

Öte yandan hastanede ventilatörlü yatağa sahip yoğun bakım servisi olduğu halde, beyin ölümü teşhis kurulunu oluşturan hekimlerden bir veya birkaçının mevcut olmadığı durumlarda, kurul diğer en yakın hastanelerden sağlanacak uzmanlarla o vaka için en kısa sürede oluşturulmalı ve beyin ölümü tanısı konulmalıdır.

Bu itibarla, Bakanlığımızca ülkemizde organ azlığına çözüm bulmak, organ nakli ve bağışı konusunda dünya standartlarını yakalamak için, her ventilatörlü yatak başına yılda bir beyin ölümü bildirimi yapılması hedeflenmiş olup, organ bağışının sağlanması konusunda sürecin daha etkin, verimli ve hızlı bir şekilde işletilerek, ilgili tüm birim ve sağlık personelinin görev ve sorumluluklarını layıkıyla yerine getirmesi amaçlanmıştır. Eğer İlinizde, bu hedeflerin tutturulması mümkün görünmüyor ise, nedenlerinin araştırılması ve çözüm önerileri ile birlikte Bakanlığımıza ayrıntılı bir raporun gönderilmesi gerekmektedir.