I. GİRİŞ
Devlet harcamaları ve verilen borçlar eksi geri ödemelerin ekonomik özelliklerine göre sınıflandırması, devletin görev ve fonksiyonlarını yerine getirirken yürüttüğü faaliyetlerde kullandığı mal ve hizmetlerin çeşitlerini ve bunların milli ekonomiye, piyasalara ve gelir dağılımına etkilerini gösterir.
Devlet birimleri arasında ve zaman serileri açısından kamu harcamalarının maaş ve ücretler, mal ve hizmet alımları, borç faizi ödemeleri, hane halklarına veya devletin diğer birimlerine transferler ve borç verme ve verilen borçlardan yapılan tahsilatların dağılımında önemli farklılıklar olabilir ve bu farklılıkların izlenmesinde fayda görülebilir.
Ekonomik sınıflandırma, çalışanlara sağlanan ayni imkanlar örneğinde olduğu gibi nihai kullanım amacı ve yeri üzerinde değil, mal ve hizmet alımında olduğu gibi işlem gerçekleştiğinde işlemin ilk niteliği üzerinde durur. Ekonomik sınıflandırma birimi işlem olup, bu genellikle devlet bütçesinde ve hesaplarda farklı bir kodla tanımlanır.
Uluslararası standartlara (GFS: Government Finance Statistics ve ESA 95: European System of Integrated Economic Accounts) uygun olarak hazırlanan Analitik Bütçe Sınıflandırmasının "Ekonomik Sınıflandırma" bölümünün detayları hakkında bütçe hazırlığı ve uygulamasında görevlilere yardımcı olmak üzere rehber niteliğinde hazırlanan bu Talimatta önce bir takım temel tanımlar ve kriterlerden bahsedilmiş, daha sonra bu tanımlar esas alınarak ilgili mevzuatına göre ödenmesi gereken tutarların ekonomik sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde hangi kodlara gider kaydedileceği anlatılmıştır.
Aşağıda yer alan tanım ve açıklamalar çerçevesinde harcamanın ekonomik sınıflandırması 4 düzeyli ve toplam 6 haneli bir kod grubundan oluşacaktır.
Bu itibarla, Talimatta yer alan açıklama ve tanımlar giderin yasal dayanağı olarak kullanılmayacak, sadece ödemelerin tahakkuk evrakında hangi kodlara gider kaydedileceği hususunda esas alınacaktır.
Öte yandan,
1. Bu Talimatın yayımından önce Tahakkuk ettirilerek ödenmiş evraklar ile tahakkuk işlemleri başlatılarak ilgili saymanlığa intikal ettirilmiş ve henüz ödenmemiş evraklarda farklı ekonomik kodlar belirtilmiş olsa bile bu evrakların düzelttirilmesi yoluna gidilmeyecektir.
2. Analitik Bütçe Sınıflandırmasında; ilama bağlı borçlar, taahhüt avansları ve akreditiflerden harcanmayan kısımların devri ile özel ödenek kaydına ilişkin bütçe işlemlerinde program bütçe uygulamasına göre farklılıklar olacaktır.
- İlama bağlı borçlar, prensip olarak borcun kaynağı olan ilgili bütçe tertiplerinden ödenecektir.
- Taahhüt avansları ve akreditiflerden harcanmayan kısımlar ise avansın veya akreditifin açıldığı hizmetlerle ilgili bütçe tertiplerine devredilecektir.
- Özel ödenekler ise, harcamanın niteliğine göre detaylandırılarak ekonomik sınıflandırmanın ilgili bölümlerine ayrı ayrı kaydedilecektir.
(1) Sıra No’lu Bütçe Uygulama Talimatı ekinde yer alan ekonomik sınıflandırmanın dört düzeyine ait listenin detaylarından açıklamasına ihtiyaç duyulanların dışında kalanlar ise sadece sayılmak suretiyle tekrarlanmıştır.
II. TANIMLAR
1. HARCAMA: Harcama, geri ödenmeyen bir başka deyişle herhangi bir mali hak yaratmayan veya mevcut bir mali hakkı
ortadan kaldırmayan devlet ödemeleri olarak tanımlanabilir. Harcama, cari ya da sermaye nitelikli olabilir. Mal veya hizmet alımında olduğu gibi bir şey karşılığında yapılabileceği gibi karşılıksız harcama da yapılabilir. Bu nedenle harcama, devletin itfa ödemelerini, bir başka deyişle finansman bölümünde sınıflandırılan kamu borçlarının anapara geri ödemelerini ve borç verme bölümünde sınıflandırılan devlet tarafından verilen borçları kapsamaz.
Cari ya da sermaye nitelikli harcama tanımına giren ödemelerin kapsamına, bu mal veya hizmetlerin alımları/yapımları sırasında ve bunlarla birlikte mutad olarak yapılan vergi, resim, harç, depo-antrepo ücreti gibi mütemmim ödemeler aynı ekonomik koduna kaydedilir. Ancak, kullanım sırasında yapılan ve işletmeye yönelik bu tür ödemeler ayrı gider olarak değerlendirilmelidir.
Ekonomik sınıflandırmanın özellikle III, ve IV, düzeylerinde cari ve sermaye bölümlerinde aynı isim veya tanımlarla yer alan bazı detaylara rastlanması mümkün olacaktır. Burada harcamanın hangi bölüme gider kaydedileceğinin belirlenmesinde temel kriter yukarıda açıklanan cari ve sermaye ayrımında kullanılan kriterler olacaktır.
1.a Cari Harcama: Cari harcama, sermaye varlıkları veya sermaye varlıklarının üretiminde kullanılacak mal veya hizmetler için yapılan ödemeler dışında kalan, karşılıklı ödemeleri ve alıcıların sermaye varlıkları satın almasına izin verilmesi, sermaye varlıklarının uğradığı tahribat veya zarar için alıcılara tazminat ödenmesi dışında kalan, alıcıların mali sermayesinin artırılması dışındaki amaçlarla yapılan karşılıksız ödemeleri kapsar.