Seri No: 35 Gelir Vergisi Genel Tebliği

Bu kanunla, 6582 sayılı kanunun 1 ve 2 inci maddeleri tadil olunmakta ve mezkûr kanuna geçici bir madde eklenmektedir.

Bu sebebledirki, 5421 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Esnaf muaflığına taallûk edip 6582 sayılı kanunun 1 ve 2 inci maddeleriyle tadil gören hükümleri dışındaki hükümleri hakkında 29 sıra numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde verilen izahat dairesinde muamele icrasına devam olunması lâzım gelir.

I - Esnaf muaflığının genel şartlarında yapılan değişiklik :

6582 sayılı kanunun 1 inci maddesi, 5421 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin 2 ve 3 numaralı bendlerinin tadiline taallûk eylemektedir. 6838 sayılı kanunla, bu muaddel bend hükümleri yeniden tadil edilmiş bulunmaktadır.

a) İş yerlerinin yıllık gayrisâfi iratları 300 lirayı aşmamak :

5421 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Esnaf muaflığının umumî şartlarına taallük eden 10 uncu maddesinin 2 numaralı bendi, 6582 sayılı kanunla (iş yerlerinin yıllık gayri safî iratları toplamı 180 lirayı aşmamak) suretinde tadil edilmiş; bu kanunda ise, (İşyerlerinin yıllık gayri safî iratları toplamı 300 lirayı aşmamak) şeklinde yeniden değiştirilmiştir.

300 liralık haddin tayininde, evvelce olduğu gibi gayri safî iradın takdir tarihlerine göre, Gelir Vergisi Kanununun geçici 6 ncı maddesinde tasrih olunan nisbetlerde zam ve tenzillerin yapılması ve binnetice, gayrisafî iratları 1/1/1940 dan evvel takdir edilmiş bulunan iş yerlerinin gayri safî iratlarına % 50 zam, 28/2/1947 tarihinden sonra takdir gören iş yerlerinin iratlarından % 35 tenzilât yapıldıktan sonra kalan miktarın 300 lirayı aşıp aşmadığına bakılması icap eder.

Bu hale nazaran, bir mükellefin işgalindeki işyerlerinin gayrisafi iratları 1/1/1940 dan evvel takdir edilmiş ise, mezkur iratların toplamı 200, 28/2/1947 den sonra takdir olunmuşsa 462, 1/1/1940-28/2/1947 arasında takdir edilmişse 300 lirayı aşıp aşmadığının aranılması, bu hadler aşılmamışsa mükellefin bu bendde yazılı şartları haiz bulunduğunun kabul edilmesi gerekmektedir.

Mükellefin birden fazla işyeri mevcut olupda bu yerlerin gayrisafî iratlarının takdir tarihleri tehalüf ettiği takdirde işyerinin her biri için yukarıda belirtildiği şekilde zam ve tenziller yapıldıktan sonra toplamının 300 lirayı aşıp aşmadığına bakılması zaruridir.

Bu şart, yeni işe başlayanlarda işe başlama, işine devam edenlerde takvim yılı başındaki duruma göre tayin edileceğinden, 1956 yılı içinde işe başlamış olanların işe başladıkları tarihte, diğerlerinin 1/1/1956 tarihinde işgallerinde bulunan iş yerlerinin yıllık gayri safî iratlarına bakılacak ve yukarda belirtilen zam ve tenziller yapıldıktan sonra bu iratların toplamı 300 lirayı aşmamakta ise, anılan kimselerin 1956 yılında mezkûr şartı haiz oldukları kabul edilecektir.

Gayri safî iradı mevcut olmayan (Binanın yeniden inşa edilmiş olması gibi) iş yerlerinin iradı sür'atle takdir ettirilmeli ve mezkûr irada itiraz olunmuşsa İtiraz Komisyonu kararına göre taayyün eden miktar nazara alınmalıdır. 29 numaralı genelgede de belirtildiği veçhile takdir ve itiraz işlerinin sür'atle intacı, hem mükelleflerin mükelleflik durumlarını bir an evvel tayin edebilmelerine hem de hazine hukukunun ziyaa uğramamasına imkân vereceği cihetle vergi dairelerinin bilhassa bu noktaya ehemmiyet atfeylemeleri icap eder.

b) Ayrıca ticarî ve meslekî faaliyetleri dolayısiyle 5432 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutmak mecburiyetinde olmamak :

5421 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin 3 numaralı bendi, 6582 sayılı kanunla (66 ıncı maddenin 1-4 numaralı bendleri ile 67 nci maddede zikredilen kazançlar dışındaki kazanç ve iratlar dolayısiyle yıllık beyan esası üzerinden gelir vergisine tabi olmamak) şeklinde değiştirilmiş, bu kanunla mezkûr hüküm (ayrıca ticarî ve meslekî faaliyetleri dolayısiyle, 5432 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutmak mecburiyetinde olmamak) suretinde tekrar tadil edilmiştir.

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutacaklar bu kanunun 163 üncü maddesinde tasrih edilmiştir.

Bir kimse, birden fazla ticaret ve sanat işleri ile iştigal edebileceği gibi ticarî ve sınaî meşgaleleri yanında ayrıca meslekî faaliyette de bulunabilir ve ticaret işlerinden her hangi birisinde muafiyet şartlarını haiz olmadığından veyahut meslekî işi gerçek usulde gelir vergisi ile teklifini gerektirdiğinden, Vergi Usul Kanununun yukarıda zikredilen 163 üncü maddesi mucibince defter tutmak mecburiyetindedir. Bu durumda böyle bir kimsenin, esnaf muaflığının diğer genel ve özel şartlarını haiz olsa dahi, bilumum ticarî ve sınaî muamelâtından dolayı gelir vergisile teklifi zaruridir.