Mirasbırakan (M) ölümünden önce düzenlediği vasiyetnamesinde “Yeğenim (Y)’nin büyük…
SORULAR/CEVAPLAR
1. Söz konusu tasarruf bakımından mirasın her bir mirasçıya geçiş anını değerlendiriniz.
Mirasbırakan, art mirasçılığa yer verdiği tasarrufunda mirasın ön mirasçıdan art mirasçıya geçiş anını belirlemiş olabilir. Örneğin, mirasbırakan söz konusu tasarrufunu “ölümümden on yıl sonra”, “ön mirasçının ölümünden sonra”, şeklinde vadeye bağlayabileceği gibi; “ön mirasçı beş yıl sonra üniversiteden mezun olunca” şeklinde geciktirici koşula ya da “ön mirasçı beş yıl sonra üniversiteden mezun olamazsa” şeklinde bozucu koşula bağlayabilir. Buna karşılık, mirasbırakan tasarrufunda bu tarz bir vade ya da koşul belirtmemişse, MK m.522, f.1 uyarınca mirasın ön mirasçıdan art mirasçıya geçiş anı ön mirasçının ölümü anı olarak kabul edilir. Buna karşılık, MK m.522, f.2 uyarınca, tasarrufta geçiş anı gösterilmiş olup ön mirasçının ölümünde bu an henüz gelmemişse miras, güvence göstermeleri koşuluyla ön mirasçının mirasçılarına teslim edilir. MK m.522, f.3 uyarınca mirasın artmirasçıya geçmesine herhangi bir sebeple olanak kalmadığı anda miras, önmirasçıya; önmirasçı ölmüşse onun mirasçılarına kesin olarak kalır.
Somut olayda, mirasbırakan (M), ölümünden önce düzenlediği vasiyetnamesinde mirasın geçiş anını düzenlemiştir. Buna göre; ön mirasçı (K), (M)’nin ölümüyle mirası devralacaktır. Mirasın (K)’dan (O)’ya geçiş anı ise (K)’nın 50 yaşına bastığı an olacaktır. Mirasbırakan (M), böyle bir düzenleme yapmamış olsaydı; mirasın (O)’ya geçiş anı (K)’nın ölümü anına denk gelecekti.
2. Söz konusu tasarrufta adı geçen (K), mirasbırakan (M)’nin ölümü anında ondan önce ölmüş bulunursa bunun (O)’nun mirasçılığına etkisi ne olacaktır?
MK m.525, f.3 uyarınca önmirasçı mirasbırakanın ölümünde sağ değilse veya mirastan yoksun kalmışsa ya da mirası reddederse, miras artmirasçıya geçer. Bu durumda somut olayda (K), (M)’nin ölümü anında sağ olmadığı için art mirasçı olan (O), (M)’nin mlümü anında miras kendisine geçecektir.
3. (O)’nun mirasın kendisine eksiksiz geçmesi için alabileceği özel önlemler var mıdır?
Art mirasçının hakkı beklenen hak niteliğinde olduğu için yasa koyucu art mirasçıyı koruyucu bazı tedbirler kabul etmiştir. Bu tedbirler MK m.523’te öngörülmüştür:
Bunlardan birincisi, defter tutulmasıdır. Bu defter sulh mahkemesi tarafından tutulur. Mahkeme defterin tutulması için re’sen hareket eder. Ön mirasçının bir talebi olmasa da mahkeme intikal edecek malların neler olduğunu kendiliğinden belirler. Zira bu mallar ön mirasçının mevcut mallarıyla karışacağı için hangisinin terekeden geldiğini tespit etmek mümkün olmayabilir. Somut olayda böyle bir risk olmasa dahi kanunun emredici hükmü gereği sulh hukuk mahkemesi bu tedbiri almak zorundadır. (MK m.523, f.1)
Yasa koyucunun öngördüğü ikinci tedbir ise, ön mirasçının art mirasçı lehine güvence vermesi esasıdır. Fakat, bu ilkinden farklı olarak emredici bir düzenleme değildir. Mirasbırakan ön mirasçıyı güvence verme yükümlülüğünden kurtarabilir. Burada ne şekilde bir güvence verilecektir? Bir taşınmaz söz konusuysa mirası geçirme yükümlülüğü tapuya şerh verilebilir. Taşınır olması halinde ise yeter derecede başka bir teminat gösterilebilir. Aynı şekilde, art mirasçı da bu güvenceden vazgeçmek suretiyle ön mirasçıyı güvence vermekten kurtarabilir. Diğer yandan, bu yükümlülük, ön mirasçının saklı payın dışında kalan kısmı için söz konusudur. Örneğin, ön mirasçı mirasbırakanın alt soyu ise ve art mirasçı mirasbırakanın arkadaşı ise, ön mirasçının güvence yükümlülüğü yalnızca saklı payı aşan kısım içindir. (MK m.523, f.2)
Somut olayda, sulh mahkemesinin (O)’nun talebi bulunmasa dahi re’sen defter tutması sayesinde (O)’nun beklenen hakkı koruma altına alınmış olur. Ayrıca (O), mirasbırakan tarafından bu yükümlülükten kurtarılmış olmadıkça, (K)’nın kendisi lehine güvence göstermesini isteyebilir.
4. (O) henüz ana rahmine düşmemiş olsaydı bunun (M)’nin tasarrufuna etkisi ne olurdu?
Mirasbırakan, kendi ölümü anında henüz ana rahmine düşmemiş bir varlığı da art mirasçı atayabilir. Bu durumda MK m.525, f.1 uyarınca artmirasçı, mirası belirlenmiş olan geçiş anında sağ ise kazanır.
Somut olayda geçiş anı (K)’nın 50 yaşına bastığı an olarak belirlenmiştir. Bu durumda (O), bu anda sağ olması koşuluyla art mirasçı olabilecektir.
5. Mirasbırakan (M), “Yeğenim (Y) terekenin tamamı üzerinde intifa hakkı sahibi olsun. Onun kızı (K)’yı ön mirasçı olarak atıyorum. (K) öldüğünde ise (K)’nın oğlu (O) mirasçım olsun.” şeklinde bir tasarruf yapabilir miydi? Değerlendiriniz.