Borçlar Hukuku - Haksız Fiil

BK m. 49 uyarınca “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür.” Hükümde, hukuka aykırılıktan ne anlaşılması gerektiği belirtilmemekte, bununla birlikte öğretide hakim olduğu kabul edilen objektif teori uyarınca ikili bir ayrım üzerinden hukuka aykırılık unsuru tanımlanmaktadır. Buna göre bir mutlak hak ihlali söz konusu olduğunda, temel bir koruma normu ihlal edilmiş olacağından hukuka aykırılık unsuru gerçekleşir. Mutlak hak ihlali dışında bir zararın (“diğer zararlar”, “salt ekonomik zarar”) ortaya çıkması halinde ise bir davranış normunun ihlal edilmiş olması aranacaktır.

Olayda, (A)’nın vücut bütünlüğü zarar görmüş, böylece bir mutlak hakkı ihlal edilmiştir. Ancak, hukuka aykırı bir fiilden bahsedebilmek için yukarıda açıklananların yanı sıra bir kıstasın daha eklenmesi gerekmektedir: bir hukuka uygunluk sebebinin bulunmaması. Hukuka uygunluk sebepleri, “hukuka aykırılığı kaldıran haller” başlığı altında BK m. 63’te düzenlenmiştir. İlgili hükme göre, “Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı sayılmaz./ Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz.”

Somut olayda, bir halı saha maçına çıkan (A)’nın uğramış olduğu zarara yol açan fiil açısından bir hukuka uygunluk sebebinin bulunup bulunmadığı incelenmelidir. BK m. 63/2’de belirtildiği üzere, zarar görenin rızası hukuka aykırılığı ortadan kaldıran sebepler arasında yer almaktadır. Ancak bunun için söz konusu rızanın geçerli olması şarttır.(1) Zarar görenin rızası, belirli bir fiile ilişkin olabileceği gibi (örneğin tıbbi bir müdahaleye ya da fotoğrafın gazetede yayınlanmasına verilen rızada olduğu gibi), oluşup oluşmayacağı kesin olmayan bir zarara neden olabilecek riskli bir faaliyetin kabul edilmesi şeklinde de olabilir. Özellikle spor karşılaşmalarına katılan kişilerin, bu spor karşılaşması sırasında ortaya çıkabilecek birtakım zarar verici davranışlara ilişkin riski üstlendiği, dolayısıyla ortaya çıkabilecek zarara neden olan fiiller bakımından hukuka uygunluk sebeplerinden zarar görenin rızasının bulunduğu kabul edilmektedir.(2)

Spor karşılaşmasında yer alan kişinin verdiği örtülü rıza, ilgili spor dalının kuralları çerçevesinde verilen zararlara ilişkin olup, bu spor dalının kurallarının ihlal edilmesi sonucunda uğranılan zararlara ilişkin değildir. Başka bir deyişle, Yargıtay’ın da ilgili kararında ifade ettiği gibi “Sporcu oyuna ve yarışmaya katılırken, oyun kuralları çerçevesinde meydana gelebilecek normal yaralanmalara izin verdiğinin kabulü gerekir, yoksa oyun kurallarına uymayan eylemlerle karşıdaki sporcuya verilen zararlar için izinden bahsedilmesi mümkün olmayıp söz konusu eylem sporcunun kişilik haklarına yapılan bir saldırı olarak kabul edilmesi gerekmektedir.”(3)Bu durumda somut olayda zarara yol açan fiilin ilgili spor dalının kuralları dahilinde kaldığı kabul edilirse, zarar görenin rızası dolayısıyla söz konusu fiilin hukuka uygun olduğu söylenebilecektir.

(S)’nin sosyal paylaşım sitesinde yayınladığı iletiler ve (P) ile yaşadığı diyaloğun, rızası olmaksızın bir gazetede yayınlanması bir kişilik hakkı ihlalidir. Bu durumda bu konuşmanın bir gazetede yayınlanması fiilinin bir haksız fiil teşkil etmemesi için akla gelebilecek tek hukuka uygunluk nedeni üstün kamu yararı olabilir. Anayasa’nın 28. maddesinde belirtildiği üzere “Basın hürdür, sansür edilemez.” Bununla birlikte yine Anayasa’nın 20. maddesi uyarınca “Herkes, özel hayatına…saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.” Somut olayda basın özgürlüğü ve özel hayatın gizliliği şeklinde karşımıza çıkan kişilik haklarının çatışması söz konusudur. Bu durumda hangisine öncelik verileceği sorusu, Yargıtay’ın yerleşik içtihatları doğrultusunda belirli kıstaslar dikkate alarak yanıtlanmalıdır. Yargıtay’ın basın özgürlüğünün kişilik hakları karşısında üstün tutulabilmesi için aradığı kıstaslar ise şunlardır: gerçeklik, güncellik, kamu yararı ve toplumsal ilgi ve konu ile ifade arasındaki düşünsel bağlılık/kullanılan ifadelerin uygunluğu.(4)