Aşağıdaki olayları eşya kavramı ve eşya hukukuna hâkim olan ilkeler bakımından değerlendiriniz. …
SORULAR/CEVAPLAR
1) Bay (A) kahve içmek için Beyoğlu’nda buluştuğu arkadaşı Bay (B) ile aşağıda sayılanların…
a. Çekeceği yeni sinema filminin senaryosu
Türk Medeni Kanunu’nun Eşya Hukuku başlıklı dördüncü kitabında “eşya” kavramı tanımlanmış değildir. Doktrinde eşya kavramı; cismani, sınırlandırılmış, ekonomik bir değer taşıyan, üzerinde hukuki ve fiili hakimiyet kurulabilen insan ve hayvan dışındaki şeyler olarak tanımlanmaktadır.İsviçre-Türk Medeni Kanunu, maddi varlığı olan, bir başka deyişle cismani şeyleri eşya olarak kabul etmektedir.
Anıldığı üzere, bir şeyin eşya niteliği kazanabilmesi öncelikle bu şeyin cismanilik şartını karşılamasına bağlıdır. Öte yandan, günümüzde fikir ve sanat eserleri ile buluşlar üzerinde mülkiyet değil bir başka mutlak hak olan fikri hak kurulabileceği öngörülmüştür.Fikri haklar ise 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda düzenleme altına alınmıştır.
Bu itibarla, Bay (A)’nın yeni çekeceği filmin senaryosu eşya hukuku sistemimizde eşya kavramının dışında kabul edilir.
Eşya hukukunda insan vücudu ayni hakka konu edilemez. Bu itibarla, insan vücudu hukuken eşya kavramının dışındadır.Buna karşılık, insan vücudundan ayrılan saç, diş gibi parçaların eşya niteliğini taşıdığı ve bunlar üzerindeki mülkiyet hakkının bunların ayrıldığı kişiye ait olduğu kabul edilmektedir.Buna karşılık, vücuttan ayrılacak şekilde iliştirilen yapay uzuvlar eşya niteliğini taşımaktadır.
Sonuç olarak, takma diş, vücuttan ayrılabilir yapay nitelikte bir uzuv olup, kişiliği devam ettiren unsurlardan biri de olmadığından eşya niteliğini taşımaktadır.
c. Cebinden çıkardığı üç kum tanesi
Fiziki eşya ile hukuken eşya kavramını birbirinden ayırmak gerekir. Bağımsız ve cismani bir varlığı bulunsa bile bazı fiziki eşyalar hukuk sistemimizde eşya olarak nitelendirilmemektedir.Zira eşyanın unsurlarından biri de ekonomik ve işlevsel bir bütünlük taşımaktır.
Bay (A)’nın cebinden çıkardığı üç kum tanesi herhangi bir ihtiyacı karşılamadığından eşya olarak nitelendirilemez.
2) Bay (A), kendisine ait bilgisayarı 2.000-TL karşılığında satıp devretmek hususunda Bayan (B) ile anlaşır. Ancak aynı gün Bay (C) ile bilgisayarın 2.500-TL’ye satımı hususunda anlaşır ve bilgisayarı teslim eder.
Hukuki işlemler malvarlıklarına yaptıkları etki bakımından borçlandırıcı işlem, tasarruf işlemi ve kazandırıcı işlem olmak üzere üçe ayrılırlar. Borçlandırıcı işlem bir kimsenin gelecekte bir verme, yapma ya da yapmama ediminde bulunmasına ilişkin olarak borç altına girdiği işlemler iken tasarruf işlemi, malvarlığına doğrudan etki ederek onun aktifini azaltan veya pasifini artıran işlemlerdir.Bir taşınır satımı örneğinde, borçlandırıcı işlem satım sözleşmesi iken tasarruf işlemi taşınırın muhataba teslimidir.
Bir kimse maliki olmadığı bir taşınır mala ilişkin dahi satım sözleşmesi yapabilir ve bu sözleşme (borçlandırıcı işlem) hukuken geçerlidir. Buna karşılık, bir tasarruf işleminin geçerliliği, işlemi yapanın tasarruf yetkisine sahip olmasına bağlıdır.Mülkiyet hakkının sahibine sağladığı en geniş yetki tasarruf yetkisidir.Bu itibarla, tasarruf yetkisi hakkın sahibinde ya da onun yetkilendirdiği kişidedir.Bu nedenle, mülkiyet hakkına sahip olmadığı bir taşınırı “satan” (borçlandırıcı işlemi yapan) kişi, o mal üzerinde tasarruf yetkisi bulunmadığından malı teslim edemeyecek (tasarruf işlemini gerçekleştiremeyecek) ve BK m.112 uyarınca sözleşmeye aykırılık nedeniyle sorumluluğu doğacaktır.
Tasarruf işlemlerinde “kıdeme itibar” ilkesi geçerlidir.Şöyle ki, mülkiyeti devir borcu doğuran bir sözleşme uyarınca tasarruf yetkisine sahip kişiden malı teslim alan ilk kişi o mal üzerinde geçerli olarak mülkiyet hakkını kazanır.
Sonuç olarak, Bay (A) ile Bayan (B) arasındaki bilgisayar satımına ilişkin hukuki işlem, borçlandırıcı işlem aşamasında kalmıştır. Bu aşamada henüz satıma konu bilgisayar Bay (A)’nın malvarlığından çıkmış değildir. Aynı şekilde, 2.000-TL satım bedeli de Bayan (B)’nin malvarlığının aktiflerinde kalmaya devam etmektedir. Bu nedenle, mülkiyet hakkını ve bu kapsamda tasarruf yetkisini halihazırda elinde bulunduran Bay (A)’nın bilgisayarı bedeli karşılığında Bay (C)’ye teslim etmesi (tasarruf işlemini gerçekleştirmesi) ile Bay (C) bu bilgisayar üzerindeki mülkiyet hakkını geçerli bir şekilde kazanmıştır.