OLAY
Mirasbırakan (M) ölümünden önce düzenlediği ölüme bağlı tasarrufunda “En yakın arkadaşım…
SORULAR/CEVAPLAR
1. Olayda sözü geçen ölüme bağlı tasarrufları değerlendiriniz.
Öncelikle somut olayda mirasbırakan (M), (İ)’yi mirasçı atamış ve tasarrufunu bir koşula bağlamıştır. MK m.515 uyarınca mirasbırakan ölüme bağlı tasarruflarını koşula bağlayabilir. Bu koşul, geciktirici koşul olabileceği gibi bozucu koşul da olabilir. Somut olay bakımından bir bozucu koşul söz konusudur. Zira, (İ)’nin üç yıl içinde üniversiteden mezun olamaması sonucunda mirasçı atama tasarrufunun hüküm ve sonuçları ortadan kalkacaktır.
Öte yandan, mirasbırakan (M), (İ)’nin mirasçı olamaması halinde onun yerine (K)’nin mirasçı olacağını belirtmiştir. MK m.520, f.1 uyarınca “Mirasbırakan, atadığı mirasçının kendisinden önce ölmesi veya mirası reddetmesi hâlinde onun yerine geçmek üzere bir veya birden çok kişiyi yedek mirasçı olarak atayabilir.”
Yedek mirasçılık ile art mirasçılık ikameli ölüme bağlı kazandırmalardandır. Bu sorunun cevabı bakımından yedek mirasçılık üzerinde duracağız. Öncelikle yedek mirasçılığın ön koşulu, yedek mirasçının mirasın açıldığı anda sağ bulunması ya da en azından ana rahmine düşmüş olmasıdır (MK m.580). Yedek mirasçıların külli halef atanmış mirasçı olması mümkün olduğu gibi cüz’i halef vasiyet alacaklısı olması da mümkündür. Mirasbırakan burada mirasçı atadığı ya da vasiyet alacaklısı olarak öngördüğü kişinin herhangi bir sebeple kendisine mirasçı olamaması halinde onun yerine bir başka kişinin “yedek mirasçı” olacağını öngörmektedir.
Yedek mirasçılığın, bir başka deyişle olağan ikamenin, en önemli amacı ise mirasbırakanın yasal mirasçılarının devreye girmesini önlemektir.
9 No’lu pratik çalışmamızda yasal mirasçılık alanındaki halefiyetin atanmış mirasçılar alanında işlemediğinden bahsetmiştik. Buna göre, atanmış mirasçı mirasbırakanın ölümünde sağ bulunmaz ise onun yerini atanmış mirasçının alt soyu alamıyordu. Yedek mirasçı atama halinde ise bu husus aşılabilmektedir. Söz gelimi, “Vefalı komşumu mirasçı olarak atıyorum; kendisi mirasçım olamaz ise değerli kızı mirasçı olsun.” şeklinde bir tasarruf yapılabilir ve bu sayede atanmış mirasçının alt soyu onun yerini alabilir.
Somut olayda, mirasbırakan (M), (İ)’yi mirasçı atamış ve bu tasarrufu bir bozucu koşula bağlamıştır. Bu bozucu koşul gerçekleşirse tasarruf hükümden düşecek; bunun sonucunda (İ) mirasçı olamayacaktır. Onun yerine ise (M)’nin yedek mirasçı olarak atadığı (K) mirasçı olacaktır.
2. Söz konusu tasarrunda mirasbırakan (M), ““En yakın arkadaşım (S)’nin büyük kızı (İ)’yi mirasçı olarak atıyorum. (İ)’nin ölümünden sonra ise (S)’nin küçük kızı (K) mirasçım olsun” ifadesini kullanmış olsaydı cevabınız ne olurdu?
Bu durumda, yedek mirasçılık değil art mirasçılık söz konusu olurdu. Art mirasçılık MK m.521’de düzenlenmiştir:
“Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarrufuyla önmirasçı atadığı kişiyi mirası artmirasçıya devretmekle yükümlü kılabilir.
Aynı yükümlülük artmirasçıya yüklenemez.
Bu kurallar belirli mal bırakmada da uygulanır.”
Art mirasçı atayan mirasbırakan atadığı veye belirli mal vasiyetinde bulunduğu kişiye mirası veya belirli mal vasiyeti konusu malı bir üçüncü kişiye devretme yükümlülüğü getirmektedir. Bu itibarla, burada birden fazla kere el değiştirme söz konusudur. Örneğin, “(A)’ya yazlık evimi bırakıyorum, 10 yıl sonra (A) bu evi (B)’ye devretsin.” Söz konusu tasarrufta adı geçen (A) ön mirasçı, (B) ise art mirasçı sıfatını taşır.
Art mirasçı atama, bir diğer adıyla olağanüstü (fevkalade) ikame de tıpkı yedek mirasçılık gibi yasal mirasçıları devre dışı bırakmak amacını taşır. Söz gelimi, “Önce yeğenim (Y) mirasçım olsun, onun ölümünden sonra ise (Y)’nin kızı (K)’yı mirasçı atıyorum.” şeklinde bir ölüme bağlı tasarruf art mirasçılığa örnektir. Bu sayede (Y)’nin ölümüyle, (M)’nin yasal mirasçıları devreye giremeden onun yerini (K) alır. Ancak dikkat etmek gerekir ki, art mirasçı da tıpkı yedek mirasçılıkta olduğu gibi atanmış mirasçı olabileceği gibi, vasiyet alacaklısı olabilir.
Mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufundan yedek mirasçılık ile art mirasçılıktan hangisini amaçladığı açıkça anlaşılamıyorsa yorum yoluyla bir sonuca varmak gerekecektir. Mirasbırakan mirasçısına sınırsız bir hak taşımayı amaçlamışsa, yedek mirasçılığı üstün tutmak gerekecek; buna karşılık, mirasbırakan yasal mirasçılarını her türlü devre dışı bırakmayı amaçlamışsa, art mirasçılığı tercih etmek gerekecektir.
3. Mirasbırakan (M) bu tasarrufu yaptığında 2. soruda bahsi geçen (K) henüz anne karnında olsaydı, bu durum tasarrufun geçerliliğini etkiler miydi?