EN
TR
Amaç
Bu Talimatın amacı; Bitki koruma ürünlerinin etiket bilgilerine göre kullanımının denetlenmesi ile insan sağlığına yönelik oluşabilecek risklerin önlenmesi, doğal dengenin korunması ve bitkisel üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanmasıdır.
Kapsam
Bu Talimat; Bitkisel üretimde bitki koruma ürünlerinin etiket bilgilerine göre kullanımının sağlanması amacıyla hasat öncesi pestisit denetimi, numune alma ve analizine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
Bu Talimat 13/6/2010 tarihli ve 27610 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 15. 20, 31, 32, 39. Maddelerine ve Bitki Koruma Ürünlerinin Önerilmesi, Uygulanması ve Kayıt İşlemleri Hakkında Yönetmeliğin 20 ve 25. Maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
(1) Bu Talimatta geçen;
Analiz raporu: Resmi prosedür ile gönderilen numunelerin laboratuvarca yapılan analizleri sonucu düzenlenen analiz sonuçlarını,
Birincil üretim yeri: Bir üreticiye ait, sınırları belli olan ve aynı tür bitki yetiştirilen üretim alanını, Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığını
Birincil üretim partisi: Bitkisel ürünlerin, denetim esnasında numune alınan bitkisel üretim yerindeki tek seferde hasat edilerek piyasaya sunulabilecek olan miktarı,
Bitkisel ürün: İnsan gıdası olarak tüketime sunulmak üzere belirli bir üretim yerinde yetiştirilen ürünü,
Denetim programı: Bitkisel ürünlerde yasaklı, tavsiye dışı veya hatalı pestisit kullanımı nedeniyle insan sağlığına, çevreye veya doğal dengeye yönelik oluşabilecek risklerin önlenmesi amacıyla hasat edilmek üzere olan bitkisel ürünlerin hasat öncesi veya hasat esnasında denetlenmesi için oluşturulan hasat öncesi denetim programını,
Kanun: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununu,
Kontrol görevlisi: Bakanlık İl / İlçe Müdürlüğünce hasat öncesi denetim için görevlendirilen teknik personelini,
Müdürlük: Bakanlık İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünü, MRL: Maksimum Kalıntı Limitlerini
Numune: Bitkisel üretimde bitki koruma ürünü kullanımının denetimi amacıyla analizi yapılmak üzere belli bir üretim yerinden ürünün tamamını temsil edecek şekilde yaprak, meyve vb. bitki ve bitki parçalarından, belirlenmiş miktarlarda tesadüfen alınmış etiketli ve mühürlü bitki örneğini,
Resmi kontrol: Hasat öncesi denetiminde kontrol görevlilerinin 5996 sayılı kanunla verilen yetkiler çerçevesinde gerçekleştirdikleri BKÜ kullanımına yönelik faaliyetlerin uygunluğunun doğrulanması için izleme, denetim, numune alma, analiz ve kontrolleri.
Uygunsuzluk: Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uyumsuz olma durumunu,
ifade eder.
Denetime İlişkin Genel Esaslar
1) Resmi Kontroller, Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü koordinatörlüğünde Ek-8’ de belirtilen yıllık denetim programı dahilinde, risk esasına göre, ili ve ürünü temsil edebilecek şekilde gerçekleştirilir.
2) Denetim programında 200 numunenin altında numune alması planlanan illerde, denetim ve numune alma işlemleri İlçe Müdürlüğü ile işbirliği halinde İl Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir.
3) İl Müdürlüğü Ek-8’de belirtilen İle ait yıllık denetim programını üretim miktarları, üretim alanı, üretici sayısı, kalıntı durumu gibi risk esaslarına göre ilçeler düzeyinde programlayarak ilçelere bildirir, Hasat Öncesi Pestisit Denetimi Kayıt Sistemine kaydını yapar. İl Müdürlüğü yıl sonunda İlçe Müdürlükleri ile yapılan denetim faaliyetlerinin sonuçlarını değerlendirerek, belirtilen risk esaslarına göre sonraki yılın program teklifini oluşturup Bakanlığa bildirir.
4) İl/İlçe Müdürlüklerinde Hasat Öncesi Pestisit Denetim Programı uygulamalarında görev alacak Kontrol Görevlileri için İl Müdürlüğünce yıllık olur alınarak görevlendirme yapılır ve her denetçi için Ek-15’te yer alan kontrol görevlisi belgesi düzenlenir. İl/İlçe Müdürlüğünde yapılan resmi kontrollerde ziraat teknisyeni veya ziraat teknikeri kontrol görevlisine yardımcı olmak üzere görev alabilir.
5) Kontrol görevlisi Kanunla kendisine verilen yetkiler çerçevesinde idarî yaptırımları uygulamaya yetkilidir. Kontrol görevlisi denetim esnasında kontrol görevlisi belgesini yanında bulundurur ve üreticiye denetimle ilgili bilgilendirme yapar. Üretici denetim esnasında gerekli olan her türlü yardım ve kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.
6) İl Müdürlüğü iline ait numune alma programında belirlenen toplam numune sayısının %10’ u kadar numuneyi programa bağlı kalmaksızın program dışı ürünler dahil riskli gördükleri ürünlerden almalıdır. Ancak programda numune sayısı 20’nin altında olan illerde bu kapsamda ikişer numune alınacaktır. Örtüaltı üretimde bu kapsamda alınacak numunelerin yıl içerisinde alınamayan bölümü sonraki yılın ilk ayında alınır.
İl Müdürlüğü insiyatifi ile alınacak % 10 fazla numunenin hangi ürünlerden ne zaman alınacağı İl Müdürlüğünce programlanacaktır.
7) 2023-2024 yıllarında Hasat Öncesi Pestisit Denetim Programı kapsamında yapılan denetimlerde olumsuzluk tespit edilen ve RASFF bildirimi alan üreticilerden 2025 yılında program haricinde denetim amaçlı numune alınacaktır.
8) İl/İlçe Müdürlükleri tarafından Hasat Öncesi Pestisit Denetimi Kayıt Sistemi üzerinden il ilçe programı, ilçe programında ÇKS üzerinden üretici belirleme, GKLS Analiz sonuç modülünde değerlendirme ile diğer numune bilgileri zamanında girilmelidir.
9) Müdürlük uygunsuzluk tespit edilen ürün, bölge ve etken maddelere yönelik sorunun çözümü amacıyla (eğitim programları, örnek uygulamalar, projeler vb.) özel çalışmalar yürütür.
10) İl Müdürlüğü üretim sezonu başında yılda en az bir kez olmak üzere İlçe Müdürlükleri denetçilerine yönelik eğitim ve değerlendirme programı düzenler.
11) Denetim yapılacak İl/İlçelerde ilgili Müdürlükçe yoğun üretim yapılan yerleşim yerlerinde üreticiler için sorun yaşanan zararlı organizmalar ve doğru mücadele yöntemlerine yönelik en geç altıncı ayda tamamlanmak üzere “Hasat öncesi pestisit denetimi bilgilendirme programı” (Ek-13) oluşturulur ve uygulanır.
Programda hasat öncesi pestisit denetim uygulamaları, pestisit mevzuatları, hatalı pestisit kullanımı, alternatif mücadele yöntemleri, cezai yaptırımlar ile diğer ilgili konularda bilgilendirme yapılır.
Toplantılar ile ilgili bilgilendirme tutanağı (Ek-14) düzenlenir.
Ayrıca kalıntı sorunu yaşanan ürünler ve bitki koruma ürünleri için ilgili il ve ilçe Müdürlükleri tarafından bölgelerinde bulunan reçete yazma yetkilileri ve bitki koruma ürünleri bayilerine yönelik bilgilendirme faaliyetleri yürütülür.
12) İl ve İlçe Müdürlüklükleri sorumluluk alanlarında üretilen ürünler için piyasa denetimlerinde tespit edilen uygunsuzlukları değerlendirerek, uygunsuzlukların önlenmesi çalışmalarında dikkate alır.
Numune Alma
Numune Alma Yetkisi
1) Hasat Öncesi Pestisit Denetimi için yetkilendirilen Kontrol Görevlisi hasat öncesi pestisit denetimi kapsamında numune almaya yetkilidir.
Kontrol görevlisi tarafından usulüne uygun olarak alınan numune laboratuvara gönderilir.
Üretim alanı sahibi veya yetkilisi, denetim görevlisinin gerekli miktarda numune almasına yardımcı olmak zorundadır. Alınan numuneler için herhangi bir bedel ödenmez.
Numune Alma Esasları
1) Kontrol Görevlisi bitkisel üretimde yasaklı, tavsiye dışı veya hatalı bitki koruma ürünü kullanımını denetlemek amacıyla üretim yerinde hasat edilmek üzere olan ürünlerden numune alır.
• Numune alımı öncelikle tarım bilgi sistemi/hasat öncesi pestisit denetimi/İl Program Modülünde (https://tbsapp.tarbil.gov.tr/Modules/BKKTS/BkktsPreharvestCityProgramList.aspx) İlçe Programında ÇKS sistemi üzerinden belirlenen (numune alınması planlanan ay içerisinde) üreticilerden yapılır.
• Belirlenen asil üreticilerden değişik sebeplerle numune alınamadığı durumlarda (Yanlış beyan, ürün bulunamaması, tekerrür numune alımı vb), gerekçesi tutanak ile belirtilerek sırası ile yedek üreticilerden numune alınır.
• Her ay için belirlenen programın geri kalan kısmı risk esasına göre örnekleme yapılarak alınır.
2) Bu amaçla birincil bitkisel üretim yerinden, bir bitki türüne ait üretim yerinin tamamını temsil edecek şekilde değişik yerlerinden ve farklı bitkilerden tesadüfen seçilen yaprak, meyve vb. insanların tüketimine sunulacak bitkisel ürünlerden, Ek-3’te belirtilen miktar kadar alınan örnek, numune yazan plastik mühürle mühürlenerek şahit yazan plastik mühür ve şahidin etiketi ile birlikte belirlenen laboratuvara en kısa sürede gönderilir.
Laboratuvarda paçal numune homojenize edildikten sonra analiz ve şahit olarak ayrılır. Şahit numune laboratuvar tarafından mühürlenir. Şahit numunenin muhafazası aynı laboratuvarda yapılır. Analiz numunesinin sonucuna istinaden düzenlenen muayene ve analiz raporu numuneyi gönderen İl/İlçe Müdürlüğüne gönderilir.
Analiz sonucunun uygun olmaması durumunda şahit numune ile ilgili işlemler İl/İlçe Müdürlüğü tarafından yapılır. İtiraz durumunda şahit numunenin analizi, analiz numunesinin analizinin yapıldığı laboratuvarda yaptırılır.
3) Tarla, bağ ve bahçeden örnek alınırken üretim yeri sınırlarının en az 4-8 metre içerisinden başlamak üzere uygun miktarda kenar etkisi de göz önünde bulundurulacak şekilde örnek alınmasına dikkat edilmelidir.
4) Numune, X veya S modeline göre, ürün ve üretim yerini temsil edecek sayıda ve yeterli miktarda, farklı bitkilerden alınan örneklerden oluşturulur.
5) Ek-1’de yer alan numune alma tutanağı doldurularak, asıl ve şahit numune için mühürle birlikte numuneye eklenmelidir. Numune alma tutanağı yırtılmış yıpranmış olmamalı, imzalar eksiksiz olmalıdır. Numune alma tutanağına tarih mutlaka yazılmalıdır. Ayrıca ürün ismi yanında başka bir ifade olmadan yalnızca ürün ismi olacak şekilde büyük harfle yazılmalıdır (Örn. ELMA, MARUL).
Ayrıca Ek-12’de yer alan Kontrol Formu numune alma esnasında tam olarak doldurulmalıdır.
6) Denetim esnasında gerekli kolaylığı göstermeyenler tutanak (Ek-4) ile tespit edilir. Bu gibi durumlarda denetim gerektiğinde kolluk kuvvetlerinin katılımı ile tekrarlanır ve ilgililer hakkında Kanun uyarınca gerekli yasal işlem uygulanır.
7) Analiz sonucuna ait değerlendirme ve şahit işlemleri ilgili İl/İlçe Müdürlüğü tarafından yapılır.
8) Numune alma, laboratuvara gönderme aşamalarında analiz sonucunu etkileyebilecek olumsuzluklara ve gecikmelere karşı gerekli önlemler alınır. Numuneler alınırken bulaşmanın önlenmesi amacıyla tek kullanımlık eldiven kullanımı dahil gerekli tedbirler alınır.
9) Günlük hasat edilen ürünlerde sonuçların gecikmemesi için Müdürlük ve laboratuvar tarafından gerekli tedbirler alınmalıdır.
10) Bir üretim yerinden alınarak analize gönderilmiş olan numunenin analiz sonucu, temsil ettiği üretim yeri ve üretim partisi için geçerlidir.
11) Değerlendirme sonuçları ilgili İl/İlçe Müdürlüğü tarafından üreticiye bildirilir. Değerlendirme sonuçlarının uygun olmaması halinde üreticiye tebliğ zarfı içinde analiz raporunun bir sureti ile birlikte tebliğ yazısı (Ek-5) Tebligat Kanunu ve Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine göre tebliğ edilir.
12) Şahit numunesinin Laboratuvar Müdürlüklerindeki muhafaza süresi 6 ay olduğundan ilgili İl ve İlçe Müdürlükleri tarafından şahit süreci işlemleri 6 ayda tamamlanmalıdır.
Laboratuvarlar ile İlgili Hususlar
1) Laboratuvar Müdürlükleri numune kabulünde hasat öncesi pestisit denetimi tutanak bilgilerini Gıda Kontrol Laboratuvar Sistemine (GKLS) tam olarak girer. Analiz işlemlerini en kısa sürede tamamlayarak sonuçları İl/İlçe Müdürlüğüne bildirir.
Laboratuvar Müdürlüğü analiz sonuçlarını EBYS Üzerinden bildirirken Hasat Öncesi Pestisit Denetimi Kayıt Sisteminde görülebilmesi için GKLS üzerinde de onaylar.
2) Laboratuvar Müdürlüklerinde cihazların arızalı olması vb. sebeplerle analiz yapılamaması durumunda ilgili Müdürlükler ve Bakanlık en kısa sürede bilgilendirir. Arıza süresince alınan numunelerin işlemleri sırasına göre belirlenen yedek laboratuvar tarafından yürütülür.
3) Laboratuvar şahidin muhafazası için gerekli tedbirleri alır.
4) Değerlendirmenin İl/İlçe Müdürlükleri tarafından yapılması nedeniyle ilgili Laboratuvar Müdürlüğünce analiz raporunun değerlendirme bölümünde DY- (Değerlendirme Yapılmamıştır) ibaresi belirtilecektir.
Cezai İşlemler
1) Üreticiler denetim için numune alınmasından itibaren ürünlerini hasat etmesi durumunda, ürünlerin satışını yaptığı yerleri ilgili müdürlüklere bildirir.
2) Hasat Öncesi Denetim kapsamında yapılan analiz sonucunda;
A) Tavsiye dışı Bitki Koruma Ürünü (BKÜ) kullanımı tespit edilmesi durumunda;
ı) Üreticiye öncelikle kanunun 39. Maddesinin j bendine göre idari para cezası uygulanır.
ıı) İdari yaptırım sonrasında tespit edilen BKÜ’nün Ülkemizde kullanımı yasaklı olması durumunda tüm ürün (tüketime sunulacak) imha edilir.
ııı) İdari yaptırım sonrasında tespit edilen tavsiye dışı BKÜ’nün Ülkemizde başka ürünlerde ruhsatlı olması durumunda; analiz sonucu ilgili üründeki MRL değerinin üzerinde ise ürünün hasat edilen kısmı imha edilir, hasat edilmeyen kısmı ilgili BKÜ’ nün, ruhsatlı olduğu en yakın üründe (Ek-10) belirlenen ‘son uygulama ile hasat arasında geçmesi gereken süreye göre hasadı geciktirilir.
ıııı) Ülkemizde kullanımı yasaklı aktif madde tespit edilmesi durumunda tek yıllık bitkilerde yasaklı aktif madde tespit edilen tarihten itibaren iki ay boyunca ayda bir hasat öncesi pestisit denetimi kapsamında denetim yapılır.
B) Tespit edilen BKÜ, ilgili üründeki ruhsatlı olup da MRL değerinin üzerinde olması durumunda;
ı) Bitkisel üretim yerinden hasat edilme esnasında numune alınan üreticiye kanunun 39. Maddenin j) bendine göre idari para cezası uygulanır ve hasat edilmiş ürünlerin, üreticiler tarafından satış yapılan yerlerden toplanarak imha edilmesi sağlanır.
ıı) Hasat edilmeden önce numune alınan bitkisel ürünler için hasat geciktirme işlemi uygulanarak, tespit edilen etken maddenin belirlenmiş MRL değerlerinin altına düşmesi sağlanır. Hasat geciktirmede başlama ve bitiş aşamaları tutanak altına alınır, gerekli kontroller yapılır.
C) Tespit edilen tavsiye dışı veya yasaklı aktif madde, ruhsatlı olan bir aktif maddenin Ek-9’da belirtilmiş metaboliti ise;
ı) Üreticinin bu ruhsatlı aktif maddeyi kullandığını üretici kayıt defteri kayıtları ile belgelemesi durumunda;
a) Çıkan aktif maddenin MRL değerinin, o aktif veya metaboliti olduğu asıl aktif maddenin belirlenmiş MRL değerinin altında çıkması halinde işlem yapılmamalıdır.
b) Belirlenmiş MRL değerinin üstünde çıkması durumunda ise B) bendinde belirtilen hükümler uygulanmalıdır.
ıı) Üreticinin bu ruhsatlı aktif maddeyi kullandığını üretici kayıt defteri kayıtları ile belgeleyememesi durumunda kanunun 39. Maddesinin j) bendine göre idari para cezası uygulanır.
D) MRL değeri belirlenmeyen aktif maddelerin uygunluk değerlendirmesi Türk Gıda Kodeksi Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliğinde LOD değeri olarak belirtilen değerlere göre yapılır.
3) Aşırı derecede pestisit kullanıldığı tespit edilen MRL değeri belirlenmiş ürünlerde, aktif maddeye ait uygulama ile hasat arasında geçmesi gereken süre kadar hasat geciktirildikten sonra ikinci bir numune alınarak, sonucun limit üstü çıkması durumunda 39. Maddenin j) bendine göre cezai işlem uygulanır.
4) İmha işlemleri tüm masrafları üretici tarafından karşılanmak üzere Müdürlük gözetiminde gerçekleştirilir.
5) Hasat edilmemiş ürünlerin imha işleminde, bitki üzerindeki olgunlaşmış tüketime sunulabilecek meyve ve sebzeler imha edilir. Hasat geciktirme, hasat esnasında numune alınması durumunda hasat edilmiş olan ürün miktarları ve imha işlemleri tutanak altına alınır.
7) Denetim esnasında gerekli kolaylığı göstermeyenler hakkında Kanunun 41. Maddesinin (ç) bendine göre idari para cezası uygulanır.
8) Üreticiler resmî kontrol ve denetim sonuçları ile ilgili olarak Hasat Öncesi Pestisit Denetim Programı Resmi Kontrolünün sonucuna tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde Müdürlüğe itiraz etme hakkına sahiptir. İtiraz idarece değerlendirilir. İtirazdan kaynaklanan masraflar ilgililer tarafından karşılanır.
9) Cezai müeyyidenin uygulanması için itiraz süresinin dolması beklenir.
10) Kanunda belirtilen idarî yaptırımları uygulamaya İl Müdürü yetkilidir. İl Müdürü bu yetkisini İlçe Müdürlerine yazılı olarak devredebilir.
11) İdari yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiili, fiilin işlendiği yer ve zaman bilgileri, Ek- 6’da belirtilen idari yaptırım kararında idari yaptırımın nedeni bölümünde açıkça yazılır.
