Birleşme ve Devralmalar

Arz ve beyandan müstağni olduğu üzere dilin insanların umumî hayat ve muamelâtında olan tesiri büyüktür. Bütün medenî memleketlerde vatan fertleri arasında millî lisanın tekellümü taammüm ettiği ve bilhassa resmî muamelâtta istimali mecburî olduğu halde bizde her nasılsa mazinin gaflet ve teseyyübü eseri olarak dil ihmal edilmiş ve memlekette yaşayan ve çalışan ecnebi fert ve müesseselerden sarfınazar Türk camiasına dahil olan eşhas ve müessesat bile Türkçeden maada lisanları itiyat edinmişlerdir. Bunun neticesi olarak ticaret sahasında millî hars bir nevi tevekkufa dûçar olduğu gibi, Türkiye dahilindeki millî esaslara müstenit tahsil sistemi dolayısıyle kâfi derecede lisan âşina olmayan Türk anasır da kendi memleketlerinde iş bulamamışlar ve ticaret hayatında ikinci, üçüncü derecede mevkilerde kalmışlardır. Meşrutiyetin ilânını müteakip dil birliğinin teessüsüne doğru bir meyil hâsıl olmuş ve hatta 10 Mart 1326 tarihli Türkçe mecburiyeti hakkında bir de kanun neşredilmişse de malûm gailelerin hayhıleti, Harbi Umumî felâketi, o …

Bugün memlekette bu sahada umumî intibah ve inkişaf arzularıyla tamamen muhalif bir istikamette kuvvet bulan bir vaziyet mevcuttur. Ve bunun da sınıfı mesaide amele ve mütehassısa ihtiyacımız bulunduğu bu devrelerden âcilen halli icabetmektedir. Merbut lâyihai kanuniye bu noktadan ve mazi ve hale müstenit uzun bir tecrübe ve tetkik devresi mahsulü olmak üzere ihzar ve tespit edilmiş ve kelime ve cümleleri üzerinde ve hadisata tatbik suretiyle haylice iştigal edilmiştir.…

Bu lâyiha başlıca üç kısımdan terekküp etmektedir:…

Birincisi: Türkiye’de çalışan Türk tabiiyetinde müesseseler ki bunların sureti mutlakada Türk dili kullanmaları mecburiyet altına alınmıştır.…

İkincisi: Ecnebi müesseseler: Bunlarda Türkçe mecburiyeti Türk müessesatı, eşhas ve devairi ile olan muhabere, muamele ve temaslarına ve hükümete ibraz mecburiyetinde bulundukları evrak ve defterlerine hasredilmiş ve ayrıca Türkçe olmayan kayıt ve defterlerinin Türk mahkemelerinde lehlerine kabili ibraz olamayacağı tasrih edilmiştir. Bu suretle esas hatlarıyle umum muamelâtın Türkçeleşmesi istihdaf edilmiş bulunmaktadır. Halen bu kabil müessesata müracaat eden Türk gençlerinden birden ziyade lisanlarda aynı seviyei kîfayet istenmektedir ve bilhassa kendilerini alâkadar eden lisan tercüme olunarak binnetice unsuru asliden birçok gençler için maddeten çalışmak imkânı bırakılmamaktadır.…