Müdafaa-i Hukuk'tan İnşa-i Hukuka: Türk Devrimi'nin Hukuksal Yönleri

Osmanlı modernleşmesi, “bu devlet nasıl kurtulur” kaygısıyla önce ekonomik (mali) sonra askeri sorunları çözmeye yönelik “ıslahat”larla (reformlarla) başlamıştır. Islahın sözlükteki karşılığı da düzeltmek, iyileştirmektir. Gitgide daha köklü gelişmeler yapılmış olsa da, neticede bir zihniyet ve perspektif değişiminden ziyade eksiklikleri gidermek ve mevcut rejimdeki sorunları düzeltmek adına yapılan tekil ve müstakil yeniliklerden söz etmekteyiz. Zaman zaman II. Mahmud ve III. Selim gibi padişahlar veya Midhat Paşa gibi devlet adamları varlık ve çaba gösterse de; aydınlanmacı zihniyet söz konusu tarihsel figürlerin kendi şahıslarında kaldığından ve bir anlayış olarak benimsenip tüm sisteme sirayet etmediğinden ötürü bir kurumsallaşma hasıl olamamıştır. Ancak elbette ki başta hukuk, askeri ve eğitim alanı olmak üzere yapılan ıslahatlar, tarihe “öncesi ve sonrası” olarak kıyasen bakıldığında çok büyük bir değişme olduğunu gözler önüne sermektedir ve Türk Devrimi için oldukça işlevsel bir müktesebat teşkil etmektedir. Yine de Türk Devrimi’ne kadar olan modernleşme süreci, yukarıda anılan sebeplerden ötürü literatürde “utangaç modernleşme” olarak anılmaktadır.(94)…

Türk Devrimi ile takip edilen modernleşme süreci, köktenci/radikal modernleşme olarak…

“Çağdaş bilim, teknik ve sanat Batı’da geliştiği için oraya yönelinecektir. Eğer çağdaş uygarlık örneğin Afrika’da gelişse idi, yönelme hedefi orası olacaktı. Bu bakımdan Atatürk pratiktir. Körü körüne Batı hayranı kesinlikle değildir. Hayatının uzun yıllarını kapsayan mücadelesi Batı emperyalizmine karşıydı.”