Seri No: 2012/2 Tahsilat İç Genelgesi

5941 sayılı Çek Kanunu 20.12.2009 tarihli ve 27438 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Aynı Kanunun 9 uncu maddesi ile 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlemesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun² ile 4814 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun³ geçici 1 ila geçici 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

5941 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca 3167 sayılı Kanuna göre düzenlenen çeklerle ilgili olarak anılan Kanunun uygulamasına devam edilecektir.

5941 sayılı Kanunda 03.02.2012 tarihli ve mükerrer 28193 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişiklik yapılmıştır.

5941 sayılı Çek Kanununun yürürlüğe girmesi ile vergi dairelerince çekle yapılan ödemeler ile ilgili olarak yapılacak iş ve işlemlerin ilgili mevzuata uygun şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.

I- Çek ve Çekin Unsurları:

Çek, keşideci tarafından muhatap bankaya hitaben yazılan ve üzerinde yazılı tutarın lehdara ödenmesini emreden bir kıymetli evraktır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun⁴ 780 inci maddesinde;

"(1) Çek;

a) Senet metninde "çek" kelimesini ve eğer senet Türkçe'den başka bir dille yazılmış ise o dilde "çek" karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,

b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi,

c) Ödeyecek kişinin, "muhatabın" ticaret unvanını,

d) Ödeme yerini,

e) Düzenlenme tarihini ve yerini,

f) Düzenleyenin imzasını,

içerir." hükmü ile çekin zorunlu unsurları belirlenmiştir.

5941 sayılı Kanun ile çek defterlerinin içeriklerine, çek düzenlenmesine, kullanımına, çek hamillerinin korunmalarına ve kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması önlemlerine katkıda bulunmaya ilişkin esaslar ile çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hâllerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımlar belirlenmiştir. Kanunun 1 inci maddesinde, çek ile ilgili olarak Kanunda hüküm bulunmayan hâllerde genel hükümlerin uygulanacağı düzenlenmiştir.

5941 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin;

- yedinci fıkrasında, çek defterinin her bir yaprağına;

a) Çek hesabının numarası,

b) Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı,

c) Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı,

ç) Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası,

d) Çekin basıldığı tarih, (6273 sayılı Kanun ile eklenen bent)

- sekizinci fıkrasında da tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adı ve soyadının düzenlenen çek üzerine açıkça yazılacağı,

hüküm altına alınmıştır.

5941 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin altıncı fıkrası ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verilen yetkiye istinaden, çek defterinin baskı şekli bu Banka tarafından yayımlanan tebliğlerle belirlenmektedir.

5941 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine istinaden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından çıkarılarak 20.01.2010 tarihli ve 27468 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (03.03.2012 tarihli ve 28222 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2012/2 sayılı Tebliğ ile değişik) 2010/2 sayılı Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğde, 5941 sayılı Kanuna göre düzenlenecek çeklerin baskı şekline ilişkin açıklamalara yer verilmiştir (EK-1).

5941 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca 3167 sayılı Kanun uygulamasına bu Kanuna göre düzenlenen çeklerle sınırlı olarak devam edileceğinden vergi dairelerine ibraz edilen çeklerin şekli unsurları bakımından incelenerek 3167 veya 5941 sayılı Kanunlardan hangisine göre düzenlenmiş olduğunun tespiti gerekmektedir.

3167 sayılı Kanun ile 5941 sayılı Kanuna göre düzenlenen çekler arasında en önemli ayırt edici özellik 5941 sayılı Kanuna göre bastırılmış çeklerde "TACİR", "TACİR HAMİLİNE", "TACİR OLMAYAN", "TACİR OLMAYAN HAMİLİNE" ibarelerine yer verilmiş olmasıdır. Amme alacağının ödenmesi amacıyla düzenlenen çeklerin, 6183 sayılı Kanunun 42 nci maddesinin birinci fıkrası gereğince vergi dairesi adına düzenlenmesi gerektiğinden HAMİLİNE düzenlenen çekler, ödeme aracı olarak vergi dairesince kabul edilmeyecektir.