1050 Muhâsebe-i Umûmiye Kânûnu (mülga)

BİRİNCİ FASIL

Ahkamı umumiye

Devletin bilûmum emvalinin idare ve muhasebesi bu kanuna tabidir.

Devletin emvali Devletçe tarh ve cibayet olunan her türlü tekâlif ve rüsum ile Devlete ait nükut ve esham ve her türlü menkul ve gayrimenkul eşya, emval ve kıyem ve bunların hasılat ve icraatı ile bedellerinden terekküp eder.

Devlet emvalinin hesabı, zamanı idare ve senei maliye itibariyle görülür.

Zamanı idare, muhasiplerin bir senei maliye iptidasından intihasına kadar bütçeye tabi olan varidat ve sarfiyat ile bütçeye tabi olmıyan emanet ve müraselâta mütaallik olarak ifa eyledikleri bilcümle muamelâtı ihtiva eder.

Bütçe yılı takvim yılıdır.

Bütçe, Devlet devair ve müessesatının senevi varidat ve masarifi muhammenatını gösteren ve bunların tatbik ve icrasına mezuniyet veren bir kanundur.

Devlet masarifi, bütçe dâhilinde Devlet namına ifa edilen veya bir kanunu mahsus ile ifası taahhüt olunan bir hizmet ve hususat karşılığı olmak üzere Devlet zimmetinde tahakkuk eden borçtur.

Kavanin ve nizamatına tevfikan Devlet varidatını tahakkuk ettirip kabili tahsil hale getirenlere varidat tahakkuk memuru ve Devlet masarifini mevzuata tevfikan tahakkuk ettirenlere de masraf tahakkuk memuru denir.

Varidatı tahsil, nukut ve ayniyatı muhafaza, masarifi istihkak sahiplerine tediye ve teslim ve bu işlere mütaallik her türlü mürasalât ile buna müteferri nakdî ve aynî bilcümle muamelâtı ifa ve Divanı Muhasebata zamanı idare hesabı ita edenlere muhasip denir.

Devlet hizmetlerine mütaallik masarifin muvakkat veya katî surette tediyesi hakkında muhasiplere tahrirî emir ve mezuniyet verenlere âmiri ita denir.

Varidat ve hasılatı tarh ve tahakkuk ettirip kabili tahsil bir hale getirmek varidat tahakkuk memurlarına ve masarifi tahakkuk ettirmek masraf tahakkuk memurlarına ve tahakkuk eden masarifi tediye ettirmek âmiri italara ve tahsilât ve tediyatı icra etmek muhasiplere mevdu vazifedendir.

Veznedar, tahsil memuru, tahsildar, ambar memuru, tevzi memuru, şehbender, kançılar gibi unvanlar ile muhasip nam ve hesabına muvakkaten kabız ve sarfa mezun olan memurlara (muhasip mutemedi) denir.

Varidat ve masraf tahakkuk memurları ile muhasipler tanzim ettikleri evrakın sıhhatından ve kavanine mutabakatından mesuldürler. Memurların, kanuna muhalefetten bahsile ifasından imtina ettikleri tediyatın icrası âmiri italar tarafından tahriren tebliğ olunursa mesuliyet, emri veren âmiri italara raci olur.

İkinci derece âmiri italar ile varidat ve masraf tahakkuk memurlarının hatalarından mütevellit zararı tazmin ile mükellef tutulmaları, Divanı Muhasebatça bilmuhakeme verilecek karara mütevakkıftır. Ancak hüküm suduruna kadar mütehakkık zararın teminine lüzum görüldüğü takdirde hazine namına Divanı Muhasebata müracaat tarihinden itibaren âzami bir hafta zarfında icra dairesinden ihtiyati haciz kararı talep edilmek şartiyle bu memurların istihkaklarının tevkif ve mallarının âhara satılmasına veya nakledilmesine mümanaat hususunda Maliye Vekâleti salâhiyettardır.

Birinci derecede âmiri ita bulunan Vekillerin mesuliyetlerini tâyin Büyük Millet Meclisine aittir.

Muhasipler kabız ve sarfettikleri nukut ve ayniyat ile vazifelerine müteferri bilûmum muamelâttan mesul ve hesaplarını, bu kanunda muharrer esasat dairesinde Divanı Muhasebata itaya mecburdurlar.

On ikinci maddede mezkûr muhasip mutemetleri hesaplarını merbut oldukları muhasibe vererek beraatlerini andan istihsal ederler.

Defterdar, muhasebe müdürü gibi memuriyet unvanlarının muhasiplik sınıfına tesiri yoktur. Âmiri italık ve muhasiplik ve tahakkuk memurluklarından ikisi bir zat uhdesinde içtima edemez.

Bilûmum varidat Hazine veznelerine girer ve masarif bu veznelerden tediye olunur. Vekâletlerin hususi varidatları ve vezneleri yoktur. Bununla beraber icap eden yerlerde vezne açılması ve muhasip ikamesi veya muhasip namına kabza mezun memur bulundurulması ve tahsilât ve tediyatın her hangi bir vasıta ile temin ve icrası gibi istisnai tedbirler ittihazına Maliye Vekili mezundur.

Hazineye ait veya Hazinenin mesuliyeti altında bulunan varidat, hasılat ve emanat, kanuni mezuniyeti haiz olmıyan hiçbir idare veya memur tarafından kabız ve sarf olunamaz. Muvazenei Umumiyeye dâhil devaire ait emvali menkule ve ayniyat mal memurları hazır bulunmadıkça satılamaz.

Her nakit muhasibin muayyen bir veznesi ve her ayniyat muhasibinin de muayyen bir veya müteaddit ambarı bulunur. Muhasipler her ne nam ile olursa olsun kendilerine tevdi olunan nukut ve ayniyatı buralarda muhafazaya mecbur ve ziyaından mesuldürler.

Sirkat dolayısiyle veya kuvvei mücbire tahtında zıya vukuunda muhasibin keyfiyeti mafevkına derhal ihbar ve zimmetini ibra için sekiz gün zarfında müracaat etmesi lâzımdır. Bu takdirde muhasibin beraet veya mesuliyeti mensup olduğu Vekâletin mütalâası alınarak Divanı Muhasebatça hükme raptolunur.

Her muhasip yalnız kendi zamanına ait hesaptan mesuldür. Ancak kendisine hesap vermekle mükellef olanların hesabına bakmıyan veya selefniden devren aldığı hesabın nevakısını göstermiyen muhasip bunlara terettüp edecek olan mesuliyeti maliyeyi - medyum ve müsebbiplerine hakkı rücuu olmak üzere - deruhte etmiş olur.

Her muhasip zamanı idaresi zarfında tahsili kendisine mevdu varidatın ve eşhas zimemi hesabında mukayyet mebaliğin takip ve tahsiliyle mükellef olup Divanı Muhasebata hesap itasına veya halefe devrinde bekayanın müfredatını ve tahsil edilmemesi esbabını iraeye mecburdur. Takip edilmemek yüzünden tahsili mümteni bir hale gelen veya müruruzamana uğrıyan mebaliğin, sun'u taksiri görülen muhasipten tazminine Divanı Muhasebatça hükmolunur.

Tahrirî icra ve ikmal edilmiyen mahallerde müsakkafat ve arazi vergileriyle bunların küsuratı munzammaları hakkında Divanı Muhasebat ile Maliye Vekâletince müştereken tanzim olunacak bir talimatnameye istisnai muamele ifası caizdir.

Muhasiplik sıfat ve salâhiyetini haiz olmaksızın emvali umumiyeyi her hangi bir suretle kabız ve tediye edenlere Ceza Kanununun salâhiyet ve mezuniyet haricinde sıfatı resmiyeyi takınanlar hakkındaki hükümleri tatbik olunur.

Bütçe ödeneklerinin verimli ve tutumlu olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla, aşağıdaki ilkeler gözetilir ve yaptırımlar uygulanır :

A) Tahakkuk memurları, ödeneklerin zamanında ve yerinde kullanılmasından, giderin gerçek gereksinme karşılığı olmasından, programlanmış hizmetlerin zamanında yerine getirilmesinden sorumlu, ita amirleri de bu hususları gözetmekle yükümlüdürler.

Bu Kanunun uygulanmasında hangi görevlilerin gider tahakkuk memuru sayılacağı, bütçe kanunlarındaki ayırım da gözönünde bulundurularak Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belli edilir. Tahakkuk memuru sayılanlara ita amirliği yetkisinin verilmesi durumunda tahakkuk memurluğu görevi yetki kademesindeki en yakın yönetici tarafından yürütülür. Bu durumda ita amiri ve tahakkuk memuru yukarıdaki hususlardan birlikte sorumlu olurlar.

B) a) Bir giderin yapılmasına gerek gösteren görevliler, giderin gerçek gereksinme karşılığı olmasından tahakkuk memuru ile birlikte,

b) Bir mal veya hizmetin alınmasında görevli olanlar ilgili usul hükümleri çerçevesinde, belli nitelikteki mal veya hizmetin en uygun bedelle elde edilmesinden, belli bir bedelle amaca uygun nitelikte en fazla mal veya hizmet sağlanmasından doğrudan doğruya,

Sorumludurlar.

C) Alınmayan mal ya da hizmeti alınmış; mevcut olmayan inşaat, onarım ve üretimi var ya da bitmiş gibi göstererek gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle Devletin mal varlığından bir eksilmeye neden olanlar ile bu ve benzeri gerçekleştirme ve diğer kanıtlayıcı belgeleri bilerek imza ya da onaylamış bulunanlar hakkında ceza kanunlarının bu eylemlere ilişkin hükümleri uygulanır.

D) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümlere aykırı işlem ve davranışlardan doğan Devlet zararı, sorumlularına ödettirilir. Şu kadar ki, suç konusu teşkil etmemek kaydıyla, bu işlem ve davranışlar Devlete ait bir hizmet ve girişimin gerçekleştirilmesi ya da tamamlanması gibi iyiniyetli bir amaca dayandığı ve hizmet yapılmış ya da mal teslim alınmış bulunduğu takdirde, Sayıştayın, Maliye ve Gümrük Bakanlığının ya da ilgili dairenin istemi üzerine, atamaya yetkili merci veya kurullar tarafından sorumlularının birer aylıklarının ceza olarak kesilmesine; tekrarlanması durumunda bunların ilgili hizmetlerde bir daha çalıştırılmamak üzere görevlerinin değiştirilmesine ya da memurluktan çıkarılmasına kanun, tüzük ve yönetmeliklerinde bu cezayı vermeye yetkili kılınmış merci ya da kurullarca karar verilir. Bu Kanunun sorumluluk üstlenme ile ilgili hükümleri saklı kalmak üzere, gözetim yükümlülüğünü yerine getirmeyen ikinci derece ita amirlerinin birer aylıklarının kesilmesine Sayıştayın veya Maliye ve Gümrük Bakanlığının istemi üzerine İçişleri Bakanlığınca karar verilir. Birinci derece ita amiri olan bakanlar hakkında 13 üncü madde uyarınca işlem yapılır.

E) Adı ne olursa olsun bir komisyon veya kurul gibi bir organ ya da uzman bir görevli tarafından düzenlenen keşif, hakediş, tutanak, rapor, karar ve benzeri belgelere dayanılarak yapılan ödemelerde Sayıştayca saptanacak sorumluluğa, tahakkuk memuru ve saymanla birlikte, söz konusu belgeleri düzenleyen ve onaylayan kişiler de katılır.

Devlete ait bilûmum gayrimenkul emval, tapu idaresince Hazine namına tescil ve Maliye Vekâleti tarafından idare olunur. Bunlardan bir daireye tahsisi icap edenler o daireye, istimal olundukları müddetçe bilâ icar verilebilir.

Devlete ait taşınmaz mallardan değeri yılları bütçe kanunlarında saptanan alt sınırdan düşük olanlar Maliye ve Gümrük Bakanlığınca (harp gemileri, Millî Savunma Bakanlığınca), alt ve üst sınırlar arasında kalanlar Bakanlar Kurulunca satılır; üst sınırı aşanların satışı yasa ile olur.

Gerek Maliye Vekâleti tarafından idare olunsun ve gerek dairelere tahsis edilmiş bulunsun bilûmum gayrimenkul emvalin cins ve kıymetlerini muhtevi bir defteri kebir Maliye Vekâleti tarafından tutulur.

Varidatı tenkis veya masarifi tezyit edebilecek hususat hakkında Vekâletlerce tanzim olunacak kanun lâyihaları ile idaratı hususiye ve belediyelerin varidatına mütaallik kanun lâyihaları, Maliye Vekâleti ile bilitilâf ihzar olunmak lâzımdır.

Devlet taahhüdatında ihmali ve suiniyetle melûf olduğu vesaikle tebeyyün eden eşhas ve şirketlerin Devlet işlerine müteallik her hangi bir teklifleri Vekâletlerce reddolunur. Bu ret keyfiyeti diğer Vekâletlerle dairelere de tamim edilir.

İKİNCİ FASIL

Devlet bütçesi

Her malî yılda Devletçe toplanacak gelirler ile ödenecek giderler bütçe kanununda belli edilir. Bütçeler, kalkınma plan ve programlarının gerekleri ile fayda ve maliyet unsurları gözönünde tutularak verimlilik ve tutumluluk ilkelerine göre hazırlanır ve uygulanır. Gelir tahsilatı, ödemeler dengesi ve genel ekonomik koşullar gözönünde tutularak ödeneklerin her yıl bütçe kanunlarında gösterilen oranlara kadarki kısmını kullandırmamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Bütçe Kanunu bir metinden ve ekli cetvellerden oluşur. Eklenmesi öngörülen cetveller ilgili bütçe kanunlarının metinlerinde gösterilir.

Muvazenei Umumiye Kanununun metnine aşağıdaki mevat dercolunur :

A) Masarif tahsisatı yekûnu,

B) Varidat muhammenatı yekûnu,

C) Bütçe açığı varsa ne suretle kapatılacağı,

D) Bütçe senesine mahsus olan ve o sene varidat ve masarifi ile alâkadar bulunan hükümler.

Muvazenei Umumiye Kanununa derç olunacak maddeler bu daireye maksurdur. Hükmü bir seneden fazla zamana şâmil maddeler bu kanuna dercedilemez.

Gider cetvelleri daireler ve bölümler olarak düzenlenir. Birbiriyle ilgili ve bağlantılı giderler bir bölüm oluşturur. Bölümlerin düzeni, yılları bütçe kanunlarında belirtilir.

(…)

Kanunu mahsusunda veya Muvazenei Umumiye Kanununda musarrah bir mezuniyete müstenit olmadıkça kısa vâdeli bile olsa hiçbir istikraz akdedilmiyeceği gibi hazinei maliye namına kefalet dahi olunamaz.

Bütçenin Hazırlanması

Bakanlıklardan her biri kendi bütçesini hazırlayarak temmuz ayı sonuna kadar Maliye ve Gümrük Bakanlığına gönderir. Maliye ve Gümrük Bakanı da kendi Bakanlığının gider bütçesi ile gelir bütçesini hazırlayıp ötekilerle birleştirerek Devletin bir yıllık genel bütçe tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunca incelenip onandıktan sonra malî yıl başından en az 75 gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.

Meclis, Muvazenei Umumiye Kanununun metnini madde madde varidat ve masraf cetvellerini fasıl fasıl müzakere eder. Bütçe Kanunu senei maliye iptidasından evvel Resmî Gazete ile neşrolunur.

Tertibi bütçede mevcut olup kifayetsizliğinden dolayı ilâveten alınan tahsisata «tahsisatı munzamma» denilir. Bütçenin tanzim ve tasdikı zamanında mutasavver olmıyan yeni bir hizmet için alınan tahsisata da «tahsisatı fevkalâde» ıtlak olunur. Gerek tahsisatı munzamma ve gerek tahsisatı fevkalâde, ancak senei maliye içinde alınabilir.

Bütçe kanunlarında belirtilecek hizmet ve amaçlar için genel ve katma bütçelere gerektiğinde aktarma yapılmak üzere Maliye ve Gümrük Bakanlığı bütçesinin ilgili tertiplerinde yedek ödenek bulundurulabilir.

Bu ödeneklerden aktarma yapmaya Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.

Masarifi gayrimelhuza faslına bütçenin tanzimi sırasında tasavvur ve tahmin edilemiyen ve bütçelerde tertipleri bulunmıyan hizmetlerin karşılığı konulur.

ÜÇÜNCÜ FASIL

Varidat bütçesi

Kanuna müsait olmadıkça hiçbir vergi ve resim tarh ve tevzi ve tahsil edilemez. Vergi ve resimlere mütaallik tarh ve cibayet usulleri kanun ve nizamlarına tabidir. Muvazenei Umumiye Kanunu her sene vergi ve resimlerin tahsiline mezuniyet verir.

Bir senei maliye içinde tahakkuk eden varidat ve hasılat o sene bütçesinin varidatını teşkil eder. Ancak senei maliye gayesinde kalacak bakaya gelecek sene bütçesine maledilir.

Varidat ve hasılat, bütçeye tamamen gayrisâfi olarak irat kaydolunur. Bunların tahsil ve idare masarifi bütçede taallûk ettiği tahsisattan sarfedilir.

Muvazenei Umumiye Kanuniyle verilen mezuniyet haricinde her ne nam ile olursa olsun Devlet nam ve hesabına vergi ve resim cibayeti için emir verenler ve tahakkuk evrakı ve tarifeler tanzim edenler ve fiilen tahsilât yapanlar Ceza Kanunu mucibince mücazat olunurlar.

(…)

20 nci maddenin muhasiplerin mesuliyeti hakkındaki hükmüne halel gelmemek üzere kanunları mucibince müruru zamana uğrayan varidat bakayasının kayıtları Maliye Vekâletince terkin olunur.

DÖRDÜNCÜ FASIL

Masarif bütçesi

Devlet hizmetlerinin müstelzim olduğu masarif her sene bütçesine vazolunan tahsisat ile tâyin olunur. İfası bir kanun ile emrolunan hidemat karşılığının behemehal senesi bütçesine ithali lâzımdır.

Bir sene bütçesiyle verilen tahsisat ancak o sene zarfında ifa edilen umur ve hidematın karşılığıdır. Senesi içinde ifa olunmıyan hidemata ait tahsisat sene nihayetinde iptal olunur. Gelecek senelere devri meşrut tahsisat usulü mülgadır.

Bir kanun veya kanuni mezuniyete müstenit bir mukavele ile muayyen olmadıkça masrafın senesi hizmetin vukuu tarihine göre tâyin olunur. Ancak maaşatı zatiyenin müterakimleri tahsis olundukları sene bütçesinden verilir. Masarifi gayrimelhuza hakkında İcra Vekilleri Heyetinin kararları ittihaz olunduğu sene bütçesine racidir.

Maaşatı zatiye düyunu dahi bu maddedeki esasa tevfikan cari sene bütçesinden verilir.

Aşağıdaki fıkralarda zikredilen hizmetlerden her birinin senesi bütçesine mevzu tahsisatı kâfi gelmediği takdirde ilâveten sarfına lüzum görülecek miktarı tediyeye, Maliye Vekili mezundur. Bu suretle husule gelecek tahsisat farkı 100 üncü maddede muharrer hesabı katide ayrıca gösterilir :

A) Mukannen aidatı bey'iye,

B) Nispeti kanunla muayyen aidat ve ikramiyeler,

C) Reddiyat,

Ç) Mahkeme harçları,

D) Devlete ait müsakkafat ve arazi vergileri,

E) Mütekait, eytam ve eramil tahsisatı

Muvazenei umumiye dâhilinde idare edilmekte olan sanayi ve ticari müessese ve idarelerin mevaddı iptidaiye ve malzeme mubayaa bedelleriyle mütehassıs ve amele ücretleri mütedavil sermaye namiyle bütçelere konulan tahsisat ile tedvir ve tesviye olunur. Bu müessesat ve dairelerin mütedavil sermaye tahsisatından istimal olunmıyan miktarı sene nihayetinde iptal ve istimal olunan sermayeden mütehassıl varidat fazlaları da irat kaydolunur.

Bakanlar bütçe ile verilen ödeneklerden fazla yüklenme ve harcamalarda bulunamıyacakları gibi bu ödenekleri özel gelirlerle de çoğaltamazlar. Ancak sürekli hizmetlerden harb kuvvetlerinin yiyecek, giyecek, donatım, silâhlanma ihtiyaçlariyle bunlarla ilgili maddelerin yaptırma işleri, okul, cezaevi ve hastanelerin yiyecek ihtiyaçları, yapı, onarma ve taahhüde bağlanacak her çeşit taşıma ve 5127 sayılı kanun gereğince yaptırılacak etüd ve proje işleri için yılları bütçelerindeki ödeneklerin yarısını geçmemek üzere ve Bakanlar Kurulu karariyle gelecek yıla geçici yüklenmelere girişilmesi caizdir.

Hükmü mütaaddit senelere sâri inşaat ve imalât taahhüdatı, her sene sarf edilecek miktarın karşılığı o sene bütçesine vazolunmak şartiyle, bir kanun istihsaline mütevakkıftır.

Senevi tediye miktarı bütçeye mevzu tahsisatı tecavüz etmemek ve mütaakıp seneler bütçeleri tahsisatının tezyidini istilzam eylememek şartiyle sefarethane ve şehbenderhaneler için uzun müddetle icar mukaveleleri akdi ve Hariciye Vekâleti bütçesinin icar bedeli tertibine mevzu tahsisattan mukassatan ödenmek üzere bina satın alınarak uzun müddetle taahhüdata girişilmesi caizdir.

Bir Vekâletten diğer Vekâlete verilen eşya ve levazım esmanı bunları alan Vekâletin tahsisatına mahsup ve mukabili varidat kaydolunur.

Nümune çiftliği, hara ve ağıl gibi müessesat hasılatından istihlâk edilecek olanların esmanı istihlâk tarihindeki fiyatlariyle tahsisatına mahsup ve mukabili irat kaydolunur.

Menafii umumiyeye mütaallik hidemata sarfolunmak üzere verilen ianat ve teberruat varidat bütçesinde hususi bir fasla konulup şart kılındığı hizmetin masraf bütçesinde tahsisatı mevcut ise o tahsisata ilâve ve aksi halde ayrıca bir fasla kaydolunarak meşrutunileyhhine sarfedilir. Bu kabil tahsisatın sene gayesine kalan miktarı ertesi senelerde açılacak bir faslı mahsusa nakil ve sarf olunur.

Bütçeler ve bölümler arasında ödenek aktarması yasa ile olur. Ancak, harcamalarda tasarrufu sağlamak, dengeli ve etkili bir bütçe politikasını gerçekleştirmek üzere bu tür aktarmaları yapmaya ve yeni tertipler açmaya, bütçe kanunlarıyla Maliye ve Gümrük Bakanı yetkili kılınabilir.

Bölüm içi aktarmalar Maliye ve Gümrük Bakanının izni ile yapılır.

Maaş ve ücret tertiplerinden masraf tertiplerine ve münakale icra edilen tertiplerden diğer tertiplere tahsisat naklolunamıyacağı gibi ihtiyat tahsisatından naklolunan tertiplerden de münakale yapılamaz.

Umumî seferberlik veya ilânı harb vukuunda Müdafaai Milliye ve Bahriye Vekâletleri ile imalâtı harbiye bütçelerinde mevcut tahsisat bu Vekâletler ile daireler için hükmen tevhit ve yekûnu umumi tecavüz edilmemek şartiyle ihtiyaca göre bu tahsisattan fasıl ve maddelere bakılmaksızın sarfiyat icra olunabilir. Bu takdirde yapılan sarfiyat tahakkukuna göre fasıllarına kaydolunur. Asgari bir fırkanın veya ona muadil bahrî bir kuvvetin Devletçe seferber hale vaz'ında o fıkra veya bahrî kuvvete havale edilmiş olan tahsisat dahi aynı suretle istimal edilebilir. Ancak bütçelerin yekûnu umumileri dâhilinde idare kabil olmadığı ve derhal tahsisat alınması mümkün bulunmadığı takdirde ilk fırsatta tahsisat alınmak üzere bu bütçelere mevzu tahsisat yekûnu umumileri yüzde on beşe kadar tecavüz edilebilir. Seferberliği ilân olunan kıtaata mensup efrat, hayvanat ve levazımın mürettep mahallerine sevk ve iaşeleri için muktazi mebaliğ malsandıklarınca avans olarak mutemetlere verilip nihayet bir ay zarfında gönderilecek tediye emirleri üzerine tahsisata nakil ve mahsup olunur.

Maliye ve Gümrük Bakanlığı bütçesinin düşünülmeyen giderler karşılığı tertibinde yer alan ödenekten, bütçenin hazırlanması sırasında öngörülmeyen ve bütçede tertipleri bulunmayan, ancak yerine getirilmesi zorunluluğu Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan olağanüstü hizmet ve giderleri karşılamak amacıyla ilgili kuruluş hizmet programlarında gerekli tertipleri açarak aktarma yapmaya ve bu tertiplerden yapılacak ödemelerin esaslarını gerektiğinde saptamaya Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.

İlgili ya da "geçen ve eski yıllar borçları" tertiplerinden ödenemeyen ilama bağlı borçlar Maliye ve Gümrük Bakanlığı bütçesi ile katma bütçelerde yer alan ilama bağlı borçlar tertiplerinden ödenir. Bu tertiplerdeki ödenekleri, yetmemesi halinde, artırmaya Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.

(…)

Merkezde on bin liradan fazla masrafı müstelzim bilûmum mukavelât icradan evvel Divanı Muhasebatça tescil olunur. Ancak müstaceliyeti ve mahremiyeti hasebiyle münakasadan istisnasına İcra Vekilleri Heyetince karar verilen hususat ile memaliki ecnebiyede vukubulacak mubayaata mütaallik mukavelât bu hükümden müstesnadır.

Bakanlar, ikinci derece ita amirlerinin merkezden izin almaksızın hangi tür ve tutardaki sözleşmeleri yapmaya yetkili olduklarını malî yıl başında duyururlar.

Merkez ve vilâyetlerde akdolunacak mukavelât ile müstenidatının birer suretleri yedi gün zarfında ve doğrudan doğruya Maliye Vekâleti ile Divanı Muhasebata gönderilmek mecburidir.

Harcamayı gerektirecek taahhüt ve sözleşme tasarıları vize için Maliye ve Gümrük Bakanlığına gönderilir. Maliye ve Gümrük Bakanlığı vizesinden aylık tutulacak taahhüt ve sözleşmeler yılları bütçe kanunlarında belirtilir.

Maliye ve Gümrük Bakanlığına gelen taahhüt ve sözleşme tasarılarından uygun görülenler 15 gün içinde vize edilir. Uygun görülmeyenler aynı süre içinde gerekçeli olarak ilgili kuruluşa gönderilir. Aykırılık ya da eksiklikler söz konusu gerekçe doğrultusunda giderildikten sonra Maliye ve Gümrük Bakanlığına ikinci kez gelen taahhüt ve sözleşme tasarıları bu noktalardan incelenir ve tatil günleri sayılmamak üzere 5 gün içinde vize edilir; uygun bulunmazsa geri çevrilir. Geri çevirmelerde, yasaların açıkça yasaklamadığı konularda ilgili ita amirlerinin sorumluluk üstlenmesi durumunda, 832 sayılı Sayıştay Kanununun ilgili hükümleri saklı kalmak üzere; taahhüt ve sözleşmeler imzalanabilir.

Muhasiplerce yapılan sarfiyat evrakı müsbitelerinin aylık cetvellerle birlikte sarfiyatın vuku bulduğu ay gayesinden itibaren otuz gün zarfında merkeze gönderilmesi mecburidir. Bu evrakı müsbiteler merkeze vürutlarından itibaren nihayet iki ay zarfında tetkik edilerek noksanı bulunanların mahalline iadesi ve muvafık görülenlerin Divanı muhasebata ibrazı lâzımdır. Varidat ve bütçe harici bilûmum muamelât evrakı müsbiteleri dahi aynı müddet ve şerait dâhilinde kayıt suretleri ile birlikte Divanı Muhasebata gönderilir.

Divanı Muhasebata ibraz olunan ve muallel bulunmıyan evraktan tediye, kredi ve ita emirleriyle avans evrakının ve 61 nci maddede muharrer mukavelâtın âzami üç ve diğerlerinin on gün zarfında Divanca tetkik ve intacı mecburidir.

Divanı muhasebatça tasdik veya iade edilen evrakın muamelesi merkez muhasebeleri tarafından âzami yedi gün zarfında ikmal ve muhasibine tebliğ veya iade olunması lâzımdır.

Merkez ve vilâyetlerle kolordular ve muhasip teşkilâtı olan müstakil fırka ve kıtalarda bütçe tahsisatından yapılacak tediye miktarını gösterir bir cetvel, Vekâletlerce her üç ayda bir tanzim ve Hazineye tevdi olunur. Cetvel muhteviyatında tebeddülât vukuu takdirinde ayrıca malûmat verilmesi iktiza eder.

BEŞİNCİ FASIL

Masarifin tahakkuku

Devlet Hazinesi hesabına bir masrafın tahakkuku ancak bir Vekilin veya vazifeten Vekil namına hareket eden bir memurun tasdikı ile tamam olur.

Varidat ve masarifin tahakkukuna ait evrakı müsbitenin eşkâl ve ecnası ve bunlara mütaallik tadilât malî müşavere encümenince tâyin ve tesbit olunur.

Vekiller kendi bütçelerinin âmiri italarıdır. Vekiller veya tevkil ettikleri memurlar bütçeleri dâhilinde icra etmek istedikleri masraflar için merkez muhasipleri üzerine ita emirleri isdar ederler.

Masraf tahakkuk ettikçe mahallindeki muhasibin veznesinden tediye edilmek üzere her Vekil ikinci derece âmiriitalarına mezuniyet verebilir.

Bu mezuniyetler tediye emirleriyle tebliğ olunur. Tediye emirlerinin ikinci derece âmiri italarına tebliğinden evvel Maliye Vekâletince âzami iki gün zarfında vizesi lâzımdır.

İta ve tediye emirlerinde bütçenin senesiyle fasıl ve maddesi gösterilmek mecburidir. Bu evrak âmiri ita ile muhasebe müdürü veya muhasipler tarafından imza olunur.

İta emirlerine muhtevi oldukları masrafın taahhüt ve tahakkukuna mütaallik bilcümle evrakı müsbitenin aslı veya musaddak suretleri raptolunur. Ancak mahrem muamelâta mütaallik evrak yalnız Divanı Muhasebat Reisine ibraz edilir.

Merkez dairelerinin, bu kanuna merbut cetvel dâhilinde olan mukannen sarfiyatından maada tediyata mütaallik ita ve kredi emirleriyle avans ilmühaberleri ve ikinci derece âmiri italarına verilen tediye emirleri evvelemirde Divanı Muhasebatın vizesine tabidir.

Divanın vizesine iktiran etmedikçe bu evrakın muhteviyatı muhasipler tarafından tediye olunamaz.

Divanı Muhasebatın ita, tediye ve kredi emirleriyle tescil ve tahsis zımnında kendisine tevdi olunan evrak üzerinde icra edeceği tetkikat :

A) Hatayı maddi bulunmaması,

B) Tahsisat ve kadro dâhilinde olması,

C) Bütçedeki tertibe mutabakatı,

D) Kavanin ve nizamat ve mukarrerata muvafakatı hususatından ibarettir.

Divanı Muhasebatın tescilinden veya vizesinden imtina edip esbabı mucibeli bir takrir ile dairesine iade ettiği evraktan, hatayı maddiye veya tahsisatın kifayetsizliğine veya kadro fıvekında tâyin ve istihdamlara mütaallik olanlar hakkındaki reddi, katîdir.

Tertibe mutabakat, kavanin ve nizamat ve mukarrerata muvafakat görülmemek dolayısiyle, Divanca iade olunan evrak hakkında Vekil tarafından mesuliyet deruhdesini mutazammın vuku bulacak müracaat üzerine keyfiyet Divanca yeniden tetkik edilir. Divan imtihanında ısrar eylediği ve İcra Vekilleri Heyetince keyfiyet tetkik olunarak vekilin noktai nazarına iştiraki mutazammın karar ittihaz ve Divana tebliğ olunduğu takdirde kaydi ihtiyat vize muamelesi icra olunur.

Divanı Muhasebat bu yolda kaydi ihtiyatla vize ettiği evrak ile diğer muamelât ve yolsuzluklar hakkında üç ayda bir takdim edeceği raporla Büyük Millet Meclisine malûmat arzeder.

Başbakanlık bütçesine konulan örtülü ödenek;

a) Kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri için,

b) Devletin yüksek güvenliği ve yüksek menfaatlarının isterleri için,

c) Siyasi, sosyal konularla, kültür ve Devlet itibarı alanlarında ve olağanüstü hizmetlerin sağlanmasında Hükümet icapları sayılan maksat ve gayeler için,

sarf edilir.

Örtülü ödeneğin sarf yerinin ve hesaplarının nasıl tutulup tasfiye edileceğinin ve hangi vesikaların halef olan zata devrolunacağının tâyin ve takdiri Başbakana aittir.

Örtülü ödenek, Başbakan'ın ve ailesinin şahsi masraflarına ve siyasi partilerin idare, propaganda ve seçim ihtiyaçlarına sarf olunamaz.

Gümrük ve Tekel Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı bütçelerinin haber alma ödenekleri, hizmetin gerektirdiği ve ilgili Bakan'ın takdir edeceği gizli istihbarat işlerine sarf edilir.

Başbakanlık bütçesindeki örtülü ödenek ile diğer Bakanlık ve dairelerin bütçelerindeki haber alma ödeneklerinden yapılacak harcamalar, Başbakan, Maliye Bakanı ve sorumlu Bakan tarafından müştereken imza edilmiş kararnameye dayanılarak tahakkuk ettirilir. Merkez Saymanlığınca bu ödemelerin yapılması, kararnameyi imza eden Bakanların yerlerini muhafaza etmelerine bağlıdır.

Başbakanlığa veya ilgili Bakanlıklara yeni atamalar yapıldığında, evvelce görülmüş hizmetlerin karşılığının ödenmesi, yeni atananların takdirine bağlıdır.

Tediye emirlerine müsteniden vilâyetlerde muhasipler tarafından vuku bulacak sarfiyata mütaallik evrak tediyeden sonra merkez muhasebe müdürleri tarafından mahsup ita emrine raptolunarak Divanı Muhasebata vize ettirilir. Bu yolda vuku bulan tediyattan şayanı kabul görülmiyen aksamın mesuliyeti 19 uncu madde ahkâmına tabidir.

Memaliki ecnebiyede vazife ifa eden veya tahsil ve tetebbuda bulunan askerî, mülki bilûmum memurin ve müstahdemin ile talebelerin maaşat ve muhassasatı her aya ait istihkak o ay girer girmez peşinen verilmek şartiyle üç ay evvel ve üç aylığı bir arada tahakkuk ettirilebilir.

ALTINCI FASIL

Masarifin tediyesi

Maliye Vekili Divanı Muhasebatça vize edilen ita, tediye ve kredi emirlerinin âmiri ita tarafından tâyin edilen müddet ve mahalde tediyesi esbabını istikmal eyler.

Muhasiplerce bütçeye mütaallik bir masrafın tediyesi âmiri ita tarafından imzalanmış bir ita veya kredi emrine müstenit olmak lâzımdır. Muhasiplerin ita emirlerinde yapacağı tetkikat :

A) Masrafın kendisine verilen mezuniyet dâhilinde bulunması,

B) Masrafın bütçedeki tertibe mutabakatı,

C) İta emrine merbut taahhüt ve tahakkuk evrakının tamam olması,

D) Hatayı maddiden âri bulunması,

H) Masrafın kavanin, nizamat ve mukarrerat ahkâmına muvafakatı,

V) İstihkak sahibinin hüviyeti hususatına aittir.

Merkez muhasipleri, Divanı Muhasebatça vize edilmiş evrak da (B) ve (H) fıkralarının tetkik ve tatbikından müstesnadır.

Tahsisatın kifayetsizliği, tâyin ve istihdamların kadro fevkinde bulunması, taahhüt ve tahakkuk evrakının noksan, hatayı maddi, istihkak sahibinin hüviyeti dolayısiyle kabul olunmıyan ita emirlerinin tediyesine muhasipler icbar edilemez.

Vilâyetlerdeki muhasiplerin, kanun ve nizama muvafakat, tertibe mutabakat hakkında vâkı olacak itirazları üzerine ikinci derece âmiri itaları tarafından tahriren mesuliyet deruhte edildiği takdirde muhasip tediye etmeğe mecburdur. Bu halde deruhte evrakı ita emrine raptolunur.

YEDİNCİ FASIL

Avans ve kredi

Aşağıda koşulları belirtilen durumlarda avans verilebilir, kredi açtırılabilir.

A) Bütçe içi avans ve krediler :

a) Tahakkuk ve verile emri işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi ve çeşitli giderler için ita amirlerinin gösterecekleri lüzum üzerine, görevlendirecekleri mutemetlere, üst sınırları yılları bütçe kanunlarıyla saptanacak tutarlarda avans verilebilir. Avansın sınırlandırılmasına Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı kararıyla Cumhurbaşkanlığı daire mutemetlerine ve Maliye ve Gümrük Bakanlığınca, Bakanlar Kurulu kararına dayanılarak, askerî daireler mutemetleri ile elçiler, konsoloslar, müşavirler ve ataşelere bu tutarın üzerinde avans verilebilir.

b) Verilebilme koşulları (a) fıkrasında belirlenen avans sınırlarını aşan giderler için dairesinin göstereceği lüzum ve Maliye ve Gümrük Bakanlığının izni üzerine, ita amiri mutemetleri adına banka veya saymanlık nezdinde kredi açılabilir. Banka veya saymanlık, mutemedin göstereceği yere veya alacaklıya doğrudan doğruya ödeme yapar.

c) Yabancı ülkelerde yapılacak satın almalar için görevlendirilen mutemetler adına gerektiğinde, Maliye ve Gümrük Bakanlığınca, yerel bankalardan birinde kredi açtırılır.

d) Yabancı ülkelerden yapılacak satın almalar için, dairesinin göstereceği lüzum ve Maliye ve Gümrük Bakanlığının izniyle, millî bankalar nezdinde akreditif karşılığı kredi açtırılır.

Açılmış akreditiflere ilişkin kredi artıkları ertesi yıla devredilmekle birlikte ödenekleri iptal olunur. Devredilen kredi artıklarının karşılığı, yeni yılda Maliye ve Gümrük Bakanlığınca ilgili kuruluş bütçesinde açılacak özel bir tertibe ödenek kaydolunur.

Yılı için geçerli sözleşmeler ile gelecek yıl ya da yıllara geçerli sözleşmelerin bitim tarihlerinde henüz bir kısım hizmet yerine getirilememiş, ancak, ilgili idarece ek süre verilmiş ve bu süre ertesi malî yıla taşmış ise; yıl sonunda taahhüt artığı devredilir ve bu tutarlara ilişkin ödenekler hakkında akreditiflerle ilgili hükümler uygulanır. Devredilen taahhüt artığı karşılığı hizmet ek süre içinde yerine getirilerek kanıtlayıcı belgeleri saymanlığa verildiğinde, tutarı hizmetin yapıldığı yıl bütçesine gider kaydıyla ödenir.

e) Görevlilere geçici ya da sürekli görev yollukları karşılığı avans verilebilir. Bu avansların tutarı ve mahsup süreleri özel yasalarındaki hükümlere tabidir.

B) Bütçe dışı avanslar:

a) Taahhüt tutarının üçte birine kadar Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan oranlarda, hizmet yerine getirildikçe mahsubu yapılmak üzere, müteaahhitlere, teminat karşılığı bütçe dışı avans verilebilir. Bu avansların verilebilmesi sözleşmelerinde öngörülmüş olması koşuluna bağlıdır.

b) Özel yasalarında hüküm bulunması durumunda bütçe dışı avans verilebilir.

Bütçe içi avans ve krediler karşılığı ödeme emirleri ilgili tertipte saklı tutulur.

Her birim için yalnız bir mutemet görevlendirilebilir. Hangi örgüt kademelerinin birim sayılacağı bütçe kanunlarındaki ayırıma paralel olarak Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belli edilir. Bir bütün oluşturan ve ayrı ayrı yerlerde bulunan askerî birimler ile kurumların herbiri için ayrı mutemet görevlendirilebilir.

Bir mutemede verilecek avanslar, toplamı 83 üncü maddede belirlenen tutarları aşmamak koşuluyla, çeşitli tertiplerden olabilir.

Avans ve kredi emirleri Divanı Muhasebattan evvel Maliye Vekâletince vize edilir. Avans ve kredi akçeleri hangi iş için verilmiş ise yalnız o işte ve âmiri itanın tahrirî mezuniyetiyle sarf ve istimal olunur.

Her mutemet aldığı avanstan harcadığı tutarlara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri en çok bir ay, adına açılan kredilerden harcadığı tutarlara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ise en çok üç ay içinde saymana vermekle yükümlüdür. Bu süreler içinde getirilecek harcama belgeleri tutarında yeniden avans verilmesi veya kredi açılması olanaklıdır. Bu biçimde mahsup işlemi yapılmadıkça aynı iş için yeniden avans verilemez, kredi açılamaz. Mutemet, işin tamamlanmasından sonra, yukarıdaki bir ve üç aylık sürelerin bitimini beklemeksizin, avans ve kredi artığını iade etmek ve hesabını kapatmak zorundadır. Süresi içinde mahsup edilmeyen avanslar için mutemetler hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.

Mutemetler bütçeye ait sarfiyat için muhasip veznesinden başka hiçbir yerden hiçbir nam ile para kabzedemezler. Aksi halde haklarında 21 inci madde hükmü tatbik olunur.

Her mutemet senenin son gününde avans akçesinden nezdinde kalan mebaliği henüz mahsubunu icra ettiremediği tediye evrakiyle birlikte tamamiyle muhasibe iade edip hesabını kapatmağa ve muhasip dahi bu hesabı aramağa mecburdur. Aksi takdirde mutemet zimmetler addolunarak hangi sınıf ve meslekten olursa olsun Maliye Vekilinin talebi üzerine memuriyeti asliyesinden ihraç edileceği gibi muhasip dahi Memurin Kanunu ahkâmına göre tecziye olunur. Mutemet zimmetinde kalan mebaliğ, Tahsili Emval Kanununa tevfikan faiziyle beraber tahsil edilir.

Bir mutemet yedindeki avans akçesinden bir kısmını âmiri itanın tahrirî mezuniyetiyle ikinci bir mutemede verebilir. Bu halde ikinci mutemetten alacağı makbuzu senedini âmiri itanın mezuniyetnamesiyle birlikte muhasibe ibraz ederek zimmetini devreder. İkinci mutemet dahi hesabını avansın alındığı tarihten itibaren üç ay zarfında muhasibe tevdi etmeğe mecburdur. Mutemetler hakkındaki diğer hükümler bu ikinci mutemet hakkında da aynen caridir.

Avans akçesinden yapılacak sarfiyat hakkında mutemetlerin, kavanin, nizamat ve mukarrerata muhalefetten dolayı vuku bulacak itirazları üzerine âmiri ita tahriren mesuliyet deruhde ettiği takdirde mutemetler bu masrafı tediyeye mecbur olup mesuliyet âmiri itaya ait olur. Mutemedin itirazı olmaksızın yapılan sarfiyat muhasip tarafından mevzu ahkâma muhalefet dolayısiyle kabul edilmediği halde mesuliyet âmiri ita ile mutemede teveccüh eder. Ancak âmiri ita tarafından mesuliyet deruhde edilerek sarfiyatın mahsubu için israr olundukta muhasip sarfiyatın mahsubunu icra eyler. Bu takdirde mesuliyet munhasıran âmiri itaya raci olur.

SEKİZİNCİ FASIL

Senei maliye nihayetinde kalan düyun

Bütçe masarifinden senei maliye gayesine kadar ita emrine iktiran eylediği halde muhasip tarafından tediye edilememiş olan mebaliğ senei maliye gayesinde bütçeye masraf kayıt ve emanet hesabına naklolunur.

Malî yılın sonuna kadar ödenemediği gibi emanet hesabına da alınamayan borçların ödenmesine ilişkin hükümler bütçe kanunlarında gösterilir.

Taallûk ettiği senei maliyenin hitamı tarihinden itibaren beş sene zarfında ashabı tarafından meşru bir mazerete müstenit olmaksızın tahriren talep ve takip olunamamaktan veya evrakı ibraz edilmemekten dolayı tediye olunamıyan düyun müruru zamana uğrıyarak Devlet menfaatine sâkıt olur. Emanet hesabına alınıp bu müddet zarfında talep olunmıyan mebaliğ hazine namına müteferrik hasılata irat kaydedilir. Ancak kuponların ve kur'a isabet eden senedatın tediyesi için müruru zaman müddeti her bir istikrazın akdine mezuniyeti havi kavanin ve mukavelâtta musarrah ise bu sarahat muteberdir.

Beş sene zarfında talep olunmıyarak müruruzamana uğrıyan düyun hakkında, istihkak sahipleri tarafından dermeyan edilecek mazeretleri dinliyecek merci adliye mahakimidir. Mahkemeden istihsal olunacak ilâm mucibince mazeretlerini ispat edenlerin matlubatı 59 uncu madde hükmüne göre tesviye olunur.

DOKUZUNCU FASIL

Ayniyat muhasebesi

Ayniyat muhasebesinin ihtiva eylediği mevat :

A) İmalâta mahsus malzemei iptidaiye,

B) İstihlâkâta mahsus bilûmum mevat ve eşya,

C) Tesisat ve inşaata mütaallik bilcümle mevat ve malzeme,

D) Eczayı tıbbiye,

H) Demirbaş eşya ve mefruşattır.

Devletçe idare edilen ambar, imalâthane, ocak, tersane ve emsali müessesattan her birinde bulunacak her türlü mevat ve eşya ve malzeme ile devair ve müessesatta mevcut demirbaş eşya ve mefruşat bir ayniyat muhasibine mevdu bulunur. Muhasip bu ayniyatın hüsnü muhafazasiyle ithalât ve ihracatından mesuldür. Ancak eşyanın tabiatından mümbais ve usulen sabit tenakkuslardan dolayı ayniyat muhasibi mazur tutulur.

Her ayniyat muhasibi mensup olduğu daireye kendisine tevdi edilmiş olan ayniyatın envai itibariyle ithalât ve ihracatını muhtevi hesap itasiyle mükelleftir.

Adliye icra daireleriyle devairi inzıbatiye vesaire tarafından efrada ait olarak vaziyed olunan ayniyatın muhasebesi dahi bir muhasibin idaresine ve Divanın muhakemesine tabidir.

Devletin berrî, bahrî, havai ve jandarma müdafaa kuvvetlerine müteallik teçhizat, malzemei harbiye, melbusat, mahrukat ve erzak ve askerî fabrika ve merbutu müessesat, Millî Müdafaa ve Dahiliye Vekâletlerince tanzim ve İcra Vekilleri Heyetince tasdik olunacak talimatnameye tevfikan teftiş ve murakabeye tabi olup bunlar için hesabıkatî tanzim edilmiyeceği gibi Divanı Muhasebata hesap dahi verilmez.

ONUNCU FASIL

Bütçe hesabının kesilmesi

Bütçe hesabının kesilmesi, Hesabı Katî Kanunu ile olur. Hesabı Katî Kanunu, maddeler üzerine mürettep bir metinle varidat ve masarif cetvellerinden terekküp eder. Şekil ve taksimat, Muvazenei Umumiye Kanununa tamamiyle mütenazır bulunur.

Kesinhesaplarda Süreler

Bakanlardan her biri için kendi bütçesine ait gider kesinhesap cetvelini malî yılın bitiminden itibaren en geç beş ay içinde Maliye ve Gümrük Bakanlığına gönderir. Maliye ve Gümrük Bakanı kendi Bakanlığına ait gider kesinhesep cetvelini aynı süre içinde hazırlamakla beraber Devletin genel gelir ve giderlerini kapsayan Hazine genel hesabını ve kesinhesap kanun tasarılarını düzenleyerek malî yılın bitiminden itibaren en geç yedi ay sonunda Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edilmek üzere Bakanlar Kuruluna sunar.

Hazine genel hesabı ve kesinhesap kanun tasarılarının bir örneği de bu süre içinde Sayıştay Başkanlığına gönderilir.

Görevden ayrılan bakana ait kesinhesap, yerine gelen bakan tarafından verilir.

Varidat hesabı katî cetvelinde : (1) varidatın muhammenatı (2) o seneye ait tahakkukat (3) sabık seneden devren gelen bakaya (4) senesi içinde vuku bulan tahsilât (5) gelecek seneye devrolunan bakaya gösterilir.

Masraf hesabı katî cetvelinde : (1) bütçe ile verilen tahsisat (2) senesi zarfında ilâve olunan tahsisat (3) senesi içinde tahakkuk eden masarif (4) senesi zarfında tediye olunan veya emanet hesabına alınan masarif (5) senei maliye nihayetinde kalan düyun (6) istimal olunamayıp iptal edilen tahsisat bakıyesi gösterilir. Her Vekâlet kendi bütçesine ait hesabı katiye tahsisatın istimali ve hizmetin ifası hakkında ayrıca bir izahname rapteder.

Hazine hesabı umumisi aşağıdaki aksamı ihtiva eder :

A) Hesabı katî kanun lâyihasının metni,

B) Esbabı mucibe,

C) Bütçe dâhil ve haricinde kabız ve tediye olunan mebaliğin mizanı,

D) Varidat hesabı katî cetveli ve izahnamesi,

H) Vekâletler hesabı katileriyle izahnameleri,

V) Her vilâyet ve müessesenin bütçedeki enva itibariyle varidatı ve daire itibariyle sarfiyatı.

Vekiller Vekâletlerine ait ayniyat için dahi yukarki maddelerde muharrer müddet ve esaslar dairesinde hesabı katî tanzim ve bir nüshasını Büyük Millet Meclisine takdim ve bir nüshasını da Maliye Vekâletiyle Divanı Muhasebata irsal ederler.

Ayniyat hesabı katî cetvelinde : (1) nevi ve esmanı itibariyle senei maliye iptidasından müdevver ayniyat (2) senesi zarfında alınan ayniyat (3) senesi zarfında sarfedilen ayniyat (4) senei maliye gayesindeki mevcudat gösterilir.

Genel Uygunluk Bildirimi

Sayıştay, kesinhesap kanun tasarılarının kendilerine verilmesinden itibaren en geç yetmişbeş gün içinde, Hazine genel hesabı üzerindeki genel uygunluk bildirimini Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.

Mahsup Dönemi

Malî yılın bitimine kadar fiilen yapılmış olan ödemelerden mahsup edilememiş olanların mahsup işlemlerine saymanlarca malî yılın bitiminden itibaren bir ay süre ile devam edilebilir.

Bu süreyi uzatmaya Maliye ve Gümrük Bakanı yetkilidir.

ON BİRİNCİ FASIL

Vekâlet muhasebeleri

Her Vekâlette bir muhasebe müdiriyeti bulunur.

Bu muhasebeler :

A) Vekâlet bütçesini ihzar etmek,

B) Merkezin mütehakkık masraflarını ita emrine rapteylemek,

C) Memur bulunduğu Vekâlete mevdu olup Devlet müesseseleri, şirketler ve eşhastan alınması lâzımgelen bilûmum varidat ve hasılatı tahakkuk ettirmek,

D) Tediye ve Kredi emirlerini tanzim eylemek,

H) ..................................................

V) Vekâlet hesabı katisini tanzim eylemek,

Z) Vekâletin sair hesabi muamelâtını rüyet ile mükelleftir.

Muhasebe müdürleri her türlü masraf taahhüt evrakını icradan evvel görüp bütçe ve kavanin ve nizamata muvafakati noktai nazarından Vekile mütalâa beyan etmeğe ve Vekâletçe bu mütalâa nazarı dikkate alınmadığı takdirde yirmi dört saat zarfında Maliye Vekilini haberdar eylemeğe mecburdur.

Teşkilât itibariyle bir Vekâlete tabi olmakla beraber tahsisatı o Vekâlet bütçesinde ayrı bir cüz teşkil eden idarei umumiyelerde dahi aynı vazaifle mükellef ve aynı şeraite tabi birer muhasebe müdürü bulunur.

Şehbenderhane hesaplarının celp, tetkik ve telfikı ve muhasip sıfatiyle Divanı Muhasebata hesap itası Hariciye Vekâleti Muhasebe Müdürüne aittir.

Devletin muntazam düyununa ait muamelâtı ifa etmek üzere Maliye Vekâletinde bir muhasip bulunur.

Bu muhasip (1) akdolunan istikraz ve avanslar ile ihracedilen Hazine bono ve tahvillerinin hesaplarını takip etmek (2) tediye edilecek taksit ve kuponları tahakkuk ettirerek ita emrine rapteylemekle mükellef olup Divanı Muhasebata usulü dairesinde idare hesabı verir.

Muhasebe müdürleri tarafından tahakkuk ettirilecek olan bilûmum varidat ve hasılatın takip ve tahsilinden mesul olmak üzere Maliye Vekâletince bir veya müteaddit varidat muhasibi tâyin olunur.

Bunlar da diğer muhasipler gibi Divanı Muhasebata hesap itasiyle mükelleftirler.

ON İKİNCİ FASIL

Mülhak ve hususi bütçe

Sarfiyatı hususi varidat ile temin ve muvazenei umumiye haricinde tedvir olunan bütçelere «mülhak bütçe» mahalli sarfiyat ve varidatı ihtiva eden bütçelere «hususi bütçe» denir.

Mülhak bütçeler her sene dairelerince tanzim olunup merbut oldukları Vekilin imzasiyle tetkik edilmek üzere Maliye Vekâletine tevdi edilir. Bu bütçeler Maliye Vekâleti tarafından 34 üncü madde mucibince Büyük Millet Meclisine takdim olunur.

Mülhak bütçelerin müdürü umumileri, mensup oldukları Vekâlete izafeten ikinci derece âmiri ita sıfatiyle muamele ifa ederler.

Mülhak ve hususi bütçelerin hesabat ve muamelâtı, hususi kanunlarında muharrer kuyut mahfuz kalmak üzere, bu kanun ahkâmına tabidir.

İdarei hususiye ve belediye muhasipleri hesabatını, haklarındaki kararın tebliği tarihinden itibaren bir ay zarfında gerek alâkadarın ve gerek idarenin müracaatı üzerine derecei saniyede tetkik ve hükme raptetmek Divanı Muhasebata aittir.

ON ÜÇÜNCÜ FASIL

Muhasip hesaplarının tanzim ve Divanı Muhasebata itası

Her muhasip hesabını seneden seneye Divanı Muhasebata vermeğe mecburdur. Bir senei maliyenin intihasından evvel infisal eden muhasip, halefi tarafından sene nihayetinde Divana verilmek üzere, hesabını halefine devreder.

Vefat eden veya halefine hesap itasından imtina eyliyen muhasibin hesabı, Maliye Vekâletince tâyin olunacak bir heyet marifetiyle, halefine devrolunur.

Muhasipler bir senei maliyeye ait idare hesaplarını evrak ve vesaikıyle beraber, o senenin hitamından yedi ay nihayetine kadar, Divanı Muhasebata vermekle mükelleftirler. Bu müddet zarfında hesap vermiyen muhasip, Divanı Muhasebatça tahsisatiyle beraber maaşının nısfına kadar bir cezayı nakdî ile tecziye olunur. Muhasip, tâyin edilecek müddet zarfında yine hesap itasından veya evrakı müsbite ibrazından imtina ettiği halde Divanı Muhasebatın iş'arı üzerine Vekâleti aidesince memuriyetinden ihraç olunarak bu hesap maddei sabıka mucibince halefi tarafından verilir.

Nakit muhasipleri tarafından Divanı Muhasebata ita edilecek idare hesabı aşağıdaki mevat ve cetvelleri ihtiva eder :

A) Sene iptidasına müdevver mevcut ile o sene zarfında vukubulan bilûmum makbuzat ve metfuat ve ertesi seneye devrolunan mevcut,

B) Varidatın sene iptidasına müdevver bakayasiyle o sene zarfındaki tahakkukat ve tahsilâtı ve gelecek seneye müdevver bakayanın miktarı,

C) Her daire bütçesinden bir sene zarfında alınan tediye emirleriyle bunlara müsteniden vukubulan tediyat,

Ç) Gelecek sene iptidasına müdevver ve senei maliyede mütehakkık eşhas zimemi ile avans bakıyelerinin müfredatı,

D) Tediye emirlerine müsteniden tesviye olunup şayanı kabul bulunmamasından naşi hesabı mahsusuna naklolunan sarfiyat müfredatı.

Cetveller bütçeye mütaallik hesabatta bütçeye mütenazır bulunmak ve izahatı lâzıme ve evrakı müsbiteleriyle birlikte tevdi edilmek meşruttur. Bakaya, müfredatına göre, esbabı mucibe ve vesaikıyle irae ve izah olunur. Merkez ve mülhak bütçelerin nakit muhasipleriyle rüsumat ve posta telgraf gibi müstakil teşkilâtı mevcut dairelerin muhasebe müdürleri bir senelik bütçe tahakkukat ve tediyatını mübeyyin olmak üzere fasıl ve madde itibariyle ayrıca bir cetvel ilâve ve itasiyle mükelleftirler.

Ayniyat muhasiplerinin idare hesabatı :

A) Geçen seneden müdevver mevcut ile senei hâliye zarfındaki ithalâtı,

B) Senei maliye zatındaki ihracat ile gelecek seneye müdevver mevcudatı,

C) Senesi zarfındaki tahavvülât ve tagayyürat,

D) Zayiatı ve fire miktarını,

H) Tadat neticesi noksan veya ziyade miktarlarını mübeyyin cetveller ile sair malûmatı ihtiva eder.

Bu cetveller izahat ve evrakı müsbiteleriyle birlikte Divanı Muhasebata verilir.

ON DÖRDÜNCÜ FASIL

Müteferrik mevat

Bir muhasibin Divanı Muhasebatça rüyet olunan hesabı meyanında cürüm teşkil eden bir fiile temas ettiği görüldüğü takdirde hesabın bu kısmı tefrik edilerek hukuku umumiye cihetinden takip olunmak üzere dairesine tevdi kılınır. Mahkemece verilen hüküm, Divanın hesap cihetinden tetkikat ve hükmüne mâni değildir.

Zimmetler, vukuu tarihinden ve tazminler Divanca hükmedildiği tarihten itibaren faize tabidir.

Bir muhasip hakkında Divanı Muhasebattan veya diğer bir mahkemeden sâdır olan zimmet ilâmı kefalet miktariyle mukayyet olmak üzere kefile de sâridir. Muhasiplerin hesabatı Divanı Muhasebata tevdi tarihinden itibaren iki sene zarfında rüyet edilmediği takdirde hükmen musaddak addolunur.

Büyük Millet Meclisi, Riyaseticumhur ve Divanı Muhasebatın masarifi bu kanun dairesinde tahakkuk ettirilerek tediye olunur. Maliye Vekâleti ile Divanı Muhasebatın bunlar üzerinde bir gûna tetkik hakları yoktur.

Umumi bütçenin tanzimi sırasında idare âmirleri bu bütçelere ait erkamı Maliye Vekâletine bildirir. Her sene nihayetinde tanzim edilecek hesabı katî cetvellerinin bir nüshası Hazine hesabı umumisine ithal olunmak üzere Maliye Vekâletine gönderilir.

Büyük Millet Meclisi, Riyaseticumhur ve Divanı Muhasebat bütçelerindeki muhassasat, idare âmirlerinden biriyle Meclis Muhasibi tarafından müşterek imzalı makbuz mukabilinde Hazineden verilir.

(…)

(…)

(…)

(…)

Esbabı mücbire ve zaruriye dolayısiyle takip ve tahsiline mahal veya imkân görülemiyen zimmetlerin terkini malî müşavere encümeninin mütalâası alındıktan sonra Büyük Millet Meclisine arzolunur.

Devairi merkeziye muhasebe müdürleriyle maiyeti ve umumi nakit muhasipleri ve kaza malmüdürleri, Muhasebei Umumiye Müdiriyeti Umumiyesinin inhasiyle Maliye Vekili tarafından ve ayniyat muhasipleri dahi daireleri tarafından tâyin olunur.

İnşaata mütaallik bir mukavelenin tatbikı sırasında tadil zarureti hâsıl olduğu ve binnetice imalât veya levazımın tezyit veya tenkisi icap ettiği takdirde mütaahhit taahhüdün mecmuuna nazaran yüzde yirmi nispetindeki tadilâtı aynı şerait dâhilinde ifaya mecburdur. Bu takdirde yapılan fazla işin bedeli ayrıca ilâve ve noksanının bedeli tenzil olunur. Bu nispetler fevkında olan tadilât için usulü dairesinde yeniden mukavele akdolunmak lâzımdır.

(…)

(…)

Divana tevdi edilecek tahsis evrakiyle ita emirleri ve varidat ve muamelâtı nakdiyeye mütaallik bilûmum evrakı müsbite Divanda hıfzolunur. Bunların muhafaza müddetleriyle sureti imhaları Divanın mütalâası alınarak Hükümetçe tanzim olunacak nizamname ile tâyin olunur.

Bu kanunun ahkâmı dairesinde hesap kayıtlarının tesisiyle muamelâtın tatbikı hakkında talimatname tanzimine ve bu kanunda mezkûr olup hesap usullerine ait bulunan esasların kısmen veya tamamen zaman ve mahalli tatbikının tâyinine Maliye Vekili salâhiyettardır. Ancak bu hususta Divanı Muhasebatın mütalâası alınmak muktazidir.

14 Şubat 1327 tarihli muaddel Usulü Muhasebei Umumiye Kanunu muvakatiyle müzeyyelâtı ve bu kanuna muhalif olan ahkâm mülgadır.

1050 numaralı Muhasebei Umumiye Kanununun 50 nci maddesinin ikinci fıkrası ile 51 ve 52 nci maddeleri hükümleri ve 48 inci madde ile mevzu istisnalar haricinde Devlet namına her hangi bir taahhüde girişilmeden evvel tahakkuk memurları seneleri bütçesinde kendi daire ve kıt'ası için ayrılmış tahsisat mevcut ve kifayet edecek miktarda olup olmadığını tetkik ve âmiri itaya tahriren bildirmeğe ve âmiri italar da bunu aramağa mecburdurlar. Kâfi derecede tahsisat temin edilmedikçe taahhüt evrakı tanzim olunamaz ve mukaveleye girişilemez.

Tahsisat mevcut olmadığının birinci madde mucibince âmiri itaya tahriren bildirilmemesi veya tahsisat yok iken mevcutmuş gibi gösterilmesi sebebiyle her hangi bir taahhüde girişilmesi halinde tahakkuk memurları doğrudan doğruya Hazineye karşı şahsen mesul tutulurlar. Tahsisat olmadığı âmiri itaya tahriren bildirilmesine rağmen veya âmiri itaca tahsisat olup olmadığının araştırılmasına lüzum görülmeden girişilen taahhütlerden doğan şahsi mesuliyet âmiri itaya racidir. Bu suretle tahsisat harici yapılan taahhüdat neticesinde tediye vukubulmuş ise kanunen muhasibi mesule teveccüh eden mesuliyette âmiri ita ve tahakkuk memurları da müşterektirler.

Birinci fıkradaki tahakkuk memurlariyle ikinci derece âmiri itaların ve muhasiplerin tahsisat haricindeki taahhüt ve tediyelerinden dolayı tazmin ile mesuliyetlerine Divanı Muhasebatça hükmolunur. Tahsisat harici taahhüt birinci derece âmiri itanın tahrirî emrine müstenit ise keyfiyet Divanı Muhasebatça üç aylık raporlarla Büyük Millet Meclisine arzolunur.

Mukavelenameleri mucibince imtiyazlı şirketlerle müteahhidlerden teftiş mukabili alınan mebaliğin bütçe haricinde sarfı ve kadroda gösterilmeksizin bu kabil şirket ve müteahhidler nezdinde komiser veya fen memuru istihdamı caiz değildir. Ancak yeni akdolunan mukavelât dolayısile bir malî sene zarfında işe başlayan şirket ve müteahhidlerden teftiş mukabili alınacak mebaliğ bir taraftan varidat bütçesindeki tertibi mahsusuna irad kayıd diğer taraftan bu mebaliği tecavüz etmemek üzere İcra Vekilleri Heyetince tasdik olunacak kadro dairesinde komiser veya fen memuru bittayin ücretleri mensub oldukları daire bütçesinin müstahdemini daime tertiblerine tahsisat olarak ilâve ve tesviye olunur. Bunlardan müteakib malî sene bütçesinin tanziminden evvel tayin olunanların o sene kadrolarına ve bütçenin tanziminden sonra tayin olunanların ikinci müteakib sene kadrolarına ithali mecburidir.

Varidat bütçesinde nâzım varidat unvanı altında bir kısım açılmıştır. Bu kısma Maliye Vekâletince hususî kanunları mucibince diğer Devlet daireleri nam ve hesabına cibayet edilip bu dairelere verilecek varidat kaydolunur.

Nâzım varidat hesabında kayıdlı varidat Maliye Vekâleti masraf bütçesinde açılmış olan hususî fasıldan alâkadar dairelere tediye edilir.

Daire bütçelerinde seferberlik adile birer rakamsız fasıl açılır. Bu fasıllara seferberlik hizmetleri için icab eden tahsisat İcra Vekilleri Heyeti kararile diğer fasıllardan münakale yapılmak suretile temin olunur. Bu maddenin hükmü mülhak bütçelere de şamildir.

Ziraat Vekâleti bütçesinin «zirai mücadele umumi masrafları», «kimyevi madde ecza ve ilâçlar» ve «ziraat işleri muvakkat memuriyet harcırahı» tertiplerine konulan tahsisatın yetmemesi ve derhal munzam tahsisat istihsali kabil olamaması halinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk toplantısını takibeden 10 gün içinde tetkikına sunulmak ve bu tertiplerdeki tahsisatın birer mislini geçmemek ve karşılığı gösterilmek şartiyle tahsisat kaydetmeye İcra Vekilleri Heyeti salâhiyetlidir.

Bütçe uygulaması ile ilgili olarak diğer kanunlarda bütçe yılı veya mali yıl için Mart ayının birinci gününden başlayıp Şubat ayının sonuncu günü bitmek üzere tespit edilmiş dönemler takvim yılı olarak değiştirilmiştir.

Kanun, kanun hükmünde kararname, yönetmelik ve diğer mevzuatla kurulmuş olan fonların her türlü gelirleri Hazine adına açılan bir müşterek fon hesabında toplanır.

Yılları bütçe kanunları ile hangi fonların bütçe kapsamına dahil edileceği belli edilir. Bütçe kapsamı içine alınan fonlar hizmetlerini bütçenin (A) cetveline konulan ödeneklerle yerine getirirler. Bunların gelirleri genel bütçe geliri olarak (B) cetveline gelir kaydedilir. Ancak bu gelirlerden kredi ana para geri dönüşleri, kredi faizleri, borçlanma ve satış hâsılatı ile üniversite araştırma fonlarının döner sermayeden aldıkları paylar bütçenin (B) işaretli cetveline gelir kaydedilmeden doğrudan müşterek fon hesabından ilgili fonun gider hesabına aktarılır.

Kapsam dışında bırakılan fonların gelirleri ve harcamaları bütçe ile ilişkilendirilmez. Ancak, bunların müşterek fon hesabında toplanan gelirlerinden Maliye Bakanı ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın birlikte teklifi üzerine Başbakanın onayı ile belirlenecek oran ve miktarlarda kesinti yapılarak genel bütçeye gelir kaydedilebilir.

Tüm fonlar hizmet ve harcamalarını kendi mevzuatlarında yer alan esas ve usullere göre yürütürler.

Fon gelirlerinin tahsili, takibi, gelir kaydı, muhasebeleştirilmesi ve denetimine ilişkin süre, esas ve usuller Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığınca müştereken tespit edilir.

Kanun ve kanun hükmünde kararname ile kurulanlar hariç olmak üzere, hizmet alanı kalmayan fonlar Maliye Bakanı ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın müşterek teklifi ve Başbakan onayı ile tasfiye edilebilir. Bunların tasfiyesine ilişkin her türlü düzenlemeleri yapmaya Maliye Bakanı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yetkilidir.

Döner Sermaye Gelirleri

(…)

İlgili yıl bütçe kanunları ile çeşitli kanunlarla genel bütçe gelirlerinden kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılması öngörülen paraların kanuni oran ve miktarları o mâli yıl için yeniden belirlenebilir.

Baraj, liman, havalimanı, enerji santralı, tesis gibi taşınmaz mal ve sair varlıklar kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının gayrisafi hâsılatlarından, bu kullanım karşılığı olarak belirli bir oran dahilinde bir bedel tahsil edilerek genel bütçeye irat kaydedilebilir.

Hangi kurum ve kuruluşlardan ne oranda pay alınacağı her yıl bütçe kanunları ile tespit edilir.

Bu payların takip, tahsil ve denetimine ilişkin esas ve usulleri belirlemeye Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı yetkilidir.

Maliye Bakanlığınca belirlenen ekonomik kodlardan Devletin zimmetinde gerçekleşip, bütçe tertibi bulunmakla birlikte masrafın oluştuğu yer ve zamanda ödeneği bulunmayan harcama tutarları; dayanağını oluşturan harcama belgeleri de eklenmek suretiyle usulüne göre tahakkuk ettirilir. Bu harcama tutarları, "Ödeneğine Mahsup Edilecek Harcamalar Hesabına" yazılarak "Bütçeleştirilmiş Borçlar Hesabına" kaydedilir. Bu şekilde hesaba alınan tutarlar, ödeneğinin gelmesini müteakip bütçeleştirilmiş borçlar hesabından ödenir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin esas ve usûller Maliye Bakanlığınca belirlenir.

Geçici Maddeler

Bu kanunun 48 ve 92 nci maddeleri hükmü 1928 senesi Haziran'ından itibaren mer'idir.

1927 senei maliye bütçesinin vilâyet memurin maaşat ve tahsisatı fevkalâdesinden yapılacak tasarrufat karşılık ittihaz edilerek senei mezkûre muhasebei umumiye kadrosunda muharrer maaş nispetleri dairesinde merkez teşkilatının tevsiine Maliye Vekili mezundur.

Divanı Muhasebatın kablessarf vizesinden müstesna sarfiyatı mukannene cetveli :

1 - Memurin maaşat ve muhassasatı,

2 - Müstahdemini daime ücuratı,

3 - Muhassasatı zâtiye maaşatı,

4 - Düyunu Umumiye itfa ve faiz bedelleri,

5 - Mahkeme harçları,

6 - Mukannen aidatı bey'iye,

7 - Nispeti kanunla muayyen aidat ve ikramiyeler,

8 - İki dairei resmiye arasında veya Hazineye mütaallik irat ve masraf suretiyle yapılan sarfiyat,

9 - Vergi, resim ve sair namlarla resmî daireler namına yapılan  tevkifat,

10 - Divanı Muhasebatça müseccel mukavelenamelere müsteniden vuku bulacak bedelâtı icare tediyatı,

11 - Sınai ve ticari müesseseler ve imalâthanelerin mütedavil sermayeden vuku bulan sarfiyatı,

12 - Reddiyat.

1982 Mali Yılı 1 Mart 1982 tarihinde başlayıp 31 Aralık 1982 tarihinde biter.

Bu Kanunun uygulanması ile ilgili olarak geçiş döneminde gerekli düzenlemeleri yapmaya ve tedbirleri almaya Maliye Bakanı yetkilidir.

Bu kanun 1927 senesi Haziran iptidasından itibaren mer'idir.

Bu kanunun icrasına İcra Vekilleri Heyeti memurdur.