4473 Yangın, Yersarsıntısı, Seylâp veya Heyelân Sebebiyle Mahkeme ve Adliye Dairelerinde Ziyaa Uğrayan Dosyalar Hakkında Yapılarak Muamelelere Dair Kanun

Umumi hükümler

Yangın, yersarsıntısı, seylâp veya heyelân sebebiyle mahkeme ve adliye dairelerinde ziyaa uğrayan dosyaların yenilenmesi bu kanun hükümleri dairesinde yapılır.

Birinci maddede yazılan hallerde bu kanunun tatbik edilebilmesi Adliye Vekâletinin kararına bağlıdır. Karar Resmî Gazete ve ayrıca mahallinde mutat vasıtalarla neşir ve ilân olunur.

Yenileme muamelesi:

A) Taraflardan birinin;

B) Dâvaya dâhil olanın;

C) İhbar üzerine dâvaya iltihak etmiş olanın;

D) İcrada takip talebi yapanın;

E) Cezada şahsi şikâyette bulunan veya müdahil olanın;

F) Veya bunların yerine kaim olanların;

talebiyle yapılır.

BİRİNCİ FASIL

Hukuk ve ticaret dosyaları

Yenileme talepleri işe bakmış olan mahkeme tarafından tetkik olunur. Lüzumuna göre bu vazife Adliye Vekâletince hâkim sınıfından ayrılacak kimselerden mahallinde teşkil edilecek bürolara veya mevcut mahkemelerden birine tevdi olunabilir.

Talep, imzalı bir beyanname ile yapılır.

Beyanname:

A) Yenileme talebinde bulunanların ad ve soyadlarını, ikametgâhlarını ve vekillerinin ad ve soyadlarını ve ikametgâhlarını;

B) Dâvanın mevzuu;

C) Dâvanın ikame tarihini;

D) Dosya numarasını;

E) İbraz edilmiş olan vesikaların adedini, mahiyetini ve muhtevasını;

F) Tahkikat hâkimi huzurunda ve mahkemede ikame edilmiş olan diğer delilleri;

G) Âfet tarihine kadar ittihaz olunan kararları ve yapılan muameleleri;

H) Hüküm verilmişse tarih, mahiyet ve mucip sebeplerini;

ihtiva eder.

Beyannamedeki imzanın, sahibine ait olduğu hâkim veya büro âzasından biri tarafından tasdik edilir. Beyannamede eksik kalmış noktalardan mümkün olanı ikmal ettirilir.

Beyanname sahibine bedava bir vesika verilir.

Yenileme talepleri ikinci madde gereğince vâki neşir ve ilân tarihinden itibaren altı ay içinde yapılır. Bu müddet geçtikten sonra yapılacak müracaatlar umumi hükümlere tâbidir.

Beyannameyi verenin talebi üzerine alâkalılara davetiye gönderilir. Bu davetiyede davetin sebebi hulasaten dercedilir ve yenileme muamelesi için tâyin olunan gün ve saatte gelmesi lüzumu bildirilir. Gelmediği takdirde kendisine ikinci bir davetiye gönderilir ve bunda, yine gelmediği surette gıyap kararı tebliğine lüzum olmaksızın yenileme muamelesinin gıyabında bitirileceği ihtar olunur. Ancak gelmiyen taraf veya vekilinin itirazı halinde makbul bir mazeret sebebiyle gelemediği sabit olursa yenileme muamelesine huzurunda devam olunur.

Aynı tarafın birden ziyade itiraz talebi kabul olunmaz.

Yenileme talebi vukuunda zayi olan dosyanın yenilenmesi için mahkeme veya büro icabeden tedbirleri alır.

Dâva, henüz lâyiha teatisi safhasında ise âfet tarihine kadar verilmiş lâyiha ve vesika suretleri taraflardan istenilerek dosyaya konulur ve mütaakıp muamelelerin ifası için dosya ait olduğu mahkemeye tevdi olunur. Yenileme mahkemece yapılmışsa umumi hükümler dairesinde muameleye devam edilir.

Dâva, tahkikat veya muhakeme safhasına intikal etmişse taraflardan âfet tarihine kadar teati olunan lâyihaların ve ibraz olunan vesikaların suretleri istenir. Gerek ibraz olunan vesikalar ve gerek âfet tarihine kadar cereyan eden muameleler ve ittihaz olunan kararlar üzerinde tarafların ifadeleri birleşirse keyfiyet zabıtla tesbit olunur ve taraflara imza ettirilerek ait olduğu mahkemeye verilir.

Âfetten evvel ibraz edildiğinde veya muhtevasında ihtilâf edilen vesikaların ibraz edilmiş olduğuna dair her türlü delil ve karine tetkik edilir ve ibraz edilmiş olduğuna kanaat hasıl olursa muhtevası hakkında şahit dinlenir. Bir vesikanın ibraz edilmiş iken mahkeme veya adliye binalarında ziyaa uğramış olduğu hakkında bu kanuna göre verilmiş olan karara itiraz olunamaz.

Dâvaya dair hüküm verilmiş olduğu hususunda tarafların ifadeleri birleşirse mahkeme veya büro hükmün mahiyeti, delilleri, muhakeme safhaları, hüküm tarihi hakkında malûmat ve vesikaları ve ilânın tebliğ edilip edilmediği hakkında tarafların beyanlarını toplıyarak dosyayı mahkemeye verir.

İki tarafın birleşmesi kâfi olan hâdiselerde mahkeme buna müstenit hükmünü yenileme suretiyle yeniden ilâma bağlar. Bu ilâmda iddia ve müdafaa sebepleriyle hükmün istinat ettiği delil ve sebepler tekrar edilmek suretiyle yazılır.

Alâkalılar, hükmün müddeti içinde temyiz edilmeksizin katileştiğini birlikte ifade ve kabul ettikleri takdirde tanzim edilecek ilâmın altına hükmün katileştiği şerh ve tasdik olunur. İlâmın tebliğ edildiğini inkâr eden tarafa diğerinin talebiyle mahkeme veya büro yemin verir.

Şahitler her halde davetiye ile çağrılır. Davetnamede şahitlerin davetiyeyi ve hüviyet cüzdanını veya hüviyetini isbat edebilecek bir vesikayı hamil olarak gelmeleri lüzumu yazılır. Mahkeme veya büro şahitlerin hüviyetini, hüviyet cüzdanlarına veya vesikalara göre tâyin eder ve bu varakanın sureti alınıp dosyaya konur ve lüzum görürse şahit hakkında zabıtaca tahkikat yapılır.

Afet tarihinden önce verilmiş ve redde uğramamış olan bir keşif raporunun mevsuk bir sureti bulunur veya münderecatında iki tarafın ifadeleri birleşirse muteberdir. Aksi takdirde mümkün oldukça yeniden keşif yapılır. Buna imkân görülemezse ehlivukuf yeminle dinlenir.

Delillerin tesbitine, imza hakkında yapılan tahkikata ve muhasebe rüyetine müteallik olan raporlar hakkında da aynı hüküm tatbik olunur.

Âfet tarihinden önce karar verilmiş olan hacizden maada, ihtiyati tedbirler kanununun o mahalde tatbik sahasına girdiği tarihten bir ay müddetle ve yenileme için müracaat edilmiş ise yenileme muamelesi neticeleninceye kadar olduğu gibi kalır. Bu tedbirin uzatılması veya bu müddetten evvel kaldırılması mahkeme kararına bağlıdır.

Yenilenerek salâhiyetli mahkemeye tevdi olunan dâvaların muhakemesi sırasında, bir hususun yenilenmediği anlaşılırsa işe el koyan mahkeme noksan kalan kısmı bu kanun hükümleri dairesinde yeniler.

Adliye Harç Tarifesi Kanununun celse harçlarına müteallik 14 üncü maddesi hükmü, bu fasılda yazılı yenileme muamelelerinde de tatbik olunur.

İKİNCİ FASIL

İcra ve iflâs dosyaları

BİRİNCİ KISIM

İcra dosyaları

İcra dosyalarının yenileme muamelesi yazılı deliller ve vesikalar üzerine icra ve iflâs tetkik mercii vazifesini gören icra hâkimleri tarafından yapılır. Tetkik mercii icabında zayi olan delilleri tesbit için şahit de dinliyebilir.

İnfazı katileşmesine bağlı olmıyan bir ilâm hükmünün müddeti içinde temyiz edildiği, ancak dosyası birinci maddede yazılı sebeplerle zayi olduğundan dolayı Temyiz mahkemesine gönderilemediği ve henüz yenileme muamelesi yapılıp intaç edilmediği takdirde alâkalının talebiyle ait olduğu mahkeme veya bürodan ilâmın müstenit olduğu dosyanın yenilenmekte olduğunu mübeyyin bedava bir vesika verilir. Bu vesikanın ibrazı halinde icra memuru ilâmın icrasını yenileme neticesine kadar geri bırakır.

Nafaka ilâmları bu hükümden müstesnadır.

Bir mal veya alacak üzerine ihtiyati haciz konmuş olduğu vesika ile sabit olup ta borçlu talep ederse haciz koyana bu hususta mahkemeye müracaatla dâvasını açmak ve haczin devamı hakkında bir karar istihsal etmek üzere icra memuru tarafından bir ay mühlet verilir.

Mahkemeden bu bapta bir karar verilmeden bu müddet geçtiği ve tetkik mercii tarafından temdidi hakkında bir karar verilmediği takdirde haciz kendiliğinden kalkar.

İcrai haciz mahkeme ilâmına veya bu mahiyetteki vesikaya veya itiraz müddetinin geçmesiyle katileşen takibe müsteniden konulmuş ise, refine dair borçlu tarafından bir mahkeme kararı getirilmedikçe bu haciz devam eder.

Haciz dereceleri bu vesika ile tesbit edilemezse haciz koyanlar aynı derecede sayılırlar.

İcra dairesinde tutulan muhasebe, vezne, kasa, hesabı cari, esas ve takip defterleri yenileme muamelesi için resmî vesika ve muteber esaslardandır.

Eski dosyaların yenilenmesi için müracaat şekli ve müddeti beşinci ve altıncı maddeler hükümlerine tabidir.

Müracaat vukuuna dair bedava bir vesika verilir.

Elinde haczedilmiş mal veya zimmetinde haczedilmiş alacak bulunan hakikî ve hükmi şahıslar, ayrıca 35 inci madde mucibince istenilmiş ise, bu kanunun mahallinde tatbikina başlandığı tarihten iki ay içinde keyfiyeti ait olduğu icra dairesine yazı ile veya şifahen bildirmeğe mecburdurlar.

Bildirdiklerine dair kendilerine bedava bir vesika verilir.

Kanunun bu hükmüne riayet etmiyenler hakkında 35 inci madde hükmü tatbik olunur.

İKİNCİ KISIM

İflâs dosyaları

Yenileme muamelelerinde iflâs idaresi; tapu daireleri, bankalar, ticaret odaları gibi alâkalı müesseselerle gazete ilânlarından ve sair membalardan istifade eder ve bu husus için lüzumlu gördüğü bütün tedbirleri alır.

Henüz katileşmemiş olan iflâs hükümlerini mutazammın ilâmların yenilenmesi 12 nci madde hükmüne tâbidir.

Tasdiki katileşmiş konkordatolara mütaallik muamelelerin dosyası konkordato komiseri veya iflâs idaresi tarafından, henüz katileşmemiş olan konkordatolara mütaallik hüküm, karar ve muameleler hangi safhada kalmışsa o safhayı tetkike salâhiyetli makam tarafından yenilenir.

Evvelce yapılmış olan alacaklılar toplantısına ait zabıt ve vesikalar yenilenemediği takdirde alacaklılar yeniden toplanmağa davet olunur.

ÜÇÜNCÜ FASIL

Geçen fasıllara ait müşterek hükümler

Âfet tarihinden evvel ibraz edilmiş olup zayi olduğu bu kanuna göre tesbit olunan ve resmî yahut tasdikli bulunmıyan vesikaların taallûk ettiği dâvalarda gerek vesikanın yazısı, tarih ve imzası ve gerek vesikanın muhtevi bulunduğu akit ve muamelenin vücudu hakkında mahkeme veya büro şahit dinliyebilir.

Mahkeme veya büro bu gibi şahitlerin kabul veya reddi hususunda, kendisine arzedilen diğer delil ve emarelere istinat suretiyle, geniş takdir hakkına maliktir.

Dosyaların yenilenmesi için müracaat olunacak vasıtalar şunlardır:

Taraflarca ibraz edilen veya bunlardan ve diğer şahıslardan ve mercilerden alınan varakalar ve senetler (Asıl veya suretler) ve delillerin tesbiti hakkındaki kayıtlar, hâkimin, kâtibin notları, sicillerdeki kayıtlar, keza hâkimin veya memur veya kâtibin hatırası, tahkikat veya muamelelerde hazır bulunmuş kimselerin ifadeleri, taraflar vekillerinin notları ve dosyaların yenilenmesine yarayacak sair malûmat.

Yenileme için vâkı olan müracaat üzerine son muamele tarihinden itibaren alâkalısı tarafından iş altı ay takip edilmezse yenileme hakkı sakıt olur ve umumi hükümler dairesinde muamele yapılır.

Yenileme muamelesi sırasında kanunların ve hâkimlerle salâhiyetli memurların tâyin ettikleri müddetlerin âfet tarihinden önce katedilmiş olduğuna mütaallik iddialar iki tarafın ifade birliği veya vesika ile sabit olmaz ve diğer nevi delil ve emareler kâfi kanaat vermezse müddetin kanun hükümlerine uygun surette muhafaza edilmiş olduğuna dair hâkim tarafından resen yemin ettirilebilir.

Son günü âfet tarihine tesadüf eden yukarıdaki maddede yazılı müddetler bu kanunun mahallinde tatbikına başlandığı tarihten itibaren bir ay uzatılır.

Bir işe ait vesika kimin elinde ise o kimse yenilemeyi yapan merciin emriyle bu vesikayı vermeğe mecburdur. Bu makamlarca vesika asıllarının alıkonulmasına lüzum görülmezse suretleri alınarak aslı iade edilir. Asılları alıkonulan vesikaların suretleri bedava tasdik olunur. Mahkeme veya büro veya tetkik mercii tetkik ettiği maddeye müteallik olarak hakiki ve hükmi her şahıstan lüzum gördüğü her suali sorabilir. Bu suallere doğru olarak ve tayin edilen müddette cevap vermek mecburidir. Bu müddet beş günden aşağı ve yirmi beş günden yukarı olamaz.

Bu Kanun kapsamına giren belgeleri, açıkça istenmesine rağmen, kendisinde bulunduğu hâlde yetkili kamu görevlisine vermeyen kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Bu Kanun kapsamına giren belgelerle ilgili bilgileri açıkça istenmesine rağmen, yetkili kamu görevlisine vermeyen veya yanlış bilgi veren kişi üç aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Bu madde hükümleri bir doğal veya sosyal felaket dışında herhangi bir sebeple belgelerin yok olması veya kaybedilmesi hâlinde de uygulanır.

Bu maddede yazılı suçlar bir avukat tarafından yapılmışsa doğrudan doğruya veya yukarıda belirtilen makamlardan verilecek müzekkere üzerine hakkında baro tarafından ayrıca disiplin cezası dahi tayin olunur.

Baro, disiplin cezası tayini hususunda mahkemece verilecek beraat kararıyla mukayyet değildir.

DÖRDÜNCÜ FASIL

Ceza dosyaları

Soruşturma evresi genel hükümler uyarınca yenilenir.

Şikâyete bağlı işlerde davacıların verecekleri şikâyetname üzerine yeniden amme dâvası açılır. Yenileme işinde zabıta kayıt ve dosyalarından ve suçtan zarar görenlerin şikâyet ve beyanlarından istifade olunur.

İlk tahkikat safhasındaki dâvalardan mevcut evraka göre tahkikatın devamına imkân olmıyan işler hakkında 36 ncı madde dairesinde hazırlık tahkikatı tekrar yapılır.

Kovuşturma evresinde dosyaların noksanı mahkemece ikmal edilir.

Dosya yoksa veya mevcudu duruşma yapılmasına imkân vermeyecek derecedeyse soruşturma yeniden yapılır.

Mahkemece hüküm verilmiş olanlardan:

A) Hüküm gıyabında verilip ilâmı tebliğ edilmemiş olanlar hakkında;

B) Bu suretle hüküm verilipte ilâmı tebliğ edilmişse eski hale getirme talebi vukuunda dosya mevcuduna göre;

C) Hüküm vicahlarında verilipte katileşmiş bulunduğu halde ilâmın müddeiumumiliğe verilmemiş olanlar hakkında;

38 inci madde hükmü tatbik olunur.

Hakkında hüküm hulâsası verilmiş olan suçlara ait hüküm, katileşince bu hulâsalar ilâm mahiyetinde telâkki edilerek infaz olunur.

Kanun yoluna gidildiği suçlu tarafından beyan edilirse bu gibiler hakkında (38) inci madde hükmü dairesinde muamele yapılır.

Bu takdirde hükmolunan ceza miktarı bir seneden aşağı hapsi istilzam ediyorsa mahkeme tahliye kararı verebilir.

Yenileme sırasında o işe dair eski dosya ele geçerse yenileme muamelesi durur. Yenileme işi hükümle neticelendikten sonra hükmü havi eski dosya bulunursa mahkûmun lehindeki hüküm infaz olunur.

Yenileme muameleleri için istenilen vesikaları vermekten ve bildiklerini söylemekten çekinenler hakkında (35) inci maddedeki ceza hükümleri, (39) uncu maddedeki halde mahkemece ve hazırlık ve ilk tahkikata ait işlerde müddeiumumilerin talebi üzerine sulh ceza mahkemelerince tatbik olunur.

Bir doğal veya sosyal felaket nedeniyle ya da başka herhangi bir sebeple belgelerin yok olması veya kaybolması hâlinde dava zamanaşımı süresi dosya kovuşturma işlemlerine devam edecek ölçüde tamamlanıncaya kadar işlemez. Ancak, dosyanın yok edilmesine veya kaybolmasına kasten sebebiyet verilmemiş olması hâlinde bu durma süresi beş yıldan fazla olamaz.

Bu kanunun ceza işlerine müteallik hükümleri askerlik adliyesine de şamildir.

Bu takdirde Adliye Vekâletine verilen salâhiyetler Millî Müdafaa Vekâletine;

Müddeiumumilere ait vazife ve salâhiyetler adli âmirlere;

Hâkim ve mahkemelere ait vazife ve salâhiyetler de askerî mahkemelere ait olur.

BEŞİNCİ FASIL

Son hükümler

Bu kanunda tarif edilen yenileme muamelesi, mahkeme ve adliye binaları içinde iken birinci maddede yazılı hâdiselerden dolayı zayi olmuş veya okunamıyacak dereceye gelmiş olan bütün evraka şamildir.

Yenileme işine müteallik bilcümle evrak, kayıtlar ve bunların suretleri ve bu husustaki muameleler her nevi rüsum ve harçtan muaftır. Yenileme büroları veya mahkemeler tarafından verilecek vesikaların ibrazı üzerine noterler de, suretlerini çıkaracakları evrak için yazı ücretinden başka hiç bir resim ve harç ve ücret istiyemezler.

Tebliğ ücreti ve yenilemenin istilzam ettiği diğer masraflar mahkeme masraflarına dâhil edilmek üzere yenileme istiyenden alınır.

Bu kanun neşri tarihinden itibaren mer’idir.

Bu kanunun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.