560 Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname

Gıdaların üretimi, tüketimi ve denetlenmesi konularında düzenlemeler yapılması; 8/6/1995 tarihli ve 4113 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca 24/6/1995 tarihinde kararlaştırılmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç

Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı; gıda maddelerinin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza. depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleriyle, halk sağlığını korumak üzere, gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yardımcı maddeler, mamul ve yarı mamul gıda maddeleri ile yan ürünlerinin özelliklerinin tesbit edilmesi, gıda maddeleri üreten işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, denetiminin yapılması ve gıda maddeleri ile ilgili hikmetlere dair esas ve usulleri belirlemektir.

Kapsam

Bu Kanun Hükmünde Kararname, gıda maddelerinin hijyenik ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine, katkı ve yardımcı maddelerine ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış ve denetim usulleri ile yetki, görev ve sorumluluklara dair hususları kapsar. Bu Kanun Hükmünde Kararnamede hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanır.

Tanımlar

Bu Kanun Hükmünde Kararnamede geçen;

a) Gıda maddesi: Tütün ve sadece ilaç olarak kullanılanlar hariç almak üzere; içkiler ve çikletler ile hatırlama ve işleme gereği kullanılan maddeler dahil, insanlar tarafından yenilen ve içilen ham, yarı veya tam işlenmiş her türlü maddeyi,

b) Gıda maddeleri üreten işyeri: Gıda maddelerinin hammaddeden başlayarak tasnif, işlene, değerlendirme, dayanıklı hale getirme işlemlerinin yapıldığı ve gıda maddeleri çatış yerlerine gönderilmek üzere depolandığı tesisler ile bu tesislerin tamamlayıcısı sayılacak yerlerin tamamını,

c) Gıda maddeleri satış yeri: Yarı mamül veya mamül gıda maddelerinin toptan veya perakende satışlarının yapıldığı yerleri,

d) Hammadde: Yarı mamül veya mamul maddeleri elde etmek için kullanılan ana maddelerden her birini,

e) Yardımcı madde; Yarı mamul veya mamul maddeden elde etmek için kullanılan hammadde ve katkı maddeleri dışında kalan maddelerin her birini,

f) Mamul madde: Belli bir teknoloji kullanılarak elde edilen tüketime hazırlanmış gıda maddesini,

g) Katkı maddesi: Normal şartlarda tek başına gıda olarak tüketilmeyen veya gıda ham veya yardımcı maddesi olarak kullanılmayan, tek başına besleyici değeri olan veya olmayan, seçilen teknoloji gereği kullanılan işlem veya imalat sırasında kalıntı veya türevleri mamul maddede bulunabilen, gıdanın üretilmesi, tasnifi, hazırlanması, işlenmesi, ambalajlanması, taşınması, depolanması sırasında gıda maddesinin tat, koku, görünüş, yapı ve diğer niteliklerini korumak, düzeltmek veya istenmeyen değişikliklere engel olmak ve gıdanın biyolojik değerini düzeltmek amacıyla kullanılmasına izin verilen maddeleri,

h) Gıdaya bulaşan maddeler: Bitki, hayvan ve toprak menşeli yabancı maddeler, ilaç kalıntıları, metalik ve biyolojik bulaşmalar; insan sağlığına zararlı olan plastik madde, deterjan, dezenfektan, radyoaktif madde kalıntıları ve her türlü istenmeyen maddeleri,

ı) Kalite: Tüketime arz edilen gıda maddelerinin mevzuata uygunluğunu tayin eden özelliklerin tamamını.

j) Kalite kontrolü: Tüketime arz edilen gıda maddelerinin kalite özelliklerinin mevzuata uygunluğunun tespitini,

k) Teknoloji kontrolü: Gıda maddelerinin tasnifinde, işlenmesinde ve üretiminde kullanılan alet-ekipman ve işleme tekniğinin mevzuata uygunluğunun tespitini,

l) Sağlık kontrolü: Gıda maddelerinin tasnif, imalat ve üretiminde kullanılan maddelerin, alet-ekipmanların, ambalaj materyalinin, işyerinin ve çalışanların sağlık ve hijyenik yönden mevzuata uygunluğunun tespitini,

m) Tağşiş: Gıda maddesinin mevzuata veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi halini,

n) Taklit: Gıda maddesini şekil, bileşim ve nitelikler itibariyle evsafında olmayan özellikleri haiz gibi göstermeyi,

o) Gıda kodeksi: Türk Gıda kodeksini,

p) Mübadele konusu yapmak: Satmak veya sair şekilde devretmek üzere depolama, satış maksadıyla - teşhir etme ve her ne suretle olursa olsun devretmeyi,

r) Tüketime hazırlamak: Tasnif etme, tartma, ölçme, aktararak ve karıştırarak doldurma, ambalajlama, soğutma ve depolama, muhafaza etme, nakletme ve tüketim sayılmayan her türlü faaliyeti,

s)Gıda etiketi: Ambalaj üzerinde yer alan gıdayı tanıtıcı her türlü yazıyı veya basılı bilgi, marka, damga ve işareti,

t) Reklam: Her türlü gıdanın satışını arttırmak amacıyla ve hangi vasıtayla olursa olsun yapılan tanıtma şekillerini,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

İzin, Tescil ve istihdam

Çalışma izni

Gıda maddeleri üreten işyeri kurmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, bu işyerleri imalata geçmeden önce Sağlık Bakanlığı'na müracaat ederek fabrikanın taşıması gereken asgari teknik ve hijyenik şartlara göre çalışma izni almak ve Sağlık Bakanlığının düzenleyeceği gıda işyerleri siciline kaydolmak zorundadır, Çalışma iznine ait esas ve usuller yönetmelikle belirlenir.

İzin ve tescil işleri

Gıda maddeleri üreten işyerleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın düzenleyeceği gıda siciline kaydolmak ve sicil numarası almak, imal ettikleri gıda maddelerinin bileşiminde bulunan maddeleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na tescil ettirerek izin almak zorundadır. Tescil belgesindeki bilgiler ilgililerce gizli tutulur»

İllerdeki ticaret, sanayi, ticaret ve sanayi odaları ile diğer meslek kuruluşları üyelerini Gıda siciline kaydettirmekle yükümlüdür.

Gıda sicili, izin ve tescil işlemlerinin esas ve usulları yönetmelikle belirlenir.

İstihdam

Gıda maddeleri üreten işyerlerinde işletmenin nev'i ve büyüklüğüne göre Gıda bilimi konusunda eğitim geriniş kişilerin sorumlu yönetici ve eleman olarak istihdamı mecburidir.

Sorumlu yöneticiler. Bu Kanun Hükmünde Kararname ve yönetmeliklerde belirtilen esas ve usullerin yerine getirilmesinden işverenle birlikte sorumludur.

Gıda bilimi konusunda eğitim görmemiş kişilerin teknik eleman olarak istihdam edilebilmesi için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile ticaret, sanayi, ticaret ve sanayi odalarının birlikte açacağı kurslardan belge alınması zorunludur. Belgesi bulunmayanlar teknik eleman olarak çalıştırılamaz.

Sorumlu yöneticiler ve teknik elemanlarla ilgili esas ve usuller yönetmelikle belirlenir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Gıda Kodeksi Laboratuvar Kuruluş İzni ve Denetimler

Gıda kodeksi

Gıda maddelerinin asgari hijyen ve kalite kriterleri, katkı maddeleri, bulaşanlar, numune alma, ambalajlama, etiketleme, nakliye, depolama esasları ve analiz metodlarını ihtiva eden Türk Gıda kodeksi Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı'nca müştereken hazırlanarak yayınlanır ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca denetlenir.

Laboratuvar kuruluş izni

Gıda maddelerinin hijyen ve kalite analizlerini yapmak üzere tesis edilecek özel laboratuvarların kuruluş izni ve denetimi, gıda kontrol laboratuvarlarının kuruluş ve çalışma esasları ile yetkili, laboratuvar olabilme esasları yönetmekle tesbit edilir.

Gıda maddeleri üreten işyerlerinin denetimi

Gıda maddeleri üreten işyerlerinin 4 üncü madde kapsamındaki denetimleri Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır.

Gıda maddeleri üreten işyerlerinde, Gıda maddelerinin Gıda kodeksine uygunluğunun denetimi ve Gıda kontrolü, 5 inci ve 18 inci madde kapsamındaki denetimler ile Gıda maddelerinin ithal ve ihracındaki denetimler Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yapılır.

Gıda maddeleri satış yerlerinin denetimi

Gıda maddeleri satış yerlerinin denetimi Sağlık Bakanlığı'nca Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde Belediyeler ile işbirliği içinde bunun dışında Sağlık Bakanlığı'nca yapılır.

Bu denetimin esas ve usulleri İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İtiraz hakkı

Tescil, izin ve denetim sonuçlarına Gıda maddeleri üreten işyeri ve satış yeri yetkililerince itiraz edilebilir. İtiraz hakkına ilişkin esas ve usuller yönetmelikle belirlenir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Kısıtlamalar

Sağlığın korunması

İnsan sağlığının korunması amacıyla,

a) Gıda maddeleri üreten işyerlerinin 4 üncü madde gereği taşıması gereken asgari teknik ve hijyenik şartlarını devam ettirmesi esastır. Bu şartları kaybetmeleri halinde faaliyetlerini devam ettiremezler.

b) Türk Gıda kodeksine uyulmaksızın Gıda maddeleri imal edilemez, muameleye tabi tutulamaz, mübadele konusu yapılamaz.

c )Gıda maddeleri insan sağlığına zarar verecek muhteviyatta olamaz, içerisine zararlı bir madde katılamaz, böyle bir maddenin kalıntısı bulundurulamaz ve gıdaya zararlı özelliğe yol açacak herhangi bir işlem uygulanamaz.

d) 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu kapsamında bulunan yetiştirmeden muhafazaya kadar bitki hastalık ve haşerelerine karşı kullanılan zirai mücadele ilaçlarını, koruma maddelerini, bitki gelişmesini düzenleyici maddeleri, toprağın fiziksel ve kimyasal karakterini düzenleyen maddeleri veya bunların artık ve reaktif ürünlerini izin verilen miktarlardan fazla ihtiva eden Gıda maddeleri her ne suretle olursa olsun mübadele konusu yapılamaz.

e) İzin verilen sınırları aşan miktarda bulunan ziraî ilaç ve diğer maddeleri veya bu maddelerin değişimi sonucunda hasıl olan ürünleri dış veya iç kısımlarında taşıyan hayvan menşeli Gıda maddeleri mübadele konusu yapılamaz.

İlaç olarak tescil edilmiş veya hayvan yenleri bakımından katkı maddesi olarak kabul edilmiş maddelerin canlı hayvana verilmiş olması halinde; bahse konu hayvanlardan elde edilen Gıda maddeleri tesbit edilen bekleme sürelerinin nazarı itibaren alınmasından sonra mübadele konusu yapılabilir. Bu maddelerin ilaç olarak kullanılmaları halinde, henüz bekleme sûreleri tesbit edilmemişse; tatbik edilmeleri 1734 sayılı Yem Kanunundaki hükümlere göre cereyan etmeyen farmakolojik etkileri bulunan maddelerin uygulanması halinde, bu maddelerin tatbik edilmesini müteakip belirlenen bekleme süresi geçmeden ünce elde edilen hayvan menşeli Gıda maddeleri mübadele konusu yapılamaz.

Bu kısıtlamaların uygulanmasından üreticiler, imalatçılar ve sanayiciler birlikte sorumludur.

İhracat

İhraç amacıyla üretimi yapılan, Türk Gıda mevzuatına uymayan gıda maddelerinin yurt içinde mübadele konusu yapılması Tarım ve Köyişleri Bakanlığının iznine tabidir.

Reklam

Etiketlerde yanıltıcı ifade ve beyan kullanılması veya yanıltıcı ambalajlar ile Gıda maddelerinin mübadele konusu yapılamaz veya Gıda maddeleri için genel olarak veya münferiden yanıltıcı tasvirler ve benzeri beyanlar ile reklam yapılması; Gıda maddeleri için yapılan reklamlarda hastalıkların Gıda maddeleri ile tedavisini teşvik eden yayınların, yazıların veya yazılı beyanların kullanılması yasaktır.

İthalat

Gümrüklerde yapılan kontrollerde mevzuata veya uluslararası gıda standartlarına uymayan Gıda maddelerinin serbest bölgeler hariç, yurt içine sokulması, dağıtılması ve satışı yasaktır.

Gümrüklerde yapılan kontrollerde mevzuata uygun bulunmayan gıda maddeleri ithalatçısına iade edilir.

İthal edilen herhangi bir Gıda maddesi, bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre Türk Gıda kodeksine uygun etiketleme yapılması ve satışa hazır hale getirilmesi şartıyla yurt içinde mübadele edilebilir. Etiketleme ve uygun hale getirme işlemleri ithalattan sonraki iki ay ve lüzum. halinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığının belirleyeceği ek süre içinde tamamlanmadığı takdirde yurt içinde satışına müsaade edilmez.

Ancak bu yasaklar:

a) Gümrük nezareti altında gümrük depoları ile antrepolarına konulan veya transit nakledilen,

b}Yabancı devlet Başkanları ile refakatındakiler tarafından bulundukları süre içinde kullanılmak veya tüketilmek üzere getirilen.

c) Diplomatik veya konsüler temsilciliklere ait,

d) Bilimsel amaçlar, sergiler veya benzer maksatlar için getirilen,

e) Olağanüstü hallerde hibe olarak gönderilen,

f) Numune olarak gelen,

g) Gemilerde bulunup açık denizlerde tüketilecek olan,

Gıda maddelerine uygulanmaz.

Gümrük merkezleri

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ilgili kurumların görüşünü alarak ithal ve ihraç edilecek Gıda maddelerinin kontrolü için giriş ve çıkış kapılarını tesbit ve ilan eder. Gıda kontrolü içim bu kapılarda kontrol merkezleri kurulabilir.

Sularla ilgili hükümler

Kaynak ve maden sularının İstihsali uygun şekilde ambalajlanması ve suların satış esasları Sağlık Bakanlığı'nın iznine tabidir. Bu konudaki usul ve esaslar Sağlık Bakanlığı'nca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Et kesim yerleri ile ilgili hükümler

Tüm et kesim yerleri (kanatlı dahil) mezbahalar ve entegre et tesislerinin kuruluş ve çalıştı a izni Sağlık Bakanlığı'ndan uygun görüş alınarak, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca verilir. Bu konudaki usul ve esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

BEŞİNCİ BÖLÜMÜ

Çeşitli Hükümler

Yönetmelikler

Bu Kanun Hükmünde Kararname ile çıkarılması öngörülen yönetmelikler ve uygulamaya ilişkin sair esas ve usuller ilgili kuruluşların görüşü alınarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı'nca müştereken hazırlanıp bir yıl içinde görev ve yetki kapsamına bağlı olarak Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca yayınlanır.

Saklı tutulan hükümler

Sağlık Bakanlığı'nın genel sağlığın korunması ile ilgili olarak diğer mevzuattan kaynaklanan görev ve yetkileri saklıdır.

Düzenlenen hükümler

19/3/1927 tarihli ve 992 sayılı Seriri ve Gıdai Taharriyat ve Tablilat Yapılan ve Masli Teamüller Aranılan Unuma Mahsus Bakteriyoloji ve Kimya Laboratuvarları Kanunu'nun başlığında bulunan "ve gıdai ve 1. nci maddesindeki “Gıdai ve" ile 7 inci maddesindeki "ve gıda" ibareleri yürürlükten kaldırılmıştır.

24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendindeki “Gıdalar ile" ibaresi, 20 ncı maddesinin birinci fıkrasının, 8 numaralı bendi ile 170, 171 ve 172 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır. 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Kanunun Sekizinci Bab'ının bu Kanun Hükmündeki Kararname ile getirilen hükümlerine aykırılık gösteren hükümler yürürlükten kaldırılmıştır ve diğer kanunların bu Kanun Hükmünde Kararnameye aykırı hükümleri uygulanmaz.

3/4/1930 tarihli ve 1560 sayılı Belediye Kanunu'nun 15 inci maddesinin 28 inci fıkrasındaki "yiyeceği, içeceği ve", 61 inci fıkrasındaki "ve hususi teşebbüs tarafından kurulan aynı mahiyetteki tesisleri sağlık ve teknik bakımlardan murakabe etmek" ibareleri ile 77 nci fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve 13 üncü fıkrasının başına "Gıda maddeleri üreten işyerleri "hariç" ibaresi eklenmiştir.

8/6/1942 tarihli ve 4250 «ayılı İspirto ve ispirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu’nun 1 inci maddesinin 4 üncü fıkrası ile 12, 13, 29, 30, 31 ve 34 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

10/6/1930 tarihlî ve 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men'i, İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanun’un 1 inci maddesinin başına "gıda maddeleri hariç olmak üzere" ibaresi eklenmiştir.

14/6/1989 tarihli ve 3572 sayılı kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bend eklenmiştir,

“e) 1 inci, 2 nci ve 3 üncü sınıf gıda maddesi üreten gayri sıhhi müesseselerin”

27/6/1984 tarihli ve 3030 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin e bendi aşağıdaki şeklide değiştirilmiştir:

"e) Çevre sağlığı v« korumasını sağlamak, 1, 2 ve 3 üncü sınıf gayri sıhhi müesseselerin gıda ile ilgili olanları hariç açılışı ve çalışmalarına ruhsat vermek",

Halen faaliyet gösteren Gıda maddeleri üreten işyerleri ile Gıda maddeleri satış yerleri ve bu işyerlerinde istihdam edilen personel bu Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen yönetmeliklerin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde durum ve faaliyetlerini Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı' nca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine uydurmak zorundadır.

Yürürlük

Bu Kanun Hükmünde Kararname yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Kanun Hükmünde Kararname bükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.