5441 Devlet Tiyatrosu Kuruluşu Hakkında Kanun

Ankara’da Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tüzelkişiliği haiz, dram ve opera bölümlerini ihtiva eden bir Devlet Tiyatrosu kurulmuştur. Devlet Tiyatrosu bir genel müdür tarafından idare edilir. Dram ve opera bölümlerinin başında birer başrejisör bulunur.

Devlet Tiyatrosunda oynanarak eserler edebi heyet tarafından seçilir. Bu heyet sanat ve edebiyat alanında tanınmış üç zat ile Genel Müdürden ve bir raportörden teşekkül eder. Heyet, başkanını kendi arasından seçer. Tetkik olunacak eserlerin nev’ine göre dram veya opera bölümünden Genel Müdürce seçilecek bir sanatkâr, heyetin müzakerelerine iştirak eder. Eser opera bölümünden olduğu takdirde opera bölümü başrejisöriyle orkestra şefi de heyete katılır. Edebi heyetin tiyatroda memur bulunmıyan üyelerine yılda 20 toplantıdan fazla olmamak ve her toplantı için 50 lirayı geçmemek üzere bir huzur hakkı verilir.

Devlet Tiyatrosunun teknik, sanat ve disiplin işlerine bakmak üzere tiyatro ve opera bölümlerinin başrejisörleri, orkestra şefi, edebî heyet başkanı ile opera ve dram bölümleri sanatkârlarının kendi aralarından seçecekleri birer sanatkârdan mürekkep bir Yönetim Kurulu vardır. Genel Müdür bu kurulun başkanıdır.

Devlet Tiyatrosunda görevlendirileceklerden:

A) Genel Müdür, Millî Eğitim Bakanının teklifi üzerine müşterek karar ile ve 3656 sayılı kanunun 6 ncı maddesi hükmüne göre;

B) Genel Müdür Yardımcısı, edebî heyet raportörü, başrejisorler, orkestra şefleri ve yabancı uzmanlar Genel Müdürün teklifi üzerine Milli Eğitim Bakanı tarafından;

C) Edebî heyet üyeleri Milli Eğitim Bakanı tarafından;

D) Devlet Tiyatrosu kadrosu dâhilindeki her çeşit memur ve hizmetliler Genel Müdür tarafından;

işe alınırlar.

Başrejısörler, rejisörler ve rejisör yardımcıları, orkestra, koro, bale heyetlerinin şefleri, şef yardımcıları ve üyeleri, opera solistleri, dram artistleri, dekoratörler, korepetitörler, suflörler ve kondüvitler Devlet Tiyatrosu sanatkârı adını alırlar. Devlet Tiyatrosu sanatkârları Yönetim Kurulu kararı üzerine Genel Müdürle aralarında yapılacak bir yıl sureli sözleşmelerle hizmete alınırlar. Bunların sözleşmelerinin sonunda hizmete devamları da aynı usule tabidir.

Devlet Konservatuvarı mezunları stajyer kadrolarına göre sözleşmeye tabi olmaksızın Devlet Tiyatrosuna alınırlar. Bunlar bir yıl süre ile stajyer olarak çalışırlar. Bu sürenin biliminde Yönetim Kurulu tarafından imtihana tabi tutularak başarı gösterenler üçüncü sınıf sanatkârlığa ayrılır ve sözleşmeye bağlanır. İmtihan neticesinde başarı gösteremıyenler vazifeden çıkarılırlar. Bunlardan mecburi hizmeti olanlar Millî Eğitim Bakanlığının uygun göreceği hizmetlerde çalıştırılırlar.

Devlet Tiyatrosuna sözleşme ile ilk defa girecek sanatkârlar Yönetim Kurulu tarafından imtihana tabi tutulurlar. İmtihan sonunda başarı, gösterenler kabiliyet derecelerine göre bu kurulca sınıflara ayrılırlar.

Memleketin sahne hayatında ötedenberi yüksek başarı ile tanınmış olanlar Yönetim Kurulu karariyle imtihansız olarak alınabilirler ve kendileriyle sözleşme yapılır.

Sanatkârların gösterecekleri ehliyete göre yükselmeleri, sözleşmelerinin yenilenmesi sırasında, Yönetim Kurulunca kararlaştırılır. Yönetim Kurulu sanatkârların derecelerini indirmeye ve unvanlarını değiştirmeye yetkilidir.

Genel Müdürle sanatkârlar arasında yapılacak sözleşmeler Yönetim Kurulu üyelerinden iki zatın huzurunda imzalanır. Sözleşmeye o suretle şerh verilir. Bu sözleşmeler noter huzurunda yapılmış sözleşmeler hükmündedir ve hiçbir harç ve resme tabi değildir.

Devlet Tiyatrosu sanatkârları ile stajyerleri aşağıda gösterilen sınıflara göre ücretle hizmete alınırlar:

Sanatkârlara, müessesenin hasılat durumuna göre bu ücretleri dışında aldıkları ücretin % 50 sini geçmemek üzere Yönetim Kurulunca tesbit ve Milli Eğitim Bakanlığınca tasvip olunacak esaslara göre aylık prim verilir.

Devlet Tiyatrosu sanatkârları ve stajyerleri tedavisi imkânsız hastalık, sakatlanma, vücut veya ses bakımından çalışamıyacak duruma gelme veya 30. hizmet yılını doldurarak ayrılma hallerinde tazminat alırlar. Hizmet esnasında öldükleri takdirde mirasçılarına ölüm tazminatı verilir. Bu tazminatlar ayrılma veya ölüm tarihlerindeki sözleşmelerine göre:

A) Hizmet süresi 15 yıla kadar olanlara (on beş yıl dâhil) her hizmet yılı için birer aylık,

B) Hizmet süresi 15 yıldan fazla olanlara 15 yıla kadar olan kısım için her hizmet yılına birer aylık ve bundan fazlası için her hizmet yılına birer buçuk aylık nispetinde hesaplanır. Yıl kesirlerinden altı aya kadar olanı sayılmaz. Altı ay ve daha fazlası yıla iblâğ olunur.

Devlet Tiyatrosu gelirleri; temsiller, konserler ve tanıtıcı ve aydınlatıcı yayınlar hasılatiyle bağışlar ve Devletçe yapılacak yardımlardan ibarettir.

Devlete ait binalardan Devlet Tiyatrosuna lüzumlu görülenler Millî Eğitim Bakanlığının teklifi üzerine Maliye Bakanlığınca eşya ve tesisleriyle beraber bu müesseseye parasız olarak tahsis edilebilir.

Devlet Tiyatrosu muamelâtında 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu ile 2490 sayılı Artırma, Eksiltme ve İhale Kanunu hükümleri uygulanmaz. Müessesenin alım ve satım muameleleriyle hesap usulleri Maliye ve Millî Eğitim Bakanlıklarınca müştereken tesbit olunacak esaslara göre yürütülür. Devlet Tiyatrosunun hasılat ve muameleleri her türlü vergi, harç ve resimlerden muaftır.

Devlet Tiyatrosunun bütçesi ve kadroları Yönetim Kurulunca hazırlanır ve Bakanlar Kurulunca onanır.

Cumhurbaşkanlığı Filârmonik Orkestrası Devlet Konservatuvarından ayrılarak aynı unvan ile Devlet Tiyatrosuna bağlanmıştır. Bu orkestranın idare işleri, idari şef yardımcısının yardımiyle Devlet Tiyatrosu Genel Müdürü tarafından parasız olarak yürütülür.

Devlet Tiyatrosunda sözleşme ile iş almış sanatkârlardan Devlet Konservatuvarında öğretmenliğe tâyin edilecekler hakkında 3888 sayılı kanun hükümleri uygulanır.

Devlet Konservatuvarı aylıklı öğretmenlerinden Devlet Tiyatrosunda sanatkârlığa alınacaklar hakkında bu kanunun 10 uncu maddesi hükmü uygulanmıyarak kendilerine 3656 sayılı kanunun 22 nci maddesi gereğince ücret ödenir.

Devlet Tiyatrosu sanatkârlarını okuma veya inceleme maksadiyle yolluk ve ücret vererek başka memleketlere göndermeye, hastalananları lüzum ve zaruretlere göre memleket içinde veya dışında tedavi ettirmeye Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü yetkilidir. Bu hususlar için Yönetim Kurulundan karar alınır.

Sanatkârların sözleşme, prim, tedavi, ayrılış ve ölüm tazminatı, askerlik, izin, yaz tatili aylarında Devlet Tiyatrosu dışında kendi hesaplarına çalışma, yolluk, inceleme seyahati ve disiplin işleriyle yabancı sanatkâr ve trup getirme ve Tiyatronun iç ve yönetim işleri bir tüzükle belirtilir.

Devlet Tiyatrosunun Bakanlar Kurulunca tasdik edilecek olan bütçe ve kadrolariyle bunlara dayanılarak yıl içinde yapılacak giderlere ve gelirlere ait evrak, tetkik ve vize edilmek üzere kesin hesap cetvelleriyle birlikte yıl sonlarından itibaren en çok üç ay içinde Sayıştaya gönderilir.

Milli Eğitim Bakanlığı kuruluş kadroları hakkındaki 10/6/1946 tarihli ve 4926 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin 8 işaretli kısmının (Tatbikat sahnesi) başlığı altındaki kadrolarla aynı kanuna bağlı (2) sayılı cetvelin 6 işaretli kısmının (Devlet Konservatuvarı) başlığı altındaki kadrolardan, bağlı (1) sayılı cetvelde gösterilenler kaldırılmıştır.

16/12/1940 tarihli ve 3942 sayılı kanuna aşağıdaki madde eklenmiştir:

Cumhurbaşkanlığı Filârmonik Orkestrası konserlerinden elde edilecek giriş ücretlerinin yarısı Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıklarınca belirtilecek esaslara göre orkestra üyelerine ödenir.

Devlet Konservatuvarında parasız yatılı okuyanlardan Devlet Tiyatrosu sanatkârlığına alınan stajyer ve sözleşmeli sanatkârların burada geçirdikleri süre mecburi hizmetlerine mahsup olunur.

20/5/1940 tarihli ve 3829 sayılı kanunun 7 ve 9 uncu maddeleriyle 10 uncu maddesinin Devlet Tiyatrosuna alınacak mezunlar hakkındaki hükümleri, keza aynı kanunun 5/3/1945 tarihli ve 4702 sayılı kanunun birinci maddesiyle değiştirilen 8 inci maddesi, 12/6/1936 tarihli ve 3045 sayılı kanunun 5/3/1945 tarihli ve 4701 sayılı kanunun 3 üncü maddesiyle değiştirilen geçici birinci maddesi, 16/12/1940 tarihli ve 3942 sayılı kanunda temsile ait hükümler ve 4450 sayılı kanun kaldırılmıştır.

Devlet Konservatuvarı ve Cumhurbaşkanlığı Filârmonik Orkestrası döner sermayesi hakkındaki 4450 sayılı kanunla verilmiş olan döner sermayenin sonradan yapılmış olan ilâveler de dâhil olmak ve bu kanunun yürürlüğe girdiği tarih esas tutulmak üzere kanunun yürürlüğünden itibaren Maliye ve Millî Eğitim Bakanlıkları tarafından bir ay içerisinde bir bilançosu yaptırılır. Döner sermayenin bu bilançoya göre tahakkuk eden nakit ve bu mahiyette olan menkul kıymetteki mevcudu ile her türlü hak ve borçları Hazineye geçer. Döner sermayeden sağlanmış olan her çeşit menkul eşya mefruşat ve demirbaş Devlet Tiyatrosuna devrolunur.

Devlet tatbikat sahnesinde çalışmış olanlar Devlet Tiyatrosu sanatkârlığına alındıktan sonra bunların ayrılma ve ölüm tazminatı hesaplanırken tatbikat sahnesinde geçmiş olan hizmet süreleri, kadro unvanlarına bakılmaksızın, Devlet Tiyatrosunda geçmiş gibi sayılır. Tatbikat sahnesinde kazandıkları emeklilik hakları muteber olmaz.

1949 yılı Bütçe Kanununa bağlı (D) işaretli cetvelin Millî Eğitim Bakanlığı kısmında Ankara Devlet Konservatuvarı başlığı altında gösterilen kadrolardan, bağlı (2) sayılı cetvelde yazılı kadrolar kaldırılmıştır.

1949 yılı Bütçe Kanununa bağlı (A) işaretli cetvelin Millî Eğitim Bakanlığı kısmındaki ilişik (3) sayılı cetvelde gösterilen tertiplerden (353 015) lira aynı kısımda Devlet Tiyatrosuna yardım adiyle yeniden açılan 613/A bölümüne olağanüstü ödenek olarak aktarılmıştır.

Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Bu kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.