Eşya Hukuku - İntifa Hakkının Terkini

İntifa hakkı,(1) sınırlı ayni haklardan biri olup mülkiyet hakkından sonra sahibine en geniş imkân tanıyan haktır. İntifa hakkının, sahibine tanıdığı bu imkanlar kullanma ve yararlanma yetkisidir. Konusu taşınır, taşınmaz, hak veya malvarlığı olabilir. İntifa hakkı, niteliği itibarıyla yalnızca kişi lehine kurulabilir. Ayrıca, niteliği gereği devredilemez ve mirasçılara geçmez. Bu hak, tarafların yapacağı resmi şekildeki bir intifa sözleşmesinin tapuda tescili ile kurulur.

B ile A arasındaki sözleşmeye göre intifa hakkının aylık bedeli 30.000 lira olarak belirlenmiş fakat ekonomik kriz sebebiyle paranın değerinde önemli düşüş olmuştur. MK m.785/II uyarınca yüküne oranda yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının, bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir. Yargıtay’ın da uygulamasına uygun olarak B’nin A’dan seçenekli olarak iki talepte bulunması mümkündür: 1) Kriz öncesi ve sonrası değer farkı nedeniyle sözleşmenin kurulduğu andaki şartların taraflara yüklenemeyecek derecede zorlaşması halinde, sözleşmenin değişen koşullara uyarlanması istenebilir (emprevizyon). 2) MK m.785/II uyarınca yüklü taşınmaz maliki B, yükle hak arasındaki dengenin bozulması nedeniyle intifa hakkının bir bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkinini isteyebilir.

Aynı taşınmaz üzerinde birden fazla irtifak hakkı ile bunların tescil tarihine bakılarak kıdeme itibar ilkesi gereğince hangi hakkın öncelikli olduğu belirlenir. Aynı taşınmaz üzerinde hem irtifak hakkı hem de ipotek mevcutsa, öncelik ipoteğin derecesinin kurulma tarihi ile sınırlı ayni hakkın tescil tarihine bakılır. Olayda A, i lehinde 2013 yılında intifa, K lehine 2015 yılında kaynak irtifakı tanımıştır. Bu haklar birbiriyle çatışır mı? Kaynak irtifakı sınırlı ayni haklardan olup, bu hakkın kapsamı, A ile K arasındaki kapsama göre belirlenir. A ile İ’nin arasındaki intifa sözleşmesine göre İ’nin o kaynaktan yararlanma hakkı varsa, K’ya tanınan kaynak hakkı intifa hakkı ile çatışır. Bu nedenle İ, K’ya tanınan hakkın terkinini talep edebilir.

Boş dereceye ilerleme hakkı tapuya şerh edilmediği sürece kişisel bir talep hakkı niteliğindedir. Bu sebeple şerh düşülmemişse Faiz Bank yerine geçen rehinli alacaklı malike karşı bir talepte bulunamayacaktır. Boş dereceye ilerleme hakkı tapuya şerh edilirse artık eşyaya bağlı borç haline gelir.

Hapis hakkı, taşınmazlar üzerinde kullanılamaz, yalnızca paraya çevrilmeye elverişli taşınırlar ve kıymetli evrak üzerinde kullanılabilir. Şartları; borçlunun rızası ile zilyetlik, muaccel bir alacağın varlığı, alacaklının zilyetliğindeki taşınır mal veya kıymetli evrak ile alacak arasında bağlantı. Hükümleri; alacağına karşılık malı geri vermekten kaçınma hakkı, hapsedilen malı satıp paraya çevirme. Alacaklı paraya çevirme aşamasında önceden bildirimde bulunmalıdır fakat İİK m. 146’ya göre ödeme emri de bildirim yerine geçer. Ayrıca borçlunun yeterli teminat göstermiş olması da bu paraya çevirme hakkını engeller. Alacaklının elinden zilyetliğin çıkması hapis hakkını sona erdirir.