Daha evvel de ifade ettiğimiz üzere, sıkı bir hiyerarşik düzenin söz konusu olduğu…
İncelememizi Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin temel dayanağı olan Roma Statüsü’nün…
B. Roma Statüsünden Önce Amirin Emri
1. Teorik Yaklaşımlar
Zaman içerisinde yapılan savaşlar sonrasındaki yargılamalarda, savaş suçlarına ilişkin…
a. Amirin Sorumluluğu Yaklaşımı
20. yüzyılın başında Oppenheim tarafından ileri sürülen ve mutlak itaat teorisi olarak da anılan amirin sorumluluğu yaklaşımına…
II. Dünya Savaşı’na kadar genel olarak başvurulan amirin sorumluluğu ilkesine göre, alınan emirlere sınırsız itaati sağlamak amacıyla emri yerine getiren ast sorumlu tutulmamıştır(108).…
Bu durumda İkinci Dünya Savaşı’ndan önce amirin emrinin hukuki durumunun ne olduğu…
Tarihi geçmiş içerisinde Cicero gibi bazı görüş sahipleri, verilen emre itaat etme zorunluluğu altında bulunan astın yerine getirdiği emir nedeniyle işlenen suçtan sorumlu olmayacağını, bunun yerine yalnızca üstün sorumlu olacağını belirtmişlerdir(115).…
Amirin sorumluluğu yaklaşımının uygulanmasının bir sonucu da bir çok ulusal hukuk…
b. Tam Sorumluluk Yaklaşımı
Nüremberg Mahkemesi Statüsü’nde amirin emrinin bir savunma olarak kabul edilmeyeceğini…
Tam sorumluluk yaklaşımını kabul eden hükme, yakın zamanlarda Birleşmiş Milletler…
c. Koşullu Sorumluluk Yaklaşımı
Koşullu sorumluluk yaklaşımına göre ise, amirin emrinin kural olarak savunmalar arasında yer aldığı kabul edilmektedir. Ancak ast, iki halde yerine getirdiği emirlerden dolayı sorumlu tutulabilir. Bunlardan ilki, astın emirlerin hukuka aykırılığını bildiği veya bilmesi gerektiği durumlarken diğeri ise, hukuka aykırılığın açık olduğu durumlardır. Bu iki durumdan birisinin varlığı halinde, ast da amiri ile birlikte sorumlu tutulabilecektir(128).…
Koşullu sorumluluk yaklaşımı, ilk kez Avusturya-Macar Askeri Mahkemesi’nin 1915 tarihli…
The Llandovery Castle davası ve mahkeme tarafından verilen karar şu şekildedir:…
“The Llandovery ismini taşıyan ve hastane olarak kullanılan İngiliz gemisi, 27 Haziran 1918 tarihinde Atlantik Okyanusu’nda bir Alman denizaltısı tarafından batırıldı. Alman denizaltının komutanı olan Patzig, söz konusu geminin Amerikan ordusunu ve askeri mühimmatını taşıdığını zannettiğini ve bu nedenle geminin batırılması emrini verdiğini ileri sürmüştür. Söz konusu geminin batırılması üzerine birkaç cankurtaran botu gemiden suya indirildi. Alman askerleri, cankurtaran botlarından geminin kaptanını ve geminin diğer iki çalışanını yakalamak için ilerlediler ve onları sorguya çektiler. Yapılan yargılama sonucunda geminin uygunsuz kullanıldığına dair hiçbir delil elde edilemedi. Buna rağmen Alman denizaltının komutanı Patzig, emri altında bulunan Lieutenants Dithmar ve Boldt isimli iki askere cankurtaran botlarına doğru ateş etmeleri emrini verdi. Olaydan sonra komutan Patzig yakalanamadı. Ancak cankurtaran botlarına ateş edilmesi emrini yerine getiren Lieutenants Dithmar ve Boldt yakalandı ve haklarında hastane olarak kullanılan söz konusu İngiliz gemisinin üyelerinin ölümüne neden olduklarından dolayı dava açıldı. Mahkeme, askerlerin verilen emirlerin hukuki olduğunu düşünmelerini sağlayacak bir delil ortaya konulamadığından meydana gelen ölümlerden iki askeri de, yardım eden olarak sorumlu tutmuştur. Ancak sanıkların yine de amirin emri altında hareket edip etmedikleri ve Alman Ceza Kanunu’nun 47’nci maddesi gereği mazur görülüp görülemeyecekleri tartışılmıştır. Buna rağmen savunmasız insanların öldürülmelerinin hukuka aykırı olduğunun şüpheye yer bırakmadığı, dolayısıyla da cankurtaran botlarında bulunan savunmasız insanların öldürülmelerinin suç olduğu sonucuna…
Özetle mahkeme, emre itaat eden astın, amirin emrinin hukuka aykırılık oluşturduğunu…
Bu tarihten sonra birçok ülke, koşullu sorumluluk yaklaşımını benimsemiştir. Nitekim…
Bu konuda Kappler olayına ilişkin olarak verilen karar da örnekler arasında bulunmaktadır:…
Yukarıda anlatılanların ardından asker konumunda bulunan kimselerin, yalnızca hukuka…
d. Değerlendirme
Bazı ulusal hukuk sistemlerinin, her iki yaklaşımı da benimsediği görülmektedir.…
Bu yaklaşımlardan tam sorumluluk yaklaşımının Nüremberg Mahkemesi’nde ve ad hoc mahkemelerinde,…
Esasında konuya ilişkin olarak üç farklı yaklaşımın ortaya çıkmış olması, öncelikli…
2. Mahkeme Statüleri ve Düzenlemeler
Özellikle 20. yüzyıl içerisinde insanlığa karşı çok ağır suçların işlenmesi, bu suçların…
Birleşmiş Milletler Genel Meclisi, 1946 yılındaki ilk toplantısında Nüremberg Mahkemesi…
Yine Cenevre sözleşmesi kapsamında da savaş suçlularının devlet adına hareket ettikleri…
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 1993 yılında Eski Yugoslavya topraklarında…
Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü(165)…
ICTY ve ICTR Statülerinin amirin emrine ilişkin hükümlerine, uygulamada çok az başvurulmuştur.…
