EN
TR
Bu bölümde, anayasaların meşruiyetini hukuki ve sosyo-politik meşruiyet ayrımı üzerinden…
I. Hukuki ve Sosyo-Politik Açıdan Anayasaların Meşruiyeti
Anayasaların meşruiyeti ne derece önemlidir? Neticede bir anayasa hukuki ve sosyo-politik…
Her şeyden önce, anayasalar yürürlüğe girdikten itibaren kendi hükümleri içinde kurulan…
“Yani, siyasi iktidarın uygun davrandığı anayasanın kendisi meşru değilse—yani yönetilenler tarafından iyi, doğru, uyulması gereken bir norm olarak görülmüyorsa—siyasi iktidarı kullananların bu kurallara uyması, onlara meşruiyet kazandırmaya yetmeyecektir. Bu konuda, bazı yazarların — “ahlaksız hukuk sistemleri” (wicked legal systems) adını verdikleri hukuk sistemleri akla gelebilir.”(2)…
Gönenç, ahlaksız hukuk sistemleri olarak nitelendirilen sistemlere Güney Afrika örneğini vermektedir. Güney Afrika‘da uzun yıllar uygulanan ırkçı anayasa ve bu anayasaya dayanan yasalar toplumun çoğunluğunu oluşturan ‘Siyah’lar tarafından reddedilmiştir. Doğal olarak toplumun çoğunluğu tarafından kabul edilmeyen bir sistemin siyasi iktidara meşruiyet kazandırdığı da düşünülemez. Ayrıca, hukuka uygun davranan siyasi iktidarın, Güney Afrika örneğinde olduğu gibi,…
Anayasaların meşruiyetini önemli kılan ikinci neden hukuki ve sosyo-politik meşruiyet…
A. Anayasaların Hukuki Meşruiyeti
Hukuki meşruiyet, bir eylem veya işlemin yürürlükte ve geçerli olan bir kurala uygunluğudur.…
“…Doğası gereği olarak, Anayasa yalnızca alelade bir yasa değildir. Temel bir yasadır ve yasaların yapılması ve uygulanmasına temel oluşturur. Yasa ve düzenin ön koşuludur. Anayasa itaati sağlar çünkü doğası gereği üstün ve yüksek bir yasadır demekte işin aslında ahlaksal bir husus bulunmaktadır.”(7)…
Bu ifadeden, normlar hiyerarşisinde anayasanın dışında yürürlükte olan diğer tüm…
“… Bir anayasa kanunların kendisinden türetildiği bir kaynak olmayıp, esas itibariyle siyasal olana ilişkindir; anayasa bir yandan insan haklarını güvence altına alırken diğer yandan devlet örgütlenmesinin dayandığı esasları gösterir. Gerçi anayasalar kanun yapmanın kurallarını da koyarlar ama bu, kanunların ne anayasadan türedikleri ne de zaman bakımından ondan sonra geldikleri anlamına gelir.”(8)…
Örneğin Türkiye’de, 1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanunu ve 1930 tarih ve 1580 sayılı…
Kelsen’in normlar hiyerarşisi tezinden yola çıkarak anayasaların hukuki meşruiyetini…
Schmitt’in, anayasanın meşruiyeti konusundaki düşünceleri kurucu iktidar kavramıyla…
Anayasaların hukuki meşruiyetlerinin olup olmadığı veya hukuki meşruiyetleri varsa…
1. Yürürlükte olan bir anayasada yapılan değişiklik sonrası ortaya çıkan yeni anayasanın hukuki meşruiyeti (Olağan dönem anayasaları)
Demokratik anayasal devletlerde, anayasa tarafından kendisine anayasa değişikliği…
Örneğin, ABD Anayasasının 5. maddesine göre, Kongre hem Temsilciler Meclisi’nin hem…
“Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir… Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir. Meclisçe üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazetede yayımlanır. Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin Kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanır…”(14)…
Dünyadan ve Türkiye’den verilen örneklerdeki süreçler izlenerek ister yeni bir anayasa…
2. Yeni bir anayasanın hukuki meşruiyeti (Olağanüstü dönem anayasaları)
Yürürlükte olan bir anayasada yapılan değişiklik sonrası ortaya çıkan yeni/değiştirilmiş…
Herhangi bir hukuk kuralının varlığını onun geçerliliği ile mümkün gören pozitivist…
Kelsen’ in öncüleri arasında yer aldığı pozitivist hukuk akımının normlar hiyerarşisi…
Pozitivist hukuku daha karmaşık bir hale getirdiği düşünülen Hart’a göre pozitif…
Hart, tali hukuk kurallarını üçe ayırarak anayasayı normlar hiyerarşisinde açıklamaya çalışır. Birincisi, asli kuralların da hukuki meşruiyetleri kazandığı tanıma kuralı (the rule of recognation), ikincisi, hukuk sistemi içinde hukuk kuralları koymayı, değiştirmeyi ve kaldırmayı sağlayan değişim kuralı (the rule of change), üçüncüsü, yürürlükte olan bir hukuk kuralına aykırı hareket edilip edilmediğini belirleyen yargılama kuralıdır
Sonuç olarak, Kelsen’in normlar hiyerarşinin ve Hart’ın asli ve tali kurallar ayrımının…
Bu bağlamda, ihtiyaç duyulan husus, yeni bir anayasa içerdiği hükümlerin geçerliliğini…
