5510 Sayılı Kanun Kapsamında 4/1-A Sigortalılar

Kişiler kural olarak fiilen çalışmaya başlamakla ya da çalışmış sayılmakla birlikte sigortalı kabul edilirler. Bu durum çalışma ilişkisinin taraflarının iradesine bağlı değildir. Ancak sigortalılığın bu şekilde başlıyor olması bildirim yükümlülüğünü sona erdirmeyecektir. Sigortalılığın bildirilmesi kayıtlı sigortalı sayısının tespiti, çalışanların sosyal sigorta himayesinden mahrum kalmaması ve sistemin finansal sürdürülebilirliği açısından olası maliyet hesabının bilinmesi gibi nedenlerle büyük önem arz etmektedir. Sigortalılığın bildirim yükümlülüğü temel olarak işverene yüklenmiştir. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren başta idari para cezası olmak üzere yaptırımla karşı karşıya kalacaktır. Belirtelim ki bildirim açısından işverenin yanında, çapraz kontrolün sağlanması amacıyla işçiye de bildirim yükümlüğü getirilmiştir. Ancak bu yükümlülüğe aykırılık bir yaptırıma bağlanmamıştır. Kanun koyucu bildirimin bahsedilen önemine binaen işveren ve işçinin yanında bankalar, kamu kurumları gibi kurumlara da kimi durumlarda bildirim yükümlülüğü yüklemiştir. Tüm bu bildirim yükümlülüğü ve denetimlere rağmen sigortalılığın tespit edilememesi durumunda sigortalılığın hükmen tespiti niteliğinde hizmet tespiti davası açma imkânı da mevcuttur.Sayfa 127Bir kişinin aynı anda birden fazla zorunlu sigorta koluna tabi olması durumunda sigortalılık hallerinin çakışması meydana gelir. Kural olarak sigortada teklik ilkesi uyarınca bir kişinin aynı anda birden fazla sigortalılık statüsüne sahip olması mümkün değildir. Böyle hallerde hangi statüye üstünlük tanınacağı belirlenmiştir. 4/1-a, 4/1-b ve 4/1-c sigortalılık statülerinin çakışması durumunda 4/1-c kapsamında sigortalılığa mutlak üstünlük tanınmıştır. 4/1-a ve 4/1-b sigortalılık statülerinin çakışması durumunda ise 6111 sayılı Kanunla getirilen değişiklik öncesinde, önce başlayan sigortalılık statüsüne üstünlük tanınırken değişiklik sonrasında 4/1-a ve 4/1-b sigortalılığın çakışması durumunda 4/1-a sigortalılık tercih edilmiştir. Belirtelim ki 4/1-a sigortalılığa üstünlük tanınması bakımından bir süre kriteri de getirilmemiştir. Sosyal sigortalar sistemimizde 4/1-a sigortalılık statüsü daha avantajlı gözükmektedir. Ancak Kanun’un bu tercihi özellikle kısmi süreli olarak haftada bir iki gün çalışan kişiler açısından ise yaşlılık aylığına hak kazanma bakımından mağduriyetlerin doğmasına sebep olabilecektir. Bu sebeple 6111 sayılı Kanunla getirilen değişiklik uyarınca kişi isterse yazılı talepte bulunarak 4/1-a sigortalılıktan otuz gün üzerinden eksik kalan süreyi 4/1-b statüsünden prim ödeyerek değerlendirebilecektir. Kanaatimizce bu değişiklikle birlikte sistemimiz açısından sigortada teklik ilkesi esnetilmiştir. Sayfa 128