Alacaklı Temerrüdü ve Satım Sözleşmesi Açısından Sonuçları

Özellikle satım sözleşmesinin de konusunu oluşturan verme borçları bakımından alacaklı temerrüdü için öngörülen yegane borçtan kurtulma imkanı tevdi olup bu yolu işletmek zorunda bırakılan borçlunun mahkemeden izin alma, tevdi yeri tayin ettirme gibi işlemlerle uğraşması gereken zorlu bir süreçten geçmesi gerekmektedir. Üstelik CISG’de olduğu gibi açık bir tazminat talep etme imkanı da bulunmayan alacaklı temerrüdü hükümleri, borçlu açısından hakkaniyetli bir sonuç yaratmamaktadır. Tevdi yoluyla borcundan kurtulan borçlu için genel hükümler yoluyla kanun koyucunun tanıdığı tek imkan, TBK m. 107’de yer alan tevdi masraflarını talep hakkıdır ki, bu hüküm de borçlunun menfaatini korumakta yetersiz kalmaktadır. Zira çoğu kez alacaklının edimi kabul beyanına kadar, “tevdi eden” sıfatıyla ilk etapta borçlu tevdi masraflarını ödemek durumundadır. Satım sözleşmesi bakımından malı devralma yükümlülüğüne ilişkin olarak doktrinde ileri sürülen görüşlerle ve sözleşmenin müspet ihlali gibi mekanizmaları devreye sokarak borçluya tazminat imkanı verilmeye çalışılmaktadır. Oysa, bunun kanun koyucu eliyle ve açık düzenleme yoluyla tanınması gereklidir. Öte yandan sözleşmeden dönme hakkının yalnızca yapma edimi borçlusuna tanınmış olması ve verme edimi borçlusundan esirgenmiş olması da kabul edilebilir bir durum değildir. Bu kapsamda seçimlik borçlarda ve tahsis kaydıyla satımlarda, hazırlık hareketlerini gerçekleştirmekten kaçınan alıcı karşısında satıcıya, açık bir sözleşmeden dönme imkanı tanınmamış olması da bir yasa boşluğu olup doktrinde TBK m. 110 hükmüne kıyas yapılarak bu durumlara çözüm getirilmektedir. Oysa olması gereken hukuk açısından yapılması gereken, çağdaş kodifikasyonlardaki gibi alacaklısı temerrüde düşen borçluya, ifa engelinin niteliğine uygun düştüğü ölçüde aynen ifa, tazminat ve sözleşmeden dönme opsiyonlarının seçenekli olarak sağlanmasıdır.Sayfa 504