Bu doküman Resmi Gazete dışında bir kaynakta yayınlanmıştır. Konsolide metin çalışmaları ilgili kaynak güncellendikçe sağlanabilmektedir.
Sayı: 87838906-20699-E.4035150
Konu: Yol ve Yemek Paraları
GENEL YAZI
Bilindiği üzere, işverenlerce sigortalılara ödenen” yol paraları” ile ”yemek paraları"nın sigorta primi kesintisine tabi tutulmaması gerektiği hususunda ünitelerimize müracaatlar yapılmakta, yol paralarının yolluk kavramı içine girmemesi yada başka bir ifade ile görev yolluğu olarak ödenmemiş olması ve yemek paralarının da günlük asgari ücretin %6 sının sigorta priminden muaf olması nedeniyle bu tutarı geçen kısmının prime tabi tutulması gerektiği şeklinde verilen cevaplar üzerine Kurumumuz aleyhine İş Mahkemeleri nezdinde davalar açılmaktadır.
Mahkemelerce yardım mahiyetindeki ödemelerin nakit olarak yapılmış olmasının ödemenin mahiyetini değiştirmediği gerekçesiyle davalar Kurumumuz aleyhine neticelenmekte, ayrıca Yargıtay’ca da söz konusu kararlar onaylanmaktadır.
Yol ve yemek paralarının iadesine ilişkin taleplerin ve açılan davaların incelenmesinden, işverenlerce talep edilen yol ve yemek bedellerine ait işlerin, genellikle güvenlik, temizlik, yemek yapılması gibi ihale konusu hizmet alımı işlerinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
İşverenlerce bu gibi ihale konusu işlerdeki yol ve yemek bedellerinden kesilen sigorta primlerinin işveren hissesinin iadesine ilişkin ünitelerimize yapılmış olan başvurular üzerine,
İadesi istenilen primlerin;
1-506 sayılı Kanunun yürürlükte olduğu dönemle ilgili olması halinde;
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 77 inci maddesinde,
"Sigortalılarla işverenlerin bir ay içinde ödeyecekleri primlerin hesabında;
a) Sigortalıların o ay için hak ettikleri ücretlerin,
b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,
c) İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,
brüt toplamı esas alınır.
Şu kadar ki, ölüm, doğum, evlenme yardımları, yolluk, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur.”
hükmünü amirdir.
Sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak ücretlerin aylık tutarının tespitinde nazara alınmayacak yardım ve ödemeler Kanunda tek tek belirtilmiş olup, bu belirtme örnek verici değil sınırlayıcı niteliktedir. Başka bir ifade ile ikinci fıkra; nelerin matraha dahil bulunduğunu belirleyen birinci fıkranın istisnası niteliğindedir. İstisnai hükümlerin ise dar yorumlanması ve uygulanması hukukun genel ilkelerindendir.
Nitekim, 77 nci maddenin ikinci fıkrasında, yolluklar, çocuk ve aile zamları, ölüm, doğum ve evlenme yardımları ile aynı yardımlar prime esas kazancın hesabında dikkate alınmayacak ödemeler olarak tek tek sayılmış “gibi” ya da “benzeri” ifadelere yer verilmeyerek istisnalar kapsamının genişletilmesi yasa koyucu tarafından açıkça önlenmiştir.
Öte yandan, 77 nci Maddenin birinci fıkrasının “b” bendinde prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak denilmek suretiyle, ikinci fıkradaki istisnalar dışında kalan ve ücret niteliğinde olmayan para biçiminde yapılan ödemelerden sigorta primi kesilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Diğer taraftan, 29/1/2004 tarih ve 25361 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Sigorta Primlerinin Hesabında Esas Tutulacak Kazançların Aylık Tutarının Tespitinde Nazara Alınmayacak Olan Yemek Parası ile Çocuk ve Aile zamlarının Günlük ve Aylık Tutarlarının Tespitine İlişkin Tebliğ”de yıllar itibariyle belirlenecek olan yemek paraları ile çocuk ve aile zamlarının ne şekilde hesaplanacağına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Bu düzenlemeye göre, Tebliğin 4 üncü maddesinin “Yemek Paraları” başlıklı (a) fıkrasında; sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin % 6'sının yemek verilecek olan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarının aylık sigorta primine esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaması, dolayısıyla bu tutardan sigorta primi kesilmemesinin uygun görüldüğü açıklanmıştır.
Ayrıca, sigortalılara ödenen yol paralarının görev yolluğu niteliğinde bir ödeme mi, yoksa şehir içi ulaşım için yapılan bir ödeme mi olduğu anlaşılamamış olduğundan, görev yolluğu olması halinde prime tabi tutulmaması buna karşın şehir içi ulaşım masrafları için yapılan bir ödeme ise yukarıda belirtildiği üzere istisnalar içinde yer almadığından prim kesintisine tabi tutulması gerekmektedir.