2018/1 Bağımsız Denetime Tabi Olmayan Tarım Satış Kooperatiflerinin ve Birliklerinin Denetlenmesi Hakkında Genelge

Kooperatif ve birliklerin denetim şekli ise, 6455 sayılı Kanunun 22 nci maddesiyle değiştirilen 4572 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 397 nci maddesine yine 6455 sayılı Kanunun 80 inci maddesiyle eklenen beşinci ve altıncı fıkralarda düzenlenmiştir.

Bahsi geçen maddeler uyarınca; Bakanlıkça ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen birliklerin 6102 sayılı Kanun çerçevesinde “bağımsız denetime” tâbi olacağı; bağımsız denetime tabi olmayan birlikler ile tüm tarım satış kooperatiflerinin ise Bakanlığımızca hazırlanıp, Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulacak yönetmelik çerçevesinde denetleneceği ve bu kapsamda denetime tabi olduğu hâlde söz konusu denetimi yaptırmayanların finansal tabloları ve yönetim kurulu yıllık faaliyet raporlarının düzenlenmemiş sayılacağı öngörülmüştür.

Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulacak yönetmeliğe ilişkin çalışmaların devam etmesi ve söz konusu yönetmeliğin yürürlüğe konulamamış olması nedeniyle, Bakanlığımızca bir değerlendirme yapılarak 08/10/2013 tarihli ve 7 sayılı Genelge hazırlanmış ve bağımsız denetime tabi olmayan tarım satış kooperatifleri birlikleri ile tüm tarım satış kooperatiflerine bildirilmiştir.

Söz konusu Genelge kapsamında; kooperatif anasözleşmesinin 31 inci (08/04/2014 tarihi itibariyle mülga) ye birlik anasözleşmesinin 30 uncu (08/04/2014 tarihi itibariyle mülga) maddeleri uyarınca; 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesinin beşinci fıkrasıyla zorunlu kılınan denetimler yaptırılmadan ve denetim raporları genel kurula sunulmadan; gündeme konulması zorunlu olsa bile, denetlenmemiş dönemlere ilişkin bilanço, bilanço hesaplarının dökümü, gelir gider farkı hesapları ile yönetim kurulu raporlarının incelenmesi, kabulü veya reddi ve yönetim kurulu üyelerinin ibrası hususlarının görüşülerek karara bağlanamayacağı, gündemde yer verilmek suretiyle veya 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 46 ncı maddesinin son fıkrası ve kooperatif anasözleşmesinin 25 inci maddesinin dördüncü ve birlik anasözleşmesinin 23 üncü maddesinin dördüncü fıkraları (08/04/2014 tarihi itibariyle mülga) uyarınca, bilanço incelemesi ve ibranın denetlenmemiş dönemlere ilişkin denetim raporlarının hazırlanmasını takiben gerçekleştirilecek ilk genel kurul toplantısına kadar geriye bırakılması öngörülmüştür.

Ancak, söz konusu yönetmeliğin halen yürürlüğe girmemesi nedeniyle anılan Genelge uyarınca bu kooperatif ve birliklerin genel kurullarında yönetim kurullarının ibrasının, finansal tablolarının ve bilançolarının kabul veya reddinin geriye bırakılmasının uygulamada önemli sorunları ortaya çıkardığı Bakanlığımıza iletilen görüş, öneri ve şikâyetlerden anlaşılmıştır.

Bu kapsamda;

- Esas itibariyle 6455 sayılı Kanunla yapılan değişiklik İle denetim kurullarının tarım satış kooperatif ve birliklerinin organları arasından çıkartılmış olması, 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yapılması öngörülen denetimin ise -tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin iradesi dışında- yapılamamış olması,

- Değişikliklerin yürürlüğe girdiği 11/04/2013 tarihinden bugüne kadar geçen dört yıldan fazla sürede, 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen yönetmeliğin henüz yürürlüğe konulamamış olması,

-2014 yılında yayımlanan tarım satış kooperatif ve birliklerinin örnek anasözleşmelerinde, denetim kurulları ve raporları ile ilgili hükümlerin çıkartılıp 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesine uygun hükümlere yer verilmiş olması,

- Denetlenecek dönem ile denetim tarihi arasındaki süre uzadıkça denetim etkinliğinin azalacak olması ve yasal değişikliklerden bu yana uzun bir sürenin geçmiş olması,

- Yönetim kurullarının ibra edilememesinin; ibrası geriye bırakılan ve yeniden seçilemeyen yönetim kurulu üyeleri üzerinde baskı oluşturması, çok ortaklı bir yapıya sahibi olan bu kooperatiflerin mali tablolarının kesinleştirilememesinin sorunlara neden olması, çıkan ortaklar ile vefat eden ortakların mirasçılarına sermaye paylarının iade edilememesi ve bu durumun ortakların mağduriyetine sebep olması,

- Hesap verebilirliğin en önemli yeri olan genel kurullarda ibranın, finansal tabloların ve bilançoların kabulünün geriye bırakılmasının; denetimin önemli olduğu çok ortaklı olan bu kuruluşlarda boşluğa ve keyfiliğe neden olması, görüşülecek harcamalar üzerinden uzun yıllar geçmesi nedeniyle ortakların değerlendirme ve denetleme fonksiyonlarını önemli ölçüde azaltması gibi hususlar dikkate alınarak Bakanlığımızca konu hakkında yeniden değerlendirme; yapılmıştır.