2011/10 Yapı Kooperatifleri ve Üst Birliklerinin Denetim İşleri Hakkında Genelge

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 90'ıncı maddesinde: “İlgili bakanlık; kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere, kooperarif kontrolörlerine veya denetim için görevlendirilecek olan personele denetlettirebilir.

Kontrolörlerin seçilme ve çalışma usul ve esasları ile görev ve yetkileri tüzükle tespit olunur.

Birinci fıkradaki teşekküller, denetim sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak zorundadırlar. Yapılan denetimler sonucunda, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin re bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin, hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, ilgili Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca görülen hallerde ileride telafisi güç veya imkansız zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişilerin görevlerine tedbiren son verebilir. Bu durumda ilgili Bakanlık, bir yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır.

Kooperatifler ve üst kuruluşlarına kredi veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve ilgili bakanlıklar; verilen kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığını, plan ve projesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite açısından denetleyebilirler.

Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine, denetimle görevlendirilen personele ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.

Birinci fıkradaki teşekküller, ilgili Bakanlıkça teşekküle ilişkin olarak istenilen her türlü bilgi, belge ve kayıtları, tanınan süre içinde tam olarak vermek zorundadır.” hükmü yer almakta olup, anılan hüküm ile yapı kooperatiflerinin denetim işlemlerinin Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatları tarafından yürütüleceği öngörülmektedir.

Bir yapı kooperatifinin denetiminden beklenen amaç, öncelikle yöneticileri hukuki konularda aydınlatmak, çalışmalarında yardımcı olmak, yol göstermek, ticari, mali, teknik ve hukuki konularda ortakların bilgilendirilmesini sağlamak ve menfaatlerini korumak, bilgilendirmek, ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve ana sözleşme hükümleri ile genel kurul kararlarına uyulup uyulmadığını izlemek, yapı kooperatiflerinin iş ve işlemlerini, kuruluş amaçlarına ve bu amaca ulaşması yönlerinden mevzuata uygun olarak yürütmelerini sağlamak, kooperatiflerin kamuoyundaki itibarını yükselterek sağlıklı, güvenli, nitelikli yerleşme ve yapılaşmanın oluşturulmasında yeniden piyasanın önemli aktörleri arasında yer almasını sağlamaktır.

Bakanlığımıza ve Valiliklere yapılan şikâyetlerin, daha kısa sürede, etkin ve verimli bir şekilde sonuçlanabilmesini sağlamaya yönelik olarak şikâyetlere ilişkin denetimin kooperatifin merkezinin bulunduğu ildeki İl Müdürlüklerimiz tarafından gerçekleştirilmesi uygun görülmektedir.

Hazırlanacak denetim raporlarında, uygulamada farklılıklar oluşmaması, şekil birliğinin sağlanması ve genel esaslar çerçevesinde düzenlenmesi amacıyla Yapı Kooperatiflerin Denetimine İlişkin Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Temsilci Kılavuzu 13.12.2010 tarih ve 9737 sayılı Olur ekinde İl Müdürlüklerimize gönderilmişti.

Bakanlığımıza gelen denetim raporlarında yapılan incelemelerde bazı İl Müdürlüklerimizce hazırlanan raporların ön inceleme raporları şeklinde hazırlandığı, denetimin sonucuna göre işlem yapılmadığı tespit edilmiş olup, konuların sürüncemede bırakılmaması ve bir an önce sonuçlandırılması bakımından aşağıda belirtilen hususlara uyulması gerekmektedir.