2929 İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında Kanun (mülga)

(İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında 11.4.1983 Tarihli ve 60 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Aynı Kararnamenin Geçici 6 ncı Maddesinin Birinci Fıkrasının Değiştirilmesine İlişkin 21.7.1983 Tarihli ve 73 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun)

BİRİNCİ KISIM

Genel Hükümler

Kapsam ve amaç

1. Bu Kanun, iktisadi devlet teşekkülleri ile kamu iktisadi kuruluşlarını ve bunların müesseselerini, bağlı ortaklıklarım ve iştiraklerini kapsar.

2. Bu Kanunun amacı:

a) İktisadi devlet teşekkülleri ile kamu iktisadi kuruluşlarının ve bunların müesseselerinin, bağlı ortaklıklarının kurulmasını, iştiraklerinin yapılmasını, özerk bir tarzda ve karma ekonominin kurallarına uygun olarak yönetilmelerini.

b) İktisadi devlet teşekküllerinin ekonomik gereklere uygun olarak verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda kendi aralarında ve ulusal ekonomi ile uyum içinde çalışarak sermaye birikimine yardım etmelerini ve bu suretle daha fazla yatırım kaynağı yaratmalarını,

c) Kamu iktisadi kuruluşlarının kendilerine verilen görev ve kamu hizmetlerini ekonomik ve sosyal gereklere uygun olarak verimlilik ilkesi doğrultusunda yürütmelerini,

d) İktisadi devlet teşekküllerinin, kamu iktisadi kuruluşların m ve bunların müesseseleri ile bağlı ortaklıklarının amaçlarına ulaşabilmelerini sağlamak için denetlenmelerini,

Düzenlemektir.

Tanımlar ve kısaltmalar

1. Bu Kanunda geçen deyimler aşağıda tanımlanmıştır.

a) İktisadi devlet teşekkülü; sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kanunla kurulan kamu iktisadi teşebbüsleridir.

b) Kamu iktisadi kuruluşu; sermayesinin tamamı devlete alt olan, ve tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmet üretmek ve pazarlamak özere kanunla kurulan, kamu hizmeti niteliği ağır basan kamu iktisadi teşebbüsleridir.

c) Müessese, sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna alt olup, ona bağlı işletme veya işletmeler topluluğudur.

d) Bağlı ortaklık; sermayesinin yüzde ellisinden fazlası iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait olan işletme veya işletmeler topluluğundan oluşan anonim şirketlerdir.

e) İştirak; iktisadi devlet teşekküllerinin veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklıklarının, sermayelerinin en az yüzde yirmi altısına en çok yüzde ellisine sahip bulundukları anonim şirketlerdeki hisseleridir,

f) İşletme; müesseselerin ve bağlı ortaklıkların mal ve hizmet üretim birimleridir.

2. Bu Kanunda geçen «teşekkül» deyimi iktisadi devlet teşekküllerini, «Koordinasyon Kurulu» deyimi Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulunu, «Tüzük» deyimi, bu Kanunun uygulanmasını gösteren tüzüğü ifade eder.

İKİNCİ KISIM

Teşekkül, Müessese, Bağlı Ortaklık ve İştirakler

BİRİNCİ BÖLÜM

Teşekküller

Teşekküllerin kurulması

1. Teşekküller kanunla kurulur.

2. Yeni bir teşekkülün kurulmasında ve mevcut bir müessese veya bağlı ortaklığın teşekkül haline getirilmesinde, ekonomik ihtiyaçlar gözetilir.

3. Teşekküller, bankacılık alanında, sermayelerinin en az % 91 inin Devlete alt olması şartıyla anonim şirket şeklinde de kurulabilir. Bu durumda Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesinde sözü edilen 5 kurucunun bulunması şartı aranmaz. Genel kurulu ve denetçileri bulunmaz.

4. Yeni bir teşekkülün kurulmasında, koordinasyon kurulunun görüşü alınır.

5. İlgili bakanlık, teşekkül kanununda belirtilir.

Teşekküllerin nitelikleri

1. Teşekküller tüzel kişiliğe sahiptir.

2. Teşekküller, bu Kanun ile kuruluş kanunlarında saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabidir.

3. Teşekküller, genel muhasebe, Devlet alım - satım ve ihaleleriyle, Devlet inşaatının tabi bulunduğu mevzuat hükümlerine ve Sayıştayın denetimine tabi değildir.

4. Teşekküllerin sorumlulukları sermayeleri ile sınırlıdır. Teşekküllerin sermayesi ilgili bakanlığın istemi ve Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca saptanır.

Teşekküllerin organları

1. Teşekkülün organları, yönetim kurulu ve genel müdürlüktür.

2. Yönetim kurulu, teşekkülün en üst düzeyde yetkili sorumlu karar organıdır.

3. Genel müdürlük, teşekkülün yetkili ve sorumlu yürütme organıdır.

Yönetim kurulunun oluşumu

1. Yönetim kurulu bir başkan ve dört üyeden oluşur.

2. Yönetim kurulu üyelerinden üçü ilgili bakanca, biri Maliye Bakanınca önerilir ve Başbakan, Maliye Bakanı ve ilgili bakanın imzalarım taşıyan ortak kararname ile atanırlar.

3. İlgili bakanlık Maliye Bakanlığı olduğu takdirde, bir üyenin hangi bakanca önerileceği teşekkül kanununda gösterilir.

4. Yönetim kurulunun başkanı genel müdürdür.

5. Yönetim kurulu kendi içinden bir başkanvekili seçer. Genel müdürün bulunmadığı hallerde genel müdürün görevlendireceği genel müdür vekili yönetim kurulu toplantılarına üye olarak katılır.

Teşekkül yönetim kurulu üyelerinin nitelik ve şartları

1. Teşekkül yönetim kurulu üyeliklerine atanacakların Devlet memurluğuna atanabilme genel şartlarına sahip ve yükseköğrenim yapmış olmaları, Maliye Bakanınca önerilecek üyenin maliye ve iktisat; ilgili bakan tarafından önerilecek iki üyenin teşekkülün faaliyet alanı ile ilgili mesleki ihtisasa sahip olmaları şarttır. İlgili bakanca önerilecek bir üyede ise mesleki ihtisas şartı aranmayabilir.

2. Teşekkül yönetim kurulu üyeleri;

a) Başka bir teşekkülde yönetim kurulu üyesi olamazlar,

b) Birden fazla bağlı ortaklık veya iştirakte yönetim veya denetim kurulu üyesi olarak görev alamazlar,

c) Serbest meslek icra edemezler, Türk Ticaret Kanununa göre tacir veya esnaf sayılmalarım gerektirecek faaliyette bulunamazlar,

d) Rakip kuruluşlar ile menfaat ilişkisi içinde olamazlar.

3. Birinci fıkradaki niteliklere sahip bulunan kamu görevlileri teşekkül yönetim kurulu üyeliklerine atanabilirler. Bu şekilde atanan yönetim kurulu üyeleri başka bir teşekkül, bağlı ortaklık ve iştirakte yönetim veya denetim kurulu üyesi olarak görev alamazlar.

Teşekkül yönetim kurulu üyelerinin, görev süresi

1. Yönetim kurulu üyelerinin görev süresi üç yıldır. Görev süresi sona erenler tekrar atanabilirler.

2. Süre dolmadan üyeliğin boşalması veya üyelik için aranan niteliklerin ve şartların yitirilmesi halinde, kalan süreyi tamamlamak üzere atama yapılır.

Teşekkül yönetim kurulunun görev ve yetkileri

Yönetim kurulunun görevleri aşağıda gösterilmiştir;

a) Kanun, tüzük, yönetmelik, kalkınma planı ve yıllık programlar çerçevesinde teşekkülün gelişmesini sağlayacak kararları almak,

b) Genel müdürün önerisi üzerine, genel müdür yardımcıları ile diğer personeli atamak,

c) Teşekkül ve müesseselerin çalışmalarının verimli ve karlı olarak yürütülmesi koşullarını oluşturacak esastan ve işletme politikalarını belirlemek,

d) Müesseseler ve bağlı ortaklıklar arasında koordinasyonu sağlayacak kararları almak.

e) Genel müdürlük çalışmalarını izlemek ve denetlemek,

f) Teşekkül ve müesseselere ait bilançolar ve netice hesapları ile yıllık ve uzun vadeli çalışma programlarına uygun olarak hazırlanan faaliyet raporlarını onaylayarak ilgili mercilere sunmak,

g) Yönetim kurulunun onayı ile uygulanabilecek yönetim komitesi kararları hakkında, komite kararının teşekküle ulaşmasını izleyen onbeş gün içinde karar almak,

h) Kanun, tüzük ve yönetmeliklerle verilen diğer görevleri yapmak.

Teşekkül yönetim kurulunun toplantı ve karar yeter sayısı

Yönetim kurulu, genel müdürün daveti üzerine ayda iki defadan az olmamak üzere üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alır.

Teşekkül genel müdürlüğü

Genel müdürlük, genel müdür ile kuruluş kanununda gösterilen sayıda genel müdür yardımcısı ve bağlı alt birimlerden oluşur.

Teşekkül genel müdürü

1. Genel müdür, ilgili bakanın önerisi üzerine Maliye Bakanının da imzasının bulunduğu ortak kararname ile atanır.

2. Genel müdür olarak atanabilmek için aşağıdaki şartları taşımak gerekir:

a) İktisat, maliye, işletme, yönetim, hukuk, mühendislik veya teşekkülün faaliyeti ile ilgili meslekî alanda lisans düzeyinde öğrenim yapmış olmak,

b) En az on yılı kamu kuruluş ve kurumlarında olmak üzere, toplam onbeş yıl başarı ile çalışmış bulunmak,

c) Genel müdürlük görevini yerine getirebilecek yetenek, bilgi ve tecrübe sahibi olmak,

d) İktisadi devlet teşekkülleri personeli ile ilgili kanunda öngörülen diğer niteliklere sahip bulunmak.

Teşekkül genel müdürünün görev ve yetkileri

Genel müdürün görev ve yetkileri aşağıda gösterilmiştir:

a) Teşekkülü, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile yönetim kurulu kararları yönetmek.

b) İdare ve yargı mercilerinde ve üçüncü kişilere karşı teşekkülü temsil etmek ve temsil yetkisini gerektiğimde devretmek,

c) Genel müdür yardımcılarının ve üst düzey yöneticilerinin atanmalarım önermek.

d) Teşekkül sermayesi ile diğer malî kaynakların, verimlilik ve kârlılık amaçlarına uygun bir düzen içinde kullanılmasını sağlamak,

e) Kanunların verdiği diğer görevleri yapmak.

Teşekkül genel müdür yardımcıları

1. Genel müdür yardımcıları, genel müdürün önerisi üzerine yönetim kurulunca atanırlar.

2. Genel müdür yardımcısı olarak atanabilmek için en az yedi yılı kamu kuruluş ve kurumlarında olmak üzere toplam on yıl başarı ile çalışmış olmak ve genel müdürde aranan diğer niteliklere sahip bulunmak gerekir.

İKİNCİ BÖLÜM

Müesseseler

Müesseselerin kuruluşu

1. Sermayesinin tamamı Devlete alt teşekküller, işletmelerini müessese halinde teşkilatlandırır.

2. Müesseseler teşekkül genel müdürünün önerisi ve yönetim kurulunun kararı ile kurulur.

3. Müesseseler, statülerinin ticaret sicillerine kayıt ve ilanı ile, ilk hesap dönemi başlangıcı itibariyle tüzelkişilik kazanır.

4. Müesseselerin statüsünde, müessesenin ticaret unvanı, çalışma alanı, idare merkezi, tahsis edilmiş sermayesi ve sorumluluğunun sermayesi ile sınırlı olduğu, hususları yer alır.

5. Müesseseler, teşekkül yönetim kurulunun kararı ve ilgili bakanlığın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından bağlı ortaklık haline getirilebilir.

6. İşletmelerin müessese ve müesseselerin bağlı ortaklık haline getirilmesine alt işlemler bütün vergi, resim ve harçlardan muaftır.

Müesseselerin nitelikleri

1. Müesseseler tüzelkişiliğe sahiptir.

2. Müesseseler, bu Kanun ve bağlı oldukları teşekküllerin kuruluş kanunlarıda saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabidir.

3. Müesseseler, genel muhasebe, Devlet alım - satım ve ihaleleriyle, Devlet İnşaatının tabi bulunduğu mevzuat hükümlerine ve Sayıştayın denetimine tabi değildir.

4. Müesseselerin sorumluluğu sermayeleri ile sınırlıdır.

Müesseselerin organları

1. Müessesenin organları yönetim komitesi ve müessese müdürüdür.

2. Yönetim komitesi müessesenin en üst düzeyde karar organıdır.

3. Müessese müdürü, müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organıdır.

Yönetim komitesinin oluşumu

1. Yönetim komitesi bir başkan ve dört üyeden oluşur.

2. Yönetim komitesinin başkanı müessese müdürüdür.

3. Yönetim komitesinin üyeleri müessesenin üst düzey yöneticileri arasından, teşekkül genel müdürünün önerisi üzerine yönetim kurulunca atanır.

Yönetim komitesinin görev ve yetkileri

1. Yönetim komitesi, teşekkülce tespit edilen esaslara, isletme bütçesi ve programlara uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda müesses enin yönetimini Bağlayacak kararları almakla görevlidir.

2. Yönetim komitesi üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını çoğunlukla alır. Oylarda eşitlik halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış olur.

3. Yönetim komitesi, kararlarını karar gününü izleyen günden itibaren on gün içinde teşekküle gönderir.

Müessese müdürü

1. Müessese müdürü, teşekkül genel müdürünün önerisi üzerine yönetim kurulunca atanır.

2. Müessese müdürü olarak atanabilmek için en az beş yılı kamu kuruluş ve kuramlarında olmak üzere toplam on yıl başarı ile çalışmış olmak ve genel müdürde aranan diğer niteliklere sahip bulunmak gerekir.

Müessese müdürünün görev ve yetkileri

1. Müessese müdürü, müesseseyi, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile yönetim kurulu ve yönetim komitesi kararları doğrultusunda yönetir.

2. Müessese müdürü, idare ve yargı mercilerinde ve üçüncü kişilere karşı müesseseyi temsil eder. Temsil yetkisini gerektiğinde devredebilir.

ÜÇÜNCÜ BOLÜM

Bağlı Ortaklıklar

Bağlı ortaklıkların kuruluğu

1. Bağlı ortaklıklar,

a) Bir müessesenin bağlı ortaklık haline getirilmesi,

b) Teşekkülün iştiraklerdeki hissesinin % 50’nin üstüne çıkması,

c) Teşekkülün, sermayesinde % 50’den fakla hisseye sahip olduğu yeni bir şirket kurulması,

Şeklinde oluşur.

2. Bağlı ortaklıklar Bakanlar Kurulu kararı ile kurulur.

Bağlı ortaklıklara uygulanacak hükümler

Bağlı ortaklıklar, bu Kanunda ve bağlı oldukları teşekküllerinin kuruluş kanunlarında saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabidir.

Bağlı ortaklıkların yönetim kurulu ve genel müdürü

1. Bağlı ortaklıkların yönetim kurulu genel müdür dahil beş üyeden oluşur.

2. Bağlı ortaklıkların genel müdürler) ile kamu kesimini temsil eden yönetim kurulu üyelerinde, teşekkül genel müdürü ve yönetim kurulu Üyeleri için öngörülen nitelik ve şartlar aranır.

3. Genel müdür, ilgili bakanın önerisi üzerine, Maliye Bakanının da imzası bulunan müşterek kararname ile atanır ve yönetim kurulunun tabiî üyesidir. Sermayesinin en az yüzde doksan biri iktisadi devlet teşekküllerine veya kamu iktisadi kuruluşlarına alt bağlı ortaklıklarda genel müdür, aynı zamanda yönetim kurulu başkanıdır.

4. Yönetim kurulunun en çok iki üyesi, özel kesimi oluşturan ortaklıkların hisselerinin her % 20’si için yönetim kurulunda bir temsilci bulundurma hakkına sahip oldukları dikkate alınarak genel kurulca seçilir.

5. Yönetim kurulunun genel müdür dışında kalan üyelerinden biri ilgili bakan, diğeri Maliye Bakanı ve gerektiğinde üçüncü ve dördüncü üye ilgili teşekkül tarafından kendi mensupları arasından veya dışardan atanır.

6. Yönetim kurulu üyeleri, temsil ettikleri kuruluşlara, tüzükte belirtilecek esaslara göre, bağlı ortaklık ve iştiraklerin faaliyetleri ve mali durumları hakkında rapor vermekle yükümlüdürler.

Bağlı ortaklık denetçilerinin seçimi

1. Bağlı ortaklıkların denetim kurulu üç üyeden oluşur.

2. Özel kesimi oluşturan hisselerin toplam olarak % 20’yi geçmesi halinde, özel kesimi temsil eden üyeler, kendi aralarında oya katılanların çoğunluğu ile bu kesimi temsilen bir üye seçerler.

3. Denetim kurulunun geriye kalan iki üyesinden biri ilgili bakan, diğeri Maliye Bakanı ve gerektiğinde üçüncü üye ilgili teşekkül tarafından kendi mensupları arasından veya dışardan atanır.

4. Denetçilerde, yönetim kurulu üyeleri için gerekli nitelik ve şartlar aranır. Ancak, mesleki ihtisas şartı aranmayabilir.

Bağlı ortaklık yönetim kurulunun ibrası

1. Bağlı ortaklıkların, bilanço ve kâr-zarar cetvellerini hazırlamaları ve en geç Mart ayı sonuna kadar Yüksek Denetleme Kuruluna göndermeleri zorunludur.

2. Yüksek Denetleme Kurulunun, bağlı ortaklığa ilişkin raporunu hazırlaması ve en geç Mayıs ayı sonuna kadar bağlı ortaklık ve ilgili teşekküle göndermesi gereklidir.

3. Bağlı ortaklık genel kurulu en geç Haziran ayının sonuna kadar toplanır ve Yüksek Denetleme Kurulunun raporunu da dikkate alarak kararlarım verir.

4. Genel kurul kararlarına ilişkin tutanak üç işgünü içinde Yüksek Denetleme Kuruluna gönderilir. Yüksek Denetleme Kurulu, bağlı ortaklık genel kurulunca alınan kararı, ilgili teşekkül hakkında düzenleyeceği raporda değerlendirir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

İştirakler

İştiraklerin yapılması ve nitelikleri

1. Teşekkül veya bağlı ortaklığın bir anonim şirkete iştiraki, ilgili teşekkülün önerisi üzerine Koordinasyon Kurulu kararı ile yapılır.

2. Bir anonim şirkete iştirak için teşekkülün veya bağlı ortaklığın şirket sermayesine katılma payının en az % 26 olması gerekir. Bu oran ortaklığın sermaye artırması halinde de % 26’dan aşağı düşürülemez.

3. Aynı ortaklığa birden fazla teşekkül veya bağlı ortaklık iştirak edemez.

4. Teşekkül iştiraklerine ait hisse senetlerinin mülkiyeti teşekküle, bağlı ortaklık iştiraklerine ait hisse senetlerinin mülkiyeti İse bağlı ortaklığa aittir,

İştiraklerin yönetimi

1. Teşekkül ve bağlı ortaklıklara ait iştiraklerin yönetim kurullarında, teşekkül ve bağlı ortaklığı temsilen her % 15 hisse için en az bir üye bulundurulur.

2. Teşekkül ve bağlı ortaklık temsilcileri, teşekkülün veya bağlı ortaklığın kendi mensupları arasından ve imkân dahilinde iştirakin bulunduğu yere en yakın teşekkül veya bağlı ortaklık birimi içinden teşekkül veya bağlı ortaklığın yönetim kurulunun göstereceği adaylar arasından seçilirler.

3. Teşekkül ve bağlı ortaklık temsilcileri, yönetim kurulu üyesi oldukları anonim şirketin faaliyetleri ve mali durumu hakkında, tüzükte belirtilen esaslara göre, teşekkül veya bağlı ortaklığa bilgi vermekle yükümlüdürler.

4. Teşekkül veya bağlı ortaklık, Türk Ticaret Kanunu gereğince ortakların haiz oldukları bütün haklara sahiptir. Bu haklar temsilcinin varlığı ileri sürülerek kayıtlanamaz.

5. Her teşekkül ve bağlı ortaklığa ait iştiraklerin bilanço ve netice hesapları, teşekkül ve bağlı ortaklıkların yıllık faaliyet raporlarına eklenir.

ÜÇÜNCÜ KISIM

Mali Hükümler, Tasfiye ve Denetim

BİRİNCİ BÖLÜM

Mali Hükümler

Plan, program ve bütçe

1. Teşekküller, yatırım ve işletme faaliyetlerini plan, program ve bütçelere dayalı olarak yürütürler.

2. Teşekküllerin yatırım ve finansman programlarının hazırlanma şekli, Maliye Bakanlığı tarafından, Devlet Planlama Teşkilatının ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun görüşleri alınarak tespit olunur ve Koordinasyon Kurulunun onayına sunulur.

3. Teşekküllere ait yıllık genel yatırım ve finansman programı, takvim yılı başından en az yetmişbeş gün önce Bakanlar Kurulunca karara bağlanır.

4. Teşekküllerin işletme bütçeleri, her hesap dönemi için, yıllık genel yatırım ve finansman programındaki hedefler esas alınarak hazırlanır ve yönetim kurulunca onaylanır. İlgili bakanlık, gerekli hallerde daha uzun devreler için işletme bütçesi hazırlanmasını isteyebilir.

5. Teşekküllerin yatırım ve finansman programlarında değişiklik yapılması halinde bu değişikliğe uygun olarak işletme bütçelerinde de gerekli düzeltmeler yapılır.

6. Kesinleşen yıllık genel yatırım ve finansman programlarının birer örneği, Maliye Bakanlığına, Devlet Planlama Teşkilatına, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kuruluna ve ilgili bakanlıklara, işletme bütçeleri ise teşekküllerce ilgili bakanlığa ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kuruluna gönderilir.

Yatırım projelerinin hazırlanması

1. Teşekküller, kalkınma planına göre kendileri tarafından yapılması gereken yatırımlara ait mali, ekonomik ve teknik çalışmaları zamanında yaparak projelerini hazırlamakla yükümlüdürler.

2. Yatırım projelerinin hazırlanmasında aşağıdaki hususlara uyulur:

a) Devlet Yatırım Bankası, proje hazırlıklarında teşekküllere yardım eder.

b) Hazırlanan projeler, takvim yılı başından yedi ay önce ilgili bakanlığa ve Devlet Planlama Teşkilatına gönderilir.

c) İlgili bakanlık, projeler üzerinde gerekli incelemeleri yaparak, bunları yıllık genel yatırım ve finansman programına dahil edilmek üzere aynı yılın Haziran ayı sonuna kadar Devlet Planlama Teşkilatına ve Maliye Bakanlığına gönderir.

3. Projesi hazır olmayan yatırıma başlanamaz.

4. Bakanlar Kurulunca, teşekküllere kendi imkânlarıyla karşılayamayacakları yatının görevi verildiği takdirde, bu görevlere ilişkin ve özkaynaklardan karşılanması gereken kısım. Devlet bütçesinden sermaye olarak yılı içinde karşılanır.

Yatırım ve finansman programlan

1. Bankalar dışındaki teşekküllere ait uzun vadeli veya yıllık genel yatırım ve finansman programlarının hazırlanmasında, finansman imkânları ve teşekküllerin yatırım kapasiteleri gözönünde tutulur.

2. Teşekküllere ait uzun vadeli yatırım ve finansman programlan, ilgili bakanlığın incelemesinden geçtikten sonra, Maliye Bakanlığına ve Devlet Planlama Teşkilatına gönderilir.

3. Yıllık genel yatırım ve finansman programı, Maliye Bakanlığı tarafından, Devlet Planlama Teşkilatının da görüşü alınarak hazırlanır.

Küçük tamamlama, idame ve yenileme yatırımları

1. Küçük tamamlama yatırımları, teşekküllerin kendi kaynaklarından finanse edilmek ve proje maliyeti, yıllık yatırım ve finansman programlarında belirlenen sının aşmamak kaydı ile, yönetim kurulunun önerisi ve ilgili bakanlığın onayıyla yapılır.

2. İdame ve yenileme yatırımları, yönetim kurulunun kararı ile yapılır ve durum, gerekçesiyle birlikte kararı izleyen onbeş gün içinde ilgili bakanlığa, Devlet Planlama Teşkilatına ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kuruluna bildirilir.

Fiyat ve tarifeler

1. Teşekkül, müessese ve bağlı ortaklıklar, işletmelerinde üretilen mal ve hizmet fiyatlarım tespitte serbesttirler.

2. Üretilen mal ve hizmetlerin fiyatları, gerektiğinde Bakanlar Kurulunca tespit edilebilir.

3. Bakanlar Kurulunca tespit olunan fiyatlar maliyetlerin altında bulunduğu takdirde

a) Zarar ile birlikte, mahrum kalınan kâr alt olduğu veya ait olduğu yılı izleyen yılın genel bütçesine konulacak ödenekle karşılanır.

b) Mahrum kalınan kâr miktarı, mal ve hizmetin satış maliyeti üzerinden % 10 kâr payı tahakkuk ettirilerek belirlenir.

c) Zararın miktarı, ilgili bakanlık ve Maliye Bakanlığınca, kuruluş muhasebe kayıtları esas alınarak birlikte tespit edilir,

4. Teşekkül, müessese ve bağlı ortaklıklara konulan ile ilgili olarak Bakanlar Kurulunca görev verilebilir. Gerektiğinde bu görev için yapılacak ödeme miktarı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilir. Bu görevden doğan zarar ve mahrum kalınan kâr yukarıdaki esaslar dahilinde Hazinece karşılanır.

Muhasebe sistemleri

1. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların muhasebeleri, bunların, mali durumları. İşletme faaliyetleri, maliyet ve yatırımları hakkında düzenli bilgi alınabilecek şekilde tutulur.

2. Bankalar dışındaki teşekkül, müessese ve bağlı ortaklıklarda «İktisadi Devlet Teşekkülleri Tekdüzen Muhasebe Sistemi» uygulanır. Bu sistemin belirlediği esaslar dışında özel hukuk hükümlerine bağlı kalınır.

3. Teşekküllerin hesap dönemi takvim yılıdır.

Bilançolar, netice hesapları ve faaliyet raporları

1. Bilançolar ve netice hesapları, İktisadi Devlet Teşekkülleri Tekdüzen Muhasebe Sistemine göre belirlenen tiplere uygun olarak, ait oldukları yılı izleyen üçüncü ayın sonuna kadar hazırlanır ve faaliyet raporlarıyla birlikte Başbakanlık Yüksek Denetleme Kuruluna gönderilir.

2. Faaliyet raporları, yıllık ve uzun vadeli çalışma programlarına uygun olarak düzenlenir. Bu raporlar, dönem çalışma sonuçlarının program ve bütçelerle mukayesesini, bütçe ve programlarda öngörüldüğü halde gerçekleştirilemeyen işlerin sebeplerini ve bunlara ilişkin iktisadi ve mali analizleri kapsar.

3. Bilanço ve netice hesapları, kamu iktisadi teşebbüslerinin Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi ve onaylanmasından sonra Resmi Gazetede yayımlanır.

Kârın dağıtımı

1. Teşekküller, yılık kârlarının % 20'sini nominal sermayelerinin tamamına ulaşıncaya kadar birinci tertip yedek akçe olarak ayırırlar. Bankalar Kanununa tabi iktisadi devlet teşekkülleri, Bankalar Kanununda öngörülen yedek akçeleri de ayrıca ayırırlar.

2. Teşekküller, birinci fıkrada belirtilen olağan yedek akçeler ile vergi ve diğer kanuni yükümlülükler ayrıldıktan sonra kalan kârın % 20'sini nominal sermayenin tamamına ulaşıncaya kadar ikinci tertip olağan yedek akçe olarak ayırırlar. Nominal sermayenin tamamına ulaştıktan sonra % 10 oranında yedek akçe ayrılmasına devam olunur.

3. Yedek akçeler, vergiler ve kanuni yükümlülükler indirildikten sonra kalan kâr, müesseselerde teşekküle, teşekküllerde Hazineye devredilir.

4. Bağlı ortaklıklarda olağan yedek akçeler, vergiler ve kanuni yükümlülükler indirildikten sonra kalan kârın en az % 90'ı sermaye payları oranında ortaklara dağıtılır.

İKİNCİ BÖLÜM

Tasfiye

Teşekküller, müesseseler ve bağlı ortaklıkların tasfiyesi

1. Kuruluş amaçları ortadan, kalkmış olan teşekküller ve müesseseler kuruluşlarındaki usule göre tasfiye olunur.

2. Bağlı ortaklıklarda teşekküle ait hisse senetlerinin devrine Bakanlar Kurulunca karar verilir.

3. Bağlı ortaklıkların tasfiyesi özel hukuk hükümlerine tabidir. Ancak teşekkül yönetim kurulu tasfiye kararı vermeden önce Bakanlar Kurulundan izin alır.

4. Teşekkül ve bağlı ortaklıkların iştiraklerine ait hisse senetlerinin devrine Koordinasyon Kurulunca karar verilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Denetleme

Mali, idari ve teknik denetim

Teşekküller, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun mali, idari ve teknik yönden sürekli denetimine tabidir.

Denetleme raporları

Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların bir yıla ait hesap ve işlemleri üzerindeki incelemelerini en geç ertesi yılın Ekim ayı sonuna kadar tamamlar. Kurulca düzenlenen raporlar ilgili mercilere verilir.

İlgili bakanlığın gözetim ve denetimi

1. İlgili bakanlık, teşekkül, müessese ve bağlı ortaklık faaliyetlerinin kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine uygun olarak yürütülmesini gözetmekle görevlidir.

2. Birinci fıkrada belirtilen amaçla ilgili bakanlık, gerekli hallerde teşekküllerin hesaplarını ve işlemlerini teftişe, tahkike tabi tutmaya ve bunların iktisadi ve mali durumlarını tespit ettirmeye yetkilidir. Bu yetki, kuruluşların görev ve yetkilerini daraltmayacak, normal faaliyetlerini aksatmayacak şekilde kullanılır.

DÖRDÜNCÜ KISIM

Personele İlişkin Hükümler

İktisadi devlet teşekkülleri personel rejimi

1. İktisadi devlet teşekküllerinin personel rejimi;

a) Yetenekli elemanların İşe alınması, işin gereğine uygun olarak yetiştirilmesi,

b) Verimlilik ve kârlılık ilkelerine bağlı olarak maliyet bilinci içinde çalıştırılması,

c) Karma ekonomi koşulları içinde çalıştığı kuruluşta göreve devamını özendirecek bir özlük hakları sisteminin gerçekleştirilmesi,

d) Yaratıcılığı, girişimciliği, başarı ve çabanın maddi ve manevi olarak değerlendirilmesinin teşviki

İlkelerine dayanan ayrı bir kanunla düzenlenir.

2. Teşekkül, müessese ve bağlı ortaklıkların kadrolu ve sözleşmeli personeli toplu iş sözleşmeleri kapsamına alınamaz ve bunlara toplu iş sözleşmeleri ile hiçbir ayni ve nakdi menfaat sağlanamaz.

Atamalarda genel ilkeler

Bu Kanun ve diğer kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak Üzere, personel, yönetim kurulu kararıyla atanır ve atanmasındaki usule göre görevine son verilir. Yönetim kurulları bu yetkilerini kısmen devredebilirler.

Sözleşmeli personel çalıştırma

1. Teşekkül ve bağlı ortaklık genel müdürleri, genel müdür yardımcıları, müessese ve işletme müdürleri sözleşme ile çalıştırılabilirler.

2. Teşekkül, müessese, bağlı ortaklık ve işletmelerin verimlilik ve kârlılığına müessir görevlerin sorumluluğunu taşıyan kadrolardan. Koordinasyon Kurulunca belli edilenlerde çalıştırılacaklar için de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanabilir.

3. Sözleşme ile verilecek ücretler, sektörün özelliğine ve görevin önemine göre Koordinasyon Kurulunun teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılır.

4. Sözleşmeli personele, bu Kanunda öngörülenler ile iktisadi Devlet Teşekkülleri Personel Kanunu hükümleri saklı olmak üzere, sözleşme ile belirlenen ücretin ve gerektiğinde konut tahsisinin dışında hiçbir şekilde nakdi veya ayni menfaat sağlanamaz.

5. Sözleşmeli olarak çalıştırılanlardan memurluktan gelenlerin sözleşmeli hizmet süresi terfilerine sayılır ve gereken kesenek ve karşılıklarının tamamının ödenmesi kaydıyla emeklilik hakları devam eder.

İkramiyeler

1. Teşekküldü, müessese ve bağlı ortaklıkların yönetim kurulu başkan ve üyelerini de kapsamak üzere kadrolu ve sözleşmeli personeline, ile aylık ücret tutarını aşmamak üzere yönetim kurulunun kararı ve Koordinasyon Kurulunun onayı ile ikramiye verilebilir.

2. Görevlerinde olağanüstü gayret göstermek suretiyle verimlilik veya kârlılığı artıranlara veya işletme faaliyetlerine yararlı buluş getirenlere veya büyük zararların oluşmasını önlemede olağanüstü gayret gösterenlere genel müdürce bir veya genel müdürün önerisi üzerine yönetim kurulunca iki veya yönetim kurulunun gerekçeli önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca altı aylık ücret tutarını aşmamak kaydıyla, ikramiye ve Bakanlar Kurulu takdirnamesi verilebilir. Buna ait esaslar tüzükte düzenlenir.

3. İkinci fıkrada sözü edilen ikramiye, kişisel başarı ve yararlılığa bağlı olup genelleştirilemez.

Teşekküllerin ve personelinin yükümlülüğü ve sorumluluğu

1. Teşekküller, müesseseler ve bağlı ortaklıklar kendilerine verilen sermayeyi ve sağlanan diğer kaynakları verimlilik ve kârlılık esaslarına göre kullanmaya ve değerlendirmeye mecburdurlar.

2. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürleri dahil her türlü kadrolu ve sözleşmeli personeli, birinci fıkradaki esaslara uygun olarak gereken gayret ve basireti göstermekle yükümlüdürler.

3. İkinci fıkrada sözü edilen personel bu yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde Devlet memurları gibi cezalandırılırlar. Bunlar, görevleri ile ilgili olarak kurumlarına verdikleri zararlardan ötürü, özel hukuk hükümlerine tabidirler.

Başka iş ve hizmet yasağı

1. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların yönetim kurulu üyeleri ile kadrolu ve sözleşmeli her çeşit personeli bu Kanunda öngörülen haller dışında başka bir işle meşgul olamazlar.

2. Birinci fıkrada sayılanlar, anonim şirketler hariç ölmek üzere, çalıştıkları kuruluşların faaliyet konusuna giren mal ve hizmetlerin istihsal ve ticareti ile uğraşan şirketlere ortak olamazlar. Bunların eşleri ile reşit olmayan çocukları da aynı yasaklara tabidir.

3. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların, genel müdür ve müessese müdürleri dışında kalan yönetim kurulu ve yönetim komitesi üyeleri dahil kadrolu ve sözleşmeli her çeşit personeli, yönetim kurullarının muvafakati ile bu teşekküllerin veya bağlı ortaklıkların iştiraklerinin yalnız birisinde olmak üzere, bulundukları yerdeki, uygun aday bulunamaması halinde başka yerdeki iştiraklerin yönetim kurulu üyeliğine, denetçiliğine ve tasfiye kurulu üyeliğine getirilebilirler. Bunlara, bu görevleri karşılığında iştirakçe verilecek ücret tutarının yürürlükteki mevzuatın belirttiği sının aşması halinde fazlası ana teşekküle gelir kaydedilir.

4. Aşağıda gösterilen iş ve hizmetler,

a) Esas görevlerine halel gelmemesi ve yönetim kurulu ve yönetim komitesince uygun görülmesi şartıyla, üniversite ve yüksekokullarda orta dereceli okullarda ve bu okullara bağlı birlik ve kurumlar tarafından açılacak kurslarda öğretmenlik yapılması,

b) Kanunla kurulmuş sosyal güvenlik kuruluşlarında veya sosyal, mesleki ve benzeri kuruluşların yönetim ve denetim organlarında görev alınması,

Bu maddede öngörülen iş ve hizmet yasağının kapsamı dışındadır.

5. Bağlı ortaklık ve iştiraklerde kamu payım temsil etmek üzere görevlendirilen yönetim kurulu üyeliği, denetçilik için ödenen belirli aylık dışında, kârdan pay ve benzeri adlarla tahakkuk ettirilen her türlü ödemeler, ilgili teşekküle gelir kaydedilir.

6. Bu madde hükümlerine aykırı hareket edenlerin işlerine son verilir.

Siyasi faaliyet yasağı

1. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların kadrolu ve sözleşmeli personeli siyasi partilere üye olamazlar.

2. Birinci fıkrada sözü edilen personelin genel ve yerel seçimlerde aday olabilmeleri Devlet memurları hakkındaki hükümlere tabidir.

3. Siyasi partilerin merkez ve taşra organlarında görev almış. Yasama Organı üyeliğine veya seçimle gelinen yerel kurullara, seçilmiş olan kişiler, bu görevlerinin sona ermesinden, genel ve yerel seçimlere aday olarak katılmış ve seçilememiş olan kişiler, seçim tarihinden itibaren üç yıl geçmedikçe teşekküller, müesseseler ve bağlı ortaklıklarda genel müdür, yönetim kurulu üyesi, genel müdür yardımcısı, müessese müdürü olarak görev alamazlar.

Personelin suçları ve sır saklama yükümlülüğü

1. Teşekküllerin, müesseselerin ve bağlı ortaklıkların paralarına ve para hükmündeki evrak ve senetlerine ve diğer mevcutlarına karşı işlenen suçlar ile bilanço, tutanak, rapor ve benzeri her türlü belge ve defterleri üzerinde suç işleyen yönetim kurulu ve yönetim komitesi başkan ve üyeleriyle diğer her çeşit personeline Devlet memurları hakkında öngörülen ceza hükümleri uygulanır.

2. Birinci fıkrada sözü edilen personelin, görevlerini yaptığı sırada öğrendiği gizli bilgileri, görevinden ayrılmış olsa bile, yetkili amirin izni olmadan açıklaması halinde, bir aydan bir yıla hapis ve ellibin liradan ikiyüzellibin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır. Hakkında kamu hizmetinde çalışmaktan mahrumiyet verilebilir.

Vekâlet ücretinin dağıtımı

1. Bu Kantin hükümlerine tabi teşekkül, müessese ve bağlı ortaklıklarda, mahkeme ve icra dairelerince teşekkül, müessese ve bağlı ortaklık lehine hükmedilip borçlusundan tahsil olunan vekâlet ücretlerinden, davaları izleyen ve sonuçlandıran avukatlara ve bunların takip işlerinde çalışan personele verilecek vekâlet ücretinin yıllık tutan, birinci derecenin son kademe aylığının tek gösterge hariç) yıllık tutarının % 40'ını geçemez.

2. Birinci fıkradaki orana göre yapılacak dağıtım sonunda artan miktar, teşekkül merkezindeki özel bir hesapta toplanır. Bu şekilde toplanacak meblağ, tüzükte belirlenecek esaslar dahilinde münhasıran hukuk işleri müdürlükleri ile hukuk müşavirliklerinde çalışan müdür, hukuk müşaviri ve yardımcıları ile müşavir avukat, avukat, raportör avukatlar, dava ve takip işlerinde çalışan personel arasında, yukarıda belirtilen azami sınır aşılmamak şartıyla dağıtılır.

Yönetmelikle düzenleme

Her teşekkül, kadro ve sınıflandırma, idari ve teknik personelde aranacak nitelikler, işe alma, nakil, terfi, işe son verme ve disiplin cezaları gibi konulan düzenlemek üzere iktisadi devlet teşekkülleri personel rejimi esaslarına uygun olarak bir yönetmelik hazırlar. Bu yönetmelik Koordinasyon Kurulunun onayıyla yürürlüğe girer.

BEŞİNCİ KISIM

Kamu İktisadi Kuruluşları

Kamu iktisadi kuruluşlarının kurulusu

1. Kamu iktisadi kuruluşları kanunla kurulur.

2. Yani bir kamu iktisadi kuruluşu kurulmasında Koordinasyon Kurulunun görüşü alınır.

3. İlgili bakanlık kuruluş kanununda belirtilir.