Bankacılık Hesaplarından Kaynaklanan Faiz Oranı Riskinin Yönetimine İlişkin Rehber

2. Rehber, 19.10.2005 tarih ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 93’üncü maddesi ve 22.07.2006 tarih ve 26236 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılacak Denetime İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “İyi uygulama rehberleri” başlıklı 7/A maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

3. Kanun kapsamında Banka olarak anılan kuruluşlar bu rehberde yer alan ilkelere tabidir. Bu rehberde yer alan hususların banka faaliyetlerinin karmaşıklığı ve büyüklüğü de dikkate alınarak konsolide ve konsolide olmayan yapıya uygun olarak tesis edilmesi beklenmektedir.

4. Bu Rehberde yer alan;

a) Alım satım hesapları: 23/10/2015 tarihli ve 29511 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlanan alım satım hesaplarını,

b) Bankacılık hesapları: Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlanan bankacılık hesaplarını,

c) Bankacılık hesaplarından kaynaklanan faiz oranı riski: Bankanın bankacılık hesabı pozisyonlarını etkileyen faiz oranlarındaki hareketlerden kaynaklı bankanın sermayesine ve karlılığına ilişkin mevcut veya muhtemel riski,

ç) Bankacılık hesaplarından kaynaklanan kredi faiz farkı riski (BHKFFR): BHFOR ve beklenen kredi riski/temerrüt düzeyine sıçrama riski ile açıklanamayan kredi riskini ihtiva eden araçların varlık/yükümlülük faiz farkı riskini,

d) Baz riski: Benzer vadelere sahip olan ancak farklı faiz oranı endekslerine göre fiyatlanan finansal araçların faiz oranlarındaki göreceli değişimlerin etkisinden kaynaklanan riski,

e) Çekirdek mevduat: Vadesiz mevduat hesaplarının faiz oranı değişimlerine ve farklı ekonomik konjonktürlere duyarlılık göstermeyen istikrarlı mevduatı,

f) Davranışsal opsiyonalite: Rasyonel beklentinin sağlanması halinde bile kullanılmama ihtimali olan ve finansal araçların içinde bulunup zımni olarak veya sözleşme hükümleri çerçevesinde var olan esneklikler neticesinde bankanın nakit akışlarının zamanlamasını ve düzeyini değiştirebilen seçimlik hakkı,

g) Ekonomik değer: Bankanın aktiflerine ait beklenen nakit akışlarının bugünkü değerinden, pasiflerine ait beklenen nakit akışlarının bugünkü değerinin çıkarılması ve bilanço dışı pozisyonların beklenen net nakit akışlarının bugünkü değerinin eklenmesi suretiyle bulunan tutarı,

ğ) Opsiyonalite: Bankacılık Hesaplarından Kaynaklanan Faiz Oranı Riskinin Standart Yaklaşımla Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlanan opsiyonaliteyi,

h) Opsiyonalite riski: Opsiyonalite içeren araçlardan kaynaklanan riski,

ı) Otomatik opsiyonalite riski: Davranışsal unsurlar içermeyip rasyonel beklentinin sağlanması halinde kullanılması beklenen opsiyonaliteyi içeren araçlardan kaynaklanan riski,

i) Üst düzey yönetim: Bankaların İç Sistemleri ve İçsel Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlanan üst düzey yönetimi,

j) Üst yönetim: Bankaların İç Sistemleri ve İçsel Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Süreci Hakkında Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlanan üst yönetimi,

k) Vade uyumsuzluğu riski: Bankacılık hesaplarındaki kalemlerin vade yapısından kaynaklanan ve bu kalemlere ilişkin faiz oranlarındaki değişimin zamanlaması nedeniyle oluşan riski,

ifade eder.

5. Faiz oranlarının değişimi bankaların gelecekteki nakit akışlarının zamanlamasını ve bu nakit akışlarının bugünkü değerini değiştirmek suretiyle bankanın bilanço içi ve bilanço dışı varlık ve yükümlülüklerinin ekonomik değerini değiştirir. Faiz oranlarındaki değişimler bankanın faize duyarlı gelir ve giderlerini, dolayısıyla net faiz gelirini de etkiler. Etkin bir şekilde yönetilmeyen BHFOR bankanın cari sermayesi ve/veya gelecek kârı üzerinde önemli bir etkiye neden olabilir.

6. BHFOR; vade uyumsuzluğu riski, baz riski ve opsiyonalite risklerinden oluşmaktadır. Bu üç risk, faize duyarlı bilanço içi veya bilanço dışı varlık ve yükümlülüklerin değerlerini veya bunlara ilişkin gelir ve giderleri değiştirmek suretiyle bankanın finansal durumunu olumsuz etkileyebilir. Vade uyumsuzluğu riskinin büyüklüğü, verim eğrisinde paralel veya paralel olmayan değişime bağlı olarak farklılaşmaktadır. Opsiyonalite riski, davranışsal opsiyonalite riski ve otomatik opsiyonalite riski olarak sınıflandırılır. Erken kapanma riski bulunan vadeli mevduat ile erken ödenme riski bulunan sabit faizli krediler davranışsal opsiyonalite riskinin, bankacılık hesaplarına konu ürünlerde yer alan taban (floor) ve tavan (cap) faiz opsiyonları ve swap opsiyonları (swaption) ise otomatik opsiyonalite riskinin en önemli örnekleridir.