Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinin Açıklanmasına Dair Kılavuz

(2) Bu kapsamda, Rekabet Kurulu tarafından söz konusu dağıtım anlaşmaları için diğer sektörlerden farklı muafiyet kuralları getirilmiş olup bu yönde hazırlanan ilk grup muafiyeti tebliği olma özelliğini taşıyan 1998/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (1998/3 sayılı Tebliğ), 01/04/1998 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Tebliğ’in beş yılı aşan uygulamasından elde edilen deneyimler çerçevesinde, 1998/3 sayılı Tebliğ’in bazı düzenlemelerinin rekabetçi bir piyasa hedefine ulaşmakta yetersiz kaldığı, bir kısmının ise uygulama açısından sakıncalar doğurduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu tespitler ışığında, 12/11/2005 tarihli ve 25991 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01/01/2006 tarihinde yürürlüğe giren 2005/4 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (2005/4 sayılı Tebliğ), 1998/3 sayılı Tebliğ’in yerini almıştır.

(3) 2005/4 sayılı Tebliğ’in uygulanması esnasında karşılaşılan sorunlar, anılan Tebliğ’in pazar üzerindeki etkilerini araştırma ihtiyacını doğurmuş, bu çerçevede motorlu taşıtlar sektörünün rekabetçi yapısını ortaya koymayı ve sektörün yıllar içindeki gelişimini değerlendirmeyi amaçlayan bir sektör araştırması yürütülmüştür. Bu kapsamda hazırlanan “Motorlu Taşıtlar Sektör Araştırması Raporu”¹ aynı zamanda 2005/4 sayılı Tebliğ’in getirdiği her bir düzenlemenin amaçladığı sonuca ulaşmadaki başarısını da ortaya koymayı hedeflemiştir. Sektör araştırmasının bulguları temel olarak, yeni motorlu taşıtların dağıtımı pazarının oldukça rekabetçi bir görünüm sergilediği ve Tebliğ sonrası dönemde pazarın daha rekabetçi hale geldiği; bununla birlikte bakım ve onarım hizmetlerinin sunumu ve yedek parça dağıtımı faaliyetleri bakımından 2005/4 sayılı Tebliğ öncesi dönemde var olan rekabetçi sorunların ve endişelerin sürdüğü şeklindedir. Bu temel bulgular, 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin (2017/3 sayılı Tebliğ) hazırlanması aşamasında incelenmiş ve Tebliğ’in temel kabulleri ve hedefleri bakımından yol gösterici olmuştur.

(4) Her ne kadar 2005/4 sayılı Tebliğ’in getirdiği sistematik 2017/3 sayılı Tebliğ ile temelde korunmuş olsa da, özellikle muafiyetin genel koşulları bakımından 2017/3 sayılı Tebliğ’in getirmiş olduğu bazı farklılıklar bulunmaktadır. 2005/4 sayılı Tebliğ’in uygulanması ile elde edilen deneyimler devir serbestisi ile feshin gerekçeli olmasına ilişkin düzenlemelerin esasen tarafların arasındaki sözleşme ilişkisine müdahale niteliği taşıdığını; ayrıca tek başına rekabet ihlali oluşturmadığını ve bu nedenle bu hükümlere ilişkin gerekliliklerin sağlanmadığı durumlarda 4054 sayılı Kanun çerçevesinde etkin müdahalede bulunulamadığını göstermiştir. Bu çerçevede, devir serbestisine ve feshin gerekçeli olmasına ilişkin düzenlemelerle hedeflenen amaçlara 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun ve ilgili diğer mevzuatın hükümleriyle de ulaşılabileceği göz önünde bulundurularak yapılan yeni düzenlemede bu koşullara yer verilmemiştir. Ayrıca, anlaşmadan kaynaklanan uyuşmazlıkların, tarafların mahkemeye başvuru hakkına halel getirmeksizin bağımsız bir uzmana ya da hakeme götürme hakkının tanınmasına ilişkin hükmün 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 413. maddesinde yer alan düzenleme ile çeliştiği dikkate alınarak yapılan yeni düzenlemede, anlaşmaların grup muafiyetinden yararlanabilmeleri için bu koşul öngörülmemiştir. Bununla birlikte sözleşmelerin fesih sürelerine yönelik hükümlerin marka içi rekabetin tesisi bakımından önem taşıdığı anlaşıldığından mevcut hali ile korunması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

(5) Motorlu taşıtların dağıtımı pazarı bakımından yapılan incelemeler, anılan pazarın artan bir talep yapısı ile karşı karşıya olduğunu, satış adetlerinin yıldan yıla dalgalanarak dinamik bir görünüm çizdiğini, yoğunlaşma oranlarının genel olarak rekabetçi seviye olarak kabul edilen eşiklerde olduğunu ve olumlu bir performans sergilediğini, 2005/4 sayılı Tebliğ sonrası dönemde binek araç fiyatlarında reel bir artışın yaşanmadığını göstermiş olup bu pazarda katı düzenlemeleri gerektiren bir pazar başarısızlığının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle, 2017/3 sayılı Tebliğ’de yeni motorlu taşıtların dağıtımı bakımından sağlayıcıların daha esnek bir dağıtım ağı kurmalarına imkân verecek düzenlemelere yer verilmiştir. Bu kapsamda, bu faaliyetlere yönelik olarak çok markalılık ve ek satış noktası açılması hükümleri bakımından değişikliğe gidilmiş ve çok markalı dağıtım yapısının ve ek satış yerleri açma serbestisinin kısıtlanmasının yeni motorlu taşıtların dağıtımını konu alan bir dikey anlaşmada yer almasının, Tebliğ ile tanınan muafiyetten faydalanmayı engellemediği hüküm altına alınmıştır.