Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz

2. Mevcut ya da potansiyel rakipler arasında yapılan bir anlaşma söz konusu ise, işbirliği “yatay” bir niteliğe sahiptir. Ayrıca, bu Kılavuz, rakip olmayan teşebbüsler, örneğin aynı ilgili ürün pazarında fakat farklı coğrafi pazarlarda faaliyet gösteren ve birbirinin potansiyel rakibi olmayan iki teşebbüs arasındaki yatay işbirliği anlaşmalarını³ da kapsamaktadır.

3. Yatay işbirliği anlaşmaları, özellikle, birbirini tamamlayıcı faaliyet, beceri veya varlıkları bir araya getirdiği zaman önemli ekonomik faydalar ortaya çıkarabilmektedir. Yatay işbirliği, risk paylaşmak, maliyet tasarrufu yapmak, yatırımları artırmak, know-how havuzu oluşturmak, ürün kalitesi ile ürün çeşitliliğini artırmak ve daha hızlı yenilik yapmak için bir araç olabilmektedir.

4. Öte yandan, yatay işbirliği anlaşmaları, çeşitli rekabet sorunlarına da yol açabilmektedir. Tarafların, fiyat, üretim, dağıtım veya arz miktarlarını belirlemek üzere anlaşması ya da işbirliğinin, tarafların pazar gücü elde etmesi, pazar gücünü koruması ya da artırmasına ve böylelikle, fiyat, üretim miktarı, ürün kalitesi, ürün çeşitliliği ya da inovasyon bakımından pazarda olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına yol açması bu duruma örnek olarak verilebilir.

5. Yatay işbirliği anlaşmalarıyla ortaya çıkabilecek yararlar kabul edilmekle birlikte, etkin rekabetin sürdürülmesinin sağlanması gerekmektedir. 4. ve 5. maddeler, rekabet üzerindeki olumsuz etkiler ile rekabeti artırıcı etkileri birlikte dikkate alan dengeli bir değerlendirme için gerekli yasal çerçeveyi sağlamaktadır.

6. Bu Kılavuz'un amacı, yaygın olarak karşılaşılan araştırma ve geliştirme (AR-GE) anlaşmaları, yatay fason üretim ve uzmanlaşma anlaşmaları dâhil olmak üzere üretim anlaşmaları, alım anlaşmaları, ticarileştirme anlaşmaları, standardizasyon anlaşmaları ve bilgi değişimi için hukuki ve iktisadi kriterlere dayanan analitik bir çerçeve sunmaktır. Tarafların pazar gücü gibi iktisadi kriterler ve pazar yapısıyla ilgili diğer etkenler, yatay işbirliği anlaşmasının pazarda ortaya çıkarabileceği etkilerin 4. ve 5. maddeler çerçevesinde değerlendirilmesinin kilit unsurunu oluşturmaktadır.

7. Bu Kılavuz ile yatay işbirliği anlaşmalarının 4. ve 5. maddeler çerçevesinde değerlendirilmesi konusunda teşebbüslere yol göstermesi hedeflenmektedir. Ancak, yatay işbirlikleri, bulundukları piyasa koşulları nedeniyle farklı şekillerde gerçekleşebileceğinden, her olası duruma özgü açıklamalar yapmak güçtür. Dolayısıyla, bu Kılavuz'da belirlenen kriterler, mekanik şekilde uygulanacak bir “kontrol listesi” olarak değerlendirilmemelidir. Her somut olay, bu Kılavuz'da belirlenen genel ilkeler bağlamında, kendi özellikleri çerçevesinde değerlendirilmelidir.

8. Bu Kılavuz'da belirlenen kriterler, mal ve hizmetlere⁴ ilişkin yatay işbirliği anlaşmalarına uygulanacaktır. Bir anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 5. maddeleri çerçevesinde değerlendirilmesinde, öncelikle rekabetin kısıtlanıp kısıtlanmadığının tespit edilmesi, rekabetin kısıtlanması söz konusuysa ikinci aşamada muafiyet değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. Bilindiği üzere, Rekabet Kurulu (Kurul) bazı sektör ve anlaşma türlerine ilişkin grup muafiyet tebliğleri yayımlamıştır. 2003/2 sayılı Araştırma ve Geliştirme Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (AR-GE Tebliği) ile 2013/3 sayılı Uzmanlaşma Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği (Uzmanlaşma Tebliği), işbu Kılavuz kapsamında yer alan belirli türdeki anlaşmaların, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi hükümlerinin uygulanmasından grup olarak muaf tutulmasının koşullarını belirlemektedir. Bununla birlikte, söz konusu anlaşma türlerine ilişkin bu Kılavuz'da yer verilen açıklamalar, anılan tebliğlerin açıklanmasına yönelik olmayıp, ilgili olduğu ölçüde bu tebliğleri tamamlayıcı niteliktedir. Zira bir AR-GE veya uzmanlaşma anlaşmasının rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığının değerlendirilmesinde ve ilgili grup muafiyet tebliğlerinin kapsamı dışında olan anlaşmalar için muafiyet değerlendirmesinde bu Kılavuz’daki açıklamalar yol gösterici olacaktır.

9. Kılavuz'da kullanıldığı şekliyle “rakipler”, hem mevcut rakipleri, hem de potansiyel rakipleri kapsamaktadır. Aynı ilgili pazarda faaliyet gösteren iki teşebbüs, mevcut rakip olarak değerlendirilir. Bir teşebbüs, herhangi bir işbirliği anlaşmasının bulunmadığı durumda, fiyatlarda küçük ama kalıcı bir artış olması halinde, diğer teşebbüsün faaliyet gösterdiği ilgili pazara girmek için gerekli ek yatırımları veya gerekli diğer geçiş maliyetlerini kısa bir süre içerisinde üstlenebilecek ise, diğer teşebbüsün potansiyel rakibi olarak kabul edilir. Bununla birlikte, bu değerlendirmenin gerçekçi bir zemine dayanması gereklidir. Pazara giriş için yalnız teorik bir olasılığın varlığı yeterli değildir.