KARAR
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli İdareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” hükmüne istinaden, Mahalli İdareler Genel Seçimleri 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacaktır.
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” başlıklı 67’nci maddesinin beşinci fıkrasında, “Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kuramlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar. Ceza infaz kuramları ve tutuk evlerinde oy kullanılması ve oyların sayım ve dökümünde seçim emniyeti açısından alınması gerekli tedbirler Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit edilir ve görevli hakimin yerinde yönetim ve denetimi altında yapılır.” hükmü ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un “Oy kullanamıyacak olanlar” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde, “Ceza infaz kuramlarında hükümlü olarak bulunanlar” hükmü yer almaktadır.
2972 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinde; mahalli idareler organlarının, il genel meclisi üyeliği, belediye başkanı ve belediye meclisi üyeliği, köy ve mahalle muhtarları ile ihtiyar meclisi - heyeti üyeliği seçimleri olduğuna yer verilmiş, aynı Kanun’un 3, 4 ve 32’nci maddelerinde ise söz konusu seçimlerin “Seçim Çevreleri” belirtilmiştir.
Ceza infaz kurumlarındaki tutuklular ile taksirli suçlardan hükümlü bulunanların seçme hakkına sahip oldukları tartışmasız olmakla birlikte, 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak olan Mahalli İdareler Genel Seçimlerinde; tutuklu bulunanlar, taksirli suçlardan hükümlü olanlar, kasıtlı suçlardan hükümlü olup koşullu salıverilenler ile denetimli serbestlikten yararlanmak suretiyle salıverilenlerin yasal durumu göz önünde tutularak oy kullanıp kullanamayacakları hususunun ve sair ilkelerin belirlenmesi amacıyla hazırlanan karar taslağı Kurulumuza sunulmuş olmakla, konu incelendi.
GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
2972 sayılı Kanun’un;
“Seçim çevresi” başlıklı 3’üncü maddesinde;
- İl genel meclisi üyeleri seçimi için her ilçenin,
- Belediye başkanlığı ve belediye meclisi üyeleri seçimi için her beldenin,
bir seçim çevresi olduğu,
“Büyük şehirlerdeki seçim çevresi” başlıklı 4’üncü maddesinde;
- Büyükşehir belediye başkanının seçiminde seçim çevresinin büyükşehir belediye sınırlarından oluştuğu,
belirtilmiş,
Aynı Kanun’un "Seçim çevresi, oy verme ve seçim sistemi" başlıklı 32’nci maddesinde; mahalle muhtarlığı ve ihtiyar heyeti üyeliği için mahalle; köy muhtarlığı ve ihtiyar meclisi üyeliği için ise köy, seçim çevresi olarak sayılmıştır.
Bilindiği gibi, ceza infaz kurumunda bulunan taksirli suçlardan hükümlüler ve tutuklulara ait seçmen listelerinin ne şekilde oluşturulup kesinleştirileceği Kurulumuzca hazırlanıp Resmî Gazete’de yayımlanan ve ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilen “Yurt İçi Seçmen Kütüğünün Güncelleştirilmesi Usul ve Esaslarına Dair 140/1 sayılı Genelge”de açıklanmış bulunmaktadır.
Seçmen kütükleri kesinleştikten sonra, kütükte kaydı bulunmayanların oy kullanamayacakları göz önüne alındığında, kesinleşen seçmen kütüklerinde kaydı bulunmayan taksirli suçlardan hükümlüler ve tutukluların, daha sonra tutuklu seçmen listesine kayıtlarının yapılması mümkün değildir. Bu itibarla, 28 Mart 2024 Perşembe gününe kadar tutuklanıp ceza infaz kurumuna konulan tutuklular ile taksirli suçlardan hükümlüler, şayet daha önce herhangi bir seçmen kütüğünde kayıtlı değillerse listeye dâhil edilemez ve oy kullandırılamaz.
Seçmen kütüğüne kayıtlı olup olmamanın belgelendirilmesi taksirli suçlardan hükümlüler ile tutuklu seçmenlere aittir. Kesinleşen seçmen kütüğünde kayıtlı olup da, ceza infaz kurumunda bulunan taksirli suçlardan hükümlü ile tutuklu seçmenler, ceza infaz kurumu yönetimi aracılığıyla ilgili ilçe seçim kurulu başkanlığından, seçmen kütüğüne kayıtlı olduğuna ilişkin aldığı belgeyi veya seçmen bilgi kâğıdını vermeleri halinde, tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü seçmen listesine kaydını yaptırabilecektir. Bu seçmen oy kullanacağı ceza infaz kurumları seçmen listelerinde kayıtlı ise kendisinden ayrıca belge istenmesine gerek yoktur. Öte yandan, 3 Şubat 2024 Cumartesi tarihinden sonra yeni kurulan ceza infaz kurumları için de yukarıda açıklanan koşullar çerçevesinde tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü seçmen listelerinin oluşturulması zorunludur.
Hükümlüler yönünden konu değerlendirildiğinde;
Seçme hakkı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Temel Haklar ve Ödevler” başlıklı ikinci kısmının, “Siyasi Haklar ve Ödevler” başlıklı dördüncü bölümünde düzenlenmiş bulunmaktadır. Anayasa’nın 67’nci maddesinin birinci fıkrasında; vatandaşların, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahip olduğu vurgulandıktan sonra, aynı maddenin üçüncü fıkrasında; on sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşının seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahip olduğu belirtilmiş, beşinci fıkrasında da; “Silahaltında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kuramlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar.” denilmek suretiyle seçme hakkının istisnaları gösterilmiş, buna bağlı olarak benzer hükümler 298 sayılı Kanun’un 7 ve 8’inci maddelerinde de yinelenmiş ve kimlerin seçmen olamayacağı veya kimlerin oy kullanamayacakları açıklanmış bulunmaktadır.