4444 sayılı Kanunla1 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa2 eklenen geçici 18 inci madde hükmüne göre, emlak vergisi mükelleflerince yeniden verilecek bina, arsa ve arazi vergisi beyannameleri üzerine yapılacak işlemler ile deprem nedeniyle yıkılan, yanan veya kullanılmaz hale gelen binalar ve bunların arsalarının vergi mükellefiyetine ilişkin hususlar aşağıda açıklanmıştır.
1- AMAÇ
Bilindiği üzere, Emlak Vergisi Kanununun 8 ve 18 inci maddelerinde 4369 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle emlak vergisi oranları;
- Meskenlerde binde 4’den binde 1'e,
- Mesken dışındaki binalarda binde 5'den binde 2'ye,
- Arsalarda binde 6’dan binde 3’e,
- Arazilerde ise binde 3'den binde 1’e
indirilmiştir.
Emlak vergisi oranlarında yıl içinde yapılan bu indirimler yanında 4369 sayılı Kanuna göre 1/1/1999 tarihinden itibaren elden çıkarılacak gayrimenkullerin maliyet bedelini, 1998 yılı genel beyan döneminde beyan edilecek emlak vergi değerlerinin oluşturması ve bu beyandan hareketle hesaplanacak değer ile satış değeri arasındaki farkın belirli tutarı aşan kısmının, Gelir Vergisi Kanunu açısından diğer kazanç ve irat olarak vergilendirilecek olması, emlak vergisi mükelleflerinin bir kısmını gayrimenkullerini yüksek değerle beyan etmeye sevk etmiştir. Ayrıca, mükellef başvurularından, bazı belediyelerin mükellefleri yüksek değerler üzerinden beyanda bulunmaya yönlendirdikleri de anlaşılmıştır.
Uygulamada ortaya çıkan bu sorunların giderilmesi amacıyla, 4444 sayılı Kanun ile dileyen mükelleflere beyanlarını yenileme imkanı sağlanmıştır. Diğer taraftan, aynı Kanun ile mükelleflerin beyan ettikleri matrahların, her yıl, yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılması esası getirilmiştir. Ayrıca, Bakanlar Kuruluna bu artış oranını sıfıra kadar indirme veya yeniden değerleme oranına kadar yükseltme yetkisi verilmiştir. Bakanlar Kurulu bu yetkisini, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun3 95 inci maddesi uyarınca belirlenen belediye grupları itibariyle farklı oranlar tespit etmek suretiyle de kullanabilecektir.
2- BEYANINI YENİLEYEBİLECEK MÜKELLEFLER
Bilindiği gibi, 4444 sayılı Kanunla 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa eklenen geçici 18 inci maddede, "1998 genel beyan dönemi veya 1998 yılında ortaya çıkan ve vergi değerini tadil eden nedenlerle emlak vergisi beyannamesi veren mükelleflerden dileyenler 1/11/1999-31/12/1999 tarihleri arasında yeniden beyanda bulunabilirler. Bu suretle beyanda bulunacak mükelleflerin bildirecekleri değerler; 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin olarak 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 10 ve 20 nci maddeleri hükümlerine göre hesaplanan asgari ölçüde tespit edilen vergi değerinin, bu yıla ait yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle bulunacak değerden düşük olamaz. Düşük olması halinde mükellefin beyanı, bu şekilde hesaplanan değere yükseltilir.
Mükellefler tarafından bu şekilde yeniden beyan olunacak bina, arsa ve arazi vergisi matrahları dikkate alınarak, mükelleflerin 1999 yılı için tahakkuk eden vergilerinde her hangi bir düzeltme yapılmaz.
Mükelleflerin 2000 yılı emlak vergisi matrahları bu madde hükümleri de dikkate alınmak suretiyle bu Kanunun değişik 29 uncu maddesi hükümlerine göre belirlenir." hükmü yer almaktadır.
Bu hükümlere göre, 1 Kasım 1999 tarihinden başlayarak 31 Aralık 1999 tarihine kadar (bu tarih dahil) sürecek olan özel beyan döneminde;
- 1998 yılı genel beyan dönemi nedeniyle beyanname vermiş olan mükellefler ile,
- 1998 yılında yeni bina inşa edilmesi veya sair şekilde gayrimenkul iktisap edilmesi gibi vergi değerini tadil eden sebepler dolayısıyla Emlak Vergisi Kanununun 33 üncü maddesi gereğince beyanname vermiş olan mükellefler,
diledikleri takdirde yeniden beyanda bulunabileceklerdir.
3- YENİDEN VERİLECEK BEYANNAMELERLE İLGİLİ İŞLEMLER
1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında beyanını yenileyecek emlak vergisi mükelleflerinin verecekleri beyannameler ile ilgili işlemler aşağıda belirtilmiştir.
3.1. 1998 Yılı Genel Beyan Döneminde Emlak Vergisi Beyannamesi Veren Mükelleflerin Yeniden Beyanname Vermeleri
Bina, arsa ve arazi vergisi mükelleflerinden, beyanlarını yenilemek isteyenler bu beyanlarını, 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında verecekleri emlak vergisi beyannameleri ile yapacaklardır. Ancak, bu şekilde beyanını yenileyen mükelleflerin verecekleri beyannamelerde ödenecek vergi tutarına ilişkin bir hesaplama yapılmayacaktır.
Verilecek emlak vergisi beyannamelerinde, sahip olunan bina, arsa ve arazilerin rayiç bedeli, diğer bir ifade ile normal alım satım bedeli beyan edilecektir. Ancak, beyan edilecek rayiç değerler, bina, arsa veya arazinin 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin olarak 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 10 ve 20 nci maddeleri hükümlerine göre asgari ölçüde tespit edilen değerinin, 1998 yılı için belirlenmiş