30.12.1993 tarih ve 21804 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 3946 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesine eklenen 5 numaralı bent hükmünde ücretlilerin vergi matrahlarından eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının belli bir kısmının, özel gider indirimi olarak indirilebilmesine imkan sağlanmıştır.
63 üncü maddenin 5 numaralı bendinde aşağıdaki hüküm yer almıştır.
"Mükellefin kendisi, eşi ve çocukları ile ilgili eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının yıllık toplam tutarının 1/3'ü.
Şu kadar ki indirim konusu harcamaların Türkiye'de yapılması gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin işverene verilmesi şarttır. Bu suretle hesaplanan indirim tutarı, harcamanın yapıldığı yıla ait ücretin yıllık vergi matrahının % 35'ini geçemez. Bu indirim de dikkate alınmak suretiyle hesaplanan vergi ile mükellefin o yıl içinde tevkif suretiyle ödediği vergi tutarı arasındaki fark, ücretlinin ertesi yılda ödeyeceği gelir vergisinden mahsup edilir veya işverenler aracılığı ile kendisine nakden iade edilir. Bakanlar Kurulu bu bentte yeralan % 35 nispetini sıfıra kadar indirmeye kanuni oranına kadar artırmaya veya harcama konuları, harcama ve ücret tutarları itibariyle farklı oranlar tespit etmeye yetkilidir.
Ücretlilerin harcama belgelerinin işverene ibrazı, beyanı ve verginin iadesine ilişkin süreleri tespit etmeye, iadeyi nakden veya mahsuben yaptırmaya, bu uygulamanin usul ve esaslarını tayin ve tespite Maliye Bakanlığı yetkilidir."
Ayrıca, 5.4.1994 tarih ve 21896 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 94/ 5371 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile de özel gider indiriminin 1994 yılı için vergi matrahına uygulanacak oranı % 35'den % 23'e indirilmiştir.
Özel gider indiriminin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar aşağıda açıklanmıştır.
A - ÖZEL GİDER İNDİRİMİNDEN YARARLANACAK OLAN ÜCRETLİLER:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun değişik 61 inci maddesinde aynen aşağıdaki hükme yer verilmiştir:
"Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, (Mali sorumluluk tazminatı) tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:
1. 23 üncü maddenin ll numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları;
2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
5. Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfatler."
Bu hükümlere göre, ücret geliri elde edenler ücretli sayılmaktadır.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında, "Ücretin gerçek safi değeri, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır" hükmüne yer verilmiştir. Bu fıkraya 3946 sayılı Kanunla eklenen 5 numaralı bentte de eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının özel gider indirimi olarak vergi matrahından indirilmesine imkan sağlanmıştır.
Bu hükümlere göre, ücretlilerin özel gider indiriminden yararlanabilmeleri için ücretlerinin gerçek usulde tespit edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir. Ücretleri gerçek üsulde vergilendirilen ücretlilerin kendilerinin, eş ve çocuklarının eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamaları özel gider indirimine konu olacaktır.
Götürü usule tabi olan ücretliler ile diğer gelir unsurlarına sahip olan gelir vergisi mükellefleri, ücret dışında kalan gelir unsurları için özel gider indirimi uygulamasından yararlanamayacaklardır.
Öte yandan, ücretleri gerçek usulde tespit edilmekle birlikte, ücretin vergilendirilmesinde tevkif usulü cari olmayan ve bu gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ücretlilere, özel gider indirimi yıllık beyannameler üzerinden uygulanacaktır.
EN
TR
