Seri No: 64 Gelir Vergisi Genel Tebliği

Gelir Vergisi Kanununda gider bildirimi ve gider esası adiyle anılan ve bu vergide güvenliği sağlamak amaciyle yer almış bulunan bu hükümlerin işleyişindeki aksaklıklar sebebiyle beklenen faydayı sağlayamadığı için yapıldığı Hükümet tasarısına ait gerekçede belirtilmiş olan değişikliklerin mahiyeti aşağıda açıklanmıştır :

A _ Gider bildiriminde bulunacak ve bildirilecek giderler :

1. Gider bildiriminde bulunacaklar :

Gelir Vergisi Kanununun 91 inci maddesinin üçüncü fıkrasının bu kanunla değiştirilmesinden evvelki hükmüne göre, tam mükellefiyete tabi ve yıllık beyanname vermeğe mecbur olanlar, bu fıkrada sözü edilen giderleri bildirmeğe mecbur idiler ve bu gibiler hakkında gider esasına göre matrah tâyini mümkündü.

Değişik hükümle bir kısım kazanç sahipleri bu mecburiyetin dışında tutulmuşlardır.

Ezcümle geliri;

a) Götürü gider usulüne göre tesbit edilen ziraî kazançlardan,

b) Sair kazanç ve iratlardan,

c) Ücretlerden,

veya bunların toplamından ibaret olanlarla,

d) 87 nci maddede yazılı ihtiyarî toplama hakkından faydalanma imkânına sahip menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri gider bildiriminde bulunmayacaklar ve haklarında gider esasına göre bir matrah tâyini söz konusu olmayacaktır.

Bunlar dışında kalan tam mükellefiyete tabi gelir vergisi mükelleflerinin 91 inci maddede yazılı giderleri bildirmeleri mecburidir. Bu giderleri kısmen veya tamamen bildirmemiş olanlar hakkında Vergi Usul Kanununun 352 nci maddesine yeniden eklenmiş bulunan 5 numaralı bent hükmüne müsteniden ikinci derecede usulsüzlük cezası uygulanır ve tabiatiyle bildirilmeyen giderler idarece tesbit olunur.

Bilindiği gibi, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 202 sayılı Kanunla değişik 87 nci maddesinde, ticarî, meslekî ve ziraî (götürü gider usulüne göre ziraî kazancı tesbit edilenler hariç) kazançları için yıllık beyanname verenlerle dar mükellefiyete tabi olanlar hariç, gelir vergisi mükelleflerinden, yıllık beyana tabi gayrisâfi kazanç ve iratlarının toplamı 10.000 lirayı aşmıyanların bu kazanç ve iratlarından vergisi tevkif suretiyle kesilmiş olanlarını, beyannamelerine ithal etmeleri ihtiyarîdir.

Bu hükmün, 91 inci maddenin yukarıda izah olunan fıkrası hükmü ile birlikte tetkiki sonucunda, sadece sair kazanç ve iradı, ücretleri ve götürü gider usulüne göre tesbit olunan ziraî kazançları için beyanname vermiş olanlarla ücretleri hariç diğer kazanç ve iratlarının yıllık toplamı 10.000 lirayı aşmadığından dolayı, yukarıda mahiyeti açıklanan 87 nci madde gereğince; münhasıran üzerinden tevkif suretiyle vergisi alınmamış olan kazanç ve iratlarını beyannamelerinde göstermekle yetinebilecekler, 91 inci maddede yer alan giderleri bu beyannamelerinde bildirmiyecekler ve dolayısiyle bu gibiler hakkında gider esası uygulanmıyacaktır.

Görülüyor ki yıllık beyanname veren ticarî ve meslekî kazanç sahipleri ile gerçek usulde vergiye tabi ziraî kazanç sağlayanlar, herhalükârde, gider bildiriminde bulunacaklardır.

Geliri ücretlerden, sair kazanç ve iratlardan, götürü gider usulüne göre tesbit edilen ziraî kazançlardan veya bunların toplamından ibaret olanlar yıllık beyanname verseler dahi gider bildiriminde bulunmıyacaklardır. Vergiye tabi menkûl ve gayrimenkûl; sermaye iratlarının veya bu iratlarla ücretleri dışında kalan vergiye tabi kazanç ve iratlarının toplamı 10.000 lirayı aşmadığından dolayı 87 nci maddedeki ihtiyarîlik hakkını kullanabilecek durumda olanlar gider bildiriminde bulunmayacaklardır.

Menkûl ve gayrimenkûl sermaye iradı veyahut her ikisinin toplamı 10.000 lirayı aşanlarla menkul veya gayrimenkul sermaye iradı veya iratları 10.000 lirayı aşmamakla beraber bu iratları haricinde ayrıca sair kazanç ve iradı veya götürü gider usulüne göre tesbit olunan ziraî kazancı bulunan ve bunlarla birlikte yekûn geliri 10.000 lirayı aşdığından dolayı 87 nci maddeye göre ihtiyarîlik hakkı zail olanlar da yıllık beyannamelerinde gider bildiriminde bulunmağa mecburdurlar.

2. Bildirilecek giderler :

Gelir Vergisi Kanununun bu kanunla değiştirilen 91 inci maddesinin değiştirilmesinden evvelki hükümlerine göre, beş bentde zikredilen giderlere altıncısı eklenerek (geçim, ısıtma, aydınlatma, telefon giderleri ile dernek ve kulüplere ödenen aidatların da) beyanı mecburî kılınmış bulunmaktadır.

Bu giderlerin gerçek miktarlarının tesbiti kabil değilse takribi miktarları bildirilebilecektir.

Ziraî kazançları dolayısiyle gerçek usulde vergiye tabi mükellefler giderlerini beyana mecbur olanlar arasında yer aldığı cihetle, bu mükellefler de yukarıda sözü edilen gider unsurlarını bildireceklerdir. Ancak işletmede istihsal olunan ziraî mahsûllerin teşebbüs sahipleri ile eşi ve velâyet altındaki çocukları tarafından istihlâk olunan kısımları, vergilendirmede matrah dışında tutulduğu cihetle, gider esasına göre hesaplanacak matrah tesbit olunurken de nazara alınmaması gerekli görülmüş bu husus altı numaralı bentde parantez içine alınan bir hükümle belirtilmiştir.