Katma değer vergisi uygulaması ile ilgili olarak aşağıdaki hususların açıklanmasına gerek duyulmuştur.
A. Gelir Vergisi Kanununun 18 inci Maddesi Kapsamına Giren İşlemlerde Sorumluluk Uygulaması:
Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1 inci maddesine göre serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler vergiye tabidir. Buna göre, sözü edilen faaliyetleri mutad ve sürekli bir şekilde yapanlar gerçek usulde katma değer vergisine tabi olacak, arızi nitelik taşıyan serbest meslek faaliyetlerinde ise vergi uygulanmayacaktır.
Gelir Vergisi Kanununun 3239 sayılı Kanunla değişik 18 inci maddesi kapsamına giren faaliyetlerde de yukarıdaki hüküm geçerli olacaktır. Sözü edilen 18 inci madde kapsamına giren faaliyetlerin mutad ve sürekli bir çerçevede sürdürülmesi gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetini gerektirmektedir. Bu faaliyetlerin arızi olarak yapılması halinde yukarıdaki açıklama çerçevesinde vergi aranılmayacaktır.
Öte yandan, Katma Değer Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde; Maliye ve Gümrük Bakanlığının, gerekli görülen hallerde, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabileceği hükme bağlanmıştır. Bu yetkiye dayanılarak, Gelir Vergisi Kanununun sözü edilen 18 inci maddesi kapsamına giren teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde zikredilen kişi ve kuruluşlara yapanların katma değer vergisinin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi uygun görülmüştür.
Serbest meslek erbabının bu uygulamadan faydalanabilmesi için gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetlerinin sadece Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren işlemlerden ibaret olması ve işlemlerinin tamamının aynı Kanunun 94 üncü maddesine göre gelir vergisi stopajına tabi bulunması gerekmektedir. Buna göre 18 inci madde kapsamına giren teslim veya hizmeti 94 üncü maddede sayılan kişi ve kuruluşlar yanında maddede yer almayanlara da yapanlar bu uygulamadan faydalanamayacaktır.
Bu şartları taşıyan mükelleflerin en geç 23 Nisan 1986 günü mesai saati sonuna kadar bağlı bulundukları vergi dairesine yazılı olarak başvurmaları gerekmektedir. İşlemleri Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına girmekle birlikte halen gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olmayıp, bu tarihten sonra mükellef olması gerekenlerden bu uygulamadan faydalanmak isteyenlerin, işlemden önce ilgili vergi dairelerine yazılı olarak başvurmaları zorunludur.
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi veya kuruluşlar, aynı Kanunun 18 inci maddesi kapsamına giren kişilere yapacakları ödemeler ile ilgili olarak gelir vergisi stopajına esas olan miktar üzerinden % 10 nispetinde katma değer vergisini hesaplayıp vergi sorumlularına ait katma değer vergisi beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edip ödeyeceklerdir. Ancak bu şekilde işlem yapılabilmesi için Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren kişilerin bu durumu önceden vergi sorumlusuna bildirmesi gerekmektedir. İşlemlerine ait verginin beyan ve ödeme mükellefiyeti sorumlular tarafından yerine getirilen serbest meslek mensupları ise ayrıca katma değer vergisi beyannamesi vermeyecek ve defter tutmayacaklardır. İşlemin belgelenmesi ise Vergi Usul Kanununun genel hükümlerine göre gerçekleştirilecektir.
Sorumluluk uygulamasını tercih etmeyenler ile esasen bu kapsama girmesi mümkün olmayan mükelleflerin, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi ve kuruluşlara yaptıkları teslim ve hizmet ifaları sebebiyle hesaplanan katma değer vergisi kendileri tarafından mükellef sıfatıyla beyan edilip ödenecektir. Bu mükellefler genel hükümler çerçevesinde defter tutacak, belge düzenleyecek ve katma değer vergisi beyannamesi vereceklerdir. 94 üncü maddede sayılan kişi ve kuruluşların bu işlemler sebebiyle vergi sorumlulukları söz konusu değildir.
Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren işlemlerde “sorumlu”luk uygulaması 1 Nisan 1986 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
B. Götürü Usulde Vergilendirilen Mükelleflerin Katma Değer Vergilerinin Hesaplanması:
Katma Değer Vergisi Kanununun 38 inci maddesinde; Gelir Vergisi Kanununa göre kazançları götürü usulde tespit edilen ticaret ve serbest meslek erbabının katma değer vergisinin her türlü mal ve hizmet alışları ile giderleri toplamına % 13 oranının uygulanması suretiyle bulunacak miktardan alış ve giderlere ait belgelerde gösterilen katma değer vergisinin indirilmesi suretiyle, kazançları götürü gider usulüne göre tespit edilen çiftçilerin katma değer vergisinin ise Gelir Vergisi Kanununa göre tespit edilen safî kazançları üzerinden hesaplanacağı bu şekilde hesaplanan verginin Gelir Vergisi Kanununa göre götürü olarak belirlenen safi kazançlarının % 10 undan aşağı olamayacağı hükme bağlanmıştır.