EN
TR
3039 sayılı Çeltik Ekimi Kanununun tatbik şeklini göstermek üzere adı geçen kanunun 34 üncü maddesine göre Ziraat ve Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekilliklerince müştereken hazırlanarak Ziraat Vekilliğinin 11/9/1936 tarih ve 985/32588 sayılı tezkeresile gönderilen ilişik talimatnamenin mer’iyete konulması; İcra Vekilleri Heyetince 14/9/1936 da onanmıştır.
11/6/1936 Tarih ve 3039 Numaralı Çeltik Ekimi Kanununun Sureti Tatbikına Dair Talimatname
BÖLÜM 1
Vilâyetlerde valilerin, kazalarda kaymakamların başkanlığı altında teşekkül edecek olan çeltik komisyonları çeltik işlerinin göstereceği lüzuma göre komisyon başkanının daveti üzerine toplanırlar. Komisyon üyelerinin yalnız bir rey hakları vardır. Kararlar ekseriyetle verilir. Tesavi vukuunda başkan tarafı ekseriyeti teşkil eder. Komisyon üyelerinin vazife ve mes'uliyetleri müşterektir. Bölge çeltik uzmanları bölgeleri içinde bulunan komisyonların tabiî üyesidirler. Uzmanlar bölgelerindeki komisyonların çeltik işlerinde ilmî ve fennî uzuvlarıdır.
Komisyon üyelerinden devlet memuru olanlardan birisi yoksa yerlerine kanunî vekilleri toplantıya gelir. Komisyonlara üye olarak alınacak çeltik çiftçisi kanunî vasıfları haiz ve okur yazar olmak şartile ve geçimi çeltikçilik veya hem çeltikçilik ve hem de çiftçilik olanlar arasından seçilir. Bunun ziraat mektebi mezunu olması tercih edilir.
Çeltik çiftçisinin komisyondaki azalık müddeti üç yıldır. Müteakib seçimlerde eski üyelerin tekrar seçilmesi caizdir. Müddetini bitirmeden her hangi bir sebeple üyelikten ayrılan çeltik çiftçisi yerine bir başkası aynı şekilde seçilip üyeliğe alınır ve çıkanın bakiye müddetini doldurur.
Başka kaza dahilinde çeltik eken bir kimse diğer bir kaza komisyonuna üye seçilemez. Ancak intihab hakkına malik olduğu yerden komisyona üye olarak seçilir.
Kaza komisyonları valilere bağlıdırlar. Bu komisyonlar her ayın başında kazadaki çeltikliklerin ziraî ve sıhhî durumu hakkında vilâyete bir raporla malûmat verirler. Vilâyetler de her ay vilâyetin umumî durumunu Sıhhat ve İçtimaî Muavenet ve Ziraat Vekâletlerine bildirirler.
Kaza komisyonları vilâyetlere ve vilâyetler de ayrıca her yıl başında yıllık rapor ve bilânçolarını Sıhhat ve Ziraat Vekâletlerine gönderirler. Komisyonlar mutemed heyetlerinin vazifelerini komisyon azalan vasıtasile ve lüzum görüldüğünde kontrol ederler. Merkezdeki komisyonun şimdiki üyeleri komisyon reisinin emrile kaza komisyonlarını teftiş ve kontrol ettikleri gibi vilâyet komisyonlarının vazifelerini de Sıhhat ve İçtimaî Muavenet ve Ziraat Vekillikleri müfettişleri veya bu Vekâletler tarafından gönderilecek alâkadar memurlar tarafından teftiş ve murakabe ettirilir.
Çeltik ekecekler her yıl komisyonca ilân edilecek ekim vaktinden en aşağı üç ay önce mahallî çeltik komisyonu başkanlığına bir dilekçe ile müracaat edeceklerdir. (Örnek: 1) komisyon dilekçe sahibinin isteklerini yerine göndereceği üyelerden mürekkep bir heyetle tetkik ettirir. Kanun hükümlerine uygun gelen hususlar hakkında ruhsat kararı verir. Bu karar verilirken talimatnamenin 16 ncı maddesindeki şartlar nazarı itibara alınmakla beraber tarlada çukurluk ve tümsekliklerin bulunması ve eğer varsa akıntıya elverişli bir meyille tesviye ettirilmesi mecburi tutulur. Aksi halde izin verilmez. Müspet ve menfi cevap ve mukarrerat iki ay içinde yazı ile dilekçe sahibine veya dilekçesinde göstereceği vekiline tebliğ edilir.
Çeltik komisyonları vâki olacak müracaatlar üzerine her yıl çeltik ekilecek alanları tesbit ve ilân ve çeltik ekiminin mümkün mertebe toplu olmasına itina ederler. Komisyonlar yeni ihdas edilecek ve kesik sulamaya tabi tutulacak çeltikliklerde zirai ve sıhhi durumu gözönünde bulundurarak kanunun 17 nci maddesindeki sarahat dairesinde keyfiyeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve Ziraat Vekilliklerine bildirir. Yağışlı veya kurak yıllara göre komisyonlar çeltik ekimine ayrılacak alanları ekicilere göre tâyin ve tesbit ederken suyun sulama kudret ve kabiliyetlerini nazarı itibara almak üzere sahaların vüsatini tâyin edeceklerdir. Komisyonların bu suretle tâyin edecekleri çeltik sahalarında çeltik ekmek isteyenlerin dilekçelerinde istedikleri miktar ve sahadan çok ise o zaman komisyonca suların sevk ve idare, tevzi ve kifayet derecesi gözetilerek ancak tâyin edilen sahaya göre ruhsat verilir. Komisyonlar suların miktarına arazi vüsatine ve mahallî iklim ve toprak şartlarına uygun bir münavebe kurulmasını temin ederler.
Çeltik komisyonu kendisine verilen dilekçeler üzerine gerek yeniden yapılacak ve gerekse ötedenberi bulunan çeltikler hakkında yerinde yapacağı araştırmaları üyesi meyanından seçeceği heyete yaptırır. Bu heyetin yapacağı araştırmalar sonunda çeltik ekilmesi istenen alanlar uygun ise izin kâğıdı verir. (Örnek: 2) izin kâğıtları üç nüsha olarak yapılır. Biri çeltik ekicisine diğer mutemet heyetine verilir ve bir diğeri de çeltik komisyonu dosyasında saklanır. Bu izin kâğıtları komisyon karariyle verileceğinden evvelemirde karar defterine yazılmış ve imzalanmış olması şarttır. Elden karar yapılmaz; kararlar müçtemi bir halde verilir. Çeltik ekicisi izin kâğıdını saklamağa ve arandığında ibraz etmeğe mecburdur.
Ruhsatnamelere çeltikliğin mevkii, sınırı, genişliği, su kesim ve nöbet günleri yazılmakla beraber arazinin ve kanalların kroki veya plânlarının birer örnekleri de bağlanır. Çeltik komisyonları çeltik ekimine mütaallik istida, muhaberat rapor vesaire gibi bilcümle evrakı muntazam birer dosya halinde ve defterlere kaydetmek suretiyle saklayacaklardır. Komisyonun bütün işleri karara bağlanır.
İki veya daha fazla kazalar arazisini sulayan kanal ve sulardan istifade etmek suretile çeltik ekilen yerler bu su ile alâkadar olan kazalar komisyonlarile o kazalarda o sene ekilecek çeltik sahaları tesbit ve ilân edilmeden komisyonlar her hangi bir çeltikçiye izin kâğıdı veremez. Aynı sulardan istifade eden kazalar komisyonları çeltik ekilmesi istenilen alanların genişliğini, toprağın nüfuz kabiliyetini, suların en çok azaldığı mevsim ve aylardaki sulama kabiliyetini, o kazada çeltik ekenlerin miktarını, çeltikçilikteki bilgi ve kabiliyet derecelerini göz önünde tutmak ve ona göre alanları tahdit ve suları taksim ve tevzi ve aralarında tam bir anlaşma yapılmak suretile ve diğer ürünlerin su ihtiyaçlarını düşünmek şartile çeltik ekicilerine izin verir; aradaki anlaşmamazlığın halline kadar hiç bir kaza çeltik ekimine izin veremez.
Aynı kanal ve sulardan istifade eden iki veya daha fazla kazalardan biri çeltik ekmeyip diğerleri çeltik ekecekse ve bu sulardan çeltik ekmiyen kaza çeltikten başka ürünlerini sulamak suretile faydalanıyorsa bu gibi kazalar idare heyetleri çeltik komisyonlarına malik kazalarla uyuşmak mecburiyetindedirler. Uyuşamazlarsa vilâyetler veya Ziraat Vekâleti bu ihtilâfı en çok bir ay içinde hallederek alâkadarlara bildirirler.
Çeltik ekimi çok ve toplu ve elverişli olan ve kontrolü daima kabil ve kolay olan yerlerde suların suladığı sahada takib edilecek veya esasen mevcud münavebelere zarar vermemek şartile muayyen ve topluca olmak üzere çeltik tarlaları her on günde bir kırk sekiz saat susuz bırakılmak suretile kesik sulanır.
Çeltik komisyonu çeltiklik yapılmasına izin vereceği yerin krokilerini komisyon üyesi olan fen memurlarına iki nüsha olarak yaptırır. Bu krokilerde suların gelir ve gider kanallar ile tâli ve yardımcı kanallar ve tarlanın sarih hududu, biçimi, meyli, sahası, kanunen meskûn yerlerle suyun alındığı yere olan uzaklığı, yapılacak bendin mevkii vesaire gibi yapılması gerekli olan işler tesbit edilir.
Kesik sulama tatbik olunan sahalar suların sulama kudretine göre araziyi bir veya birkaç maktaa taksim etmek suretile suyun bu maktalarda ne zaman kesilip ne zaman verileceğini de kaydederler. Bu kroki komisyon kararile tatbik sahasına konmak üzere mutemed heyetlerine verilir.
Mutemed heyetleri gerek bizzat ve gerek su korucuları vasıtasile ellerindeki kroki ve cetvellere göre her tarlanın su kesimini ve su münavebelerini kontrol ederler.
Yeniden çeltiklik yapılacak olan yerlerde açılacak kanallar ile çeltik veya diğer ürünlerini sulayacak olanlar bu kanalın açılması için kanunun beşinci maddesi mucibince lâzım gelen masrafı vermeğe veya bedenen çalışmağa mecburdurlar. Ancak, çeltikten gayrı ürünlerini sulayacak olanlar çeltikçiye isabet eden masrafın azamî dörtte birini verirler. Veya bu nisbette bedenen çalışırlar. Bu husustaki ameliyat ve işler çeltik komisyonlarının vereceği direktif ve talimatnameler dairesinde mutemed heyetleri nezareti altında çeltikçiler ve diğer ürünler sahipleri tarafından yapılır.
BÖLÜM 2
Mutemed heyetleri belediye teşkilâtı olan yerlerde belediye meclisi üyelerinden veya hariçten çeltik komisyonunca seçilecek üç kişiden terekküb eder. Köylerde Mutemed heyeti köy ihtiyar heyetleridir. Hariçten mutemedliğe seçilecek azanın hizmet müddeti üç yıldır. Mutemed heyetleri her on beş günde bir bölgelerindeki çeltikliklerin vaziyeti hakkında bağlı oldukları kaza komisyonuna bir raporla malûmat vermeğe mecburdurlar. Mutemed heyetleri ve korucular kendilerine verilen kanunî vazifelerin ifasında tekâsül gösterirler veya suiistimal ederlerse haklarında Memurin Kanununa göre muamele yapılır.
Mutemed heyetleri sularını muayyen zamanlarda kesmiyenleri bir mazbata ile azamî 24 saatte çeltik komisyonu başkanlığına bildirirler. Komisyon masrafı çeltik sahibinden alınmak üzere mahallinde tetkikat yaptırır ve kanunî icabları tatbik eder.
Tayin olunacak su korucuları Memurin Kanununun müstahdem olanlar hakkındaki ahkâm ve şartları haiz olmalıdır. Bunların hizmet müddetleri mensub oldukları komisyonlarca tayin edilir.
Su taksimi ve sıra işlerinde çeltik ekicileri arasında çıkacak anlaşamamazlık ve dirliksizlikler mutemed heyetleri tarafından düzeltilir. Mutemed heyetleri düzeltmezlerse komisyonlar düzeltir. İhtilâf aynı kanal ve sulardan istifade eden iki veya daha ziyade köylerin mutemed heyetleri arasında çıkarsa bu dirliksizlikler o kaza komisyonu tarafından düzeltilir. İhtilâf başka başka kazalar mutemed heyetleri arasında olursa kanunun üçüncü maddesinde yazılı hükümlere göre hallolunur.
BÖLÜM 3
Çeltik ne vaikt ekilirse ekilsin komisyonlarca ilân edilecek çeltik ekimi vaktinin son günü hiç bir yerde 25 haziranı geçmez. Çeltik ekincileri buna nazaran ekim müsaadesi almak için komisyon başkanlıklarına vermekle mükellef oldukları dilekçelerini ilân edilen çeltik ekimi vaktinden üç ay evveline kadar çeltik komisyonlarına vermeleri şarttır.
Çeltik ekmek için izin almak istiyenlerden mahallî komisyonlarca on ar başına 30-60 kuruş ruhsatiye alınır. Bu para müstedi tarafından hususî muhasebeler veznesine yatırılır. Müstedi alacağı makbuzu dilekçesine bağlar ve komisyon reisine verir. Hususî muhasebe bu parayı evvelâ emanete alır. Komisyonlarca tayin olunacak olan 30-60 kuruş ruhsatiye resmi mıntakanın muhtelif yerlerindeki çeltikliklerin kabiliyetine, piyasaların vaziyetine ve yapılacak işlerin icab ettireceği masrafların miktarına göre tayin olunacaktır. Meselâ bir mıntaka için 40 diğer mıntaka için 50 veya 60 kuruş olarak tayin olunacak ve vaktinde ilân edilmiş bulunacaktır. Komisyonun mahallinde yaptıracağı tetkikat neticesinde çeltikçinin o yerde çeltik ekmesini mahzurlu görür ve kanuna uygun bulmazsa komisyonca vaki olan bu tetkik masrafı çeltikçinin hususî muhasebeye emaneten yatırmış olduğu paradan ödenir. Fazlası çeltikçiye iade edilir. Eğer yatırılan para tetkik masrafını karşılamazsa 31 inci madde mucibince çeltikçiden bakiyesi tahsil edilir. Çeltikliklere aid kanallardan çeltikten gayrı ürünleri sulayanlardan çeltik komisyonu o mıntakada ekilecek çeltiklikler için tayin etmiş olduğu ruhsatiye resminin en çok dörtte biri alır. Çelitiklik sahasındaki bu ürünlerin genişliği mutemed heyetleri tarafından tesbit ve sahiplerinin isimleri yazılmak suretile bir cetvel halinde çeltik komisyonuna verilir. Komisyon bu cetvel üzerine on ar başına tayin ettiği sulama ücretini muhasebei hususiyeler vasıtasile 31 inci madde ahkâmına göre tahsil ettirir. Bir ar yüz metre murabbaıdır.
Tabiî su menbalarından, nehirlerden, mihanikî vasıtalarla (su, hava, hayvan, makina veya motor kuvvetleri) arazisini su altına almağa mecbur olanlardan beher on ar başına 30 kuruştan fazla para alınmıyacaktır.
Çeltik ekicisinden kanun ve talimatnameye aykırı hareketinden dolayı alınacak para cezaları bir defada ve hususî muhasebeler tarafından ve komisyonların müzekkeresi üzerine tahsil olunur. Komisyonun gösterdiği lüzum üzerine suları kesilen çeltikliklere kat’iyyen su salınmıyacaktır. Su salındığı takdirde en evvel çeltiklik sahibi ve mutemed heyetlerde su korucuları mes'ul tutulur. Ve kanunda yazılı cezalarla cezalandırılırlar.
Komisyonlarca kurutulmak üzere suları zabıta kuvvetile kestirilen çeltiklik sahibi çeltikliği yeniden kanun ve talimatnameye uygun bir şekilde ıslah edeceğine dair müracaat etse bile komisyonlar bu müracaatı nazarı itibara almıyacaklardır.
Çeltik sulamasında kullanılacak olan kurumlandırılmış sular Devletin, hususî idarelerin veya Evkafın ise bu idarelerin çeltik çiftçisinden on ar başına su parası alabilmeleri için bent, kanal ve kapakların ve gereken diğer hususların fennî ve mahallin icablarına göre yapılmış olmaları şarttır. Bu icablar mahallî çeltik komisyonlarının yapacağı tetkikatla tesbit ettirilecektir. Ve bu kurumlar ancak komisyonların bu icablar yerine getirildikten sonra yapacakları tetkikat neticesinde kendilerine verecekleri müsaade üzerine çeltikçilere 14 üncü madde mucibince sularını satabileceklerdir.
Bu kurumlar yeniden ihdas edilecek olan çeltik sahalarındaki su tesisatının çeltik komisyonlarının çizecekleri krokiye göre ve kendileri tarafından tanzim ve komisyona tasdik ettirilen fennî projeye istinaden yaptıracaklardır.
Köylerin orta malı olan sular köy sınırı içinde fışkıran ve köylünün heyeti umumiyesine aid olan kaynak ve çeşmelerdir. Bunlardan çıkan sular o köy sınırı içinde ve o köye aid bulunan bağ ve bahçe gibi köylünün zarurî ihtiyaçlarını temin eden ürünler için muktazi olan su miktarı hesap edildikten sonra geri kalan suyu köy derneğinin vereceği karar üzerine çeltik ekmek istiyen kendi köylüsüne veya diğer her hangi bir çeltik ekicisine satabilir. Çeltik komisyonu bu köyde yeniden yapılacak çeltikliklerin diğer ürünlerin sulanmasına zararı olup olmıyacağını her yıl yerine göndereceği ziraat fen memuruna tetkik ettirmek suretile alacağı rapor üzerine dernek kararını ya tasvib veya red eder.
Kanunun 16 ncı maddesinde yazıldığı veçhile tek tarla veya parça halinde çeltik ekimi yapmak istiyenler, açacakları gelir ve gider kanallarının güzergâhındaki arazi, bağ ve bahçe ve diğer mülk sahiplerinin rıza ve muvafakatlarını almak ve onlarla anlaşmak mecburiyetindedirler. Anlaşmadan hiç bir kimse başkasının veya Devletin arazisinden veya mülkünden çeltik kanalı geçiremez. İki taraf uyuşamazlarsa çeltik komisyonuna müracaat ederler ve komisyon yapacağı araştırma üzerine bir uzlaşma şekli bulur ve alâkalılara bildirir. Komisyon kararına razı olmıyanlar mahkemeye müracaat edebilirler ve mahkeme sonuna kadar komisyonun kararı üzerine gidilir.
BÖLÜM 4
Çeltiklikleri çok veya elverişli olan yerlerde kesik sulama usulünün hangi yerlerde tatbik olunacağı Sıhhat ve İçtimaî Muavenet ve Ziraat Vekilliklerince birlikte kararlaştırılır.
Bu şekilde çeltik ektirmek istiyen vilâyetler yaptıracakları ziraî ve sıhhî tetkik raporlarını komisyonun mütaleasile birlikte talimatnamenin ikinci maddesinde yazıldığı gibi vekâletlere bildirirler.
Gerek kanunun 17 nci ve gerekse talimatnamenin 2 ve 15 inci maddeleri mucibince mümkün mertebe toplu bir halde çeltik ekiminin her 10 günde bir kırk sekiz saat susuz bırakmak suretile kesik sulama usulünün tatbiki, Sıhhat ve Ziraat Vekilliklerince kararlaştırılan yerlerde arazi aşağıda yazılı evsafta olur ve hazırlanır:
Kısım I.
a) Çeltiklik yapılacak alanlar çeltikliğe getirilecek suların akıntısı istikametine göre meyilli olması.
b) Toprağın 48 saat içinde kuruyacak kabiliyette olması,
c) Boşaltma kanal ve su mecralarının önünde suyun akıntısına mâni olacak tabiî veya arizî hiç bir manianın bulunmaması,
d) Tarlalardan çıkan ayak sularının su kesim zamanında başka bir maktaa ve çeltikliğe uğramadan mecrayı tabiisine sevk edilebilmesi.
e) Kesik sulamaya tâbi tutulacak çeltik alanlarının mümkün mertebe toplu ve her vakit kontrolü mümkün olabilen yerlerde olması.
f) Kesik sulamaya tâbi tutulacak alanları sulamak için açılan kanalların akıntılı, temiz ve şivli ve etrafa su sızıntı ve birikintileri vücuda getirmiyecek şekilde açılmış ve yapılmış olması.
g) Kanalların bent ve ağızlarında fennî ve mahallî icablara göre ve su tevzi noktasında yine sağlam ve kanala su sızdırmayacak şekilde her neden olursa olsun kapakların yapılmış olması.
h) Ana boşaltma kanallarının çeltiklik s hasında açılacak diğer yardımcı su verme ve boşaltma kanallarile irtibatlarının müsaid olması.
i) Gelir ve gider kanallarının güzergâhında bulunan arazi ve köylere mazarratı olmaması ve boşaltma kanallarına dökülen suların köylerin içme ve kullanma sularına karışmaması.
j) Kesik sulamaya tâbi tutulacak alanlarla bu alanlarda yapılacak çeltik ekiminin kanunda ve talimatnamede yazılı hükümlerle şartları tamamen haiz olması.
Kısım II.
a) Çeltik ekicisi, tarlasını birkaç defa sürer, tırmıklar ve bu suretle talimatnamenin ikinci maddesinde yazıldığı gibi tesviye etmiş bulunur.
b) Çeltik ekicisi çeltik tarlasında suların akıntısına mâni olabilecek çalı, yabani ot, saz, ağaç ve saire bulundurmıyacaktır.
c) Çeltik ekicisi tava kaşlarının (tirlerini) muntazam, geniş ve yüksekçe, düz ve yekdiğerine amud ve su sızdırmıyacak bir şekilde yapacaktır.
d) Çeltik ekicisi tavaya girecek ve tavadan çıkacak sular için açılması gerekli olan ağız ve ayak deliklerini muntazam, sağlam ve çaprast vaziyette açmış bulunacaktır.
e) Çeltik ekicisi ana kanal ağızlarına ve çeltikliklerde su dağıtma ağızlarında icaba göre demirden, taştan, ağaç veya tahtadan ve mümkünse betondan ve kolaylıkla açılıp kapanabilen kapaklar yapacaktır.
f) Çeltik ekicisi çeltik ekeceği tarlaların dış kenarlarına su sızıntılarını toplamak ve boşaltma kanalına akıtmak üzere gerekli kaçamak harkları veya kesikleri açacak ve diğer kanallarla irtibatlarını temin edeceklerdir.
g) Çeltik ekicisi kaşları (tirleri) yapmak üzere kaşların iki tarafından alınan toprağın yerinde ve tarlanın içinde hasıl olan çukurlukları doldurmak veya tarladaki tümsekleri düzeltmek mecburiyetindedir.
h) Çeltikçi tavaları arazinin meyline ve düzlüğüne göre geniş, uzun, veya dar ve muntazam yapacaktır.
i) Çeltik ekicisi; ayak sularını ayağı ve akıntısı olmıyan göl, gölcük, kaynak, azmak ve bataklıklara akıtmıyacaktır.
j) Çeltik ekicisi bu hazırlığı ikmal etmedikçe ve komisyondan ruhsat almadıkça tarlasına su salmıyacak ve tohum atamıyacaktır.
Çeltik komisyonları talimatnamenin ikinci maddesinde yazılı heyete bu işleri tetkik ettirir ve bu maddenin birinci kısmında yazılı şartları muvafık bulduğu takdirde ikinci kısım şartlarının hazırlanmasını çeltikçiye tebliğ eder. Bu şartların da ikmal edildiği çeltikçi tarafından komisyona haber verildikten ve tetkikle anlaşıldıktan sonra tohum atılmasına izin verir.
Kanunun 18 inci maddesinde yazıldığı veçhile kesik sulama ile çeltik ekilen yerlerde kanunun 2-4 ve 7 nci maddelerindeki hükümler dairesinde komisyonların tayin ettikleri müddet zarfında çeltiklik suları aynı gün ve aynı saatte kesilir. Su kesimi lüzumuna göre ana harkların başından veya suların tarlaya girdiği noktadan tamamen veya talimatnamenin 4 üncü maddesinde yazılı maktaları nazarı dikkate alarak kısım kısım yapılır.
Kesik sulama tatbik olunan çeltik tarlalarında su kesildiği zaman tarlada mevcud suların tarla tabanından iyice çekilmesi ve küçük birikintilerin kalmaması lâzım olup bunun için de tarla tabanı ve tavalar talimatnamenin ikinci ve 16 ncı maddelerinde yazılı olduğu veçhile düzeltilir. Çeltikliklerin susuz kalacağı 48 saatlik müddet sular tavalardan tamamen boşaldıktan sonra başlıyacağmdan su kesildikten sonra tarlada ve tavalarda birikinti kalırsa bu müddet başlamış addolunmaz.
Çeltik komisyonları aynı harklardan çeltik tarlalarile birlikte su alan diğer ürünlerin su ihtiyaçlarını giderecek mahallî vaziyete göre tedbirler alırlar.
Kanunun 19 uncu maddesindeki sarahat dairesinde kesik sulama yapılmıyan yerlerde çeltiklikler köy, kasaba ve şehirlerle sayfiyelerinden 3 kilometre uzakta bulundurulur. Bu uzaklığın tayininde dağınık damlar hesaba katılmaz. Ancak bazı yerlerde olduğu gibi köylülerin senelerden beri toplu bir halde çıkıp toplu olarak oturdukları bağ ve bahçeler köylünün sayfiyesi addolunacağından bu üç kilometrelik mesafe bu ev kümelerinin en sonuncusundan itibar edilir.
Daimî ve kesik sulama ile çeltik ekilen veya ekilecek olan yerlerdeki çeltikliklerin giderlerinden çıkacak olan sular mecrayı asliye kavuşmazdan evvel arazinin münhat olması veya giderin muhtelif sebeplerden dolayı tıkanması ve bu arızanın çeltikçi tarafından izale edilememesi yüzünden bataklık meydana gelen yerlerde mesafe ne olursa olsun çeltik ekimine izin verilmez.
Kanunun 20 inci maddesinde yazılı şartları haiz bataklıklar civarında yapılacak çeltik ekiminden evvel komisyonlar bölgeleri içindeki bu bataklıkların en kurak zamanlardaki köylere olan mesafelerini tesbit ve tayin edeceklerdir.
Kanunun 21 inci maddesindeki sarahat dairesinde çeltikliklere su getiren kanalların taşma veya sızıntı suretile etraflarına su birikintileri yapmaları ve çeltiklik kenarlarının su sızdıracak şekilde olmaları yasaktır. Bunun için kanallar muntazam ve şivli yapılarak lüzum görüldükçe otları ve toprak yığıntı ve çöküntüleri, saz ve taşları temizlendiği gibi her ana yol veya tarla yollarına tetabuk eden noktalara sağlam köprüler ve geçitler konulacaktır. Çeltiklikten çıkan su da aynı şartları haiz kanallarla hiç bir yerde durgun bir hale gelmeden ve taşkınlık yaparak birikinti husule getirmeden dere, göl veya denize akıtılması mecburidir. Bu itibarla bir tarladan çıkan su hiç bir zaman diğer bir çeltik tarlasına verilemez. Çeltik tarlalarına su almak için tutulan su bentlerinden dolayı sıhhî mazarratı varsa bu bentlerin veya bunlardan baş gösterecek su durgunluklarının şehir, kasaba, ve köylere olan uzaklıkları üç kilometreden daha az olamaz. Şu kadar ki bu mesafe bendin arkasındaki durgunluğun en son noktasından hesaplanır. Savaktı olan bentlerin muayyen zamanlarda kapakları açılarak durgun sulara ceryan verilmesi gerektir. Bu şeraiti haiz bentlerde mesafe kesik sulama usulünde olduğu gibidir.
Çeltik biçildikten sonra ertesi yıl ekim hazırlıkları başlayıncıya kadar tarlanın su altında bırakılması yasaktır. Hasattan sonra eğer yeniden çeltiklik ekilmiyecekse mümkün ahvalde tarla sürülerek tavalardan mütevellid çukurluklar ve manialar ortadan kaldırıldığı gibi kanallarda suyun kalmaması ve tutulan bentlerin açılarak suya cereyan verilmesi lâzımdır. Komisyonlar su bentlerinin tutulmasile husule gelecek kabarmanın civardaki arazi, bağ, bahçe vesair ürünlere zarar vermemesine ve taşkınlıklar vücude getirmemesine dikkat edeceklerdir. Tarlaya gelen su eğer ayrı bir yerde toplanarak ısıtılmış bir su ise bunun hakkında da aynı çeltik tarlası gibi muamele yapılır.
Çeltikliklerde çalışan ve çalıştırılanlar umumî hıfzıssıhha kanununda olduğu gibi 12 yaşından aşağı olmamaları ve kadınlar arasında da (doğumuna üç hafta kalmış) gebe ve (doğumdan sonra üç haftayı tamamlamamış) emzikli kadınların bulunmaması lâzımdır. Çeltikte geceleri kalacak olan amele ve bekçiler için yapılacak barakalar tarlanın hazırlanması işi gibi telâkki olunur ve barakalar kanunun 23 üncü maddesindeki tarifat dairesinde inşa edilir. Bunu yapmıyanlara tohum atma müsaadesi verilmez.
Çeltik ekicileri kullanacakları amele ve işçilerin içme sularını temiz ve kapalı fıçı veya başka kaplarda her zaman hazır bulunduracaklardır.
Değişik madde: 2/5332 Sayılı Kararname ile Meriyete Konulan 3039 Sayılı Çeltik Ekimi Kanununun Sureti Tatbikına Dair Talimatnamenin 23 üncü Maddesinin Değiştirilen Şekli (R.G.-11/05/1953/8405) m.
Çeltik sahipleri kullanacakları işçilerin sıhhatlerinin korunması için kanunun 23, 24 ve 25 inci maddelerinde yazılı hususatı temin ve izhar etmekle beraber ayrıca kanunun 26 ncı maddesinde tasrih edildiği üzere diğer bütün sıhhi tedbirleri ve bu meyanda mahallin icaplarına ve çeltik ekim sahaları muhitinde mütemekkin olanların sağlıklarının korunmasına uygun olarak sıtma mücadele veya diğer resmî hekimler tarafından gösterilecek lüzum üzerine, çeltik komisyonlarınca tesbit olunacak esaslar dairesinde, sivrisinek, sürfe ve anaçlarının imhasını sağlıyacak tedbirleri almak ve sağlamakla mükelleftirler, ayrıca amelesine parasız sıtma ilâçları vermeğe de mecburdurlar.
Bu sıtma ilâçları, Sıtma Savaş Teşkilâtı olan yerlerde mücadele tabib ve sıhhat memurlarının ve olmıyan yerlerde hükûmet tabiblerinin daimi teftiş ve murakabesine hazır bulundurulur. (Çeltiklerde çalıştırılan ameleye tatbik olunacak vâkı ve şafi tedavi resmî şemaya göre yapılır.)
Çeltikliklerde kullanılan işçilerin sıhhatlerinin korunması için konulan hükümlere aykırı gidenlerden 50 - 100 lira para cezası, bilrıza vermiyenlerden hükmen alınır. Tekrarlıyanlardan bu ceza alınmakla beraber bunlara çeltik ekimi yasak edilir. Bu yasak, o sene ve o mevki için muteber olup çeltiğin hangi devirde olursa olsun yok edilmesi demektir.
BÖLÜM 5
Çeltik ekimini geniş mikyasta yapan ve iradı masrafından fazla olan vilâyet ve kazalarda komisyon başkanlarının inhası ve Ziraat Vekilliğinin tensib ve tasdiki ile ve kanunun 31 inci maddesi sarahatine binaen o bölgedeki çeltik ekiminin ileri götürülmesi hususlarını temin maksadile ziraat mektebi mezunlarından ücretli mütehassıs (çeltik ekimi kontrolü) namile fen memurları tayin edilebilir. Bu memurların zarurî masrafları ile ücretleri o yerin komisyonları tarafından verilir. Bu memur iki kaza işlerine de bakmak ve ücret ve masraflarını bu iki kazadan almak üzere de inha edilir. Bundan başka komisyonlar bölgelerinde ekilen alanlar için çeltikçilerden tahsil edecekleri paradan irad masraftan fazla ise yine komisyon reislerinin inhası ve Ziraat Vekilliğinin tasdiki ile ve münasib bir ücretle evrakı hıfz, muamelâtı zabıt ve kayıd vazifelerile muvazzaf olmak üzere bir (çeltik komisyonu sekreteri) istihdam edebilirler.
Devlete aid tohum ıslah istasyonları, deneme ve üretme tarla ve çiftlikleri bu merasim ve tekliflere tâbi tutulmaz.