EN
TR
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL HÜKÜMLER
Amaç
Bu Yönetmeliğin amacı; hertürlü atık ve artığın çevreye zarar verecek şekilde, doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesi, depolanması, taşınması, uzaklaştırılması ve benzeri faaliyetlerin yasaklanması, çevreyi olumsuz yönde etkileyebilecek olan tüketim maddelerinin idaresini belli bir disiplin atlına alarak, havada, suda ve toprakta kalıcı etki gösteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doğal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi bozmasının önlenmesi ile buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi, uygulanması ve geliştirilmesidir.
Kapsam
Bu Yönetmelik, meskun bölgelerde evlerden atılan evsel katı atıkların, park, bahçe ve yeşil alanlardan atılan bitki atıklarının, iri katı atıkların, zararlı atık olmamakla birlikte evsel katı atık özelliklerine sahip sanayi ve ticarethane katı atıklarının, evsel atık su arıtma tesisinden elde edilen (atılan) arıtma çamurlarının, zararlı atık sınıfına girmeyen sanayi arıtma tesisi çamurlarının, hafriyat toprağı ve inşaat molozunun toplanması, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi, bertaraf edilmesi ve zararsız hale getirilmesine ilişkin esasları kapsar.
Özel ve/veya resmi kuruluşlarca ve gerçek kişilerce üretilip çeşidi, özelliği ve miktarı itibari ile insan sağlığına zarar veren, su, hava ve toprağı kirleten, yanıcı ve patlayıcı madde ihtiva eden, hastalık mikrobu taşıyabilen zararlı ve tehlikeli atıklar hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
Tanımlar
Bu Yönetmelikte geçen;
Müsteşarlık; Başbakanlık Çevre Müsteşarlığını,
Kanun: 2872 sayılı Çevre Kanununu,
Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı maddeleri ve arıtma çamurunu, (İri katı atık, evsel katı atık, bu Yönetmelikte “katı atık“ olarak anılmaktadır)
İri katı atık; Buzdolabı, çamaşır makinası, koltuk gibi evsel nitelikli eşyalardan oluşan ve kullanılmayacak durumda olan çoğunlukla iri hacimli atıkları,
Evsel katı atık (çöp): Konutlardan atılan, tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen, bahçe, park ve piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,
Arıtma çamuru: Evsel ve evsel nitelikteki endüstriyel atık suların, fiziksel, kimyasal ve biyolojik işlemleri sonucunda ortaya çıkan, suyu alınmış, kurutulmuş çamuru,
Ham çamur: Çürütme, kurutma ve su alma gibi ön işlemlere tabi tutulmamış arıtma çamurunu,
Epidemik kusursuz çamur; Kimyasal ve termik şartlandırma, termik kurutma, ısıtma, kompostlaştırma, kimyasal stabilizasyon veya diğer işlemlerle hastalık mikrobu öldürülmüş çamuru,
Kompost: Organik esaslı katı atıkların oksijenli ortamda ayrıştırılması suretiyle üretilen, toprak iyileştirici maddeyi.
Üretici: Faaliyetleri süresince atık oluşmasına sebeb olan kişi veya kuruluşları,
Kota veya depozito uygulamasına tabi işletmeler: Plastik veya metal esaslı malzemelerden imal edilen kaplara EK-I’de verilen madde ve ürünleri dolum yapan veya bu malzemeden yapılmış kapları dolu olarak ithal edenleri,
Zararlı ve tehlikeli atık: Patlayıcı, parlayıcı, kendiliğinden yanmaya müsait, suyla temas halinde parlayıcı gazlar çıkaran, oksitleyici, organik peroksit içerikli, zehirli, korozif, hava ve su ile temasında toksik gaz bırakan, toksik ve ekotoksik özellik taşıyan ve Müsteşarlıkça tehlikeli ve zararlı atık olduğu onaylanan atıkları,
Bertaraf etme: Katı atıkların, konutlarda ve işyerlerinde atıldıkları yerlerde geçici olarak biriktirilmesi, bu işyerlerinden toplanması, taşınması, madde ve enerji kazanmak üzere işleme tabi tutulması için yakma, kompostlaştırma, geri kazanma gibi düzenli depolanması suretiyle, çevreye ve insan sağlığına zararsız hale getirilmesi ve ekonomiye katkı sağlama işlemlerinin tümünü,
İşleme tesisi: Geri kazanma tesisi, kompost veya yakma tesisi gibi katı atıklardan tekrar kullanılabilir madde veya enerji elde etmek, katı atıkların hacmini küçültmek ya da çevreye zararın azaltmak maksadı ile kurulan, inşa edilen tesis ve yapıları,
Maddesel geri kazanma: Katı atık içindeki kağıt, plastik, cam gibi yeniden değerlendirilebilir nitelikteki maddelerin herhangi bir kimyasal ve biyolojik işleme tabi tutulmadan ekonomiye tekrar kazandırılması işlemini,
Organik madde veya yanma kaybı: Katı atık veya kompostun kurutulduktan sonra kül fırınında 775oC’de 3 saat süre ile yakılması sonucu yanan veya kaybolan madde miktarını,
Kuru madde: Katı atık veya kompostun kurutma fırınında 103°C'de yaklaşık 24 saat süre ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarını,
Kota: Yıllar itibari ile dolum yapılmış plastik ve metal kapların yeniden değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesi amacıyla, bu kapların geri toplanan miktarının dolum yapılan miktarına oranını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Üretim, Bertaraf Etme ve Özendirmeye İlişkin Esaslar
Katı atık üretim aşamasında uyulacak esaslar
Katı atık üreten kişi ve kuruluşlar, en az katı atık üreten teknolojiyi seçmekle, mevcut üretimdeki katı atık miktarını azaltmakla, katı atık içinde zararlı madde bulundurmamakla, katı atıkların değerlendirilmesi ve maddesel geri kazanma konusunda yapılan çalışmalara katılmakla yükümlüdür.
Bertaraf aşamasında uyutacak esaslar
Bu Yönetmelik kapsamına giren katı atıkların bertarafı sırasında belediyeler ve yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar işlettikleri katı atık tesislerinin faaliyetlerinin planlanmasında ve işletilmesinde; insanların ruh ve beden sağlığına, hayvan sağlığına, doğal bitki örtüsüne, yeşil alanlara ve binalara, toplumun düzeni ve emniyetine, yeraltı ve yüzeysel su alanları ile su rezerv sahalarına zarar vermeyecek, hava ve gürültü yönünden çevre kirlenmesini önleyecek uygun tedbirleri almak zorundadırlar.
Eğitim
Müsteşarlık, mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler katı atık bertarafı ile ilgili olarak konut ve işyerlerinden daha az atık atılmasını temin etmek, atık içerisine zararlı maddelerin atılmasını önlemek, katı atıkları değerlendirme ve maddese! geri kazanma çalışmalarına katılımı sağlamak üzere ilgili kişilere yönelik olarak gerekli eğitim çalışmalarını yaparlar.
Katı atık üretenlerin özendirilmesi
Müsteşarlık, mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler;
1) Atık madde, hurda kağıt ve çöplerden imal edilen mamüllerin tercih edilmesini teşvik etmeye,
2) Yeniden değerlendirmeye uygun veya çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertarafı mümkün olan maddelerin kullanılmasını teşvik etmeye,
3) Uzun sure dayanıklı ve onartma elverişli makina ve teçhizatın tercih edilmesini sağlamaya,
ilişkin özendirici faaliyetlerde bulunurlar.
Katı atıkları geri kazanma amacıyla tesislerinde işleyen kişi ve kuruluşlara, bu faaliyetlerinden dolayı Müsteşarlığın bağlı bulunduğu Devlet Bakanlığı tarafından Çevre Kirliliğini önleme Fonu’ndan karşılanmak üzere uygun görülmesi halinde maddi destek, sağlanabilir.
Ayrı bertaraf edilmesi gereken atıklar
Ayrı bertaraf edilmesi gereken atıkları üreten;
a)Hastanelerin, kliniklerin, laboratuvarların ve benzeri yerlerin, hastalık bulaştırıcı kimyasal ve radyolojik atıkları ile tehlikeli atıklarını evsel atıklar ile birlikte atmaları,
b)Tüketicilerin kullanılmış akü ve piller ile ilâç artıklarını evsel katı atık ile birlikte karışık şekilde atmaları,
yasaktır.
Termoplastik türü madde içeren sıvı kabı ve ambalaj malzemesi üretenler bu atıkların bertarafından sorumludur.
Belediyelerin (a) ve (b) bentlerinde sözü edilen atıklar ile evsel atıkları birbirine karışacak şekilde birlikte toplamları ve bertaraf etmeleri yasaktır.
Müsteşarlık, mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler yukarıda sayılan maddelerin ayrı ayrı toplanması veya bunlara depozito uygulanması konusunda tedbir alabilir ve düzenleme yapabilirler.
Belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bu alanlar dışında ise mahallin en büyük mülki amiri;
1)İhtiva ettikleri zararlı maddeler dolayısıyla değerlendirilmesi veya bertarafı özel işlemler gerektiren katı atıkları, diğer atıklardan kendi içinde sınıflandırarak ayrı olarak toplamaya ve taşımaya veya sözkonusu maddeleri üretenlere veya tüketenlere benzer işlemleri yaptırmaya,
2)Katı atıkların çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirlenmesini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla atıkları ayrı toplamaya ve bunlarla ilgili tedbirleri almaya,
yetkilidir.
Evsel katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık atan kişi ve kuruluşlar, katı atıklarını belediyelerin ve mahallin en büyük mülki amirinin istediği şekilde konut ve işyerlerinde hazır etmekle yükümlüdürler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Depozito ve Geri Dönüşüm (KOTA) Uygulaması
Plastik ve metal ambalaj atığının en aza indirilmesi
Müsteşarlık, doğada ayrışması uzun süreler alan plastik ve metal esaslı malzemelerden imal edilen ve (EK-I)’de öngörülen madde ve ürünleri içinde bulunduran kapların kullanımını ve atık oranım kontrol altına almak, ekolojik sistemlerin dengesinin bozulmasını önlemek amacı ile, kota veya depozito uygulamasını zorunlu kılar.
Bu Yönetmelik gereğince, kota ve depozito uygulamasına tabi işletmeler toplanan bu atık kapları yeniden üretime sokabilir veya geri dönüşümünü sağlayarak yeniden değerlendirebilir veya çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf eder veya ettirir. Ancak toplanan kapların geri dönüşüm oranı (EK-II)’de öngörülen değerlerden az olamaz.
(EK-I)’de verilen madde ve ürünleri ihtiva eden plastik ve metal esaslı kaplan piyasaya sürenler bu madde ve ürünlerin boş kaplarını toplayarak geri döndürmek zorundadırlar. İşletmeler kota uygulaması için Müsteşarlıktan izin almak ve beyanda bulunmakla yükümlüdürler. İzin başvurusunda bulunmayanlar depozito uygulamasına tabi olurlar. Ancak, toplamakla yükümlü oldukları kaplardaki kota oranı (EK-II)’de belirtilen hedeflere ulaşan işletmelere, başvuru ve izin şartlarına da uyuyorlarsa, depozito uygulanmaz.
Geri dönüşüm (Kota) uygulaması için izin başvurusu
Kota ve depozito uygulamasına tabi olacak işletmeler, Müsteşarlığa yapacakları izin başvurusunda, (EK-I)’de belirtilen madde ve ürünlerin konulduğu kapların toplanması, taşınması, biriktirilmesi, tasnif edilmesi, geri dönüşümü, yeniden değerlendirilmesi, geri kazanılan ürünler ve kullanım alanları ile geri kazanılamayan atık kapların nasıl zararsız hale getirileceği ile ilgili plan, proje, rapor ve diğer ilgili dokümanları ibraz etmek zorundadırlar.
İşletmeler kullanılan hammadde, üretilen ve dolumu yapılan, ithal edilen ve piyasaya sürülen madde ve ürün miktarlarını, kendileri tarafından kurulan organizasyonla geri toplanan, tekrar kullanılan, değerlendirilen veya zararsız hale getirilen atık kapların adet ve ağırlık olarak miktarlarını, Müsteşarlığa her yıl Ocak ayının son iş günü bitimine kadar vermek zorundadırlar. Müsteşarlık bunlardan, gerekliğinde ek bilgi ve belge isteyebilir.
İzin başvurusunun değerlendirilmesi
Müsteşarlık, 10 uncu maddede belirtilen plan, proje ve belgeleri yeterli bulması durumunda, ilgili işletmelere kota uygulaması için izin verir. İzin süresi azami bir takvim yılıdır. Yıl ortasında başvurulması halinde de aynı kota oranları uygulanır. Kota uygulamasına tabi olan işletmeci istenen oranı sağlayamayıp depozito uygulamasına geçtiği ilk yılda (EK-II)'de öngörülen oranları sağladığı takdirde bir kereye mahsus olmak üzere kota uygulamasına dönebilir. 10 uncu maddeye göre verilen belgelerin doğru olmadığı veya Yönetmelik şartlarına uyulmadığının tespit edilmesi durumunda verilen izin iptal edilir ve depozito uygulamasına geçilir.
Depozito uygulaması
Müsteşarlık;
1)Kota uygulaması için izin başvurusunda bulunulmaması,
2)Kota izni aldığı halde (EK-II)’deki tabloda verilen hedeflere ulaşılamaması,
hallerinde kota ve depozito uygulamasına tabi işletmeler hakkında depozito uygulamasını zorunlu kılar.
Uygulanacak olan depozito bedeli, üretim ve satışın herhangi bir kademesinde (EK-III)’de verilen değerlerden az olamaz.
(EK-III)’de verilen ABD doları karşılığı Türk Lirasının hesabında, yıllık program hesaplarında kullanılan ortalama döviz kuru esas alınarak, Müsteşarlık tarafından her yıl ilân edilir.
Boş kapların geri alınması
Satışın her aşamasında depozito uygulaması geçerlidir. Bu uygulamada depozito bedeli, boş sıvı kapları geri getirenlere ara satıcılar tarafından ödenir. Toplanan boş kapları dolum veya şişeleme yapanlar, bakkal, market dahil olmak üzere bütün satış kademelerinde piyasaya sürenler dolu olarak ithal edenler ve üretenler geri almak zorundadırlar.
Depozito uygulamasına tabi işletmeler (EK-III)’de belirtilen depozito bedelini uygularlar. Bu işletmelerin dağıtıcıları İse bakkal, market gibi son satıcılara söz konusu madde ve ürünleri verirken şişe, kutu adetleri toplamı kadar depozito bedelini de faturalarında belirtirler.
Tüketicinin bilgilendirilmesi
Depozito ve kota uygulamasına tabi işletmeler;
1)Piyasaya sürmek istedikleri kaplar kota uygulamasına tabi ise; kapların etiketlerine ve geri toplama sistemini oluşturan her türlü ekipmanın üzerine ilgili uygulamayı belirten (EK-V)’de verilen sembolü yazmakla,
2)Piyasaya sürmek istedikleri kaplar depozito uygulamasına tabi ise, kabın etiketinde “depozitoludur” ibaresini yazmakla,
yükümlüdürler.
Her iki uygulamada da bu kapların hangi firma tarafından üretildiğini açıklayan ibarenin kabın üzerinde bulundurulması zorunludur.
Kapların bertarafında uyulacak esaslar
(EK-I)’de belirtilen madde ve ürünleri yerli veya ithal malzeme kullanarak dolum veya şişeleme yapanlar veya söz konusu maddeleri dolu olarak ithal etmek suretiyle piyasaya sürenler toplanan atık kapları, kamuya ait çöp bertaraf tesislerinin dışında bertaraf etmeye mecburdurlar.
Cam kaplarla ilgili hükümler
(EK-I)’de verilen madde ve ürünlerin konulduğu dönüşümsüz cam kaplara dolum yapan işletmeler (EK-II)’deki PET ve PVC için verilen kota hedeflerine ulaşmak ve bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesine göre izin almak zorundadırlar.
Üreticinin bilgi verme zorunluluğu
Müsteşarlık gerek gördüğü hallerde (EK-I)’de yer alan madde ve ürünlerin konulduğu kapları üretenlerden bu kaplarla ilgili bilgiyi isteme hakkına sahiptir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Katı Atıkların Toplanması ve Taşınması
Katı atıkların toplanması
Katı atıkların, üretici veya taşıyanları tarafından denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır.
Konutlarda ve işyerlerinde, evsel veya evsel nitelikli endüstriyel çöpleri çöp toplama aracına vermek üzere kullanılan çöp biriktirme kapları, çeşitli büyüklükte ve herbiri Standard ölçülerde olmak zorundadır. Bu kapların ölçüleri, şekilleri, malzemeleri Müsteşarlıkça çıkarılacak tebliğlerde belirtilir.
Çöpü üretenler, bu çöp biriktirme kaplarını, çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza etmek ve çöp toplama işlemi sırasında yol üstünde hazır bulundurmak zorundadır.
Belediyeler ve mücavir alanları dışında kalan yerlerdeki sanayi tesisleri veya turistik tesis İşletmeleri atıklarının taşınmasından sorumludurlar. Bunlar, topladıkları atıklarını belediyenin işleme veya depolama tesislerine taşımak veya taşıtmak zorundadırlar. Bu alanlarda denetleme yetkisi mahallin en büyük mülki amirinindir.
Evsel nitelikte olmayan katı atıkları toplama kapları
Evsel nitelikte olmayan katı atıkların toplanmasında veya tesis içinde biriktirilmesinde, çevre ve insan sağlığını, çevrenin görünüşünü bozmamak, çevreyi koku, toz gibi yönlerden rahatsız etmemek kaydıyla istenilen hacim ve şekilde kap veya tank kullanılabilir.
Katı atıkların taşınması
Toplanan evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkların, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı özel araçlarda taşınması zorunludur.
Aktarma istasyonları
Katı atıkların taşınmasının ekonomik olmasını sağlamak, taşıma hatlındaki trafiğe fazla yüklenmemek için şehirlerin merkezi yerlerinde aktarma istasyonları kurulabilir. Bu istasyonlarda küçük hacimli araçlarla toplanan katı atıkların daha büyük hacimli araçlara aktarılarak, bu araçlarla işleme veya depo yerlerine taşınması sağlanır. Aktarma direkt taşıma aracına yapılabileceği gibi, bir ara depoya (bunker) boşaltıldıktan sonra, yeni araca doldurmak şeklinde, dolaylı olarak de gerçekleştirilebilir.
Aktarma istasyonlarının koku, toz, gürültü ve görünüş yönünden çevreyi kirletmemesi için, boşaltma işleminin yapıldığı yerlerin, kapalı olarak inşa edilmesi zorunludur.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Katı Atıkların Depolanması
Evsel katı atık depo alanına depolanacak atıklar ve istisnaları
2 nci maddede belirtilen atıklar, hafriyat toprağı hariç olmak kaydıyla evsel katı atık depo alanına depolanır.
Evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkların öncelikle geri kazanılması esastır. Geri kazanmanın ekonomik ve teknik olarak mümkün olmaması halinde, atıklar çevrenin sağlığının korunması, katı atık hacminin azaltılması, kısmen enerji veya komposı elde edilmesi maksadıyla termik veya biyolojik işlemlere tabi tutulur. Ancak termik veya biyolojik işlemlere elverişli olmayan veya bu işlemler sonucu yan ürün olarak ortaya çıkan atıkların depolanması zorunludur. Bu amaçla belediyeler 1580 sayılı Belediye Kanunu gereğince katı atıklar için yapılan depolarda aşağıdaki hususları gözönünde bulundururlar.
Evsel atıkları düzenli depolamak maksadıyla inşa edilen depolara, insan ve çevre sağlığını korumak amacıyla;
1)Sıvıların ve sıvı atıkların,
2)Akıcılığı kayboluncaya kadar suyu alınmamış arıtma çamurlarının,
3)Patlayıcı maddelerin,
4)Hastane ve klinik atıklarının,
5)Hayvan kadavralarının,
6)Depolama esnasında aşırı toz, gürültü, kirlenme ve kokuya sebep olabilecek atıkların,
7)Radyoaktif madde ve atıkların,
8)Tehlikeli atık sınıfına giren katı atıkların,
depolanması yasaktır.
Hafriyat toprağının depolanması
Hafriyat toprağı üreticileri ve/veya taşıyıcılarının, topraklarını belediyelerin gösterdiği yerlerin dışına dökmeleri yasaktır. Aksi davranışta bulunanlar hakkında Kanun çerçevesinde işlem yapılır.
Hafriyat toprağının denizlere, göllere, akarsulara dökülmesi ve bunlarla dolgu yapılması yasaktır.
Katı atık depo tesislerinin yer seçimi
Evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıkları ve arıtma çamurlarını düzenli olarak depolamak amacıyla inşa edilen depo tesisleri, Müsteşarlık veya ilgili belediyeler tarafından içme suyu temin edilen ve edilecek olan yüzeysel su kaynaklarının korunması ile ilgili olarak, çıkarılan yönetmeliklerde, çöp dökülemeyeceği ve depolanamayacağı belirtilen koruma alanlarında kurulamaz.
Depo tesisleri, en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 1000 metreden az olan yerlerde inşa edilemez. Ancak, depo tesislerinin çevresinde tepe, yığın ve ağaçlandırma gibi tabii engeller varsa mahalli çevre kurullarının kararı ve gerektiğinde Müsteşarlığın uygun görüşü ile, bu mesafeden daha az olan yerlerde/de ilgili belediye ve mahallin en büyük mülki amirliğince depo kurulmasına müsaade edilebilir.
Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde, içine, kullanma ve sulama suyu teinin edilen yeraltı suları koruma bölgelerine katı atık depo tesislerinin yapılmasına müsaade edilemez.
Bu alanlar işletmeye açıldıktan sonra iskâna açılmayacak şekilde planlanır ve etraflarına bina yapılmasına müsaade edilmez.
Depo tesisleri
Depo tesisleri aşağıda belirtilen özellikleri taşımalıdır:
1)Evsel ve evsel katı atık özelliğindeki endüstriyel atıklar ile bunların atıksu arıtma çamurlarını depolamak üzere inşa edilen depo tesislerinin asgari kapasiteleri, nüfusu 100. 000’den küçük olan yerleşim bölgelerinde 10 yıllık depolama ihtiyacını karşılayacak şekilde, nüfusu 100. 000’den büyük olan yerlerde 500. 000 m3 olarak planlanır.
2)Depo tesisine ulaşım ve depo iç yollarında geçiş her türlü hava şartlarında mümkün olacak şekilde düzenlenir.
3)Planlanan depo tesisi bir çitle çevrilir.
4)Depolama sahasında kirlenen araba tekerleklerinin yollan ve caddeleri kirletmemesi için, tekerlekleri temizleyecek teknik tedbirler alınır.
5)Depo tesisi girişinde, girişi kontrol atlında tutmak, gelen katı atıkları muayene etmek, tartmak amacı ile bekçi kulübesi, işletme odası, kantar ve binası bulunur. Kantar tartma kapasitesi 35 ton, platformun genişliği asgari 3 metre, boyu 18 metre olacaktır.
Depo tabanının teşkili ve sızıntı suyu toplanması
Depo tesisinden, depo tabanına sızan suların yeraltı suyuna karışmasının önlenmesi için alınacak tedbirler şunlardır:
1)Depo tabanı tabii yeraltı suyunun maksimum seviyesinden en az 1 metre yüksekte olur.
2)Depo tabanı geçirimsiz hale getirilir. Bunun için depo tabanı, kalınlığı en az 60 cm olan kil zeminle sıkıştırılır. Sıkıştırılmış zeminin geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) en az 1. 108ın/sn olur. Derinliği en az 10 metre ve az çatlaklı kaya zeminlerde bu değer 1. 107m/sn olarak alınır.
3)Geçirimsiz hale getirilen taban üzerine dren boruları döşenerek sızıntı suları bir noktada toplanır. Hidrolik ve statik olarak hesaplanması gereken drenaj borularının çapı minimum 100 mm ve minimum eğimi % 1 olur. Dren boruları, münferit borular şeklinde, yatayda ve düşeyde kıvrım yapmadan doğrusal olarak depo sahası dışına çıkar. Depo tesisi çıkışında kontrol bacaları bulunur. Ayrıca dren boruları çevresine kum, çakıl filtre yerleştirilir. Bu filtrenin boru sırtından itibaren yüksekliği minimum 30 cm olur.
4)Toplanan sızıntı suları, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde verilen deşarj limitlerini sağlayacak şekilde arıtılır,
Depo gazının uzaklaştırılması
Depo kütlesinde havasız kalan organik maddenin, mikrobiyolojik olarak ayrışması sonucu çevreye yayılarak, patlamalara, zehirlenmelere sebep olabilecek metan gazı ağırlıklı olmak üzere karbon dioksit, hidrojen sülfür, amonyak ve azot bileşikleri yatay ve düşey gaz toplama sistemi ile toplanır ve kontrollü olarak atmosfere verilir veya enerji üretmek sureti ile değerlendirilir.
Arıtma çamurunun evsel katı atıklarla birlikte depolanması
Arıtma çamurunun depolanabilmesi için içinde bulunan su oranının % 65 olması gerekir. Ancak, depo yeri işletmecileri, çamurun su oranının daha fazla olması halinde, deponun stabilitesini bozmayacağı, koku problemi ortaya çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı % 75’e kadar olan çamurları kabul edebilirler.
Depo tesisinin olumsuz etkisinin önlenmesi
Depo tesisinde toz, koku, kağıt ve gürültü gibi çevreyi olumsuz yönde etkileyecek tesirlere karşı tedbir alınır. Ayrıca, depo sahasında evcil ve yabani hayvanların beslenmesi yasak olup, haşere ve sinek üremesini önleyecek tedbirler alınır.
Depo sahasının yeşillendirilmesi
Depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının görünüş olarak çevreyi rahatsız etmemesi ve arazinin tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yeşillendirilmesi, ağaçlandırılması, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı serilmesi gerekir. Bu toprağın kalınlığı dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilir. Depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terkedebilmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin % 3’den büyük olması gerekir.
Depo tesisine ruhsat alınması
Evset ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık ve arıtma çamurları depo tesisine inşaat ruhsatı vermeye;
1)Belediye hudutları ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde mahallin en büyük mülki amiri,
2)Belediye hudutları ve mücavir alanlar içinde kalan ve büyükşehir belediyesi olan yerlerde büyükşehir belediye başkanlığı, diğer yerlerde belediye başkanlıkları,
yetkilidir.
Bu maddenin 1 inci ve 2 nci bentlerinde belirtilen merciler tarafından, depo yeri tabanı, sızıntı suyu drenaj sisteminin ek tesislerinin projesine uygun görülmesi halinde işletme ruhsatı verilir. Ruhsatta depo tesisine kabul edilecek atık tipi belirtilir.
Depo yeri işletilmesi ve kontrolü
Katı atık işletmecisi kişi ve kuruluşlar, her depo tesisi için bir görevli bulundurmak zorundadır. Bu görevliler depo yerine getirilen katı atıkların kontrolundan, depo yerinin işletilmesi ve inşaa edilmesinden sorumludurlar. Müsteşarlık adı geçen kişi ve kuruluşlardan istediği bilgileri alabilir.
Tesisi işleten belediyeler veya belediyelerin yetkilerini devrettiği kişi veya kuruluşlar evsel katı atık niteliğinde olmayan endüstriyel atıkları depolarına kabul edemezler.
Sızıntı suyu miktarı ve özellikleri tesisi işletenler tarafından belirli aralıklarla Ölçülür ve sonuçlarından istendiğinde Müsteşarlık haberdar edilir. Ölçüm işlemleri depo yeri kapatıldıktan sonra 10 sene müddetle devam eder.
ALTINCI BÖLÜM
Katı Atıkların Kompostlaştırılması
Kompostun kullanımı
Organik katı atıkların oksijenli ortamda indirgenmesi suretiyle elde edilen kompostun toprağın yapısını iyileştirici bir vazife görmesi için;
1)Bahçe ve mutfak atıklarının, bu iş için kurulmuş tesislerde kompostlaştırılması,
2)Kompost üretimini kolaylaştırmak için, komposta elverişli organik atıkların ayrı toplanması,
gerekir.
Kompost tesislerinde bulunması gerekli teknik özellikler
Yıllık kapasitesi 200 tondan büyük olan kompost tesislerinde;
1) Kompost tesisi havalandırılarak çalıştırılıyorsa, emilen havanın filtreden geçirilmek suretiyle temizlendikten sonra atmosfere verilmesi,
2)Kompost sahasından toplanan sızıntı suyu kompostun ıslatılması için kullanılmıyorsa, sızıntı suyu arıtıldıktan sonra alıcı ortama verilmesi ve bu konuda Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin alıcı ortam standardlarına uyulması,
3)Tesise gelen katı atıklar için ön depolama ve dengeleme görevi yapan ön deponun (bunker) kapalı olması,
4)Kompost tesislerinin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının koruma alanı içine inşa edilmemesi,
5)Yerleşim alanlarına en yakın mesafenin 1000 metre olması,
gerekir.
Kompost üretiminde kullanılmak istenen katı atıklarda bulunması gerekli özellikler
Kompost reaksiyonunun optimum şartlarda gerçekleşmesi, daha ekonomik kompost üretilebilmesi için;
1)Katı atığın minumum organik madde veya yanma kaybı muhtevasının oranı kuru maddenin % 50'si olması,
2)Tesise giren katı atığın C/N oranının 35’den küçük olması,
gerekir.
Tarımda kullanılmak istenen kompostun kalite kriterleri
Kompostun tarımda kullanılabilmesi için;
1)Kompostun, hijyenik yönden kusursuz olması, insan ve tüm canlı sağlığını tehdi etmemesi,
2)C/N oranının 35 den daha büyük olması halinde kompost reaksiyonunun optimum şartlarda cereyan edebilmesi için reaktördeki komposta azot beslemesinin yapılması,
3)Toprak ıslahı için kullanılacak kompostta, organik madde muhtevasınının kuru maddenin en az % 35’i oranında olması,
4)Piyasaya sürülen kompostunsu muhteva oranının % 50’yi geçmemesi,
5)Üretilen kompostun dane büyüklüğü itibariyle sınıflandırılması,
6)Piyasaya sürülen kompost içinde, cam, curuf, metal, plastik, lastik, deri gibi seçilebilir maddelerin toplam ağırlığın % 2’sini geçmemesi,
gerekir.
Kompostun ağır metal muhtevası ve sınır değerleri
Bazı ağır metaller yüksek konsantrasyonlarda canlılar üzerinde zehirleme etkisi gösterebileceğinden tarım alanlarına kontrollü olarak verilmesi için;
1)Üretilen kompostun ağır metal muhtevaları, en fazla üçer aylık aralarla, ihtiva ettikleri kurşun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, civa ve çinko yönünden incelenmesi,
2)Kompostun kullanılacağı arazi bir hektardan büyükse toprağın pH değeri, ihtiva ettiği kurşun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, civa ve çinko yönünden analiz edilmesi,
3)Numunelerin tekniğine ve usulüne uygun olarak alınması ve tüm kütleyi temsil edici olması,
4)Toprak analizleri sonucu, topraktaki ağır metal içeriklerinin (EK-IVZA)'da yer alan değerleri aşması halinde sözkonusu arazide kompostun kullanılmaması,
5)Kompostun arazide tekrarlanan bir şekilde kullanılması halinde, ağır metaller itibarı ile araziye verilen yükün (EK-IV/B)’de belirtilen değerleri aşmaması,
gerekir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Katı Alıkların Yakılması
Yakma tesisi ile ilgili teknik hususlar
Katı atıkları hijyenik olarak zararsız hale getirmek, hacmini azaltmak ve kısmen enerji elde etmek maksadı ile inşa edilen yakma tesislerinin;
1)Kapasitesi 0, 75 ton/saat’den küçük olan evsel atık yakma tesislerinde baca gazı içindeki oksijen fazlalığı % 17, kapasitesi 0, 75 ton/saat’den büyük olan tesislerde ise % 11 olması,
2)Katı atık yakma tesislerinde katı atık miktarlarındaki günlük ve haftalık değişimleri dengelemek ve atıkların yanma hücresine verilmesini sağlamak amacı ile,
a)Bir önsilo inşa edilmesi,
b)Bu önsilolarda vakum uygulanarak, boşaltma sırasında ortaya çıkabilecek tozun çevreye yayılmasının önlenmesi,
c)Bu önsilodaki basıncın atmosfer basıncının altında tutulması,
d)Emilen havanın yakma hücresine gönderilerek yakılması,
e)Yakma hücresinin çalışmaması durumunda önsilodan emilen havanın bacadan atmosfere verilmesi,
3)Sıvı atıklar ve arıtma çamurunun da tesiste yakılması halinde, bu maddelerin kapalı kaplar içinde depolanması, üstü açık olan boşaltma yerlerinde bir hava emme tertibatı veya vakum bulundurulması,
4)Yakma hücresinin devreye alınabilmesi, hücredeki sıcaklığın belirli bir değerin altına düşmesi halinde ani olarak devreye girecek yakıtla çalışan yedek yakma sisteminin bulunması,
5)Yakma tesislerinin bacaları ile ilgili olarak Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğindeki teknik hususların yerine getirilmesi,
6)Yakma tesislerinde;
a)Son yakma hücresinin bulunması,
b)Minimum hücre sıcaklığının 800°C olması,
c)Sistemde poliklorlü aromatik hidrokarbonu çok olan atıklar yakılıyorsa, yakma hücresinin sıcaklığının 1200°C olması,
d)Yakma hücresindeki sıcaklığın devamlı ölçülmesi, kaydedilmesi ve hücredeki sıcaklığın islenen sıcaklığın altına düşmesi halinde, yedek yakma sisteminin otomatik olarak devreye girerek son yakma hücresindeki sıcaklığı arttırması,
e)Atığın son yakma hücresine hücredeki sıcaklığın yedek yakma sistemi ile istenen minimum yakma sıcaklığına eriştikten sonra verilmesi,
7)Yanma sonucunda çıkan cüruf içinde yanmamış atık miktarının ağırlık olarak, külün % 2’sini geçmemesi ve tesiste arıtma çamuru yakılması halinde bu değerin % 3’e kadar çıkabilmesi,
8)Cüruf ve baca gazı partiküllerinin ayrı ayrı toplanması,
9)Yakma sonucu ortaya çıkan ısı ve cürufun değerlendirilmesi için gereken önlemlerin alınması,
10)Tesiste, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirtilen sınır emisyon değerlerini sağlayacak baca gazı temizleme sistemlerinin bulunması
gerekir.
Baca gazı sınır emisyon değerleri
Evsel katı atık yakma tesislerinde Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 7 nci ekinde 2 nci grup tesisler baslığı altında yer alan esaslara uyulur.
Evsel katı atık tesisinde yakılması yasak olan maddeler
Evsel katı atık, evsel arıtma çamuru ve evsel katı atık benzeri endüstriyel atıkları yakmak maksadı ile inşa edilen yakma tesislerinde, ağırlık olarak katı atık toplam miktarının % l’ini geçen organik bağlı klor veya 1 kg atıkta 50 mg’dan fazla halojenli organik madde ihtiva eden tehlikeli atıkların yakılması yasaktır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Katı Atık İşleme Tesislerine İnşaat ve İşletme Ruhsatı Verilmesi
İnşaat ruhsatı verilmesi
Katı atıklar için yakma, kompost ve benzeri işleme tesisi inşa etmek isteyen kişi veya kuruluşlar bu Yönetmeliğin 31 inci maddesinde belirtilen mercilerden inşaat ruhsatı almak zorundadır. Ancak bu merciler inşaat ruhsatı vermeden önce tesisle ilgili belgeleri Müsteşarlığa göndererek görüşünü almak zorundadır.
Belediyeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar, tesisi çevreyi kirletmeyecek, toplumun huzurunu bozmayacak ve yürürlükte olan kanun ve yönetmeliklerde istenilen ürün ve emisyon sınırlarını sağlayacak şekilde çalıştırmak zorundadır. Belediyeler veya yetkilerini devralan kişi veya kurutuşlar bu Yönetmelikle ve eklerinde belirtilen ölçümlerini yapmak, sonuçlarını istendiğinde mahallin en büyük mülki emrine, belediye başkanlıklarına ve Müsteşarlığa bildirmek zorundadır.
İşletme ruhsatı verilmesi ve denetlenmesi
İşletme ruhsatı, tesisin 3194 sayılı İmar Kanunu ile belirtilen şartlara uygun olarak inşa edildiğinin tesbiti halinde 31 inci maddede belirtilen merciler tarafından verilir.
Müsteşarlık veya bölge teşkilatları, mahallin en büyük mülki amirliği ve büyükşehir belediye başkanlıkları veya belediyeler, tesisi, ürünlerinin kalitesini, işletme şekli, hava ve gürültü emisyonu bakımından denetleyebilir, ölçüm yapabilir ve numune alabilirler.
İşletme ruhsatının iptali
Müsteşarlık, büyükşehir belediyeleri veya belediyeler ile mahalin en büyük mülki amirince yapılan kontrollarda, tesisin işletme ruhsatına uygun olarak çalıştırılamadığının ürün ve atık kalitesinin Yönetmelikte istenen özellikle olmadığının, hava, gürültü emisyonlarının veya tesise ait atık suların ilgili Yönetmeliklerde istenen şartlan sağlamadığının tespit edilmesi halinde, hatanın giderilmesi için işletmeciyi, kontrolü yapan merci yazılı olarak ikaz eder, Hatanın düzeltilmesi için verilen süre, hatanın önemine ve kaynağına göre bir ay ile bir yıl arasında değişir. Şehirden toplanan katı atığın özelliğinden dolayı hatanın düzeltilemeyeceği anlaşılırsa, ruhsatı veren merci tarafından, Müsteşarlığın da görüşü alınarak, işletme ruhsatı iptal edilir. Yapılan kontrollarda işletme ruhsatı süresi biten tesislere, mevcut işletme şartlarında çalıştırılmasının insan ve çevre sağlığı açısından mahzurlu görülmesi, sözkonusu işletme şartlarının düzeltilemeyeceğinin anlaşılması halinde, işletme ruhsatı yenilenmez.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Arıtma Çamurlarının Tarımda Kullanılması
Arıtma çamurlarının tarımda kullanılabilme şartları
Evsel ve evsel nitelikli endüstri sularının arıtılması sonucu elde edilen arıtma çamurunun tarımda kullanılabilmesi için;
1)Her altı ayda bir çamurdaki kurşun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, civa ve çinko gibi ağır metaller ile azot, fosfor, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi elementlerin tayininin yapılması ve islenmesi halinde 31 inci maddede belirtilen merciye verilmesi,
2)Arıtma çamuru kullanılmadan önce, kullanılmak istenen toprağın pH değeri kursun, kadmiyum, krom, bakır, nikel, civa ve çinko muhtevaları yönünden laboratuvar analizinin yaptırılması,
3)Arıtma tesisini işleten özel ve resmi kuruluşların, arıtma çamurunu verdikleri toprağa ait ağır metal analizlerini en az 6 ayda bir yapması veya yaptırması, ağır metal birikimlerini takip etmesi, sonuçlarından 31 inci maddede belirtilen ilgili mercileri haberdar etmesi ve topraktaki ağır metal muhtevaları sınır değerlerine eristiğinde, araziye yapılan bu uygulamanın durdurması,
4)Arıtma tesisi işletmecisi tarafından 1 inci 2 nci bentlerde sözkonusu edilen ölçüm sonuçlarının yetkili merciye ve tarla sahibine yazılı olarak bildirilmesi
zorunludur.
Arıtma çamurunun kullanma sınırlamaları ve yasakları
Ham çamurun tarımda ve ormanda sebze ve meyva tarımında kullanılması yasaktır. Epidemik olarak kusursuz olmayan arıtma çamurunun mera ve otlaklarda, bitki yasadığı sürece kullanılması yasaktır. İlgili belediye başkanlığı veya mahallin en büyük mülki amiri, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı'nın ilgili il veya bölge müdürlüğünün görüşünü alarak belirtilen yasağı, çamurun kullanılması ite hasatın alınması arasında en az üç ay süre varsa kaldırabilir. Topraktaki ortalama ağır metal muhtevalarının (EK-lV/A)’da verilen değerlere ulaşması halinde, bu toprakta arıtma çamuru kullanılması yasaktır.
İlgili belediye başkanlığı veya mahallin en büyük mülki amiri, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığının ilgili İl veya bölge müdürlüğünün de onayını alarak, (EK-IV/C)’de verilen değerleri artırabilir. Ancak bu durumda, insan ve çevre sağlığının zarar görmemesi için kadmiyum ve civanının sınır değerlerini geçmemesi gerekir. Arıtma çamurunun tarımda kullanılabilmesi için çamur kuru maddesindeki ağır melal muhtevalarının (EKTV/C)’de verilen değerleri geçmemesi gerekir.
ONUNCU BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Denetim
Müsteşarlık bu Yönetmelik çerçevesinde yapılacak denetimlerde Kanuna göre yetkilidir.
Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında Kanunun 15 ve 16 ncı maddelerinde belirtilen merciler tarafından gerekli işlemler yapılır ve 26 ncı maddedeki yaptırım uygulanır. Kanunun 24 üncü maddesindeki merciler tarafından 20, 21 ve 23 üncü maddelerinde belirtilen idari nitelikteki cezalar verilir.
İşletmecinin yükümlülüğü
Tesislerin işletmecileri,
1) Yetkili merciin görevlendirdiği kişilerin tesislere girmesine izin vermekle,
2)Görevli kişiler tarafından numune alınması ve yerinde ölçüm yapılması için izin vermekle,
3)Görevli kişilerin istedikleri bilgi ve belgeleri sağlamakla,
4)İzin alma işlemi veya denetleme işlemleri ile ilgili olarak yapılan deneyler ve ölçüm masraflarını karşılamakla,
yükümlüdürler.
Tebliğler
Bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili teknik ve idari tebliğler, Müsteşarlığın bağlı olduğu Devlet Bakanlığı tarafından çıkarılır.
GEÇİCİ HÜKÜMLER
Mevcut katı atık işleme ve depolama tesisleri
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten Önce inşaasına ve işletilmesine başlanılan katı atık işleme ve depolama tesislerini işleten belediyeler veya yetkilerini devrettikleri kişi ve kurumlar Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde tesislerin yeri, kapasitesi ve teknik özellikleri ile ilgili bilgi ve dokümanlarla birlikte Madde 31, 32, 41 ve 42 de verilen prosedüre uygun olarak inşaat ve işletme ruhsatı almak üzere ilgili mercilere başvurmak zorundadırlar.
Belediye ve mahallin en büyük mülki amiri; bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce dolgusuna başlanılan depolar. Yönetmeliğin 24 ve 25 inci maddelerinde belirtilen şartları taşımıyorlarsa, en geç bir yıl içinde sözkonusu sahada depolama işlemine son vermeye yetkilidirler. Ancak bu durumda da 27, 28, 29 ve 30 uncu maddelerde belirtilen hususlar yerine getirilir. Sözü edilen bu geçici sürede 22 nci maddede belirtilen katı atıkların, sözkonusu depo alanına depolanması yasaktır.
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce dolgusuna başlanılan 24 üncü maddede belirtilen şartları taşıyan depo işletmecileri, 22, 25, 27 ve 29 uncu maddelerde belirtilen şartları yerine getirmek ve Müsteşarlığın uygun görüşünü almak kaydı ile 3 yıl süre ile faaliyetlerine devam ederler.
Mevcut katı atık yakma ve kompostlaştırma tesisleri
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte mevcut kompostlaştırma tesislerinin işletmecileri Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren;
1)1 yıl içerisinde 39 uncu maddede belirtilen şartları yerine getirmekle,
2)6 ay içinde 43 üncü maddede verilen ölçümleri ve kontrolları yapmakla yükümlüdürler.
Mevcut evsel katı atık yakma tesisleri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde bu Yönetmelikte verilen hükümleri yerine getirmekle yükümlüdürler.
Mevcut yakma ve kompostlaştırma tesisleri Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1, 5 yıl İçinde 42 nci maddede verilen prosedürle işletme ruhsatı almakla yükümlüdürler.
Arıtma çamurlarının analizi
Arıtma çamurlarını tarımda kullanan gerçek özel ve tüzel kişi ve kuruluşlar, 44 üncü maddede verilen analizleri 6 ay içinde yapmak veya yaptırmak zorundadırlar.
Depo tesisi ve işleme tesisi işletmecileri Geçici 1 inci maddenin birinci ve ikinci fıkralarındaki bilgileri ve Geçici 2 nci maddede verilen tesis ve kontrol veya analizlere ait sonuçları ve dokümanları mahallin en büyük mülki amirliğine, belediye başkanlıklarına ve Müsteşarlığa 6 ay içinde yazılı olarak bildirmek zorundadırlar.
Çevre kirliliği yönünden tehlike arzeden durumlarda belediyeler Geçici 1 inci Maddede verilen geçiş sürelerini Müsteşarlığın uygun görüşünü alarak kısaltmaya yetkilidir.