Menkul Kıymetler Tanzim Fonunun İşleyişi Hakkında Yönetmelik

I. BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç ve Konu

Bu yönetmelik, 45 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde tahvil arz ve talebi arasındaki dengesizlikleri gidermek ve tahvil piyasasının istikrarını sağlamak amacıyla kurulan «Menkul Kıymetler Tanzim Fonu» nun Kanun ve kararnameler uyarınca işleyişini düzenlemektedir.

Tanımlar

Bu Yönetmelik'te geçen kısaltmaların anlamı aşağıda gösterilmiştir.

a) Kurul: Sermaye Piyasası Kurulu

b) Başkan: Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı

c) Fon: Menkul Kıymetler Tanzim Fonu

d) KHK: 45 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname

e) Kanun: Sermaye Piyasası Kanunu

f) TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Fon’un Niteliği ve Yönetimi

Tüzel kişiliği haiz olan Fon, Kurulun Karar Organı’nca alınacak kararlar çerçevesinde Bakanlık'ça yönetilir.

Fon'u Başkan temsil eder.

Fon’dan nakden veya hesaben yapılacak ödemelerde ita amiri Başkan'dır. Fon'un işlemleri TCMB’nca yürütülür.

II. BÖLÜM

Fon’un Oluşumu

Fon'un Kaynakları

Fon'un kaynakları aşağıda gösterilmiştir:

a) Kanun'a göre aracı kurum statüsü iktisap eden kuruluşların ödenmiş sermayeleri ile ihtiyat akçeleri toplamı üzerinden yatıracakları nakdi teminatlar,

b) Bankaların, 30 Haziran 1982 tarihi itibariyle plasmanları toplamının % 0,5‘ine kadar yatıracakları meblâğlar,

c) Menkul kıymet alım satımı faaliyetinde bulunan kuruluşların birinci el işlemleri dahil pazarladıkları menkul kıymetlerin aylık satış tutarlarının % 0,1’i oranında yatıracakları paralar,

d) Fon’un tahvil alım satımından doğan gelir fazlası ile sair gelirleri,

e) Fon mevcudunun yetmediği hallerde TCMB’nca Fon’a verilecek avanslar.

Aracı Kurumların Teminatları

Kanun’un 32 nci maddesi uyarınca kendilerine borsa bankerliği belgesi verilen kuruluşlar tarafından tesis edilecek teminatlar, "Borsa Bankerliği Belgesi Verilmesine İlişkin Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde ilgili aracı kurumlar tarafından Fon atlına TCMB’na tevdi edilir.

Aracı kurum teminatının azaltılmasını veya tümüyle geri verilmesini gerektiren hallerin ortaya çıkması durumunda, geri verilecek miktardan aracı kurumun Fon'a olan borçları indirildikten sonra kalan, Kurul’un yazılı bildirimi üzerine TCMB’nca hak sahiplerine geri verilir.

TCMB kendisine tevdi edilen teminatı, ilgili aracı kurumlar ve teminat birimleri itibariyle muhafaza eder ve ayrı hesaplarda izler.

Aracı kurumlar tarafından tevdi edilen nakdi teminat, Fon’un parasal varlığı içinde mütalâa edilir ve Fon amaçları için kullanılır.

Banka Plasmanlarının % 0,5’i

Bankalarca, 30/6/1982 tarihindeki plasmanları toplamı üzerinden yatırılması öngörülen % 0,5'ler Kurul’ca tesbit ve ilân edilecek süre, esas ve şartlar dahilinde Fon'a yatırılır.

Birinci fıkraya nöre tahsil edilecek paralar, TOMB'nca izlenir ve yükümlülüklerini yerine yetirmeyen bankalar hakkında bu Yönetmeliğin 25 inci maddesine göre işlem yapılmak üzere Kurul'a bildirilir.

Kurul, bankalardan alınan paraları Fon’un durumuna göre bankalara geri verebilir.

Yukarıda belirtilen mekanizma, birinci fıkradaki limiti aşmamak kaydıyla, Fon’un devamı suresince işletilebilir.

Menkul Kıymet Aylık Satış Tutarının % 0,1’i

Menkul kıymet alım satımı faaliyetinde bulunan bankalar ve Kanun'da sayılan yardımcı kuruluşlar, birinci el piyasası işlemleri dahil pazarladıkları menkul kıymetlerin aylık satış tutarlarını gösteren aylık bildirimleri, ilgili ayı izleyen 15 gün içinde, Kurul’a ve TCMB’na vermek ve aynı süre içinde, bu tutarın % 0,1’ini Fon’un TCMB'ndaki hesabına yatırmak zorundadırlar.

Bu maddeye göre Fon’a yatırılacak paralar geri verilmez.

Fon’un Gelir Fazlası

Dönem sonunda Fon’da oluşan gelir fazlasından, Fon’a katılanlara, Kurul’ca tahsisi kararlaştırılan faizlerin ödenmesinden sonraki kısım, Fon’a kalır.

TCMB Avansı

Fon mevcutları Fon’dan yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmediği zaman, Maliye Bakanlığı'nın talebi üzerine TCMB’nca Fon’a avans verilir ve ayrı bir hesapta izlenir.

Avans limitinin artırılması gerektiğinde, durum, Maliye Bakanlığı’na bildirilir.

Avans hesabından Fon’a yapılacak aktarmalar ile avans hesabına geri ödemeler ve avansın kapatılması Kurul’un yazılı talebi üzerine yapılır.

III. BÖLÜM

Fon’un Kullanılması

Fon’dan Yararlanacak Kuruluşlar

KHK’ye Ek 1 sayılı listeye giren ve sonradan bu listeye eklenecek kuruluşlar ile bunlar dışında borsa bankerliği belgesi alan aracı kurumlar, tahvil alım satımı işlemleriyle sınırlı olarak Fon’dan yararlanabilirler.

Fon’dan Yararlanma Esasları

Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen kuruluşların, KHK ile 35 sayılı KHK’ye eklenen Ek Madde 33'ün:

A) (a) bendi,

B) (b) bendi,

uyarınca tahvillere ilişkin faaliyetlerinden doğan nakit ihtiyaçları Kurul kararlarına dayalı olarak aşağıdaki usuller çerçevesinde Fon’dan karşılanabilir:

aa) İskonto edilerek 10 noksanıyla satın alınabilir.

ab) Teminata alınarak karşılığında avans verilebilir.

b) Acil ve olağanüstü durumlarda tahvillerin ilgili kuruluşlarca satın alınmasını sağlamak amacıyla tahvil dışındaki diğer teminatların alınması kaydıyla da avans verilebilir.

İskonto veya Avansa Kabul Edilemeyecek Tahviller

Konkordato talebinde bulunan, iflas eden, tasfiye edilen veya mali bünyesinin taahhütlerini karşılayamayacak derecede zayıflamış olduğu Kurul’ca saptanan ortaklıkların tahvilleri iskonto veya avansa kabul edilemez.

Tahvillerin İskontosu

Kurul kararma dayalı olarak ilgili kuruluşlarca TCMB şubelerine tevdi edilen tahviller ile 35 sayılı KHK ’ye KHK ile eklenen ek madde 30’un (b). bendi ilk fıkrası kapsamına giren tahvillere ait müstakil faiz kuponları, Kurul’ca belirlenecek genel iskonto oranı üzerinden iskonto edilerek bulunacak değerin % 10 noksanı ile Fon adına satın alınabilir.

Bu tahviller ve müstakil faiz kuponları, bunları Iskonto ettiren kuruluşlar tarafından her zaman geri alınabilir. Ancak, Fon’un alış tarihinden itibaren üç ay içindeki geri almalarda Kurul kararı gerekmez. Satış, TCMB şubelerince sataş günündeki iskonto değeriyle yapılır ve satış bedelinden alışta tahsil edilen % 10 noksanlık aynen indirilerek işlem sonuçlandırılır.

Tahvil Karşılığı Avans

Kurul Kararına dayalı olarak ilgili kuruluşlarca TCMB şubelerine tevdi edilecek tahviller karşılığında, iskonto haddi gözönünde bulundurularak Kurul’ca belirlenecek oranda yıllık faiz ve en çok üç ay vadeyle Fon’dan avans verilebilir.

Aracı kuruluşların gerekçeli başvurusu ve Kurul’un uygun görmesi halinde, işlemiş faizi tahsil edilerek ya da avans bakiyesine eklenerek işlem bir defaya mahsus olmak üzere temdit edilebilir.

Teminat olarak verilen tahvillerin anaparaları ve/veya en çok bir yıl içinde vadesi gelecek faiz kuponları, en az % 20 marj uygulanarak teminata alınabilir.

Teminatta bulunan tahvillerin vadesi gelen anapara ve faiz kuponlarına ilişkin olarak TOMB şubelerince yapılacak tahsilat avansa mahsup edilir.

İlgili kuruluş tarafından avansın tamamının ödenmesi halinde, teminattaki tahviller, Kurul karan gerekmeksizin TCMB şubelerince iade edilir.

Avansın Kapatılmaması

Avansın vadesinde kapatılmaması, halinde teminattaki tahviller 13’üncü maddedeki esaslar dairesinde ıskonto edilerek bulunacak değerin % 10 noksanı ile Fon adına satın alınabilir.

Satınalma tutarı avans bakiyesinin kapatılmasına yetmezse, açık kalan kısım için ilgili kuruluş aleyhine 6183 sayılı Kanun'a göre takibe geçilir.

Satmalına tutarı avans bakiyesinden fazla ise, avansın kapatılmasından sonra kalan bakiye bu tahviller Fon’da kaldığı sürece teminat olarak tutulmaya devam olunur.

Bu tahvillerin Fon’dan çıktığı tarihte, sözkonusu teminat hakkında uygulanacak işlem Kurul'ca kararlaştırılır.

Diğer Teminatlar Karşılığı Avans

Acil ve olağanüstü durumlarda, Kurul'ca kararlaştırılacak tahvil dışındaki teminatların, teminat türleri itibariyle belirlenecek marjlar dahilinde TCMB şubelerince alınması kaydıyla ilgili kuruluşlara yıllık, Kurul’ca kararlaştırılacak oranda faiz ve en çok üç ay vade ile Fon’dan avans verilebilir.

Bu tür avans temdit edilemez; ancak, yeterli miktarda tahvil veerilmesi şartıyla, tahakkuk eden faiz tahsil edilerek veya avans bakiyesine eklenerek işlem tahvil karşılığı avans biçimine dönüştürülebilir.

Bu halde avans hakkında bu Yönetmeliğin 14 üncü ve 15 inci maddeleri hükümleri uygulanır.

Diğer teminatlar karşılığında verilen avansın geri ödenmesi veya tahvil karşı lığı avans haline dönüştürülmesi durumunda, daha önce alınmış olan diğer teminatlar. Kurul kararı gereğince TCMB şubelerince iade edilir.

Avans bakiyesinin kapatılmaması veya tahvil karşılığı avansa dönüştürülmemesi hallerinde, teminatın paraya çevrilmesi için ilgili kuruluş aleyhine 6183 sayılı Kanuna göre takibe geçilir.

IV. BÖLÜM

Fon’un İşleyişi

Fon’dan yararlanma koşullarını taşıyan kuruluşlar, geçici nakit ihtiyaçlarının nedenini, bu ihtiyacı karşılamak için Fon’dan kullanmak istedikleri tutarı, verebilecekleri tahvil veya teminatları gösteren bir dilekçe ile Kurul’a başvurabilirler,

İlk başvuruya kuruluşun mali bünyesinin tahliline yarayan belgelerle ayrıntılı nakit akım tabloları ve Kurul’ca istenecek diğer belgeler eklenir.

İlk başvuruya ayrıca,:

A) Avansın, kuruluşun ilgili bankadaki hesabına aktarılmasına ilişkin talebi,

B) Kuruluşun nakit ihtiyacı;

a) Daha Önce satın alınmış olup başvuru tarihinde portföyünde bulunan tahvillerle veya kuponlarla ilgili ise.

aa) İskonto veya avans usullerinden hangisinin tercih edildiği,

bb) Fon’a tevdi edilecek tahvillerin; ihraç eden ortaklıklar, tertibi, ihraç yılı, vadesi, kupürleri, itibari kıymetleri, faiz oranlan ve birbirinden ayıran diğer temel özellikleri bakımlarından ayrı ayrı global tutarlarını gösteren cetvelleri,

cc) İskonto isteniyorsa bunun Kurul'ca belirlenen esaslara göre yapılmış ayrıntılı hesapları,

b) Acil ve olağanüstü durumlarda satın alınması amaçlanan tahvillerle ilgili ise; satın alınılması düşünülen tahviller hakkında genel bilgileri, istenen avansa karşılık verilebilecek, teminat türlerini, bu teminatlara ilişkin bilgi ve belge örnekleri,

C) İskonto ettirilecek veya teminata verilecek tahvillerin ve yeniden satın alınacak veya diğer teminatlarla değiştirilecek tahvillerin; konkordato talebinde bulunan, iflas eden veya tasfiye edilen şirketlere ait tahviller olmadığına ilişkin bir beyannamenin, eklenmiş olması zorunludur.

Fon Yönetiminin Çalışmaları

Kurul, başvuruyu öncelik ve ivedilikle görüşerek kuruluşun Fon'dan yararlanma koşullarım, acil ve olağanüstü durumları ve menkul kıymetler piyasasında tahvillere ilişkin gelişmeleri değerlendirir.

Bu gene] değerlendirme sonucunda, halkın tahvile bağlı tasarruflarının güvenliği ve tahvil piyasasının istikrarı bakımından ciddi tehlikeler beklenebileceği kararına varılırsa kuruluşun nakit ihtiyacının belirlenmesine ilişkin incelemeye girişilir.

İnceleme sonucunda kuruluşun nakit ihtiyacının karşılanması ilke olarak benimsenirse ilgili kuruluştan Fon’a tevdi edeceği tahvilleri TCMB şubesine, nitelikleri bakımından yeknesak gruplar halinde ve listeleriyle birlikte tevdi edip bunların emaneten alındığım gösteren onaylı listeleri getirmesi istenir.

Kurul’ca uygun görülen diğer teminatlarında aynı usule göre TCMB şubelerine tevdii zorunludur,

İlgili belgelerin TCMB’nca teslim alındığını gösteren onaylı listeler üzerinden gerekli hesaplamalar yapılarak, Kurul’ca TCMB'na Fon’dan «Ödeme Talimatı» verilir.

Ödeme Talimatı

Kurul’ca TCMB’na verilecek ödeme talimatında;

a) Fon’dan ilgili kuruluşa ödenecek tutar,

b) Ödemenin ne zaman, nerede, kimlere ve nasıl yapılacağı,

c) Ödemenin iskonto veya avans usullerinden hangisine göre yapılacağı,,

d) Kurul'ca gerekli görülecek diğer hususlar gösterilir.

T. C. Herkes Bankası'nın Yükümlülükleri

İskonto edilen veya teminata alınan tahvillerle diğer teminatların sayımı, teslim alınması, muhafazası, anaparaların ve faiz kuponlarının vâdelerinde tahsili, iadesi ve bunlara ilişkin diğer bütün işlemler TCMB şubelerince yerine getirilir.

TCMB Kurul’ca verilecek yazılı ödeme talimatında gösterilen tutardaki parayı, Kurul’ca belirtilen yerlerde ilgili kuruluşların emrine hazır bulundurur.

Gerekli nakdin ilgili TCMB ve T. C. Ziraat Bankası şubelerine intikal ettirilmesine ilişkin işlemler, en seri usul ve vasıtalarla yapılır.

Fon'un muhasebesi ve kayıtlan TCMB’nda tutulur. Fon’un hesaplarına ve işleyişine İlişkin gerektiğinde günlük ve haftalık bilgilerle, diğer periyodik bildirimler TCMB'nca en kısa sürede Kurul’a ulaştırılır.

Fon’un yıllık bilânçosu ve sonuç hesapları, TCMB'nca hazırlanarak Maliye Bakanlığı’na ve Kurul’a gönderilir.

Fon’un yürütülmesiyle ilgili her türlü işlem, Kurul kararları çerçevesinde TCMB’nca yapılır.

V. BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Fon’a İlişkin Belge, Kayıt ve Defterler

Fon’un işleyişi ve işlemlerine ilişkin olarak Kurul tarafından alınacak kararlar için ayrı bir Karar Defteri tutulur.

Fon'a ilişkin olarak Kurul'a ait belge ve yazışmalar Kurul'ca ayrı olarak dosyalanır ve muhafaza edilir.

Fon’un muhasebesi ve kayıtları, gerekli bilgileri kolayca sağlayacak biçimde TCMB’nda tutulur; muhasebe kayıtlarını içeren defter ve kalamozalar ile Fon’a ilişkin her türlü belgeler, Kurul’ca gerek gösterilecek sürece TCMB tarafından muhafaza edilir.

Hesap Dönemi

Fon’un hesap dönemi takvim yılıdır.

Fon’un Belir Fazlasının Belirlenmesi

Fon’un bir hesap dönemi içinde yaptığı işlemlerden doğan gelir fazlasının tesbitinde, önceki dönemlerden devreden gider fazlaları ile Fon’a katılanlara aynı döneme ilişkin olarak ödenen faizler düşülerek, nihai gelir fazlası bulunur.

Fon Kaynağına Verilecek Faiz

Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (a) ve (b) bendi erinde sayılan kaynaklara verilecek faizin yıllık oranı, Kurul’ca belirlenir.

Fon Alacaklarının Tahsili

TCMB avansı dışında kalan Fon kaynakları ile Fon'a ilişkin diğer her türlü alacakların tahsilinde 8183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun, Hükümleri uygulanır.

Buna alt işlemler TCMB’nca yürütülür.

Menkul kıymet alım satımında bulunan kuruluşlar 13/9/1982 tarihine kadar, geri alma taahhüdü ile sattıkları tahvillerin toplamını Fon Yönetmeliği’nin Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihi izleyen 5 iş günü içinde Kurul'a bildirmek ve bu toplamı oluşturan taahhüt belgelerinin ve tahvillerin ayrıntılı listelerini söz konusu yayım tarihini izleyen 15 gün içinde Kurul’a teslim etmek zorundadırlar.

Yürürlük

Bu Yönetmeliğin 1 nci maddesi 1 Ekim 1982 tarihinde, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.