SHY-13 Sivil Hava - Araç Kazaları Soruşturma Yönetmeliği (mülga)

BİRİNCİ KISIM

Amaç, Kapsam, Tanımlar

Amaç

Bu Yönetmeliğin amacı, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun 13'ncü maddesine göre sivil hava - araçlarının sebep olduğu ve karşılaştığı kaza ve olayların; bildirilmesi, soruşturulması, incelenmesi, sonuçlarının belirlenmesi ve rapor edilmesi İle ilgili her türlü faaliyetleri düzenlemektir.

Kapsam

Bu Yönetmelik; hava-aracının sahibini, işletmecisini, imalatçısını, hava alanı işletmecisini, mahalli mülki idare amirlerini, kazanın meydana geldiği ülkenin sivil havacılık otoritesi ve ilgili ünitelerini, hava - aracının tescil edildiği ve imal edildiği ülkelerin sivil havacılık otoritesi ve ünitelerini kapsar.

Tanımlar

Bu Yönetmelikte geçen;

a. “Tescil devleti’’ terimi; hava - aracının sicilinin kayıtlı olduğu devleti,

b. “İşletmeci devlet” terimi; hava - aracı işletmesinin işletme ruhsatım aldığı devleti veya asıl işyerinin bulunduğu devleti,

c. “İmalatçı devlet” terimi; prototip hava - aracının uçuşa - elverişlilik sertifikasının düzenlenmesinden sorumlu devleti,

d. “İşletmeci” terimi; ticari veya ticari olmayan maksatlarla hava-aracı işleten gerçek ve tüzel kişileri,

e. “Akredite temsilci” terimi; bir devlet tarafından, diğer bir devletçe yürütülen kaza soruşturmasına fiilen katılmak üzere görevlendirilen kişiyi,

f. ‘‘Hava-aracı” terimi; havalanabilen ve havada seyredebilme kabiliyetine sahip hertürlü aracı,

g. “Hava - araç kazası” terimi; uçuş harekatı esnasında, kişilerin, tali nedenlerle ve veya kendi kendini veya birbirlerini yaralamaları veya uçuş ekibi ve yolcular için ayrılan yerler dışında saklanarak kaçak seyahat edenlerin yaralanmaları hariç olmak üzere, hava - aracı içinde veya hava aracından kopan parçalarda dahil olmak üzere hava - aracının herhangi bir parçasının çarpmasıyla veya hava basıncına maruz kalmak suretiyle çok ağır veya ağır derecede yaralanması, motor ve aksesuarlarda meydana gelen arıza ve hafif hasarlar hariç olmak üzere hava - aracının fiziksel yapısının veya performansının ve uçuş karakteristiğinin menfî yönde etkilendiği ve bunların değiştirilmesi veya tamirini gerektirecek derecede hasar ve arızalanması, hava - aracının kaybolması veya enkaza ulaşılamayacak bir yere düşmesi ile sonuçlanan olayları,

h. “Hava - aracı yer kazası” terimi; hava - aracının uçuş harekatı dışında bakım, onarım, arıza giderilmesi, yerde çalıştırılması, yer araçları veya insan gücü ile yer değiştirilmesi esnasında araç çarpmaları veya yangın, tabi afetler ve diğer sebeplerle hasara uğraması veya arızalanması ile sonuçlanan olayları,

1. “Olay” terimi; hava - aracının uçuş harekatı esnasında uçuş emniyetini etkileyen veya etkileyebilecek olan kazadan başka her türlü hadiseyi,

j. “Küçük kaza’’ terimi; uçuş harekatı esnasında bir veya daha fazla hava - aracının hafif hasara uğraması ile sonuçlanan hasarları,

k. “Büyük kaza” terimi; uçuş harekatı esnasında bir veya daha fazla hava - aracının ağır hasara uğraması ile sonuçlanan kazaları,

l. “Uçuş harekatı” terimi; plânlanmış bir uçuş için uçuş ekibinin hava - aracına bindiği andan motorlarını durdurarak hava - aracım sorumlulara teslim ettiği ana kadar geçen süre içindeki tüm faaliyetleri,

m. “Kaza soruşturması” terimi; hava - araç kazalarının önlenmesi, can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla; kazalara ait bilgilerin toplanması, kıymetlendirilmesi, kaza sebeplerinin belirlenmesi, sonucun karara bağlanması, gerekli tavsiye ve tekliflerin tesbit edilmesi için yürütülen her türlü faaliyet ve işlemleri,

n. “Kaza sebebi” terimi; kaza veya olaya yol açan aksaklık, eksiklik, eylem, hadise, şartlar veya kazaların birleşimini,

o. “ICAO” kısaltması; Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatını,

p. “FOD” kısaltması; yabancı madde hasarını,

r. “Ön rapor” terimi; kazanın oluşunu veya soruşturmanın ilk safhasında elde edilen bilgilerin ilgili makamlara en kısa zamanda bildirilmesi için kullanılan raporu,

s. “Ağır yaralı” terimi; bir hava - aracı kazasında yaralanan şahıs veya şahısların; yaralanmanın meydana geldiği tarihten itibaren 7 gün içinde 48 saatten daha fazla süreyle hastahanede yatmasını gerektirecek derecede yaralanması, burun veya parmaklarda kırılma gibi basit kırıklar hariç olmak üzere herhangi bir kemiğinin kırılması veya ağır kanama geçirmesi, sinir, adele ve tenden kopmasına yol açan yaralanmalarını veya vücudun yüzde beşinden fazlasının yanması halini,

t. “Uçuş kayıt cihazı” terimi; hava - aracı üzerinde takılı bulunan kaza ve olayların soruşturulmasında yardımcı olarak kullanılan her tip kayıt cihazını,

v. “Bakanlık” terimi; Ulaştırma Bakanlığını,

ifade eder.

İKİNCİ KISIM

Uygulama Esasları

Türk Hava Sahası ve Ülkesinde Meydana Gelen Kazalar

Türk Hava Sahası ve Ülkesinde Türk veya yabancı tescilli hava - araçlarının, sebep olacağı kaza ve olaylara, bu Yönetmelikte belirtilen hükümler uygulanır.

Yabancı Ülke ve Uluslararası Hava Sahasındaki Kazalar

Türk tescilli bir hava - aracının, yabancı ülke veya uluslararası hava sahasında sebep olacağı kaza veya olaylarda; bu yönetmeliğin Beşinci Kısmında belirtilen genel hükümler ile 5/6/1945 tarih ve 4749 sayılı Kanunla onaylanan Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması ve Ek - 13’ünde belirtilen hükümler uygulanır.

ÜÇÜNCÜ KISIM

Genel Esaslar

BİRİNCİ BÖLÜM

Uluslararası Genel Esaslar

Soruşturmanın Amacı

Bir hava - aracı kazası veya olayının uluslararası düzeyde soruşturulmasının temel amacı; kaza ve olayların sebeplerinin ortaya çıkarılarak hava - araçları kazalarının meydana gelmesini önlemektir.

Delillerin Korunması

Kazanın meydana geldiği devlet; soruşturma maksatlarının gerektirdiği kadar bir süre için delilleri korumak, hava aracının ve içindekilerinin muhafazasını sağlamak için bütün tedbirleri alır. Bu tedbirler genel olarak aşağıdaki hususları kapsar;

a. Kaybolma, bozulma, silinme, çürüme ve tahrip olma ihtimali bulunan delillerin fotoğraf veya diğer usullerle tesbit edilmesi,

b. Mevcut delillerin bozulması, karıştırılması, tahribi ve çalınmasını önlemek için gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması,

c. Özellikle uçuş kayıt ve ses kayıt cihazlarının sökülmesi, taşınması, değerlendirilmesi ve muhafazası.

Tescil Devleti veya İşletmeci Devletin Talebi

Tescil devleti veya işletmeci devletin akredite temsilci göndermeden önce enkaza işlem yapılmaması isteğini; kazanın meydana geldiği devlet aşağıdaki durumlar hariç mümkün olduğu kadar yerine getirmeye çalışır.

a. Kişilerin, hayvanların, postanın ve kıymetli eşyanın yangın veya diğer sebeplerle tahribini önlemek,

b. Enkazın, hava seyrüseferine, kara ve deniz ulaşımına ve halkın yaşamına engel olmasını ve tehlike yaratmasını önlemek,

c. Soruşturmanın düzenli ve uyumlu olarak yürütülmesini sağlamak.

Enkazın İadesi

Kazanın meydana geldiği ülke soruşturmanın tamamlanmasından sonra tescil devleti veya işletmeci devlete veya yetkili temsilcilerine enkazı teslim eder. Enkaz yasak bölge içinde bulunuyorsa veya o bölgeye girilmesinde mahzur görülüyorsa, enkaz o bölge dışına çıkarılarak teslim edilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Genel Görev ve Sorumluluklar

Bakanlığın Kazalar ile İlgili Görevleri

Ulaştırma Bakanlığı, Sivil Havacılık Ünitelerinin hava - araç kazaları ile ilgili görevleri şunlardır;

a. Hava - aracı kazaları konusunda yapılacak işlemleri alınacak önlemleri uygulanacak usulleri tesbit etmek, konu ile ilgili formları yayınlamak ve uygulamanın kontrolünü yapmak,

b. Türkiye hükümranlık sahasında meydana gelen yerli ve yabancı tescilli sivil hava araçları kazalarına yapılacak işlemleri tesbit etmek,

c. Yabancı ve uluslararası sahalarda meydana gelen Türk tescilli hava - araçları kazalarına yapılacak işlemleri tesbit etmek,

d. Gelen kaza haberlerini inceleyerek, Bakanlık soruşturma kurulunun kaza mahalline gönderilip gönderilmeyeceğini, kazarım ait olduğu kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilere bildirmek,

e. Kaza mahalline gidilecek ise kaza soruşturma kurulunu teşkil etmek,

f. Kaza geçiren hava - aracının ait olduğu işletmeciden gelen kaza raporlarının tetkikini yaparak, uçuş emniyetinin sağlanması için gerekli işlemlerin yapılmasını istemek ve tavsiyelerde bulunmak,

g. Bulgu ve nihai raporları hazırlatmak ve dağıtımını yapmak.

Hava - Aracı Sahibinin Görevleri

Kazaya uğrayan hava aracı sahibinin görevleri şunlardır;

a. Bir kaza olduğunda yapılacak işlemlerle ilgili plan ve programları hazırlamak,

b. Kaza olduğunda görevlendireceği kişi veya kişileri tesbit etmek.

c. Kaza haberini bu yönetmelik esaslarına göre Sivil Havacılık Ünitelerine bildirmek,

d. Kaza soruşturması için Bakanlık veya Soruşturma Kurulunun gelmiyeceği hallerde, kaza raporlarını bu yönetmelikte açıklandığı şekilde eksiksiz hazırlamak ve zamanında göndermek,

e. Havaalanı kaza talimatında belirtilen; zorunlu kurtarma yardım işlemleri ile can ve mal güvenliğini korumaya yönelik tedbirleri almak,

f. Bir kaza olduğunda, Bakanlık Soruşturma Kurulu gelinceye kadar kaza ile ilgili delillerin yerlerinin değiştirilmemesini ve kaybolmamasını sağlamak,

g. Bakanlık Kaza Soruşturma Kurulunun kaza ile ilgili isteklerinin yerine getirilmesine yardımcı olmak. Gerektiğinde Mahalli Mülki Amirlere konu ile İlgili müracaatta bulunmak,

h. Kamu kuruluşları tarafından işletilen hava alanları dışından uçuş yapan hava - aracı sahipleri kaza olduğunda, kurtarma, yangın söndürme, enkaz kaldırma işlemlerinin ivedilik ve öncelikle yerine getirilmesi için kendi imkânları olmadığı veya yetmediği hallerde özel ve resmi kuruluşlardan yardım sağlayabilmek için önceden bu kuruluşlarla protokol yapmak,

ı. Kaza sonuç raporlarındaki işlem ve tavsiyelere göre gerekli önlemleri almak ve uygulamak,

i. Meydana gelen kazaların kayıtlarını tutmak ve dosyalarını muhafaza etmek.

Havaalanı İşletmecisinin Görevleri

Havaalanı işletmecisinin kaza ile ilgili görevleri şunlardır;

a. Havaalanı kaza talimatım hazırlayarak yayınlamak ve uygulamasını sağlamak,

b. Havaalanında uçuş emniyetini bozan ve kazaların oluşmasına sebep olacak aksaklıkları belirlemek ve ortadan kaldırmak,

c. Kaza, yangın söndürme kurtarma teçhizat ve malzemesini temin etmek ve faal bulundurmak,

d. Mahalli Kurum ve Kuruluşlarla; yangın söndürme ve kurtarma teçhizatı ile sağlık tesislerinden yararlanmak için protokol yapmak,

e. Bizzat kendi personeli tarafından görülen veya başkaları tarafından bildirilen hava - araç kaza ve olayları en seri haberleşme vasıtası ile ilgili makamlara rapor etmek,

f. Sorumluluk sahası içinde meydana gelen kaza yerinde gerekli güvenlik önlemlerini aldırmak, kurtarma ve yangın söndürme faaliyetini icra etmek,

g. Kaza ile ilgili delil ve ses kayıt bantlarını muhafaza altına almak, görgü tanıklarının isim ve adreslerini tesbit ederek Soruşturma Kuruluna teslim etmek.

Pilotların Görevleri

Kullandığı hava aracı kazaya uğrayan pilotların görevleri şunlardır:

a. Hava - aracında bulunan yolcu ve personelin kurtarılmasını ve emniyetini sağlamak,

b. Hava - aracını emniyete almak ve aldırmak,

c. Kazayı en seri vasıta ile Sivil Havacılık veya en yakın hava trafik ünitelerine bildirmek,

d. Kazayı hava - aracının işletmecisine bildirmek,

e. Kaza ile ilgili delillerin kaybolmamasını sağlamak,

f. Gerektiğinde en yakın mülki amire bilgi vermek ve yardım istemek.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Kaza Soruşturma Kurulunun Teşkili Görevleri ve Yetkileri

Kaza Soruşturma Kurulu

Ulaştırma Bakanlığı, havacılık alanında uzman kişilerden seçilecek bir kurulu, kazanın soruşturulması için görevlendirir. Bu kurul kazanın nedenlerini ve oluş şeklini açıklığa kavuşturmak ve sivil havacılıkta can ve mal güvenliğinin sağlanması bakımından kazaların tekrarına engel olmak amacı ile hava araç kazalarının ayrıntılı inceleme ve soruşturmasını yapar.

Kaza Soruşturma Kurulunun Teşkili

Kazanın küçük kaza veya büyük kaza olmasına göre, kaza soruşturma kurulunun teşkili ve görevlendirilmesinde aşağıda açıklanan esaslar uygulanır.

a. Gereğinde, küçük kazaların soruşturulması için; ulaştırma Bakanlığı tarafından, kazanın mahiyetine göre aşağıda belirtilen ihtisaslı personelden oluşan bir soruşturma kurulu teşkil edilerek görevlendirilir.

(1) Kontrol pilotu,

(2) Uçuş emniyet ve kaza kırım uzmanı,

(3) Uçak mühendisi veya uçak bakım uzmanı,

(4) Gerekli ise hava trafik uzmanı.

b. Büyük kazaların soruşturulması için, Bakanlık onayı ile, kazanın mahiyetine göre aşağıda belirtilen ihtisas sahalarında lüzumlu görülenlerden oluşan bir soruşturma kurulu teşkil edilir ve görevlendirilir.

(1) Kurul başkanı,

(2) Kontrol pilotu,

(3) Uçuş emniyet ve kaza-kırım uzmanı,

(4) Uçak mühendisi veya uçak bakım uzmanı,

(5) Hava trafik uzmanı,

(6) Havaalanı tesis ve kolaylıkları uzmanı,

(7) Haberleşme uzmanı,

(8) Meteoroloji uzmanı,

(9) Harekat ve yer işletme uzmanı,

(10) Gerek görülen diğer uzmanlar.

Kaza Soruşturma Kurulunun Görevleri

Kaza soruşturma kurulunun görevleri şunlardır;

a. Kaza haberi alınır alınmaz, belirlenen yerde toplanarak heyet üyeleri arasında görev taksimi yapmak,

b. Kaza yerine en kısa zamanda ulaşmak için, gerekli plânlamayı yapmak ve lüzumlu malzeme ve teçhizat temin etmek,

c. Kaza yerinde lüzumlu emniyet ve güvenlik tedbirlerinin alınıp alınmadığını kontrol etmek ve gereğinde bu faaliyetlere nezaret etmek,

d. Soruşturma selameti açısından gereğinde, yangın söndürme ve kurtarma faaliyetlerine nezaret etmek,

e. Enkaz, delil ve görüntülerin gerekli incelemesini ve değerlendirmesini yapmak,

f. Görgü tanıklarının ifadelerini ses kayıt cihazı ile veya yazılı olarak almak,

h. Delil özelliği taşıyan hertürlü kayıt, bilgi, döküman ve uçuş kayıt cihazlarına el koymak ve incelemek,

ı. Zarar ve ziyanı tutanakla tespit etmek,

j. Hava aracının hasar durumunu belirlemek,

k. Soruşturma ile ilgili raporları, yönetmelik hükümlerine uygun olarak tanzim etmek ve ilgili makamlara sunmak,

l. Bakanlık onayından geçen sonuç raporlarını ilgili makamlara göndermek.

Soruşturma Kurulunun Yetkileri

Soruşturma Kurulu, Soruşturmanın yürütülmesinde bağımsız hareket eder ve yetkisi hiçbir şekilde sınırlanamaz. Soruşturma Kurulunun konu ile ilgili çalışmalarına, bütün yetkililer gerekli kolaylığı göstermek ve yardımı yapmakla yükümlüdürler.

Soruşturmanın selameti, en kısa zamanda ve doğru olarak neticelendirilmesi bakımından, soruşturma kurulunun yetkisine müdahale edilemez.

Soruşturma Kurulu Başkanı, lüzum gördüğü hallerde otopsi yapılmasını isteyebilir.

Kaza Soruşturma Kurulunun Malzeme ve Teçhizatı

Kaza Soruşturma Kurulunun elverişsiz hava şartlarında, dağlık, bataklık ve ormanlık bölgelerde uzun süreli ve zor şartlar altında görev yapabilmeleri dikkate alınarak çalışmalarını kolaylaştırıp verimini artırabilmek için, daha önceden gerekli hazırlık yapılarak lüzumlu malzeme ve teçhizat kaza kırım sandığında muhafaza edilir. Kazanın durumuna, mevki ve uzaklığına, özelliğine ve iklim şartlarına göre bu malzeme ve teçhizatlardan gerekli olanlar alınır. Ayrıca gerekli yiyecek temin edilerek gecikmeksizin kaza mahalline hareket edilir.

DÖRDÜNCÜ KISIM

Kaza ve Olayların Bildirilmesi

Genel Sorumluluk

Bir kazanın oluşunda; Hava - aracının üzerinde meydana gelen hasar, diğer malzeme hasarı, ölü ve yaralı dununu, resmi ve özel mülke zarar ve ziyan hakkında bilgiler telefon, teleks veya mesajla Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık ünitelerine bildirilir.

Kaza haberini bildirmekten, uçağın sorumlu pilotu veya mümkün olmadığı hallerde ekipten biri, işletmeci, mahalli mülki amirler, havaalanı işletmecisi sorumludur.

Bir hava-aracı kazasında ilk olarak bildirilecek hususlar şunlardır;

a. Mesajın başına kaza raporudur diye yazılmalı veya ifade edilmelidir,

b. Kazayı bildiren şahsın adı, soyadı, ünvanı,

c. Hava - aracının tipi, milliyeti, tanıtma işareti,

d. Hava - aracının sahibi veya işletmecisi,

e. Pilotun adı ve soyadı,

f. Kazanın tarih ve saati,

g. Hava - aracının son kalktığı ve inişini planladığı havaalanı,

h. Kaza mahalline soruşturma kurulunun kolayca ulaşmasını sağlamak için kaza yerinin açık ve ayrıntılı tarifi ve coğrafi koordinatı,

ı. Ekip ve yolcuların sayıları ve sıhhi durumları,

i. Hava-aracının hasar derecesi,

j. Kaza yerinin fiziki durumu,

k. Kaza haberi başka bir yerden alınmış ise o makam veya kişilerin tanıtılması.

Kaza Sınıflarına Göre Sorumluluk

Kaza sınıflarına göre kazanın bildirilmesine ait sorumluluklar aşağıda açıklanmıştır:

a. Büyük kazalar, ölüm ve ağır yaralanma ile sonuçlanan kazalar ve uçuş sırasında hava aracının herhangi bir kısmı veya bir sisteminde yangın çıkması halinde en seri haberleşme vasıtasıyla, en kısa zamanda Ulaştırma Bakanlığı’na bildirilir.

Ancak yolcuların yolcu kabininde sebebiyet verdikleri ve sadece hava aracının kabinini kapsayan, uçuşla ilgili, herhangi bir alet veya sisteme etki etmeyen yangınlar bu hükmün dışındadır.

Kazanın oluşu anından itibaren Ulaştırma Bakanlığı soruşturma kurulu tarafından verilecek müsadeye kadar hava aracı ve bütün parçaları kaza yerinde oldukları gibi muhafaza edilir.

Kurtarma işlemleri veya gerekli emniyet tedbirleri maksadıyla yapılan müdahaleler hariç, kazanın incelenmesine yardım edecek herhangi bir delilin ortadan kalkmasına veya soruşturmanın sıhhatini bozacak bir değişiklik yapılmasına izin verilmez.

Yukarı fıkradaki hususların sağlanmasından uçağın işletmecisi ve yöneticisi sorumlu olup gereğinde mahalli mülki amirlerden yardım isteyebilir.

b. Küçük kazalar Ulaştırma Bakanlığına mesajla veya diğer usullerle bildirilir. Hava aracı ve kaza delillerinin olduğu yerde korunmasına lüzum yoktur. Küçük kazaların soruşturması işletmeci tarafından yaptırılır ve raporun kopyası Ulaştırma Bakanlığına gönderilir.

c. Hava aracı olayları işletmeci veya yetkilileri tarafından Ulaştırma Bakanlığına mesajla bildirilir.

Kazanın Meydana Geldiği Devletin Sorumluluğu

Kazanın meydana geldiği ülkenin Sivil Havacılık Otoritesi, en seri haberleşme vasıtasıyla, Kaza yapan aracın işletmecisine, tescili olduğu memleketin Sivil Havacılığına ve imalatçı firmaya, ICAO, Ek - 13’ün 4 üncü kısmında belirtildiği gibi kazayı bildirir.

Bu bildirimde, ICAO lisan - larından tercihen İngilizce lisanıyla Sivil Havacılık Haberleşme Sisteminden (AFTN) yararlanılır.

İmalatçı, Tescil ve İşletmeci Devletin Sorumluluğu

Tescil ve işletmeci devlet, kaza bildirimini alır almaz, kaza geçiren hava - aracına ve uçuş ekibine ait bilgileri kazanın meydana geldiği devlete gönderir. Akredite temsilci gönderip göndermiyeceğini ve gönderecekse tarihini bildirir.

BEŞİNCİ KISIM

Kaza ve Olayların Soruşturma ve İncelenmesi

BİRİNCİ BÖLÜM

Soruşturma ve İnceleme Yetkileri

Yabancı Ülke Sivil Hava - Araçlarının Türkiye’deki Kazaları

Türk hava sahasında meydana gelen kaza ve olayların soruşturulmasının başlatılması ve yürütülmesi Ulaştırma Bakanlığı tarafından görevlendirilen Soruşturma Kurulunca yapılır. Yabancı ülke hava - araçlarının Türk hava sahasındaki kazalarının soruşturulmasında ICAO Ek - 13 beşinci kısmında belirtilen esaslar uygulanır. Bu esasların özeti aşağıda açıklanmıştır.

a. Bakanlık, gerekli gördüğü hallerde taraf devletlerden, konu ile ilgili bilgi isteyebilir veya Akredite Temsilci davet edebilir, Bu temsilci görgü tanıklarını dinleyebilir ve diğer delilleri tetkik edebilir.

b. Taraf devlet gerekli görürse, kaza ile ilgili olarak bir gözlemci, temsilci gönderebilir. Ancak bu temsilci kaza soruşturma kurulunun çalışmalarına katılamaz, soru soramaz ve delil incelenmesinde taraf olamaz.

c. Kaza bir yasak bölgede meydana gelmiş ise yabancı devlet temsilcisi kabul edilmez.

d. Bakanlık, kaza sonuç raporunun bir nüshasını kaza geçiren hava - aracının tescilli olduğu ve temsilci gönderen devlete gönderir.

e. Hava - aracı enkazının kaldırılması, aracın tescilli bulunduğu devletle yapılacak koordine sonucuna göre yapılır.

Türk Hava Aracının Yabancı Ülkelerdeki Kazaları

Yabancı ülke sahasında Türk hava aracının kaza geçirmesi halinde Bakanlık; kazanın meydana gelen devletin isteği veya kendi isteği ile soruşturma kurulunun çalışmalarına katılmak üzere Akredite Temsilci gönderir. Lüzum görürse ayrıca gözlemci temsilci de gönderebilir.

Türk Hava - Aracının Uluslararası Hava Sahasındaki Kazaları

Kazanın uluslararası hava sahasında olduğu kat’i olarak tesbit edildiğinde, soruşturma Bakanlıkça başlatılır ve yürütülür. Ancak, lüzumu halinde soruşturmanın tamamı veya bir kısmı anlaşma ile diğer bir devlete devredilebilir.

Kaza ile İlgili Bilgilerin Açıklanması

Kazalar hakkında erken ve hatalı sonuçlara varılmasını önlemek amacı ile, aynı zamanda emniyeti ve gizliliğe uyulma bakımından aşağıdaki bilgileri açıklamaya, Ulaştırma Bakanı veya görevli kılacağı bir makam yetkilidir.

a. Kaza sebepleri, sonuç ve karar,

b. Kazadaki sorumluluklar,

c. Gizlilik derecesi olan hertürlü bilgiler,

d. Kazanın incelenmesi için çekilen fotoğraflar ile krokiler,

e. Uçuş kayıt ve ses kayıt teyplerindeki bilgiler.

Kaza ile İlgili Yazışmalar

Mevcut kanun ve anlaşma hükümlerine göre, devlet dairelerinden, adli makamlardan, yabancı ülkelerden, yerli ve yabancı firmalar ile kuruluşlardan hava - araç kazalarına ait bilgi istenmesi halinde; istekler bir yazı ile normal kanaldan Bakanlığa bildirilir. Bakanlık, yürürlükteki yasa ve yönetmelik esasları dahilinde gerekli cevapları yazılı olarak verir.

Uçuşa Elverişlilik Durumu

Büyük kaza geçiren hava - aracının uçuşa elverişlilik sertifikası iptal edilir. Uçuşa elverişlilik sertifikasının tekrar geçerli olabilmesi için; Uçuşa Elverişlilik Yönetmeliğinde belirtilen yetkili müesseselerin birinden alınacak, uçuşa elverişlilik teknik kontrol raporunun, Ulaştırma Bakanlığına gönderilip onaylanması gerekir.

Küçük hava - aracı kazaları halinde, işletmeci hava - aracının gerekli kontrol ve bakımını aracının bakım kitaplarına uygun olarak yaptırır ve yapılan işlemler hakkında sonuç raporunu Sivil Havacılık Ünitelerine gönderir. Hava - aracı tekrar uçuşa başlamadan önce Sivil Havacılık Ünitelerine bilgi verilir.

Savcılığa Bildirme

Hava - aracı kazalarında şahısların ölüm veya yaralanmaları halinde durum, mutlaka Cumhuriyet Savcılığına bildirilir.

İdari Önlemler

Soruşturma Kurulu Raporuna göre;

a. Kazada, lisans sahibi bir şahıs kusurlu görülür ise, Bakanlık bu şahsın lisansını belli bir süre veya tamamen iptal edebilir veya işletmeci tarafından gerekli önlemlerin alınması için direktif verebilir.

b. İşletmeci şirket veya kurum kusurlu ise, Bakanlık işletmecinin işletme ve uçuş izinlerini geçici veya devamlı olarak iptal edebilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Kaza Yerinde Yapılacak İşler

Delillerin Korunması

Bir kaza meydana geldiğinde kaza yerine ilk varan kimseler genellikle, güvenlik görevlileri, o yerdeki sakinler veya kaza hava alanı civarında olmuş ise hava alanı personelidir.

Bu kimseler kaza soruşturma kurulu gelinceye kadar; kaza ile ilgili adli ve teknik soruşturmaya esas olacak enkaz, ceset, ceset parçaları ve şahsi eşya gibi delillerin yerinde korunmasına azami özeni göstermelidirler.

Kaza Kurtarma İşlemleri

Kaza mahalline ilk gelen kişi ve görevliler;

a. Sağ kalanların kurtarılması ve eşyaların korunmasına,

b. Kurtarılan kimselerin; yerlerinin, koltuk numaralarının ve kurtarma İşlemleri yapılırken enkaz üzerinde yapılan değişikliklerin işaretlenmesi ve bu yerlerin yazılı olarak tespit edilmesine,

c. Kurtarma araçları ve personelinin hareketleri sırasında delillerin yok edilmemesine,

azami itinayı göstermekle sorumludurlar.

Mahalli Güvenlik Görevlilerinin Faaliyetleri

Soruşturma kurulu kaza yerine gelinceye kadar mahalli güvenlik görevlilerinin yapacağı işler şunlardır;

a. Tıbbı müdahale için yardım çağırmak, enkazın yanmasına veya daha fazla hasara uğramasına mani olmak,

b. Kaza ile ilgili bilgileri Bakanlığa bildirmek,

c. Kazaya uğrayan hava - aracında patlayıcı veya radyoaktif maddelerin bulunması ihtimaline karşı tedbirli olmak,

d. Kaza ile ilgili delillerin kaybolmaması veya yerinden oynatılmaması için güvenlik önlemlerini almak,

e. Enkaz üzerindeki geçici delillerin kaybolmaması için mümkünse fotoğrafını çekmek,

f. Kaza tahkikatına yardımcı olacak bütün görgü tanıklarının isim ve adreslerini tesbit etmek.

Enkazın Korunması

Enkazın korunması için, mahalli mülki amirler; polis, jandarma ve gerektiğinde askeri güçlerden yararlanarak aşağıdaki hususları sağlar.

a. Mal ve mülkün emniyetini,

b. Enkazın olduğu gibi korunmasını,

c. Soruşturma kurulu başkanının izin verdiği kişiler dışında hiç kimsenin kaza yerine sokulmamasını,

d. Hava - aracının kaza anında meydana getirdiği iz ve görüntülerin korunmasını,

e. Görevlilere yaka kartı verilmesini,

f. Kaza yerinin ip ve telle çevirilmesini,

g. Enkazın yaygın olması halinde, güvenilir mahalli şahıslarla güvenlik görevlilerinin takviye edilmesini.

Enkazın Genel Tetkiki

Soruşturma kurulu, kaza yerine gelir gelmez öncelikle aşağıda açıklanan işlemleri yapar.

a. Kaza mahallinde bulunan personelden kaza ile ilgili genel bir bilgi alır,

b. Kaza geçiren hava aracının ilk vuruş noktasını tesbit eder,

c. Aracın vuruş noktasından itibaren civarda bıraktığı izleri tesbit eder,

d. Muhtemel uçuş yolu, vuruş açısı, vuruş hızı, hava - aracının uçuş kontrolunda olup olmadığı ve arızanın havada meydana gelip gelmediğini öğrenmek ve tesbit etmek maksadıyla; hava aracı parçalarının, eşyaların, ölü ve sağ kalan kişilerin yerlerini tam olarak belirler,

e. Daha önce alınmış olan tedbirlerin yeterliliğini gözden geçirir ve gerekiyorsa ilave tedbirler alınmasını sağlar. Enkazın korunması; soruşturma kurulunun sonuca varmasına ve-

ya soruşturması devam eden hava aracı kazalarında, hem soruşturma kurulu başkam hem de savcı tarafından soruşturmanın sonuçlandığı bildirilinceye kadar devam eder,

f. Soruşturma Kurulu, kaza yerine geldiğinde yangın devam ediyorsa, söndürme işi yapılırken yangının daha fazla artmamasına veya başka kişi; tesis, mal ve vasıtalara zarar verdirilmemesine dikkat eder,

g. İşletmeciden aldığı bilgiler, manifestolar ve yerinde yaptığı inceleme sonucu enkaz içinde patlayıcı veya radyoaktif maddeler varsa bunların kurtarılması veya imhasını uzmanlara yaptırır.

Enkazın İncelenmesi

Enkazın incelenmesinde aşağıda belirlenen işlemler uygulanır;

a. Kazının Yeri;

Kazanın yeri, mahalli haritalardan da yararlanılarak bir kroki üzerinde gösterilmelidir. Eğer kaza havaalanında olmuş ise, hava alanının krokisi çizilmeli, ayrıca kazanın pist üzerinde, kalkışta veya inişte olduğu tesbit edilmelidir.

b. Fotoğraf Çekilmesi;

Soruşturma Kurulu Başkanı; mümkün olan ve kısa zamanda görüntüler kaybolmadan hava aracının yere vuruş noktasından başlamak üzeren parçaların, ölülerin ve hatta mümkünse hayatta kalanların fotoğraflarının dört bir taraftan çekilmesini sağlamalıdır. Gerektiğinde havadan fotoğraf çekilmesini de sağlıyarak özellikle aşağıdaki hususların fotoğrafla tesbitini temin etmelidir;

(1) Aletler,

(2) Kumanda aletlerinin pozisyonları,

(3) Radyo ve telsiz cihazlarının durumları,

(4) Otomatik pilot durumu,

(5) Yakıt selektörlerinin durumu,

(6) Diğer şalterlerin durumu,

(7) Eleronlar, flaplar ve aletlerin durumu,

(8) Fletner ayar durumu,

(9) Şüpheli görülen, kırık, çatlak ve bükülme durumları,

(10) Pervane pal açısı ve hat ve durumu,

(11) Motor parçalarının ve saatlerinin durumları,

(12) Yangın yerleri,

(13) Yerdeki vuruş izleri,

(14) Koltuk ve emniyet kemerlerinin durumu.

c. Enkazın dağılım durumu

Genel tetkik ve fotoğrafların çekilmesinden sonra soruşturma kurulunca, ana parça esas alınmak üzere bütün parçalar, cesetler ve diğer bulgular ölçekli bir kroki üzerine işaretlenir.

d. İzlerin ve parçaların tetkiki

Soruşturma Kurulu; yerdeki, ağaçlardaki, binalardaki izleri, hava aracının yere gömülmesi veya bir yönde uzun süre sürüklenmesini, hava aracı parçalarının, cesetlerin ve eşyaların dağılımını inceleyip değerlendirerek hava aracının vuruş yönünü vuruş açısını ve uçuş hızını tesbit eder. Ayrıca bu bulgulardan yararlanarak hava aracının motorunun çalışıp çalışmadığını, hava aracının kontrollü veya kontrolsuz olduğunu, parçalanmanın yerde veya havadan olduğunu tespit eder. Şayet kaza hava alanına inerken meydana gelmişse pistteki izlerin rengi, şekli ve boyları dikkatle incelenerek arızanın nedenlerini tespit eder.

e. Bulguların Değerlendirilmesi

Kaza tahkik heyetince, kaza mahallinde yapılan incelemelerde elde edilen bulgular değerlendirilmek suretiyle kazanın kesin oluş sebebi tesbit edilir. Bu amaçla, heyetçe lüzum görülmesi hallerinde, kaza mahallinden elde edilen numuneler, ilgili laboratuvarda veya ihtisas elemanlarına incelettirilir.

Su İçindeki Enkaza Yapılacak İşlemler

Deniz, göl veya derin sulara gömülmüş olan bir hava aracının yeri, görgü tanıkları ile veya elektronik cihazlarla tesbit edilerek şamandra veya uygun işaretlerle belirlenir.

Silahlı Kuvvetler veya diğer kurumların da yardımları sağlanarak enkaz çıkarılma işlemleri yapılır. Eğer kazanın nedeni kat’i olarak bilinmiyorsa enkazın çıkarılması için azami gayret gösterilmelidir. Enkaz çıkarma işlemlerinde lastiklerin veya içinde hava diğer malzemelerin patlama ihtimali gözönüne alınarak emniyete önem verilmelidir. Şayet enkazın çıkarılması mümkün olmazsa bir tutanakla enkazın çıkarılmadığı belirtilmelidir.

Her türlü enkaz kurtarma ve tetkik işlemleri için yapılacak harcama ve gerekli kolaylıklar işletmeci tarafından karşılanacaktır.

Hava Aracı Enkazının Kaldırılması

Hava - aracı enkazının kaldırılmasında aşağıda belirlenen esaslar uygulanır.

a. Pist ve benzeri yerlerde bulunan enkazın meydan trafiğini veya can emniyetini tehlikeye düşürmesi gibi durumlar hariç, inceleme sona erinceye kadar enkaz kaldırılmaz ve tahrip edilmez.

b. Soruşturma sonuçlandıktan sonra soruşturma kurulu başkanı, enkazın kaldırılmama veya yerinde terkine bir tutanakla karar verir.

c. Hava - aracının meskûn bir yere düşmesi halinde kamu hizmetleri ve can emniyeti, ayrıca meydan içinde olan kazalarda trafiği ve uçuş emniyetini aksatan durumlarda enkaz hemen kaldırılır. Enkaz parçalarının durumu, yerleri ve istikametleri fotoğraf ve krokilerle tesbit edilir.

d. Hava aracı enkazı ilgili kuruluş veya mal sahibi tarafından kaldırılır.

e. Bilhassa hava alanlarında meydana gelebilecek diğer kazalarla karışmaması için, enkaz kaldırıldıktan sonra iyice gözden geçirilip izler ve emareler tamamen ortadan kaldırılır.

Enkazın Kaza Yerinde Terkedilmesi

Enkazın kaza yerinden kaldırılması mümkün değilse, soruşturma kurulu kurtarılabilecek enkaz parçalarını tesbit edip ayırttıktan sonra diğer enkazın kaza yerinde terkedilmesine bir tutanakla aşağıdaki hususları yerine getirerek karar verir;

a. Enkaz en ufak parçalara ayrılır ve toprağa gömülür,

b. Arazi durumu, parçaları gömmeye müsait değil veya enkaz küçük parçalara ayrılamıyorsa, enkaz kümelenir ve üzerine gözle görülebilen SARI boya ile (X) işareti konur,

c. Enkaza ulaşılamaması halinde enkazın, mümkün olan en alçak yükseklikten yahut yakın bir yerden fotoğrafı çekilerek, mevkii koordinatları ile beraber bir krokide durumu tespit edilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Hasar Derecelerinin Kıymetlendirilmesi

Hasar Dereceleri

Hava - aracı kazaları meydana gelen hasar durumuna göre Tam Hasar, Ağır Hasar, Hafif Hasar ve Sınıfsız Hasar olmak üzere dört hasar derecesinde sınıflandırılır.

Tam Hasar

Parça kurtarmak yönünden hiç bir değeri kalmayan veya kurtarılan parçaların dışında hava aracından hiçbir fayda sağlanamıyacak derecedeki hasardır. Kaza yerinden kaldırılıp nakledilmesi mümkün olmayan hava aracı hasarları bu sınıfa girer.

Ağır Hasar

Hasarlı parçaların sökülmesi, tamiri ve tekrar yerine takılması için aşağıda gösterilen büyük parçaların ekonomik tamir standartlarının dışında hasarlanması veya tahrip olması sebebiyle yenisiyle değiştirilmesinin gerekli olduğu hasarlardır. Bunlar;

a. Kanat uçları, flaplar, eleronlar, kanat ek kaldırma parçaları ve aerodinamik frenleme kısımları hariç, kanat,

b. Kapılar, kaportalar, kanopi ve bakım giriş kapıları hariç, gövde veya gövdenin anakısımları,

c. Kuyruk kirişleri veya kuyruk kısmı,

d. Amartisör veya piston amblesi, tekerlekler, frenler ve lastikler hariç, iniş takımları,

e. Hareketli kısımlar hariç dikey ve yatay stablize,

f. Helikopter anarotor başlığı.

Hafif Hasar

Kazaya uğrayan hava aracının hasarlı parçalarının sökülmesi, tamiri ve tekrar yerine takılması veya değiştirilmesi ile uçuşa elverişli duruma getirilebildiği hasarlardır.

Sınıfsız Hasar

Olaya maruz kalan hava aracının uçuşa elverişliliğini etkilemeyen küçük parça değişimi veya onanınım gerektiren hasarlardır.

Hava Aracı Olayları

Hava - aracı kazası sayılmayan fakat, hava - aracının faaliyet ve durumunu etkileyen aşağıdaki hadiseler, hava - aracı olayı olarak tanımlanır;

a. Hava - aracına kuş çarpması (kaza ile neticelenmiyen),

b. Başka hasar olmadığı takdirde FOD nedeni ile motor değiştirilmesi,

c. Uçuş esnasında malzeme faktörü veya hatalı kullanma nedenleriyle kapı, kapak, motor ve gövde kaportaları, harici yakıt depoları gibi haricen takılan teçhizat ve malzemenin kaybı,

d. Tehlikeli (Emergency) durumlarda veya durmuş motorla inişler,

e. Uçuşta motor durması veya durdurulması,

f. Uçuşta kumanda, Auto-pilot ve fletner sisteminde meydana gelen arızalar nedeniyle normal durum kontrolünü muhafaza etmede zorluk çekilmesi,

g. Uçuş esnasında tıbbi sebeplerle ciddi ve emniyetsiz durumlar yaratan fizyolojik durumlar.

Hava - Aracı Yer Kazaları

Hava - aracı yer kazaları veya olayları; meydana gelen hava aracı-yer kazası veya olayının, uçuş harekatının dışında olan, yani uçuştan dolayı olmayan kaza ve olaylardır. Aşağıda açıklanan kaza veya olaylar hava aracı-yer kazası veya olayı olarak kabul edilir;

a. Uçuş harekatı dışında hava aracına binerken meydana gelen yaralanma ve ölümler (tabii ölüm hali hariç),

b. Fırtına, su baskım, yerde yıldırım isabeti gibi tabii afetler nedeniyle meydana gelen hava araç kazaları yahut olayları,

c. Hava aracından paraşütle sportif atlamalar esnasında oluşan kazalar yahut olaylar,

d. Hava aracı içinde veya dışında bulunan personelin uçuş harekatı dışında yaralanması, ölmesi veya hava - aracına hasar verdirmesi,

e. Bakım, onarım arıza giderilmesi, hava - aracının, yerde tecrübe edilmesi, yer araçları veya insan kuvveti ile çekilmesi esnasında meydana gelen kazalar yahut olaylar,

f. Yer araçlarının, hava araçlarına, çarpmasından meydana gelen kaza ve olaylar,

g. Bakım hangarı yangını veya çevrede, parça tesiriyle, duran hava aracının hasara uğraması ile meydana gelen kazalar yahut olaylar.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Kaza Sebep Faktörleri

Kaza Sebep Faktörlerinin Sınıflandırılması

Hava - aracı kazalarının sebep faktörleri, pilotaj, malzeme, idari ve diğer faktörler olmak üzere dört (4) sınıf olarak belirlenir.

Pilotaj Faktörü

Pilotaj faktörü aşağıda açıklanan ikinci derece olayları kapsar;

a. Muhakeme Faktörü; Mevcut durum ve şartlara uygun olmayan ve pilot tarafından verilen yanlış karar sonucu meydana gelen Hava - aracı kazalarıdır,

b. Kullanma Tekniği Faktörü: Hava - aracının kumanda ve sistemlerinin kullanılmasında yeteneksizlik ve çeşitli göstergelerin yanlış kıymetlendirilmesi gibi kullanma tekniği noktasından ileri gelen kazalardır,

c. Dikkatsizlik Faktörü: Dikkatsizlik nedeniyle meydana gelen hava-aracı kazalarıdır,

d. Bilgisizlik Faktörü: Hava - aracı ile ilgili teknik bilgi eksikliği ile Hava - aracına ait karakteristiklerdeki bilgi veya uçuş görevinin yapılışına ait bilgilerdeki eksikliklerden ileri gelen Hava aracı kazalarıdır,

e. Disiplinsizlik Faktörü: Kanun, Yönetmelik, Yönerge ve emir esaslarını tam olarak uygulamama ve aykırı davranışlar sonucu meydana gelen hava aracı kazalarıdır,

f. Sağlık Faktörü: Vücut yapısı, ruhi bozukluklar ve diseryantasyon durumu gibi tıbbi yönleri ihtiva eden sebepler sonucu meydana gelen hava aracı kazalarıdır.

Malzeme Faktörü

Malzemenin yorulması, bozulması, kendi kendine kırılması yapım yetersizliği ile hava - aracının bölümleri, aksesuvarları, teçhizatları ve diğer parçalarında hiçbir kimsenin kusuru bulunmayan teknik sebepler sonucu meydana gelen kazalardır.

Bakım Faktörü

Hava - aracının teknik el kitaplarına göre yapılmayan hatalı bakım, onarım, test, arıza giderme, revizyon, normal bakım, kontrol ve tadilat işlemleri sonunda meydana gelen kazalardır.

İdari Faktör

İdari faktör aşağıda açıklanan tali sınıfları kapsar;

a. Sevk ve idari faktör: Mevcut durum ve şartlar ile görevin özelliklerine uygun olarak personel ve malzemenin kullanılamaması, gerekli önlemlerin alınamaması, yerde ve uçuşta kontrol görevinin tam olarak yapılamaması sonucunda meydana gelen kazalardır,

b. İdari disiplinsizlik faktörü: Sevk ve idare kademesine mevcut esasların uygulanamaması veya eksik uygulanması sonucunda meydana gelen kazalardır.