Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmetleri Hakkında Yönetmelik (mülga)

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç

Bu Yönetmeliğin amacı, yoksulluk içinde olup da temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve hayatlarını en düşük seviyede dahi sürdürmekte güçlük çeken kişilere ve ailelere kaynakların yeterliliği ölçüsünde aynî ve nakdî yardım yapılmasına dair esas ve usulleri düzenlemektir.

Kapsam

Bu Yönetmelik, yardıma muhtaç kişilere ve ailelere Sosyal hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünce yapılacak aynî ve nakdî yardımları kapsar.

Dayanak

Bu Yönetmelik, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun 9 uncu maddesinin (d) fıkrası ile 26 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

Bu Yönetmelikte geçen;

Kurum: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünü,

İl Müdürlüğü: İl sosyal hizmetler müdürlüğünü,

İlçe Müdürlüğü: İlçe sosyal hizmetler müdürlüğünü,

Müdür: İl veya ilçe sosyal hizmetler müdürünü,

Muhtaçlık: Kendisini, eşini ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarını, anne ve babasını, bulundukları mahallin hayat şartlarına göre asgari seviyede geçindirmeye yetecek geliri, malı veya kazancı bulunmama halini,

Korunmaya Muhtaç Çocuk: Beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup; ana veya babasız, ana ve babasız; ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan; ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen; ana veya babası tarafından ihmal edilip, fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuğu,

Muhtaç Sakat: Bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinde belirli oranda fonksiyon kaybına neden olan organ yokluğu veya bozukluğu sonucu normal hayatın gereklerine uyamama durumunda olup yardıma muhtaç kişiyi,

Muhtaç Yaşlı: Sosyal veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup yardıma muhtaç yaşlı statüsündeki kişiyi,

Ayni Yardım: Yiyecek, giyecek, yakacak, kırtasiye, tıbbi araç-gereç ile rehabilitasyon amaçlı protez araç-gereçleri gibi sosyal inceleme raporuyla müracaatçının ihtiyacına göre verilecek mal ve malzeme yardımını,

Nakdi Yardım: Müracaatçının sosyal inceleme raporu sonucunda belirlenen ihtiyacına göre verilecek para yardımını,

Sosyal Yardım Tutarı: En yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarı,

Geçici Yardım: Sosyal ve ekonomik bir sorunun çözümünde yardımcı olabilmek amacıyla yılda bir, zaruri hallerde en çok iki defaya mahsus olmak üzere yapılacak yardımları,

Süreli Yardım: Muhtaç kişilere karşılaştıkları hayat güçlüklerini gidermek amacıyla Kurumun bütçe imkanları ölçüsünde yapılacak yardımları,

Sosyal Hizmet Kuruluşları: 2828 sayılı Kanunun amacına ve belirtilen esaslarına uygun faaliyette bulunan; çocuk yuvaları, yetiştirme yurtları, kreş ve gündüz bakımevleri, huzurevleri, bakım ve rehabilitasyon merkezleri, çocuk ve gençlik merkezleri, kadın veya erkek konuk evleri, toplum veya aile danışma merkezleri, aile danışma ve rehabilitasyon merkezleri ve çok amaçlı sosyal hizmet kuruluşlarını,

ifade eder.

Genel Esaslar

Aynî ve nakdî yardım uygulamalarına ait genel esaslar şunlardır:

a) Aynî ve nakdî yardım faaliyetlerinde bulunan kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında koordinasyon ve işbirliği tesis edilerek güç birliği sağlanır ve mevcut kaynaklara en verimli şekilde işlerlik kazandırılır.

b) Aynî ve nakdî yardım programlarının uygulanmasında korunmaya muhtaç çocuğa ve ailesine, muhtaç sakata ve muhtaç yaşlıya öncelik tanınır. Yardım talebinin kurum imkânları ile karşılanamayacak derecede fazla olması halinde öncelikler; muhtaç olma derecesi, aciliyet durumu ve müracaat veya tespit sırası esas alınarak belirlenir.

c) Aynî ve nakdî yardım uygulamalarında, muhtaç durumda bulunan kişilerin en kısa sürede kendi imkânları ile geçinebilecekleri bir hale gelebilecekleri hizmeti sağlama anlayışı içinde bulunulması esastır.

d) Aynî ve nakdî nitelikteki sosyal yardımların sosyal güvenlik sisteminin boşluklarını dolduracak şekilde planlanıp geliştirilmesi hususuna özen gösterilir.

e) Aynı ve nakdî yardımların yapılmasında ve muhtaçlık tesbitinde Kurumun takdir yetkisi esastır. Yardımlardan daha önce faydalanmış olmak bir hak doğurmaz.

İKİNCİ BÖLÜM

Yardımdan Yararlanacak Olanlar

Genel Müdürlüğün sosyal yardım hizmetlerinde, korunmaya muhtaç çocukların, ailelerinin yanında yaşamlarını sürdürmeleri temel hedef olup; bu hizmetlerden öncelikle bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde sayılan korunmaya muhtaç çocuklar yararlandırılır. Bu fıkranın diğer bentlerinde sayılanlardan, bütçe ödeneklerinin yeterliliği ölçüsünde yıl içinde hangilerine öncelik verileceğine, Genel Müdürlükçe karar verilir ve illere duyurulur. Genel Müdürlüğün sosyal yardım hizmetlerinden yararlanabilecek kişiler şunlardır:

a) Ekonomik yoksunluk nedeniyle haklarında korunma/tedbir kararı aldırılarak, sosyal hizmet kuruluşlarının himayesine bırakılan, desteklendikleri takdirde ailesi veya yakınları tarafından yanlarına alınabilecek özellikleri taşıyan çocuklar,

b) Ekonomik yoksunluk nedeniyle haklarında korunma/tedbir kararı alınarak Kuruma ait bir sosyal hizmet kuruluşuna yerleştirilmesi talep edilen ve kendilerine sosyal ve ekonomik destek sağlanamaması durumunda Kuruma ait sosyal hizmet kuruluşuna yerleştirilmesi zorunlu görülen, ancak korunma/tedbir kararı alınmaksızın sosyal ve ekonomik destekle ailesi veya yakınları tarafından bakılabilecek çocuklar,

c) Koruma/tedbir kararlı iken yaş sınırlarını tamamlamaları nedeniyle yetiştirme yurtlarından ayrılan, bir iş ve meslek sahibi olamayan gençler,

d) Sosyal ve/veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup; korunmaya, bakıma ve yardıma ihtiyacı olan, sosyal çevrelerinden uzaklaşmadan evlerinde yaşamlarını sürdürmek isteyen ve 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanundan yararlanamayan 60 yaşını doldurmuş ve 65 yaşını doldurmamış yaşlılar,

e) Korunma kararı olmamakla birlikte maddi sorunlarla karşılaşarak eğitimini devam ettiremeyecek duruma düşen ilköğretim ve orta öğretimdeki öğrenciler,

f) Tabii afetler nedeniyle muhtaç duruma düşen aileler veya yakınlarını kaybederek kimsesiz ve korunmasız kalmış kişiler,

g) Olağanüstü bir felaket, hastalık veya kaza geçirerek belirli bir süre kendisinin ve geçindirmekle yükümlü bulunduğu aile fertlerinin temel ihtiyaçlarını karşılayamayacak durumda olanlar, hayati tehlike arz eden ve ameliyat gerektiren durumlarla karşılaşan kişiler.’’

Yardıma Muhtaç Kişilerin Tespiti ve İşbirliği

Mahalli mülki amirler, sağlık kuruluşları ve köy muhtarları ile genel kolluk kuvvetleri ve belediye zabıta memurları ile diğer kamu kurumları yardıma muhtaç aile ve kişileri Kuruma ve İl Müdürlüklerine bildirmek ve sosyal incelemelerinin yapılması için işbirliğinde bulunmakla yükümlüdürler.

Basında Yer Alan Haberler

Aynı ve Nakdî yardıma muhtaç kişilerle ilgili olarak basında yer alan haberler ihbar kabul edilir ve kurumca gerekli işlemler yapılır.

Müracaat ve İlk Görüşme

Yardım talebiyle müracaat eden veya yardıma ihtiyacı olduğu duyulan veya tespit edilen kişiler Sosyal Çalışmacılar tarafından bir ön görüşmeye tabi tutulur.

Bu görüşme neticesinde, yardım talebinde bulunan kişilerin durumlarının aynî veya nakdî yardım yapılmasına ihtiyaç bulunduğu kanaatine varıldığı taktirde ilgili için dosya açılır ve gerekli incelemelere başlanır.

Sosyal İnceleme

Aynî ve nakdî yardım hizmetlerinin yürütülmesinde görevli Sosyal Çalışmacılar veya ihtiyaçlar doğrultusunda görevlendirilecek Sosyal Hizmet Kuruluşları bünyesindeki Sosyal Çalışmacılar tarafından, kişilerin aile ve çevre şartları ile sosyal ve ekonomik durumlarını kapsayan bir İnceleme yapılır ve sosyal inceleme raporu düzenlenir.

Sosyal İnceleme Raporları

Sosyal çalışmacılar tarafından düzenlenecek sosyal inceleme raporlarında; muhtaç durumdaki kişilerin geçmişteki yardım talepleri, evvelce yapılan yardımlar, durumlarındaki değişmeler, halihazırdaki özellikleri, kişisel ve ailevi bilgiler yanında, sosyal ve ekonomik şartlar, mahalli imkanlar, ikamet edilen yer ve konut durumu ile varılan kanaat ve ihtiyaç içindeki kişilerin ne tür bir yardımdan veya hizmetten faydalandırılmasının uygun olacağı, yardımın miktarı, süresi ve şekli ile ilgili hususlar da açıkça belirtilir.

Sosyal inceleme raporu kişisel nitelikteki gizli belge olup, gizlilik prensibine dikkat edilerek düzenlenir ve korunur. Ayrıca ödemede esas belge olarak ibraz edilemez ve edilmesi istenemez.

Sosyal Yardımlardan Faydalanma

Kurumca yapılacak ayni ve nakdi yardımlar karşılıksızdır. Ayni ve nakdi nitelikteki sosyal yardımlardan bu Yönetmelik esaslarına göre korunma kararına bakılmaksızın öncelikle muhtaç çocuklar ile muhtaçlığı tespit edilen kişiler ve aileler faydalanır. Ayni ve nakdi yardım hizmetinden faydalanmak için korunma kararı olması şartı aranmaz. Sosyal yardımların yapılmasında kişilerin diğer kaynaklardan elde ettikleri yardımlar dikkate alınır. Birden fazla kaynaktan süreli sosyal yardım ödemesinden yararlanılamaz.

Çocuklar için aile veya yakınlarına verilen yardımların verildikleri amaçlar doğrultusunda çocuklar yararına kullanılıp kullanılmadıklarının takibi ilgililerce yapılır.

Yardım Yapmaya Yetkili Makamlar

Bu Yönetmelikte belirtilen esas ve kriterlere göre aynî ve nakdi yardımları yapmaya vali, kaymakam, il ve ilçe sosyal hizmetler müdürü yetkilidir.

Genel Müdürün Yapacağı Yardımlar

Bir yıldan uzun süreli nakdi yardımlar ile sosyal yardım miktarının oniki katını aşan geçici nakdi veya alış bedeli aynı miktarda olan geçici ayni yardımları yapmaya Genel Müdürlük yetkilidir.

Vali veya Kaymakamın Yapacağı Yardımlar

İl ve ilçelerde on iki aydan uzun süreli nakdi yardımlar ile sosyal yardım miktarının on iki katını aşan geçici nakdi veya alış bedeli aynı miktarda olan geçici ayni yardımlar, il veya ilçe sosyal hizmetler müdürünün teklifi, valilik veya kaymakamlık onayı ile yapılır.

İl veya İlçe Sosyal Hizmetler Müdürünün Yapacağı Yardımlar

İl ve ilçelerde bu Yönetmelikte belirtilen esas ve kriterlere göre;

a) 12 aya kadar süreli ve geçici sosyal yardımlar, il veya ilçe sosyal hizmetler müdürünün,

b) 12 aydan uzun süreli yardımlar vali veya kaymakamın

onayı ile yapılır.

12 aydan uzun süreli yardımların il veya ilçe sosyal hizmetler müdürünün onayı ile yapılması hususunda Vali ve Kaymakamca yetki devrinde bulunulabilir.

Süreli Nakdi Yardımlar

Süreli sosyal yardıma ihtiyacı olduğu belirlenen kişilerden korunma/tedbir kararlı ya da korunmaya muhtaç statüsünde olupta 6 ncı maddede sayılanlardan;

Okul öncesi çocuklar için; iaşe ibate ve giyecek desteği olarak sosyal yardım tutarının % 50’si,

İlköğretime devam edecek çocuklar için; iaşe ibate, eğitim, giyecek, harçlık, servis desteği olarak sosyal yardım tutarının % 75’i,

Orta öğretim ve sanat öğretimine devam edecek çocuklar için; iaşe ibate, eğitim, giyecek, harçlık, servis desteği olarak sosyal yardım tutarının %80’i,

Korunma kararlı yüksek öğretime devam edenler için; iaşe ibate, eğitim, giyecek, harçlık, servis desteği olarak sosyal yardım tutarının % 90’ı,

Yetişkinler için; iaşe ibate desteği olarak sosyal yardım tutarının % 40’ı

ödenir.

Korunma kararlı olup; yüksek öğretime devam edecek öğrencilerin kayıt ve harç giderleri belirlenen tarifeler üzerinden ödenir.

6 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kişiler dışında aynı aileden ikiden fazla kişiye yardım yapılmaz.

Hak sahiplerine verilen yardımlar, kesintisiz ve peşin olarak ödenir.

Yardıma Hak Kazanma

Süreli nakdi yardıma, yetkili makamın onayı tarihinden itibaren hak kazanılır. Peşin ödenen yardımlar durum değişikliği veya ölüm halinde geri alınmaz.

Süreli Nakdi Yardımların Kesilmesi

Süreli yardım edilen kişinin durumu, periyodik olarak takip edilir ve kişinin maddi durumu ile ilgili ayrıntılı bilgi ve belge toplanması yoluna gidilir. Kişinin yardım almadan hayatını sürdürebileceği maddi şartlara sahip olduğunun tespit edilmesi halinde yardım, bu durumun ortadan kalktığı tarihi izleyen aybaşından itibaren kesilir.

Satmalına ve Kabul İşlemleri

Ayni yardımlarda kullanılacak mal ve malzeme, il ve ilçe müdürlüklerince piyasadan satın alınır. Satın alma, depolama ve ayniyat işlemleri genel hükümlere göre yürütülür.

Ayni yardımlarda kullanılmak üzere bağışlanmış mal ve malzeme de bu Yönetmelikle tespit edilmiş esaslar ve kriterler dahilinde dağıtılır.

Aşevleri

Özellik arzeden illerde Genel Müdürlük onayı ile aşevleri açılabilir. Aşevlerinde, 11 Müdürlüklerince yapılmış sosyal incelemelere dayalı olarak muhtaç kişilere iki kaplık öğle yemeği verilir. Aşevlerine verilecek yemeğin diyet rejimi imkânlar ölçüsünde Genel Müdürlük Huzurevlerindeki uygulamaya paralel şekilde düzenlenir.

Tabii afetlerle karşılaşmış illerde, halka sıcak yemek temin etmek üzere geçici seyyar aşevleri açılması hususunda Genel Müdürlük yetkilidir.

İkamet Edilen İl ve İlçe Dışındaki Yardımlar

Ayni ve nakdi yardım yapılmasında, yardımların amacına ulaşıp ulaşmadığının araştırılabilmesi ve gerekli rehberliğin yapılabilmesi bakımından mahallinde yardım yapılmasına öncelik verilir ve ikamet şartına dikkat edilir. Ancak, ikamet edilen il dışında hastalık, kaza veya herhangi bir olağan dışı durum nedeniyle yardım alma ihtiyacındaki kişilere de durumlarına uygun şartlarda ve imkanlar ölçüsünde yardım yapılabilir. Bu yardımlardan faydalanan kişiler hakkında ikamet ettikleri il ve ilçe müdürlüklerine bilgi verilir.

Bilgi ve Belge Toplanması

Yardım almak üzere tespit edilen kişilerden, sosyal inceleme raporlarına ek olarak aşağıdaki belgeler istenir.

a) T.C. Kimlik Numarası beyanı,

b) Gerektiğinde alınacak sağlık raporu, öğrenci belgesi gibi bilgi ve belgeler.

İl ve ilçe müdürlükleri, muhtaç kişilerle ilgili başka bilgi ve belgeleri elde edebilmek amacıyla başka araştırmalarda da bulunabilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Gelişmelerin Kaydedilmesi

Aynî ve nakdî yardım hizmetlerinin yürütülmesinde uygulamanın devamlı takibi esastır. Yardımda bulunulan kişilerle ilgili bütün bilgiler kişisel nitelikteki gizli dosyalarda saklanır ve her çeşit gelişme kaydedilir.

Rehberlik

Sosyal Çalışmacılar, yardım talebiyle müracaat eden kişileri aynî ve nakdî yardımlar yanında sosyal hizmet mesleğinin bilgi ve becerisine dayalı “kişiyle çalışma” usulü çerçevesinde yönlendirmek ve kendi kendilerine yeterli hale gelmelerini temin edici rehberlik faaliyetlerinde bulunmakla da yükümlüdür.

Merkezi Kayıt, Takip ve Kontrol Sistemi

İl ve ilçe müdürlükleri, yardım yapılan kişilerle ilgili bilgi ve belgeleri düzenli olarak tutmak, muhafaza etmek ve Genel Müdürlükçe istenen bilgi ve belgeleri istenilen zamanda göndermekle yükümlüdür.

Cezai İşlemler

Yalan beyanda bulunarak veya sahte evrak tanzim ederek yardım alan kişiler hakkında genel hükümlere göre işlem yapılır.

Bu Yönetmelik kapsamına giren hizmetler Kurumun bütçe ve diğer kaynaklardan elde edilen gelirleri ölçüsünde yürütülür ve giderleri, acil olanlar hariç yardım yapılacak kişi sayısı, yılı bütçe ödeneklerini aşmayacak ve ilave ödenek gerektirmeyecek şekilde tespit edilmek şartıyla Genel Müdürlükçe gönderilen ödenek ile karşılanır.

Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce başlanmış olan süreli yardımlara, en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %40’ı üzerinden süreleri dolana kadar ödenmeye devam edilir.

Kurumun taşra teşkilâtının bulunmadığı illerde İl Müdürlüğünün görevini Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürlükleri yürütür.

Sosyal İnceleme Raporlarının düzenlenmesinde Sosyal Çalışmacı bulunmadığı takdirde Psikolog ve Çocuk Gelişim ve Eğitimcilerinden de yararlanılabilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Yürürlük ve Yürütme

Yürürlük

Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Bu Yönetmelik hükümlerini Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürü yürütür.