EN
TR
T.C.
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
1. AMAÇ
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında gıda işletmelerinin resmi kontrollerinde uyulması gereken kuralları, şeffaflık uygulaması ve idari yaptırımların uygulanmasında izlenecek yol ve yöntemleri belirlemektir.
2. KAPSAM
Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmeliğin Ek-1 (B) “Kontrol metotları ve teknikleri, sonuçların yorumlanması ve takip eden kararlar” konulu prosedürünü kapsar. İthalat ve ihracat işlemlerini kapsamaz.
3. DAYANAK
a) 13/6/2010 tarihli 27610 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ”
b) 19/2/1959 tarihli 10139 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7201 sayılı “Tebligat Kanunu”
c) 31/3/2005 tarihli 25772 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”
ç) 26/9/2004 tarihli 25611 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5237 sayılı “Türk Ceza Kanunu”
d) 28/7/1953 tarihli ve 8469 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun
e) 17/12/2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik”, “Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel Kuralları Belirleyen Yönetmelik”, “Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik”, “Gıda Hijyeni Yönetmeliği”
f) 27/12/2011 tarihli ve 28155 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Hayvansal Gıdalar için Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği”
g) 5/7/2013 tarihli ve 28698 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “ Hijyen Eğitimi Yönetmeliği”
ğ) 19/2/2020 tarihli ve 31044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği”
h) 16/4/2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Gıda ve Yemlerde Taklit ve Tağşiş Fiili ve İdari Para Cezalarının Hesaplanmasına Dair Yönetmelik”
ı) 31/1/2015 tarihli ve 29253 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Döner Sermaye İşletmeleri Uygulama Yönetmeliği”
i) 6/12/2019 tarihli ve 30970 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Gıda ve Yem İşletmelerinde Çalıştırılması Zorunlu Meslek Mensuplarının Belirlenmesine Dair Tebliğ”
j) 4/1/2012 tarihli ve 28163 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Gıdaların Ait Olduğu Partiyi Tanımlayan İşaretler veya Numaralar Hakkında Tebliğ”
4. TANIMLAR
Kanun ve yönetmeliklerdeki tanımlar geçerlidir.
5. GENEL HÜKÜMLER
a) Gıda güvenilirliğinin temininde asıl sorumluluk gıda işletmecisine aittir. Bakanlığımız 5996 sayılı Kanun kapsamında etkin ve yeterli denetim ve kontrolü yürütmek ve bu şekilde tüketici ürün güvenilirliğini sağlamak ile yükümlüdür.
b) Resmi Gazetenin idare tarafından günlük olarak takip edilmesi, prosedür ve yazışmalarda belirtilen hususlara uyulması, ilgili birimlere ve personele tebliğ edilmesi, mevzuat ve prosedürde açıkça belirtilmiş hususlarda mükerrer görüş istenmemesi ve gereksiz yazışmaların engellenmesi gerekmektedir.
c) Kontrol görevlisinin görevini, 5996 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda yapmasını sağlamak, her türlü etkiden ve çıkar ilişkisinden uzak, tarafsız, objektif ve bağımsız olarak karar almasını sağlamak il/ilçe müdürünün sorumluluğundadır.
ç) Kontrol görevlisi görevlendirilmesi halinde 5996 sayılı Kanun kapsamındaki gıda işi ile ilgili her yere kontrol amacıyla girebilir ve numune alabilir.
d) Kontrol görevlisi yalnızca mevzuata uygunsuzluğun tespiti ve adli mercilere delil olarak sunmak amacıyla fotoğraf ve/veya video çekimi yapabilir. Bu fotoğraf ve video çekimlerinden elde edilen her türlü materyalin güvenliğinin sağlanmasından il/ilçe müdürü sorumludur.
e) Gıda işletmelerinin resmi kontrollerinin, düzenli olarak, risk esasına göre, uygun sıklıkta ve prosedüre uygun olarak gerçekleştirilmesinden il/ilçe müdürü sorumludur.
f) Resmi kontrollerin etkin ve verimli olarak yürütülmesini sağlayacak şekilde, düzenli bakım ve onarımı yapılmış, uygun ve yeterli ekipman ve donanımın temin edilmesi il müdürünün sorumluluğundadır.
g) Gıda işletmelerinde yürütülen resmi kontrollerin etkinliği ile bu kontroller gereği canlı hayvan, tarla ve yemde yürütülen resmi kontroller ile uyumunu ve yeterli koordinasyon ve işbirliğini il/ilçe müdürü sağlar.
h) İl/ilçe müdürlükleri, il/ilçe özel idaresi, belediyeler ile il/ilçe sağlık teşkilatı arasında etkin ve yeterli işbirliğinden il/ilçe müdürü sorumludur.
ı) İl/ilçe müdürleri, kontrol görevlilerinin görevlerini yeterli ve etkili yapmalarını ve resmi kontrolleri düzgün yürütmelerini sağlamak üzere uygun eğitimi almalarını temin eder. Tüm kontrol görevlilerinin yetki alanları ile ilgili bilgilerini güncel tutmaları ve gerektiğinde düzenli olarak ilave eğitimler almalarından il/ilçe müdürü sorumludur.
i) Halk sağlığının korunması gerekliliği saklı kalmak kaydıyla, resmi kontrol işlemlerinde elde edinilen bilgiler konusunda gizlilik kurallarına uyulur.
j) Şeffaflık ve gizlilik ile ilgili uygulama aşağıdaki gibidir:
1) İl/ilçe müdürlükleri aşağıdaki bilgileri güncelleyerek elektronik ortamda Gıda Güvenliği Bilgi Sistemine (GGBS)’ne girer.
- Onaylı ve kayıtlı işletmeler,
- Onayı askıya alınan işletmeler,
- Onayı iptal edilen işletmeler,
- Bakanlıkça faaliyeti durdurulan kayıtlı işletmeler,
2) 5996 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi 4 üncü fıkrasına aykırılıktan ve laboratuvar sonucuyla da taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda veya 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrasının (a) bendi gereği kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş ve değiştirilmiş gıdaları üreten/ithal eden firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası, son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihi ile resmi kontrole ilişkin tüm bilgi ve belgelerin birer sureti veya taranmış dijital hali (muayene ve analiz raporu, numune alma tutanağı, resmi kontrol raporu, etiket fotoğrafı veya videosu vb.) resmi yazı ile ivedilikle Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’ne bildirilir.
3) İl müdürlüklerince, 5996 sayılı Kanunun 26 ncı maddesi 4 üncü fıkrasında belirtilen risk ile ilgili bilgiler, mümkün olan en kısa sürede Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’ne bildirilir.
4) Bakanlık; Kanunun 31 inci maddesi 6 ncı fıkrasında yer alan hükümler gözetilmek şartıyla, kamuoyuna bildirilmesi gereken bilgiler Makam onayı ile kamuoyuna duyurulur.
k) Resmi kontrollerin hangi faaliyetlerinden ne miktarda ücret alınacağı, 31/1/2015 tarihli ve 29253 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Döner Sermaye İşletmeleri Uygulama Yönetmeliğine göre belirlenir. Alınacak ücret miktarları Bakanlığın https://www.tarimorman.gov.tr/DHDB adresinden takip edilmelidir.
6. RESMİ KONTROLLER
a) Gıda işletmelerinin resmi kontrolleri, 5996 sayılı Kanunun ekinde yer alan EK-2 sayılı listeye uygun olarak gıda üretim yerleri için en az 2 (iki) kontrol görevlisinden oluşan kontrol ekibi tarafından gerçekleştirilir. Ancak il müdürlüğündeki şube müdürlüğü veya yetkilendirilmiş ilçe müdürlüğü bünyesinde fiilen görev yapan sadece tek 1 (bir) kontrol görevlisi varsa bu durumda 1 (bir) kontrol görevlisi resmi kontrolü yapabilir. Gıda satış ve toplu tüketim yerlerinde ise resmi kontrol 1 (bir) kontrol görevlisi tarafından gerçekleştirilebilir.
b) Resmi kontrol raporu, seri numarası birbirini takip edecek 1 (bir) asıl 2 (iki) kopya olmak üzere 3 (üç) suret şeklinde bastırılır ve kontrol görevlisine zimmetle teslim edilir. Resmi kontrol raporunun güvenliği konusunda gerekli özen il/ilçe müdürleri ve kontrol görevlilerince gösterilir.
c) Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünde görevli kontrol görevlileri il/ilçelerde resmi kontrol yapabilecekleri gibi il müdürlüğünün gıda ve yem şube müdürlüğü ile yetkili diğer şube müdürlüklerinde görevli ve yetki devri yapılmış ilçelerinde görev yapan kontrol görevlileri ile de gıda işletmelerinde resmi kontrol yapabilir. Bu kapsamda Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü ve Bakanlık taşra teşkilatının görevleri, çalışma usul ve esasları hakkındaki yönergesinde yetkili diğer şube müdürlükleri ve yetkilendirilmiş ilçelerde görev yapan kontrol görevlileri, Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP) tetkiki yapılmayacak işletmede gerçekleştirdiği resmi kontrollerde “Onaylı/Kayıtlı İşletmelere Ait Resmi Kontrol Formu”nu (Ek-4); HACCP tetkiki yapılacak işletmelerde ise “HACCP Gereklilikleri Esneklik Yaklaşımı”nı (Ek-3) inceledikten sonra “Onaylı/Kayıtlı İşletmelere Ait Resmi Kontrol Formu”nu (Ek-4) ve “HACCP Sistem Tetkikine Ait Resmi Form”u (Ek-5) kullanır. İnceleme sonucunda, Ek-5’de yer alan formun “A-1 İşletmenin teknik ve hijyenik koşulları uygun mu?” sorusu Ek-4’de yer alan forma göre değerlendirilerek cevaplanır. Kontrol görevlilerince, resmi kontrol sonucunda, “Resmi Kontrol Raporu”nu (Ek-6) düzenlenir. Düzenlenen belgeler ilgili il ve ilçe müdürlüğüne gereği için sunulur.
ç) Resmi kontrollerin uygun sıklıkta ve gıda işletmesinin ürettiği veya piyasaya arz ettiği gıdanın riski ve işletmenin teknik ve hijyenik koşullarından kaynaklanan risk ile orantılı olarak yapılması gerekir. İşletmelerin Riske Dayalı Denetim Sıklığının Belirlenmesi Prosedürü’ne uygun olarak, resmi kontroller önceden haber vermeksizin (HACCP tetkiki ve önceden izin alınmadan girilemeyecek cezaevi gibi kamu kurumları ile kuruluşları hariç) gerçekleştirilir.
d) HACCP tetkikinde gıda işletmesi önceden haberdar edilir.
e) Resmi kontrollerde kullanılan cihazların alet ve ekipmanın kullanım kılavuzu talimatlarına uygun olarak kullanılması sağlanır, cihaz kalibrasyonlarının zamanında yapılır, kalibrasyon belgelerinin kayıt altına alınır ve il/ilçe müdürlüklerinde muhafaza edilir.
f) Ekipman kullanımının sürekliliği sağlanır ve denetimlerde ekipmanların yetersiz olması halinde Bakanlık il/ilçe müdürlüğü tarafından temin edilir.
g) Analiz ve şahit numunelerin yetkilendirilmiş laboratuvarlara uygun koşullarda gönderilmesi ve şahit numunenin gereği gibi muhafaza edilmesi için il/ilçe müdürlüğü ve laboratuvar müdürlüğünce gerekli şartların oluşturulması zorunludur.
ğ) Numunelerin laboratuvara gönderilmesi sırasında uygun sıcaklıkta taşınması, numune güvenliği ile bütünlüğünün sağlanması ve numunenin bozulmasını engellemek amacıyla, kargo firmasıyla bu hususların açıkça belirtildiği sözleşme yapılır.
h) Resmi kontrollerde edinilen bilgiler konusunda gizlilik kurallarına uyulur.
ı) Her gıda işletmesi için bilgisayar ortamında ve yazılı dosya açılır. Gıda işletmesinin resmi kontrolüne ait ilgili tüm bilgi ve belgeler nevine uygun olarak dosyalanır. Dosyaların gizliliği ve güvenliğinden il/ilçe müdürlüğü sorumludur.
i) Gıda işletmelerinin resmi kontrollerine ait sonuçlar ve ilgili değerlendirmeler günlük olarak Gıda Güvenliği Bilgi Sistemine (GGBS) girilir. Bu uygulamadan il/ilçe müdürü, gıda ve yem şube müdürü ve Bakanlık taşra teşkilat yönergesinde yetkili diğer şube müdürleri sorumludur.
j) Bir uygunsuzluğun tespiti, Bakanlığın normal kontrol faaliyetlerini aşan resmi kontrolleri gerektiriyorsa, örneğin herhangi bir işletmede insan sağlığını ilgilendiren bir durum tespit edilmesi halinde; işletmenin bu sorunu tek başına çözememesi veya çözemeyeceğine kanaat getirilmesi durumlarında; Bakanlıkça yürütülen ve rutin kontrol faaliyetlerini aşan ek kontrol veya analizlerden doğan masraflar, ürünleri elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiler tarafından ödenir.
k) Resmi kontrollerin hangi faaliyetlerinden ne miktarda ücret alınacağı, 31/01/2015 tarihli ve 29253 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlığımız Döner Sermaye İşletmeleri Uygulama Yönetmeliğine göre belirlenmiştir. Uygulama bu doğrultuda yapılır.
l) Normal kontrol faaliyetleri; Bakanlığın çok yıllık ulusal kontrol planı ile belirlenenler dahil olmak üzere, 5996 sayılı Kanun kapsamında gerekli görülen rutin kontrol faaliyetleri ile ihbar ve şikayetlerdir. Örneğin; resmi kontrol sonucunda bir işletmede eksiklik tespit edilmesi durumunda eksikliklerin giderilmesi için verilen süre sonunda yapılacak olan takip denetimleri de bu kapsamda değerlendirilir.
m) Normal kontrol faaliyetlerini aşan faaliyetler; sorunun kapsamının tespiti için yapılan ek denetimler ile sorunun giderilmesine yönelik olarak işletmeci tarafından düzeltici faaliyetlerin yürütülüp yürütülmediğinin belirlenmesi veya onaylanması için gerekli olan çalışmalardır. Bu çalışmalar; mevzuata aykırılığı ya da bir uygunsuzluğu tespit etmek veya kanıtlamak için numune alma ve analiz dahil her türlü kontrolü kapsar.
n) Şikâyet edilen ürünün satışının yapıldığı işletme bilgileri başvuruda yer alıyor ise, denetim öncelikle satış yerinde yapılmalıdır. Yapılan denetimler neticesinde tespit edilen mevzuata aykırılıkların üretimden kaynaklı olması halinde, denetime ait tüm belgeler gereği yapılmak üzere ilgili gıda işletmesinin bulunduğu il/ilçe müdürlüğüne gönderilir. Satış yerinde ürün bulunamaz ve başvuruda şikayet edilen hususlar üretimden kaynaklanan uygunsuzluklara ait ise ihbar ve şikayeti yapan kişi bilgileri gizlenmek suretiyle, şikayet bilgileri (ve varsa) ekleriyle birlikte gereği yapılmak üzere üretim yerinin bulunduğu il/ilçe müdürlüğüne gönderilir. İhbar ve şikayetçi bilgileri şikayet edilen gıda işletmecisine kesinlikle açıklanmaz.
o) Televizyon, gazete, dergi, internet, radyo vb. medya organları yoluyla satışa sunulan her türlü gıdanın denetiminde gerekli görülmesi durumunda, kontrol görevlisi il müdürlüğü kanalıyla numuneye esas gıda maddesini temin ederek gerekli analizleri yaptırabilir. Bu ürünlerle ilgili olarak, gıda mevzuatına uygunluğundan şüphe duyulması, ihbar veya şikayette bulunulması vb. durumlarda, gıda maddelerinin temini için il müdürü oluru ile sipariş verilir. Teslim alınacak gıdalar için kontrol görevlilerince il müdürlüğünün kimliğini gizleyici önlemler alınır. Bu ürünlerin; geriye dönük izlenebilirliğinin sağlanabilmesi ve numunenin idari yaptırıma konu olabilmesi amacıyla siparişin verilişinden, ürünün kargodan teslim alınmasına ve numune olarak ilgili laboratuvara gönderilmesine kadar tüm aşamalarda kontrol görevlilerince her türlü tedbir alınır.
ö) İl müdürlüklerince, resmi kontroller ile ilgili belirli konularda Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün görüşleri istenmektedir. Görüşler bazen mükerrerlik arz edebilmektedir. Bu durumu önlemek adına Genel Müdürlükçe uygun görülen görüşler GGBS’deki mevzuat modülü altında yayımlanacaktır. İl müdürlüklerinin görüş sormadan önce bu modülden yararlanması gerekmektedir. Genel Müdürlük tarafından özellikle vaka bazlı olarak verilen cevabi yazı ve evraklar farklı il/ilçe müdürlükleri veya kurum dışı şahıs ve işletmeler ile paylaşılamaz.
р) Gerçekleştirilen resmi kontrol sonucunda tespit edilen uygunsuzluğun gerektirdiği idari yaptırım ve/veya yaptırımlar uygulanır.
r) Bu prosedürde yer alan ve genel hukuk hükümlerince düzenlenen zaman, miktar ve itiraz merci bilgileri yayımlandığı tarih için geçerli olup anılan mevzuatın değiştirilmesi durumda yeni hükümler uygulanacaktır.
7. KONTROL GÖREVLİSİNİN SORUMLULUKLARI
a) Kontrol görevlisi, 5996 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda resmi kontrolleri yapmak ile yükümlüdür. “İşletme Denetimi Akış Diyagramı” (Ek-1) ve “Kontrol Görevlisinin, Resmi Kontrolde Bulundurması Gereken Evrak, Araç ve Gereçler” (Ek-2) resmi kontrol öncesinde kontrol görevlisi tarafından göz önünde bulundurulur.
b) Resmi kontrol sırasında herhangi bir engelleme ile karşılaşıldığında bu durum “Resmi Kontrolün Engellendiğine Dair Tutanak” (Ek-20) ile tespit edilir. İşletme yetkilisinin, tutanakları imzalamayı reddetmesi durumunda, işletme yetkilisinin adı ve soyadı yazılarak ya da kaşesi basılarak imza kısmına “İmzadan İmtina Etmiştir” yazılır. 7201 sayılı Tebligat Kanunu gereği tutanak işletmeye tebliğ edilir. 5996 sayılı Kanunun 41 inci maddesi 1 inci fıkrası (ç) bendine göre idari yaptırım uygulanır. Kolluk kuvvetlerinin katılımı ile resmi kontrol tekrarlanır. Bu amaçla, mahalli mülki amirin imzasıyla kolluk kuvvetlerine yazı yazılır.
с) Resmi kontrol sırasında herhangi bir sebeple kolluk kuvvetlerinin yardım, müdahale ve tespitine ihtiyaç duyulması durumunda ilgili çağrı merkezi aranarak kolluk kuvveti talep edilir.
ç) Resmi kontrollerde alınan numune sonucunun mevzuata aykırı çıkması durumunda aynı ürüne yönelik uygunsuzluğun giderilip giderilmediğinin tespitine yönelik numuneli denetimlerin devamlılığının sağlanmasından il/ilçe müdürü sorumludur.
8. DENETİM
8.1. Denetim öncesi hazırlık
a) Kontrol görevlisi, denetimden önce; GGBS ve işletme dosyasından denetlenecek işletme ile ilgili bilgi ve belgeler ile geçmiş denetim kayıtlarını inceler.
b) Eğer işletme bir gıda üretim yeri ise, kontrol görevlisi üretim basamakları ve teknolojisi hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
c) Kontrol görevlisi, resmi kontrol türünü tespit ederek gerekli olabilecek genel ekipman, teknik gereçler, kıyafet ve numune alma gereçlerini kontrol eder. Alet ve ekipmanların kalibrasyonlarının geçerli olduğunu belge üzerinde kontrol eder.
d) Kontrol görevlileri resmi kontrollerde gıda işletmecileri ve kamuoyu nezdinde güven tesis etmek ve görünürlüğü arttırmak amacıyla denetime uygun kıyafet ile kontrol görevlileri için dağıtılmış olan kontrol görevlisi montlarını/yeleklerini giymeye özen gösterir. Öncelikle kontrol görevlisi kimliğini, kimlik hazırlanma safhasındaysa kurum kimliğini görünür bir şekilde taşır.
8.2. Denetim aşaması
Kontrol görevlisi;
a) Kendisini kimliğini ibraz ederek tanıtır ve işletme yetkilisine resmi kontrolün amacı konusunda bilgi verir.
b) Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik gereği işletmenin sahip olması gereken onay belgesi/kayıt belgesini kontrol eder. İşletmenin, onay almadan veya kayıt yaptırmadan faaliyet gösterdiğini tespit etmesi durumunda 5996 sayılı Kanun gereği idari yaptırım başlatır.
c) Gıda ve Yem İşletmelerinde Çalıştırılması Zorunlu Meslek Mensuplarının Belirlenmesine Dair Tebliğ’in Ek-1’ine uygun olarak işin nev’ine göre personel çalıştırıp çalıştırmadığını kontrol eder. İşletmecinin, işin nev’ine göre personel çalıştırmadığını tespit etmesi durumunda idari yaptırım başlatır. SGK ile yapılan protokol kapsamında çalıştırılması zorunlu personele ait 5510 sayılı Kanun ile ilgili bilgi ve belgeleri talep eder. İşletmeci tarafından istihdamı zorunlu personel ile ilgili belgeler ibraz edilmemesi halinde bu durumu resmi kontrol raporunda tespit eder. İşletmecinin mevcut istihdamı zorunlu personele ait resmi kontrolden önceki tarihli belgelerini, resmi kontrole itiraz süresi içerisinde ibraz etmesi durumunda yaptırım uygulanmaz. Denetim tarihinden sonraki tarihli belge ibraz edilmesi durumunda da idari yaptırım uygulanır. Resmi kontrolün kesinleşmesinin akabinde SGK’ya ilgili protokol kapsamında bildirim yapar.
ç) Gıda ile temasta bulunan ve gıda ile teması olma ihtimali olan çalışanların sağlığı konusunda Hijyen Eğitimi Yönetmeliğinde belirtilen hususları kontrol eder
d) Üretim yerleri ve ambalajsız gıda ürünlerinin işlem gördüğü işletmelerin resmi kontrolleri sırasında takılarını çıkararak, yanında götürdüğü veya işletmeden talep ettiği koruyucu kıyafetlerini (iş önlüğü, bone, çizme, galoş vb.) giyer. Ellerini yıkar veya dezenfektan madde ile muamele eder. Satış yerleri, depo ve mutfak bölümü hariç toplu tüketim yerlerinin denetimlerinde koruyucu kıyafet giymesine gerek yoktur.
e) Resmi kontrolü, işletme yetkilisinin, istihdamı zorunlu personelin veya çalışanının (mümkünse Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıtlı) katılımı ile yapar.
f) İşletmede üretim basamaklarını; hammaddeden son ürüne doğru ve üretim alanında temiz alandan kirli alana doğru mevzuat kapsamında denetler.
g) Gıda işletmesinde üretimde kullanılan/piyasaya arz edilen/sunulan gıdanın mevzuata uygun olup olmadığını kontrol eder. Bu kapsamda ürünlerin/bileşenlerin; üretildiği işletme onay/kayıt belgesi/kayıt numarası olup olmadığını, ithal izni, izlenebilirlikle ilgili kayıtları (irsaliye, irsaliyeli fatura veya fatura kayıtları ile hammadde girdi-çıktıları, ürün formülasyonları, mamul ya da yarı mamul ürün miktarları), son tüketim tarihi ile etiket bilgilerini ve ürünlerin muhafaza koşullarını kontrol eder.
ğ) HACCP tetkiki yapılmayacak işletmede gerçekleştirdiği resmi kontrolde “Onaylı/Kayıtlı İşletmelere Ait Resmi Kontrol Formu”nu (Ek-4); HACCP tetkiki yapılacak işletmelerde ise “HACCP Gereklilikleri Esneklik Yaklaşımı”nı (Ek-3) inceledikten sonra “Onaylı/Kayıtlı İşletmelere Ait Resmi Kontrol Formu”nu (Ek-4) ve “HACCP Sistem Tetkikine Ait Resmi Form”u (Ek-5) kullanır. İnceleme sonucunda, Ek-5’de yer alan formun “A-1 İşletmenin teknik ve hijyenik koşulları uygun mu? ” sorusu Ek-4’de yer alan forma göre değerlendirerek cevaplar. Resmi kontrol sonucunda, “Resmi Kontrol Raporu” nu (Ek-6) düzenler.
h) Gıda işletmelerinde HACCP prensiplerine dayalı sistemlerin tetkikinde;
1) İşletme sahibinin yürüttüğü otokontrol amaçlı yapmış olması gereken kontrol sonuçlarını inceler.
2) Hammaddeye ait/herhangi bir kritik kontrol noktası seçerek bu noktaya ait/son ürüne ait laboratuvar sonuçlarını veya benzer kontrolleri inceler ve gerektiğinde il/ilçe müdürlüğünde bulunan dosyasında saklamak üzere bunların birer fotokopisini alır.
3) İşletme sorumlusu ve çalışanlarıyla görüşerek yazılı prosedürlerin ve kayıtların geçerli olup olmadığını doğrular.
4) İşletmedeki ölçüm araçlarıyla kaydedilen değerleri (soğuk zincir takip sistemi ve satış yeri sıcaklık değişimi vb.) kontrol eder ve/veya bu değerleri kendi ölçüm araçlarıyla doğrulayarak denetimi destekler.
ı) Resmi kontrol sırasında gerekli gördüğü hallerde veya numune alma amaçlı yaptığı denetimlerde Resmi Numune Alma Prosedürü doğrultusunda numune(ler) alır. Tüm numune alımlarında sıcaklık kontrollerinin yapılması ve sonuçların tutanaklara yazılması zorunludur. Ayrıca şeffaflığa konu resmi kontrollerde veya gerek gördüğü diğer resmi kontrollerde numune alınan ürünün ve etiketinin fotoğrafını veya videosunu çeker. Resmi kontrol sırasında gıdanın fiziksel muayene sonucu tüketime uygun olmadığının belirlenmesi veya gıda vasfını kaybetmiş olması halinde bu durumu tutanakla tespit eder, bu ürünlerden muayene ve analiz için numune almaz ve analiz yaptırmaz, doğrudan yasal işlem uygular.
i) Yapılan resmi kontrol sırasında, işletmenin tamamının veya bir bölümünün insan sağlığı ve gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturması ve acil tedbirleri alınmasının gerektirmesi durumunda, üretimin, satışın ve toplu tüketim ile ilgili bölüm /bölümlerinin tamamını veya tehlike oluşturan bölümünün faaliyetlerini durdurur. Bunların, eksikliklerini giderinceye kadar faaliyetine izin vermez.
j) Gıda işletmecisi tarafından Türk Gıda Kodeksi Gıdaların Ait Olduğu Partiyi Tanımlayan İşaretler veya Numaralar Hakkında Tebliğ’e uygun olarak parti numaralandırmasının yapılıp yapılmadığını kontrol eder. Anılan tebliğde “Parti: Aynı koşullarda üretilen, imal edilen veya ambalajlanan bir gıdanın satış birimleri topluluğunu, ifade eder." şeklinde tanımlanmıştır. Bu kapsamda; parti numaralandırması yapılırken sıralanan koşullar göz önünde bulundurulur. Farklı zamanlarda, farklı hammadde kullanılarak üretilen gıdaların parti numarası farklı olmalıdır.
k) Gıda işletmecisinin 5996 sayılı Kanunun 22 nci maddesi 2 nci fıkrası kapsamında gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin gıda güvenilirliği şartlarına uymadığının değerlendirilmesi ve insan sağlığını korumaya yönelik alınacak tedbirlerin yeterli olmaması nedeniyle toplanması gereken ürünlere ilişkin çağrıda bulunup bulunmadığını kontrol eder. Toplanması gereken ürünlere ilişkin uygunsuzluğun resmi kontrolde tespit edilmesi durumunda derhal çağrıda bulunulması için gıda işletmecisine bildirimde bulunur.
l) İşletme yetkilisine, denetimde tespit edilen hususlarda bilgi verir. Eksikliklerin giderilmesi için verilecek süre ile ilgili mutabakata varmaya çalışır, takip denetiminin yaklaşık tarihini belirler ve “Onaylı/Kayıtlı İşletmelere Ait Resmi Kontrol Formu” (Ek-4) ile “Resmi Kontrol Raporu”na (Ek-6) işler. Resmi kontrol sırasında alınan numunelerde yaptırılacak analizler ve analiz sonuçlarına göre işleyecek resmi prosedürler hakkında bilgi verir. Gıda işletmesinde yapılan denetimde tutulan tüm tutanakları kontrol görevlisi ve işletme yetkilisi imzalar. Tutanakların birer suretini işletmeye bırakır.
m) Tutanakları, işletme yetkilisi veya çalışanına teslim eder.
n) Denetim süresi boyunca işletme sahibi ve çalışanları ile nezaket kuralları çerçevesinde iletişim kurar. Gereksiz tartışma ve söz dalaşına girmez. İyi dileklerle ayrılır.
8.3 Denetim sonrası
a) Resmi kontrol sonuçlarının mevzuata uygun olmaması durumunda aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
1) Resmi kontrol sonuçları ile ilgili olarak işletmeci, resmi kontrol raporu tebliğ tarihinden itibaren 7 (yedi) gün içerisinde il/ilçe müdürlüğüne itiraz etme hakkına sahiptir. İtiraz, idarece değerlendirilir. 5996 sayılı Kanunun 42 nci maddesi 2 nci fıkrası gereği acil tedbirler gerektirmesi durumu hariç idari yaptırımlar itiraz süresi bittikten sonra uygulanır. Resmi kontrolde 5996 sayılı Kanunun 41 inci maddesi 1 inci fıkrası (e) bendi kapsamında insan sağlığı ve gıda güvenilirliği, hayvan sağlığı ve yem güvenilirliği açısından tehlike oluşturmayan ve acil tedbirleri gerektirmeyen diğer durumlarda, görülen uygunsuzlukların giderilmesi için süre verilir. Verilen süre sonunda gerçekleştirilen resmi kontrolde uygunsuzlukların giderilmemesi durumunda ilave süre verilmez söz konusu bentte tanımlanan idari yaptırımlar uygulanır.
2) Analiz sonuçları değerlendirilmesine GGBS’de yer alan analiz sonuçları ile Muayene ve Analiz Raporunda yer alan sonuçların tutarlı olduğunun tespitiyle başlanır. Sadece GGBS’de yer alan verilere dayanarak işlem tesis edilmez. Sonrasında analiz sonuçlarının mevzuat yönüyle değerlendirmesi yapılır. Resmi kontrol kapsamında alınan ilk ve şahit numunenin değerlendirme sonuçlarının mevzuata uygun olmaması halinde her 2 (iki) durum için de tebliğ tarihinden itibaren 7 (yedi) günlük muayene ve analiz raporuna itiraz süresi bittikten sonra idari yaptırım uygulanır.
3) Numunede tespit edilen uygunsuzluktan sorumlu olan gıda işletmecisi kontrol görevlisi tarafından belirlenerek idari yaptırım bu gıda işletmecisine uygulanır. Sorumlu belirlenirken mevcut uygunsuzluğun tespit edildiği resmi kontrolde tespit edilen hijyen şartları, izlenebilirlik kayıtları, ihtiyaç duyulması durumunda takip denetimleri vb. tüm bilgi ve belgeler değerlendirilir.
4) Satış veya toplu tüketim yerlerinden alınan numunelerin muayene ve analizleri sonucunda; olumsuzluğun üretim yerinden kaynaklanması ve üretim yerinin başka bir ilde bulunması halinde, resmi kontrolün yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğü tarafından üretimin yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğüne resmi yazı ile resmi kontrol sonuçlarının birer sureti veya taranmış dijital hali gönderilir. Üretimin yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğü tarafından üretim yerine idari yaptırım uygulanır ve sonuçtan bildirimde bulunan il/ilçe müdürlüğüne bilgi verilir. Uygunsuzluğun devam edip etmediğinin kontrolü amacıyla yeniden üretim yerine resmi kontrole gidilir.
5) Resmi kontrollerde tespit edilen uygunsuzluğun etiket bilgilerinden kaynaklanması ve üretim yerinin başka bir ilde bulunması halinde, resmi kontrolün yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğü tarafından üretimin yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğüne resmi yazı ile resmi kontrol sonuçlarının birer sureti ile etiketin aslı, fotoğrafı veya fotokopisi veya taranmış dijital hali gönderilir. Üretimin yapıldığı ildeki il/ilçe müdürlüğü tarafından üretim yerine idari yaptırım uygulanır ve sonuçtan bildirimde bulunan il/ilçe müdürlüğüne bilgi verilir. Konunun takibi açısından üretim yerine resmi kontrole gidilir.
6) İl/ilçe müdürlükleri tarafından olumsuzluğun kaynaklandığı üretim yeri/satış/toplu tüketim yerlerinde yapılan resmi kontroller sıklaştırılır.
b) Denetim, varsa numune ve idari yaptırımlar ile ilgili bilgiler GGBS’ye kaydedilir. Numune bilgileri, GGBS üzerinden ilgili laboratuvara gönderilir. İşletmelerin Riske Dayalı Denetim Sıklığının Belirlenmesi Prosedürü’nde yer alan tablo GGBS üzerinden doldurulur.
9. İDARİ YAPTIRIMLAR
9.1. Genel uygulama
a) 5326 sayılı Kabahatler Kanununun bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekmekte olup anılan kanunun 16 ncı maddesi yaptırım türlerini, 22 nci maddesi idari yaptırım kararı verme yetkisini ve 27 nci maddesi de başvuru yolunu düzenlemektedir.
b) 5996 sayılı Kanunun 42 nci maddesi 2 nci fıkrasına göre idari yaptırımları uygulamaya il müdürü yetkilidir. İl müdürü, bu yetkisini ilçe müdürlerine yazılı olarak devredebilir. Ancak, resmi kontroller sırasında, insan sağlığı, gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturması ve acil tedbirleri gerektirmesi durumunda, idari para cezaları hariç olmak üzere diğer idari yaptırımları uygulamaya kontrol görevlisi de yetkilidir.
c) Resmi kontrol sonucu işletmenin mevzuata uygun olmadığının tespit edilmesi halinde oluşturulan idari yaptırım kararı en az 2 (iki) suret düzenlenir.
ç) İdari yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiili, fiilin işlendiği yer ve zaman bilgileri, idari yaptırım kararında idari yaptırımın nedeni bölümünde açıkça yazılır. Kararın deliller bölümünde karara eklenen uygunsuzluğun tespit edildiği resmi kontrol raporu, analiz raporu vb. belgelerin isimleri sıralanır.
d) İdari yaptırım kararı, işletme adresine, işletme adresine tebliğ edilemeyen idari yaptırım kararı ise 7201 sayılı Tebligat Kanunu ve bu kanuna dayanılarak yayımlanan yönetmeliklerde belirlenen diğer yöntemlere göre tebliğ edilir. Karara fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri veya taranmış dijital hali eklenir.
e) İdari yaptırım kararlarına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunlarında tanımlanan süreler içerisinde işletmeci tarafından ilgili hakimliğe itiraz edilebilir. Yasal süresi içerisinde ilgili hakimliğe itiraz edilmemesi halinde idari yaptırım kararı kesinleşir.
f) İlgili hakimliğin başvuruyu usulden kabulü halinde, dilekçenin bir örneği hakimlik tarafından il/ilçe müdürlüğüne iletilir. İl/ilçe müdürlüğü, başvuru dilekçesinin tebliğ tarihinden itibaren hakimlik tarafından verilen süre içinde hakimliğe cevap verir ve hakimliğin kararı beklenir.
g) Hakimliğin işletme lehinde karar vermesi halinde, karara karşı il/ilçe müdürlüğünce gerekçeleri ile birlikte yasal süresi içerisinde hakimlik kararında veya ilgili kanununda belirlenen hakimliğe itiraz edilir.
ğ) İdari yaptırım kararının il/ilçe müdürlüklerinde kalan nüshasına kararın kesinleşme tarihi yazılır. İdari yaptırım kararı, ilgili kanununda belirlenen itiraz süresinin bitimine kadar ilgili hakimliğe başvurulmadığı durumda bu sürenin bitiminde kesinleşir. İdari yaptırım kararına itiraz edilmesi durumunda ilgili mahkemenin il/ilçe müdürlüğü lehine karar vermesi ve bu karara işletmecinin itiraz etmemesi durumunda ilgili hakimliğin kararının ilgililere tebliğini takiben itiraz süresinin bitiminde kesinleşir. Hakimliğin ilk kararına il/ilçe müdürlüğü veya işletmeci tarafından itiraz edilmesi durumunda ikinci hakimliğin kararı tarihinde idari yaptırım kararı kesinleşir.
h) Cumhuriyet Başsavcılığına yapılan suç duyuruları için “Cumhuriyet Başsavcılığına Suç Duyurusu Üst Yazı” (Ek-19) kullanılır.
ı) Cumhuriyet Başsavcılığına yapılan suç duyurusu 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (a) ve (l) bentlerinde belirtilen fiillerin tekrarlanması durumunda adli para cezası, gıda sektörü veya sektör faaliyetinden men adli yaptırımlarının uygulanması amacıyla gerçekleştiriliyorsa üç yıl içerisinde fiilin ilk kez gerçekleştirildiğinin ve tekrarlandığının tespit edildiği resmi kontroller ve/veya idari para cezası, adli para cezası ile hapis cezalarına ilişkin kararlar ile ilgili tüm bilgi ve belgeler suç duyurusu ekinde sunulur.
i) Farklı illerde işletmesi bulunan gerçek veya tüzel kişilikler hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiğinde GGBS üzerinden Vergi Numarası veya T.C. Kimlik Numarası ile işletme sorgulama yapılır. İşletmelerin bulunduğu diğer iller ile resmi yazı ile iletişime geçilerek fiilin ilk kez mi gerçekleştirildiği yoksa tekrar mı olduğu hususu belirlenir. Fiilin tekrarı söz konusu ise suç duyurusu dosyası daha önceki fiillere ait bilgi ve belgeler dahil edilerek oluşturulur.
j) Fiilin üç yıl içindeki tekrarlarının tespitinde 4/11/2020 tarih 31294 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren ve 5996 sayılı Kanunda değişiklik yapan 7255 sayılı Kanunun yayımlanma tarihi dikkate alınır. 7255 sayılı Kanunun yayımlanmasından sonra uygunsuzluğun tespitinin yapıldığı ilk resmi kontrol tarihi başlangıç (ilk fiil) olarak kabul edilir.
k) Gıda kaynaklı vaka/salgında alınan numunelerin muayene ve analiz sonucunun mevzuata aykırı olması durumunda; Gıda Kaynaklı Hastalıklara İlişkin Resmi Kontrol Prosedürü’nün “9.İDARİ YAPTIRIM” başlığı altında yer alan 9.2 maddesine göre iş ve işlemler gerçekleştirilir.
l) Uygulanan idari para cezaları “İdari Para Cezası Kayıt Defteri” (Ek-28)’e yazılır. Bu uygulamadan idari para cezasını uygulayan ilgili şube veya ilçe müdürleri sorumludur.
9.2. Mülkiyetin kamuya geçirilmesi
a) 5326 sayılı Kabahatler Kanununun bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekmekte olup anılan Kanunun 18 inci maddesi mülkiyetin kamuya geçirilmesini düzenlemektedir.
b) 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 18 inci maddesi 3 üncü fıkrasında belirlendiği üzere mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar kesinleşinceye kadar ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından eşyaya el konulabileceği gibi; eşya, kişilerin muhafazasına da bırakılabilir. Muhafazaya bırakılan ürünler üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunanlar (ürünün tamamını veya bir kısmını ortadan kaldırmak, satmak, üretimde kullanmak, tüketmek, ambalaj bütünlüğünü bozmak, uygunsuz şartlarda saklamak) hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 289 uncu maddesi kapsamında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.
c) 5326 sayılı Kanunun 18 inci maddesi 4 üncü fıkrasında “Eşyanın mülkiyeti kanunda açık hüküm bulunan hallerde ilgili kamu kurum ve kuruluşuna aksi takdirde devlete geçer ” hükmü yer almakta olup 5996 sayılı Kanunda bu konuya ilişkin özel bir düzenleme yer almadığından bu kanun çerçevesinde, hakkında mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı verilen eşyanın mülkiyeti devlete geçirilir.
ç) 5326 sayılı Kanunun 18 inci maddesi 7 nci fıkrasında “Mülkiyeti kamuya geçirilen eşyanın başka bir suretle değerlendirilmesi mümkün olmaz ise imha edilmesi gerektiği" hükmüne amirdir. Mülkiyeti kamuya geçirilen gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin başka bir şekilde değerlendirilmesinde 5996 sayılı Kanunun kısıtlayıcı hükümleri dikkate alınarak uygulama yapılması gerekmektedir.
d) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (a) bendi kapsamında alınmış ise bu konuya ilişkin anılan kanunda özel bir düzenleme bulunduğundan hakkında mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı verilen gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme başka suretle değerlendirilmeden milli emlak dairesi/emlak müdürlüğü/milli emlak şefliği ile temasa geçilerek imha edilir.
e) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar, 5326 sayılı Kanunun 18 inci maddesi 8 inci fıkrasında yer alan “Mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde yerine getirilir” hükmü gereği, aynı kanunun “başvuru yolu” başlıklı 27 inci maddesi ve “itiraz yolu” başlıklı 29 uncu maddesinde yer alan hükümler çerçevesinde kesinleşmesi halinde yerine getirebileceğinden, öngörülen süreçlerin tamamlanması gerekmektedir.
f) 5996 sayılı Kanun gereği il/ilçe müdürlüklerince hakkında mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı verilen ve hakkındaki karar 5326 sayılı Kanunda öngörülen şekilde kesinleşen eşyanın devlet mülkiyetine geçirilmesi işi Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün görev alanına girmektedir. Bu bağlamda, bu tür mallarla ilgili olarak yapılacak işlemlerde illerde çevre, şehircilik ve iklim değişikliği il müdürlüğü (milli emlak dairesi başkanlığı veya emlak müdürlüğü), ilçelerde milli emlak müdürlüğü yoksa milli emlak şefliği ile temasa geçilmesi gerekmektedir.
9.3. Faaliyeti durdurmaya yönelik uygulamalar
a) Resmi kontroller sırasında, insan sağlığı, gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturması ve acil tedbirleri gerektirmesi durumunda, idari para cezaları hariç olmak üzere 5996 sayılı Kanunda belirtilen diğer idari yaptırımları uygulamaya kontrol görevlisi de yetkilidir.
b) Acil tedbirlerin gerekmesi durumunda faaliyeti durdurma kararı kontrol görevlisi ya da görevlilerince verilir. “Faaliyeti Durdurma İdari Yaptırım Kararı” (Ek-11) düzenlenerek kararı veren olarak kontrol görevlilerinin adı yazılarak imzalanır bu durumda kararda yer alan Kontrol Görevlisi, Şube Müdürü ve İl Müdür Yardımcısının parafları bulunmaz. Karar resmi kontrol raporu ile birlikte gıda işletmecisi veya yetkilisine elden tebliğ ve teslim edilir. Bu durumda (Ek-11)’in tebligat kısmı da kullanılır. Acil durumlar dışında düzenlenen faaliyeti durdurma idari yaptırım kararında “Tebligat” kısmı yer almaz.
c) Faaliyeti durdurma yaptırımı “Faaliyeti Durdurma Tutanağı” (Ek-12) düzenlenerek işletmenin tamamı ya da gereken bölümünün faaliyeti durdurulur.
ç) Acil tedbirlerin gerekmemesi durumunda faaliyeti durdurma idari yaptırım kararı işletmeye Tebligat Kanunu ve Yönetmeliğine göre tebliğ edilir. Karar yazısına fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri veya taranmış dijital hali eklenir.
9.4. Toplatılma idari yaptırımı
a) Kanun ile belirlenmiş nedenlerle piyasaya arz edilen gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin toplatılması idari yaptırımının uygulanmasından; il müdürü, yetki devretmesi halinde ilçe müdürü sorumludur.
b) Toplatılma idari yaptırım kararı üretici/ithalatçı işletmenin bulunduğu il/ilçe müdürlüğü tarafından uygulanır.
c) Ürünlerin toplatılması idari yaptırımının uygulanmasında derhal uygulama kuralı geçerlidir. Toplatılma idari yaptırımı ürünün uygunsuz olduğu tespit edilen parti-seri nosuna uygulanır. Toplatılma idari yaptırımı için “Toplatılma İdari Yaptırım Kararı” (Ek-21) ve “Toplatılma İdari Yaptırımı İşletme Üst Yazısı” (Ek- 22) kullanılır.
ç) Toplatılma idari yaptırım kararında; prosedürün genel uygulama bölümünde belirtilen bilgilere ilave olarak ürünün adı, markası, gıda işletmecisi, parti-seri numarası, varsa üretim tarihi, son/tavsiye edilen tüketim tarihi ve toplatmanın gerekçesi ile toplatılma için verilen son tarih belirtilir. Son tarih belirlenirken gıda işletmesinin geri çağırma prosedürü vb. dokümanları dikkate alınır. Geri çağırma prosedüründeki ürün geri çağırma süresinin, ürünün piyasaya arz edildiği en uzak noktaya teslim edilme süresinden daha fazla olmaması hususu göz önünde bulundurulur.
d) Hakkında toplatılma kararı alınan ürünlerin toplatılması için verilen son tarihin akabinde 80 il müdürlüğüne ve kararı alan il Müdürlüğünce yetkilendirilen ilçe müdürlüklerine ürünlerin piyasada bulunup bulunmadığının kontrolü için yazılı bilgilendirme yapılır. İl müdürlüklerine yazılan bu bilgilendirme yazısının içeriğindeki bilgiler ve dağıtımlı yazının taratılmış bir örneği GGBS Ürün Toplatma/El Koyma Kararları sayfasına girilir.
e) Resmi kontrollerde toplatılma kararına konu parti-seri numaralı ürünlere piyasada rastlanması durumunda el konulur veya kişinin muhafazasına bırakılır. Bu durum toplatılma kararını alan il müdürlüğüne toplatma masrafları ile birlikte bildirilir. Ürünlerin toplatılması idari yaptırımına uygun olarak ürünlerini süresi içerisinde toplamayan üretici firma hakkında 5996 sayılı Kanun kapsamında gerekli idari para cezası uygulanır.
9.5. İdari para cezaları
a) Verilen idari para cezaları tebliğ tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde ödenmek zorundadır.
b) Verilen idari para cezalarının tahsili için “İdari Para Cezası Muhasebe Müdürlüğü/Mal Müdürlüğü Üst Yazı” (Ek-17) ile ilgili muhasebe müdürlüğüne/mal müdürlüğüne bildirilir.
c) İdari para cezası yaptırım kararının il/ilçe müdürlüklerinde kalan nüshasına kararın kesinleşme tarihi yazılır. İdari para cezası yaptırım kararı ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 (on beş) gün içinde Sulh Ceza Hakimliğine başvurulmadığı durumda bu sürenin bitiminde kesinleşir. İdari para cezası yaptırımının, 3.000 (üç bin) Türk Lirası’ndan az olması ve işletmecinin itiraz etmesi durumunda, idari para cezası yaptırım kararı Sulh Ceza Hakimliğinin kararı tarihinde kesinleşir. İdari para cezasının 3000 (üç bin) Türk Lirası’ndan fazla olması ve işletmecinin itiraz etmesi durumunda, yaptırım kararına karşı kanuni süresi içinde Sulh Ceza Hakimliğine başvurulması ve Sulh Ceza Hakimliğinin kararına tarafların itiraz etmemesi durumunda, kararın ilgililere tebliğini takip eden 7 (yedi) nci günün bitiminde karar kesinleşir. Sulh Ceza Hakimliği kararına itiraz edilmesi durumunda, ilgili mahkemenin karar tarihinde idari yaptırım kararı kesinleşir.
ç) Gıda işletmecisi tarafından Türk Gıda Kodeksi Gıdaların Ait Olduğu Partiyi Tanımlayan İşaretler veya Numaralar Hakkında Tebliğ’e uygun olarak parti numaralandırmasının yapılmadığının tespiti durumunda 21 inci maddenin 5 inci fıkrasına aykırı olarak üretim yapmak fiilinden gerekli idari para cezasını uygulanır.
d) Gıda işletmecisinin 5996 sayılı Kanunun 22 nci maddesi 2 nci fıkrası kapsamında toplanması gereken ürünlere ilişkin çağrıda bulunulmadığının tespiti durumunda gerekli idari para cezası uygulanır.
e) Uygulanacak idari para cezası 7255 sayılı Kanunun yayımlandığı tarihten sonra yapılan resmi kontrollerde tespit edilen uygunsuzluklarda 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (l) bendi kapsamında alınmış ise fiilin ilk tespitinde üreten, ithal eden veya kendi adı veya ticari unvanı altında piyasaya arz eden (fason yaptıran) gıda işletmecilerine 2020 yılı uygunsuzluk tespitlerine esas 5996 sayılı Kanunda belirtilen ellibin Türk Lirasından az olmamak ve beşyüzbin Türk lirasını geçmemek kaydıyla, izlenebilirliğini sağlamadan piyasaya arz eden perakende gıda işletmecisine kanunda belirtilen beşbin Türk Lirasından az olmamak ve beşyüzbin Türk lirasını geçmemek kaydıyla yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde biri oranında idari para cezası verilir.
f) Uygunsuzluk fiilinin tekrarlanmasına ilişkin karar verilirken gıda işletmecisinin ürettiği, ithal ettiği, kendi adı ile piyasaya arz ettiği ve uygunsuzluk tespit edilen aynı marka, aynı ürün, aynı parti, aynı ambalaj malzemesi, aynı gramajda üretilmiş, aynı son tüketim tarihli (STT) / tavsiye edilen tüketim tarihli (TETT) ürünlere ilişkin birden fazla resmi kontrolde tespit edilen uygunsuzluk kesintisiz fiil olarak değerlendirilir. (Örneğin: Bir gıda işletmecisinin A markalı 200 gram beyaz peynir ürününün parti numarası 403 olan 12/11/2023 son tüketim tarihli vakum plastik ambalajlı ürününden aynı veya farklı il/ilçe müdürlükleri kontrol görevlilerince resmi kontrolde numune alınması ve uygunsuzluk tespit edilmesi durumu kesintisiz fiil olarak değerlendirilir.) Tekerrür hükümlerinin uygulanmasında Bakanlığımız görüşleri doğrultusunda işlem tesis edilir.
g) Fiilin üç yıl içerisinde tekrarı durumunda üreten, ithal eden veya kendi adı veya ticari unvanı altında piyasaya arz eden gıda işletmecisine 5996 sayılı Kanunda belirtilen idari para cezalarının alt ve üst sınırları bir katı artırılarak uygulanır. Farklı illerde işletmesi bulunan gerçek veya tüzel kişilikler hakkında idari para cezası uygulanması gerektiğinde GGBS üzerinden Vergi Numarası veya T.C. Kimlik Numarası ile işletme sorgulaması yapılır. İşletmelerin bulunduğu diğer illerle resmi yazı ile iletişime geçilerek fiilin ilk kez mi gerçekleştirildiği yoksa tekrar mı olduğu hususu belirlenir. Fiilin tekrarı söz konusu ise idari para cezalarının alt ve üst sınırları bir katı artırılarak uygulanır.
ğ) Uygulanacak idari para cezalarının 2020 ve 2023 yıllarındaki değerleri ve fiillere ilişkin tablo:
h) Fiilin üç yıl içerisinde ikinci kez tekrarlanması durumunda taklit veya tağşiş yapılan gıdayı üreten veya ithal eden gıda işletmecileri için tanımlanan bin günden üçbin güne kadar adli para cezası verilmesi ve gıda işletmecisinin beş yıldan on yıla kadar bu sektördeki faaliyetinden men edilmesi amacıyla bu prosedürün 9 uncu maddesi 1 inci fıkrası (ı) ve (i) bendinde belirtilen usul ile savcılığa suç duyurusunda bulunulur.
ı) Fiilin üç yıl içerisinde ikinci kez tekrarlanması durumunda taklit veya tağşiş yapılan gıdayı kendi adı veya ticari unvanı altında piyasaya arz eden gıda işletmecisine 2020 yılı uygunsuzluk tespitlerine esas ikiyüzbin Türk Lirasından az olmamak ve iki milyon Türk lirasını geçmemek kaydıyla yıllık gayri safi gelirlerin yüzde biri oranında idari para cezası verilir. Farklı illerde işletmesi bulunan gerçek veya tüzel kişilikler hakkında idari para cezası uygulanması gerektiğinde GGBS üzerinden Vergi Numarası veya T.C. Kimlik Numarası ile sorgulama yapılır. İşletmelerin bulunduğu diğer illerle resmi yazı ile iletişime geçilerek fiilin ilk kez mi gerçekleştirildiği yoksa tekrar mı olduğu hususu belirlenir. Tekrar söz konusu ise idari para cezalarının alt ve üst sınırları bir katı artırılarak uygulanır.
i) İdari para cezası miktarının tespiti amacıyla gıda işletmecisinin fiilden bir önceki mali yıl sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa fiil tarihine en yakın mali yıl sonunda oluşan yıllık gayri safi gelirlerin tespiti için bağlı bulunduğu Vergi Dairesinden yazılı olarak bilgi alınır. Fiilin üç yıl içerisinde birinci kez tekrarlanması durumunda uygulanacak idari para cezasına esas gayri safi gelirin % 1’i alt ve üst limitler arasında ise oransal ceza olması nedeniyle 1 TL küsuratı da dikkate alınır. (Örneğin: Bir gıda işletmecisinin 2023 yılında taklit veya tağşişli ürün üretimi fiilini işlediğinin tespit edilmesi durumunda bir önceki mali yılın sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa fiil tarihine en yakın mali yılın sonunda oluşan yıllık gayri safi gelirnin % 1'inin tutarı 204.378,25 TL ise para cezası bu meblağ üzerinden uygulanır.)
9.6. İdari para cezalarının tahsili
a) İdari para cezalarının kesinleşmesi üzerine ödemeler, ilgili muhasebe müdürlüğüne/mal müdürlüğüne veya müdürlüğün hesabının bulunduğu bankalara yapılır.
b) Genel bütçeye gelir kaydedilmesi gereken ancak süresinde ödenmemiş ve kesinleşmiş olan idari para cezaları idari para cezasının, kesinleşme süresi içinde veya ödeme süresi içinde (otuz gün) veya taksitinin zamanında ödendiğine dair belgenin il/ilçe müdürlüğüne ulaşmaması durumları ile eksik ödendiğinin tespit edilmesi durumunda bahse konu idari para cezasının veya idari para cezasının kalan taksitlerinin tamamının veya eksik ödenen miktarının takip ve tahsili cezayı veren birim tarafından yapılır. Takip ve tahsili için yazılı olarak borçlunun gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine, borçlunun gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesi bulunmaması halinde ikametgahının bulunduğu yerdeki süreksiz vergileri tahsil ile görevli vergi dairesine, birden fazla süreksiz vergi dairesi bulunması halinde cezanın takibi hususunda yetkili vergi dairesine “İdari Para Cezası Vergi Dairesi/Mal Müdürlüğü Üst Yazı” (Ek-18) ile bildirilir.
9.7. İdari yaptırım kararlarına itiraz
a) İdari para cezasının, 3.000 (üç bin) Türk Lirası’ndan az olması durumunda; Sulh Ceza Hakimliğinin kararına itiraz edilemez. İdari para cezasının ödendiğine dair makbuzun bir sureti ilgili gıda işletmesi/kişi tarafından il/ilçe müdürlüğüne sunulur.
b) İdari para cezalarının miktarı ile 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (1) bendinde belirlenen alt ve üst limitlerin belirlenmesinde her yıl yayımlanan yeniden değerlendirme oranı dikkate alınır.
9.8. Ürünlere el konulması yaptırımı
a) Resmi kontroller sonucunda 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (c), (ğ), (l), (m), (p) bentleri ile 41 inci maddesi 1 inci fıkrası (b), (d), (ı), (i) bentleri kapsamında uygunsuz olduğu tespit edilen ürünlere el konulması yaptırımı uygulanır.
b) Ürünlere el konulması yaptırımının ürünlerin uygunsuz olduğunun tespit edildiği resmi kontrol veya olumsuzluğun analiz sonucuyla tespitinin akabinde gerçekleştirilen resmi kontrol esnasında gerçekleştirileceği öngörülmektedir. Bu nedenle ürünlere el konulması yaptırım kararının kontrol görevlisince verilmesi uygun görülmektedir.
c) “Ürünlere El Konulması İdari Yaptırım Kararı” (EK-23) fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri eklenerek düzenlenir. Kararı veren olarak kontrol görevlilerinin adı yazılarak imzalanır.
ç) Karar resmi kontrol raporu ile birlikte gıda işletmecisi veya yetkilisine elden tebliğ ve teslim edilir. Bu durumda (Ek-23)’ün tebligat kısmı doldurularak imza altına alınır.
d) El konulan ürünler alınarak il/ilçe müdürlüğü veya güvenliğinin sağlandığı uygun bir yerde ürünün muhafaza koşullarına uygun olarak muhafaza edilir.
e) El konulması yaptırımının özellikle zikredildiği bu prosedürün 9 uncu maddesi 8 inci fıkrası (a) bendinde sıralanan hükümler kapsamındaki ürünlere Bakanlığımız tarafından el konulmasının amaçlandığı kanaatine varılmakla birlikte; eşyanın hacim olarak çok fazla olması, el konulmanın zor olması gibi sebeplerle el konulması yaptırımının imkansız hale gelebileceği durumlarda kişilerin muhafazasına da bırakılabilir.
9.9 Bakanlık gözetiminde imha etme veya ettirme yaptırımı
a) Resmi kontroller sonucunda 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (l) bendi kapsamında uygunsuzluk tespit edilen ve piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olmayan gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeler Bakanlık gözetiminde imha edilir veya ettirilir.
b) Bakanlık gözetiminde imha etme veya ettirme yaptırımı uygulanırken ilgili mevzuat (insan, hayvan, bitki ve çevre sağlığının korunması, hayvansal yan ürünler vb.) hükümleri dikkate alınır. Bu mevzuata aykırı bir yöntemin uygulanması kabul edilmez.
c) “Bakanlık Gözetiminde İmha Etme veya Ettirme İdari Yaptırım Kararı” (EK-24) düzenlenerek karar işletmeye Tebligat Kanunu ve Yönetmeliğine göre tebliğ edilir. Karar yazısına fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri veya taranmış dijital hali eklenir.
ç) Gıda işletmecisi imha etme işlemine konu ürünlerin imhasını kendi imkanları ile gerçekleştirilebileceği gibi başka bir gerçek veya tüzel kişiliğe de imha ettirebilir.
d) Kontrol görevlileri imha işlemi boyunca yapılan iş ve işlemlere nezaret eder ve işlem sonunda “İmha Tutanağı” (Ek-14)’ü tanzim ederek imza altına alır.
e) Piyasaya arz amacı dışında değerlendirilmesi mümkün olan gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir.
9.10 Onayın geçici olarak askıya alınması/onay iptali /kayıt iptali yaptırımı
a) Resmi kontroller sonucunda 5996 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi ile şartları belirlenen onayın geçici olarak askıya alınması, onay iptali ve kayıt iptali idari yaptırımları için ortak bir karar örneği bu prosedürün EK-26’sında yer almaktadır. Uygulanan yaptırım türüne göre diğer yaptırım isimleri karardan çıkarılmalıdır.
b) Resmi kontroller sonucunda 5996 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi 17.12.2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik, Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel Kuralları Belirleyen Yönetmelik ve Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik kapsamında onayın geçici olarak askıya alınması veya onay iptali yaptırımının uygulanması gerektiği durumlarda “Onayın Geçici Olarak Askıya Alınması İdari Yaptırım Kararı” (EK- 26) veya “Onay İptali İdari Yaptırım Kararı” (EK-26) düzenlenerek karar işletmeye Tebligat Kanunu ve Yönetmeliğine göre tebliğ edilir. Karar yazısına fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri veya taranmış dijital hali eklenir.
c) Resmi kontroller sonucunda 5996 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi, 17.12.2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik ile Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik kapsamında kayıt iptali yaptırımının uygulanması gerektiği durumlarda “Kayıt İptali İdari Yaptırım Kararı” (EK-26) düzenlenerek karar işletmeye Tebligat Kanunu ve Yönetmeliğine göre tebliğ edilir. Karar yazısına fiilin işlendiğini ispata yarayacak belgelerin suretleri veya taranmış dijital hali eklenir.
9.11 Gıda sektörü faaliyetinden men adli yaptırımı
a) 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (a) bendi kapsamında fiilin üç yıl içerisinde tekrarı ve (l) bendi kapsamındaki fiillerin üç yıl içerisinde ikinci tekrarında Bakanlığımızca idari yaptırım uygulanan kabahat vasfından çıkarılarak, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması suretiyle fiil karşılığında ancak mahkemelerce adli ceza verilmesi mümkün olan suç vasfına dönüştürülmüş ve suçtan dolayı verilecek olan adli cezalar düzenlenmiştir.
b) Bu prosedürün 9 uncu maddesi 1 inci fıkrası (ı) ve (i) bendinde belirtilen usul ile savcılığa suç duyurusunda bulunulması ve akabinde 5996 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi 1 inci fıkrası (a) ve (l) bendi kapsamında mahkeme tarafından alınmış gıda sektörü faaliyetinden men kararının ilgili il/ilçe müdürlüğüne tebliğ edilmesi durumunda mevcutsa öncelikle kararda öngörülen iş ve işlemler tesis edilir.
c) Gıda sektörü faaliyetinden men kararının herhangi bir iş ve işlem öngörülmeden gereği için ilgili il/ilçe müdürlüğüne tebliğ edilmesi durumunda kararın kesinleşmesinden sonra kararda belirtilen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla hakkında gıda sektörü faaliyetinden men kararı verilen gerçek veya tüzel kişinin;
1) Bitkisel ve hayvansal ürünlerde ithalat sisteminde ithalatçı olarak başvuru yapması engellenir, kontrol belgesi düzenlenmez.
2) Kayıt ve onayı varsa iptal edilir, yeni kayıt ve onay belgesi düzenlenmez.
3) Ticaret ve Sanayi Odaları, Esnaf Odaları, Ticaret Borsaları, Belediyeler vb. kuruluşlar ile ilgili kamu kurumlarına ilgili il/ilçe müdürlüğünce yazı yazılarak sektör faaliyetinden mene ilişkin mahkeme kararı bildirilir.
10. İHTİYATİ TEDBİR UYGULAMALARI
a) Elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi sonucunda, herhangi bir gıdanın insan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimali belirmesine rağmen, bilimsel belirsizliklerin devam etmesi durumunda, kapsamlı bir risk değerlendirmesine imkan sağlayacak daha fazla bilimsel veri elde edilinceye kadar, Bakanlık, geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz ve tüketimin engellenmesi, ürünlerin toplatılması ve benzeri ihtiyati tedbirleri alabilir. İlgililerin, Bakanlığın belirlediği tedbirlere uyması zorunludur.
b) Kanun ve yönetmelikle belirlenmiş nedenlerle geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz ve tüketimin engellenmesi, ürünlerin toplatılması ve benzeri ihtiyati tedbirlerin uygulanmasında; Gıda ve Kontrol Genel Müdürü, il müdürü, il müdürünün yetkisini devretmesi halinde ilçe müdürü sorumludur. İhtiyati tedbir kararının il/ilçe müdürlüğü tarafından alındığı durumlarda kararı üretici/ithalatçı işletmenin bulunduğu il/ilçe müdürlüğü verir.
c) İhtiyati tedbirin gerekçesinin gıdanın insan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimali belirmesine rağmen, bilimsel belirsizliklerin devam ediyor olması nedeniyle tedbir kararı parti gözetilmeksizin ürünün tüm partileri için alınır ve risk göz önünde bulundurularak derhal uygulanır.
ç) İhtiyati tedbir uygulamasına ilişkin kararda; ürünün adı, markası, gıda işletmecisi, parti-seri numarası, üretim tarihi, son/tavsiye edilen tüketim tarihi ve ihtiyati tedbirin gerekçesi ile toplatma için verilen son tarih bilgilerine yer verilir. Örneğin; Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin bileşiminde mevzuatta yer almayan ve bilimsel değerlendirmeye ihtiyaç duyulan bir bitkinin veya maddenin kullanıldığının tespiti durumunda kapsamlı bir risk değerlendirmesine imkan sağlayacak daha fazla bilimsel veri elde edilinceye kadar ürünün tüm partileri hakkında tedbir kararı alınmalıdır. Alınan kararda uygunsuzluk tespit edilen ve kararın gerekçesi olan ürünün adı, markası, gıda işletmecisi, parti-seri numarası, üretim tarihi, son/tavsiye edilen tüketim tarihi ve ihtiyati tedbirin gerekçesi ile toplatma için verilen son tarih belirtilir.
d) İhtiyati tedbir kararı diğer il/ilçe müdürlüklerine bildirilir.
e) İhtiyati tedbir kararı alınan gıdanın insan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisi olması ihtimali ve bilimsel belirsizliklerin ortadan kalkması durumunda tedbir kararı, kararı alan makam tarafından kaldırılır.
f) İhtiyati tedbir kararı alınan gıdanın insan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olduğunun bilimsel olarak kesinleşmesi durumunda 5996 sayılı Kanun kapsamında gerekli yaptırımlar uygulanır.
