EN
TR
İPTAL DAVASINI AÇAN : Anamuhalefet (Fazilet) Partisi Türkiye Büyük Millet Meclisi Grubu Adına Grup Başkanı Mehmet Recai KUTAN
İPTAL DA DAVASİNİN KONUSU : 3.9.1999 günlü, 23805 sayılı Kesini Gazete'de yayımlanan 28.8.1999 günlü. 4454 sayılı “Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun un 1. maddesinin birinci fıkrasının basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ...” bölümünün Anayasanın 10 maddesine aykırılığı savıyla iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemidir.
I-İPTAL VE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN GEREKÇESİ
Yürürlüğün durdurulması istemini de içeren dava dilekçesinin gerekçe bölümü şöyledir:
“Hemen ilk bakışta fark edileceği gibi maddenin birinci fıkrasında yer alan "... basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup...” ifadesi Anayasa’nın 10'uncu maddesine açıkça aykırıdır Bilindiği gibi Anayasa’nın “Kanun önünde eşitlik” başlığını taşıyan 10’uncu maddesi aynen şöyledir:
“X. Kanun Önünde Eşitlik
MADDE 10.- Herkes, dil,ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din,mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar
Anayasa'nın 10'uncu maddesinin gerekçesi ise yine aynen şöyledir:
“Madde, demokrasinin üç vazgeçilmez ilkesinden birini teşkil etmektedir. İnsanın insan olması dolayısıyla doğuştan bir değeri ve haysiyeti vardır. Bu onun tabii bir hakkıdır Bu hak dolayısıyla herhangi bir niteliğe veya ölçüye dayanılarak insanlar arasında ayırım yapılamaz. İnsanlar arasında kanunların uygulanması açısından da hiçbir fark gözetilemez. İnsanlar arasındaki eşitliğin temellerinden birini de böylece kanunlar önünde eşitlik ilkesi sağlar.
Komisyonumuz bu hakka saygı göstermenin Devlet organları ve idari makamlar için de bir görev olduğunu belirtmektedir. Devletin organları ve idari makamları.
bütün işlemlerinde insanlar arasında ayırım yapmadan Devlet faaliyetlerini yürütmek zorundadırlar ."
Anayasanın 10'uncu maddesinin hem bizzat metninden hem de gerekçesinden anlaşılacağı gibi 28.08.1999 tarih ve 4454 sayılı Kanun'un 1 'inci maddesinin ilk fıkrasında yer alan
“...basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup..." ifadesi “eşitlik ilkesi' ne açıkça aykırıdır.
Çünkü sadece ve sadece “...basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla...” suç işlemiş olan kimselerin 12 yılı aşmayan hürriyeti bağlayıcı cezaları (hapis ve ağır hapis cezaları) ertelenmektedir. Böylece bu etkin araçlarla suç işleyen kimseler “imtiyazlı” hale getirilmektedirler. Buna karşılık basil yollarla suç işlemiş olan kimselerin para cezaları dahi ertelenememektedir.
Nitekim bazı kimseler basın yoluyla (gazete, dergi v.s. ile), sözlü araçlarla (radyolar ile) ve görüntülü cihazlarla (televizyonlarla) suç işlemişlerdir. Bu kimseler söz konusu araçlarla birkaç defa hatta gazetelere yansıdığına göre bir kısıttı 40-50 defa suç işlemiştir.
Bu suçların toplanı hapis cezası, belki de yüzlerce yıla ulaşmaktadır Ancak 28.08.1999 tarih ve 4454 sayılı Kanun ile herbir suç ayrı ayrı değerlendirilmiş ve herbir suç için üst sınırı oniki yılı geçmeyen hapis cezalarının infazı üç yıl süre ile ertelenmiştir.
Buna karşılık basın yoluyla işlenmiş suça konu olan bir haber veya makaleden veyahut radyo ya da televizyon konuşmasından alıntı yapıp da bir seminer, sempozyum veya 5-5 kişilik toplantıda kullanan mesela bir araştırmacı (öğretmen bilim adanın ertelemeden istifade edemeyecektir.
Başka bir deyişle, uydular aracılığı ile tüm dünyaya televizyonlardan defalarca hitap eden bir kimse, suç sayısı ne olursa olsun cezası ayrı ayrı oniki yılı geçmeyen bütün hapis cezaları için ertelemeden yararlanacak, buna karşılık söz konusu kimsenin sadece bir konuşmasından, alıntı yapıp, diyelim. 4-5 kişilik seminerde kullandığı için daha düşük bir cezaya mahkum olan kimse ertelemeden faydalanamayacaktır.Hatta mahkumiyetleri düşük olanların para cezaları dahi ertelenmeyecektir.
Böyle bir uygulamanın. Anayasa'nın hem 2. maddesindeki “adalet anlayışı na hem de 10. maddesindeki “kanun önünde eşitlik ilkesine" aykırı olduğu, hiçbir duraksamaya yer bırakmayacak kadar açıktır.
Nitekim, Anayasa Mahkemesi'nin birçok kararı da bu yöndedir.
"Anayasanın 10. maddesinde herkesin, hiç bir ayrım yapılmadan kanun önünde eşit olduğu kabul edilmiştir. Madde metninden de açıkça anlaşılacağı üzere, yasaların uygulanmasında dil. ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din. mezhep ve benzeri sebeplerle bir ayırım yapılamayacak, yasalar herkese eşitlikle uygulanacaktır. (Any. Malı. T:28.04.1983. E. 1981/13. K.198318)
"Özgürlüklerle ilgili olarak Anayasada yer alan en önemli kavramlardan birini de yasa önünde eşitlik ilkesi oluşturmaktadır Bu kural 1982 Anayasasında 1961
Anayasasına nazaran daha ayrıntılı bir biçimde düzenlenmiştir. Şöyle ki; eşitlik açısından ayırım yapılmayacak hususlar madde metninde sayılanlarla sınırlı değildir
“Benzeri sebeplerle” de ayırım yapılamayacağı esası getirilmek suretiyle ayırım yapılamayacak konular genişletilmiş ve böylece kurala uygulama açısından da açıklık kazandırılmıştır.
Anayasanın 10 maddesinde yer alan eşitlik kavramlarıyla kanun önünde eşitlik yani hukuki eşitlik kastedilmiştir, Bu ilkeyle bir tek kişiye veya kimi topluluklara aynı durumda bulunan yurttaşlardan daha çok veya daha geniş hak ve yetkiler tanımak yoluyla kanun karşısında eşitlik ilkesinin çiğnenmesi yasaklanmaktadır
Anayasanın kanun önünde eşitlik ilkesini getiren 10,maddesiyle güdülen amacın, aynı durumda bulunan kimselerin yasalarca aynı işleme tabi tutulmasını sağlamak ve yurttaşlara yasa karşısında dil. ırk,renk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplerle ayrımlı davranılmasını önlemek olduğu Anayasa Mahkemesinin çeşitli kararlarında vurgulanmıştır." (Any.Mah., 1:04.11.1986. L.1986111, K: 1986126).
“Anayasa’nın “Kanun önünde eşitlik" başlıklı 10. maddesinin birinci fıkrasının öngördüğü, ayırım gözetilmeksizin yasa önünde eşitlik, hu maddenin ikinci ve üçüncü fıkrasıyla birlikte ele alınmalıdır. Bu maddeyle, yasaların uygulanmasında, dil, ırk,renk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din. mezhep ve benzeri nedenlerle ayırım gözetilmesi mutlak olarak yasaklanmıştır Anayasa'nın 10. maddesi, ayrıcalıklı kışı ya da topluluklar oluşmasına olanak tanıyan bir eşitsizliğe yol açacak düzenlemeler yapılmasını önlemeyi öngörmektedir. Aynı durumda olanlara ayrı kurallar uygulanamayacağı gibi ayrı durumda olanlara da aynı kurallar uygulanamaz." (Any.Mah. T: 19.12.1989. K 1989149. E. 1989/14).
"Yasaların uygulanmasında dil. ırk. renk, cinsiyet, siyası düşünce, felsefi inanç, din. mezhep ayrılığı gözetilmesi ve bu nedenlerle eşitsizliğe yol açılması Anayasa katında geçerli görülemez Bu mutlak yasak, birbirinin aynı durumda olanlara ayrı kuralların uygulanmasını ve ayrıcalıklı kişi ve toplulukların yaratılmasını engellemekledir.... Aynı durumda olanlar için ayrı düzenleme aykırılık oluşturur ... Başka bir anlatımla, kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanlar arasında, yasalara konulan kurallarla değişik uygulamalar yapılamaz" (Any.Mah., 1:02.05.1991. K.1991/11. E.1990/28).
Nitekim Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu nun 146. maddesine giren suçları ' şartlı tahliyc“nin kapsamı dışında tutan 12.04.1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun Geçici 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine karşı itiraz yoluyla açılan davayı yerinde bularak şöyle demiştir:
“Suçlu, topluma uyum zorlukları gösteren ve uyumsuzluğunu suç işlemekle açığa vuran kimsedir Cezanın caydırıcılığı ve suçlunun toplumla uyum sağlayabilmesi başka bir deyişle topluma yeniden kazandırılması, ceza politikasının temel ilkesini oluşumu Toplumun suça verdiği önem ve suçun ağırlığı, cezanın farklılaştırılmasına ya da ağırlaştırılmasına esas olur Bu husus, devletin cezalandırma politikasına uygun olarak yasakoyucunun bu konudaki değerlendirmesine ve takdirine göre belirlenir.
Ancak, cezanın infazı, işlenen suçun türüne bağlı olmaksızın, suçlunun topluma uyum sağlamasını ve topluma yeniden kazandırılmasını amaçlar.
Bu amacın gerçekleştirilebilmesi, suça bağlı kalmadan ayrı bir programın uygulanmasını gerektirir.Tüm çabalar, suçlunun uyumsuzluğuna neden olan psikolojik, çevresel, sosyal ve kişisel etkenlerin belirli bir infaz programı içinde giderilerek, suça yeniden yönelmesini önlemektir. Bu program, suça göre değil, suçlunun infaz süresince gösterdiği davranışlarına ve gözlenen iyi durumuna göre düzenlenecektir. Bu da infazın, mahkumların işledikleri suçlara göre bir ayırıma gidilmeden, aynı esaslara ve belirli bir programa göre yapılmasını ve sonuçlarının gözlenmesini gerektirir. Aynı miktar cezayı alan iki hükümlüden birinin, sırf suçunun türü nedeniyle daha uzun süre ceza çektikten sonra şartla salıverilmesi, cezaların farklı çektirilmesi sonucunu doğurur ve bu iki mahkum arasında eşitsizliğe neden olur
Böylece. infaz yönünden eşit ve aynı durumda bulunan mahkumlar arasında şartlı salıverme bakımından ayrı uygulama, Anayasa’nın 10. maddesinde öngörülen yasa önünde eşitlik ilkesine uygun düşmemekte ve bu ayrılığın haklı bir nedeni de bulunmamaktadır.
12.4.1999 günlü, 3713 sayılı “Terörle Mücadele Kanunu'nun
Geçici 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline,
.. Geçici 4 maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde geçen Türk Ceza Kanunu’nun “..146 (son fıkra hariç)...” hükmünün iptaline...” (Any. Mah. T: 19.07.1991 . K 1991 /22.E.19911/15)
Somut olayımızda 28.08.1999 tarih ve 4454 sayılı kanun'un dava konusu olan hükmü. Anayasa nın 10. maddesini Terörle Mücadele kanunu’nun iptal edilen hükmüne nispetle çok daha ağır biçimde ihlal etmiştir .Çünkü Terörle Mücadele Kanunu, “hafif suçları” şartlı tahliyenin kapsamına alıp, “ağır suçlan" şartlı tahliyenin dışında tutmuştu.
4454 sayılı kanun ise aynı nitelikteki suçlardan lıafıf olanlarını ertelemenin dışında tutup daha ağır suçları ertelemenin kapsamına alınıştır.
Gerçekten bir suçun basın yoluyla veya iletişim araçlarıyla işlenmesi, hem uluslararası hukuk kurallarına göre hem de Türk Ceza kanunu' na göre daha ağır cezayı gerektirmektedir.
Nitekim Türk Ceza kanunu'nun 158. maddesinin birinci fıkrasına göre:
“Reisicumhura muvacehesinde hakaret ve sövme fiillerini işleyenler üç seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezası ile cezalandırılır "
Aynı (158.) maddenin son fıkrasına göre ise:
kadar artırılır.”
4454 sayılı Kanun'un dava konusu hükmüne göre. Türk Ceza Kanunu'nun 158. maddesinin birinci fıkrasından hüküm giyenler ertelemeden istifade edemeyecekler, buna karşılık aynı (158.) maddenin son fıkrası gereğince daha ağır hüküm giyenler ertelemeden istifade edebileceklerdir.
Keza Türk Ceza Kanunu’nun 3.1 1 maddesinin birinci fıkrasına göre
"Bir suçun işlenmesini aleni olarak tahrik eden bir kimse üç yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezasıyla cezalandırılır."
Anılan (311.) maddenin ikinci fıkrasına göre ise:
"Tahrik, her türlü kitle haberleşme araçları, ses kayıt bantları, plak, flim, gazete, mecmua ile veya sair basın aletleriyle... olursa, yukarıdaki bentler uyarınca suçlu hakkında tayin olunacak ağır hapis ve hapis cezaları bir misli artırılır "
4454 sayılı Kanun'un dava konusu hükmüne göre. Türk Ceza Kanunu'nun 311 maddesinin birinci fıkrasından (beş yıla kadar ağır hapse) mahkum olanlar ertelemeden asla yararlanamayacaklar, ama aynı maddenin ikinci fıkrası gereğince (on yıla kadar ağır hapse) mahkum olanlar ertelemeden mutlak surette istifade edeceklerdir.
Bu tür örnekleri artırmak mümkündür.
Nitekim 12.4.1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun 8. maddesinin son fıkrasına göre:
“Birinci fıkrada yazılı fiillerin ikinci ve üçüncü fıkralarda yazılı kitle iletişim araçları ile işlenmesi halinde belirlenen ceza üçle birden yarıya kadar artırılır."
Bu dununda “hitap alanları alabildiğine geniş, etkileme güçleri çok yüksek olduğu için cezaları daha ağır olsa da iletişim araçları ile (basın, radyo ve televizyon yoluyla işlenen suçlar hukuken “iyi suçlar'dır. "zararsız suçlar'dır. Bu yüzden ertelemeden istifade etmelidirler. Buna karşılık sair yollarla işlenen suçlar, cezalan daha düşük olsa bile hukuken daha kötü suçlardır, daha tehlikeli suçlardır. Bu sebeple ertelemeden yararlanmamalıdırlar" denemez.
Anayasa Mahkemesinin birçok kararında da açıkça belirtildiği gibi:
“Anayasa'nın 10. maddesi ile konulan eşitlik ilkesi her konuda uygulama alanı gören bir kuraldır. Aynı yönde ve aynı temel anlayışa göre yorumlansa bile uygulandığı alana göre eşitlik ilkesi değişik görünümler ortaya koymaktadır.
Ceza hukukunda anayasal eşitlik ilkesi genel anlamda bir eşitliği ifade eder. Aynı tür suçlara benzer nitelikte ve ağırlıkta cezalar verilmesi eşitlik anlayışının gereğidir. Suçlar ve eczalar konusunda yapılan düzenlemeler, suç türlerine devletçe verilen öneme göredir. Ancak, suç ve ceza arasındaki oranı adalete uygun ve cezalar arasındaki genel
dengeyi suçun toplum hayatında yarattığı etkiye ve toplumsal yapıya göre belirlenmesi gerekir. Kuşkusuz yasakoyucu, suçlar ve cezalar hakkında kural koyarken Anayasa ilkeleri ile Anayasa’da genel anlamı belirlenen cezanın evrensel ilkelerine uymakla yükümlüdür. Böylece eşitlik ilkesinin cezadaki uygulaması sağlanabilir“ (Any.Mah.T..31.31992. K 1992 /20. E.|1991.A.M K.D.. Sayı: 28. C.l.s.282).
“Devlerimiz... bir hukuk Devletidir. Kanunlarımızın, Anayasa'nın açık hükümlerinden önce hukukun bilinen ve bütün uygar memleketlerde kabul edilen prensiplerine uygun olması şarttır" (Any Malı.. T.22.12.1964, K. 1964/76. E. 1963 /166. A.M.K.D., Sayı: 2, s.291).
Oysa 4454 sayılı Kanun'un. hukukun temel prensiplerine ve Anayasaya aykırı olduğu hususunda hem kamuoyunda hem de hukukçular arasında tam bir görüş birliği vardır: Mesela 4454 saydı Kanun un kabul (28.8 1999) tarihini izleyen günlerde çıkan gazeteler, radyo ve televizyonlarda yapılan konuşmalar bu aykırılığı koro halinde seslendirmişlerdir.
Nitekim. Milliyet Gazetesi yazarlarından Taha Akyol “Af ve Anayasa' başlığını taşıyan 31.8 1999 tarihli yazısında aynen şöyle demektedir:
Prof Dönmezer Hoca'nın Anayasa’ya aykırı gördüğü başka bir yön var
Basın yoluyla işlenen suçlarda ceza ertelemesi getiriyorsunuz, aynı suç kahvehanede konuşarak işlenmişse bunu kapsam dışı bırakıyorsunuz. Bu Anayasa'nın eşitlik ilkesine aykırıdır."
Sabah Gazetesi Başyazarı Güngör Mengi de “Hukuk aranıyor!" başlığını taşıyan 01.9.1999 tarihli yazısında şöyle diyor.
Basın yoluyla işlenen bütün suçlara erteleme yoluyla da olsa bir çözüm getirilirken, bu suçları sözlü olarak işleyenler yararlandırılmıyor. Oysa bu suçların basın yoluyla işlenmesi, cezanın artma sebebidir.
Yani af kanunu... daha ağır suçları affederken daha hafif olanlarına "Sîzler içerde kalacaksınız" diyor.
Nasıl bir takdir hakkı bu?
Adaleti temsil eden gözü bağlı kadının bir elindeki teraziy i kafasına vurup ceza adaletini simgeleyen kılıcı kalbine saplamak değil mi?"
II-YÜRÜRLÜĞÜNDURDURULMASI SEBEPLERİ
1)Dava konusu hükmün, sadece belirtilen araçlarla suç işlemiş olan kimselerin -üstelik herbir suç için Türk Ceza Kanunu’na göre on iki yılı aşmay an hapis ve ağır hapis cezalarını ertelemesi, buna karşılık yine Türk ceza Kanunu'nun aynı maddesinin kapsamına giren, ancak iletişim araçlarıyla (basın, radyo veya televizyon vasıtasıyla)
işlenmediği için nisbi olarak çok daha düşük tutulan cezaların ertelenmemesi Anayasa’nın 10. maddesine açıkça aykırıdır.
2) Bir kimsenin sırf basın, radyo veya televizyonla işlendiğinden dolayı herbir suçu için hükmedilip de on iki yılı aşmayan bütün hapis ve ağır hapis cezaları ertelenirken diğer kimselerin veya aynı kimsenin, çok daha hafif olan cezasının ertelenmemesi, yani ağır suçlular tahliye edilirken, nisbi olarak (hukuken ve hükmen) hafif suçluların cezaevlerinde tutulmaları, buna gerekçe olarak da hafif suçların basın, radyo veya televizyonla işlenmemiş olmasının gösterilmesi hiç şüphesiz ki telafisi imkansız zararlar doğuracaktır. Zira böyle bir ayrımı haklı kılacak hiçbir sebep yoktur. Çünkü erteleme cezaların infazı ile ilgili bir uygulamadır. Anayasa Mahkemesi'nin birçok kararında belirtildiği gibi:
“Mahkumiyetten sonra hükümlünün suçla bağı kesilir, onun hukuki statüsü artık "hükümlü'dür Hükümlülerin de "şartlı tahliye", "şartlı salıverme" ve "erteleme" gibi infaz imkanlarından eşit olarak yararlanmaları gerekir, farklı uygulama eşitlik prensibine aykırı olur.” Bütün bu gerekçelerle ve Yüksek Mahkeme'nin takdir edeceği diğer sebeplerle. 4454 saydı Kanun un dava konusu olan " basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup..." hükmü hakkında acilen yürürlüğün durdurulması kararı verilmelidir.
SONUÇ Anayasanın 10. maddesine açıkça aykırı olmasına rağmen 03.9.1999 tarihli Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren, nisbi olarak bir kısım ağır suçluların cezalarını ertelerken bunlara nisbetle çok daha hafif suçluları cezaevlerinde tutan, böylece hakkaniyet kuralını tersine çeviren 28.8.1999 tarih ve 445 sayılı kanun'un ”... basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup..." hükmü hakkında acilen yürürlüğün durdurulması ve iptal kararı verilmesini saygılarımla arz ederim.”
II- YASA METİNLERİ
A- İptali İstenen Yasa Kuralı
28.8.1999 günlü. 4454 sayılı Yasa'nın 1 maddesinin iptali istenen bölümü de içeren 1. maddesi şöyledir:
"MADDE 1.-23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı oniki yıl veya daha az şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahküm edilmiş bulunan kimselerin cezalarının infazı ertelenmiştir.
Halen cezalarını çekmekle olanlar hakkında da birinci fıkra hükmü uygulanır.
İlgili kamın maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı birinci fıkrada sayılanlar hakkında henüz takibata geçilmemiş veya hazırlık soruşturmasına girişilmiş olmakla beraber dava açılmamış veya son soruşturma aşamasına geçilmiş olmakla beraber henüz hüküm kurulmamış veya verilen hüküm kesinleşmemiş ise davanın açılması veya kesin hükme bağlanması ertelenir ”
B- Dayanılan Anayasa Kuralı
Dava dilekçesinde dayanılan Anayasa'nın 10 maddesi şöyledir
“MADDE 10.- Herkes, dil. ırk. renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din. mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Hiçbir kişiye aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.”
C- İlgili Anayasa Kuralı
Anayasa’nın ilgili görülen 2. maddesi şöyledir:
"MADDE 2.- Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı. Atatürk milliyetçiliğine bağlı. başlangıçta belirlilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”
III- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 8. maddesi gereğince Ahmet Necdet SEZER. Samia AKBULUT, Haşini KILIÇ. Yalçın ACARGÜN. Mustafa BUMIN. Sadi ADALI, Ali HÜNER, Mustafa YAKUPOĞLU. Fulya KANTARCI OĞLU. Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ’in katılmalarıyla 3.11.1999 günü yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, yürürlüğü durdurma isteminin bu konudaki raporun hazırlanmasından sonra ele alınmasına OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir
IV-YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI
28 8.l999 günlü. 4454 sayılı "Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun 'nun 1 maddesinin birinci fıkrasının ”... basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup...” bölüntünün YÜRÜRLÜĞÜNÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN REDDİNE. 19.9.2000 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
V-ESASIN İNCELENMESİ
Dava dilekçesi ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, iptali istenen yasa kuralı, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa kurallarıyla bunların gerekçeleri ve öteki yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A- Anlam ve Kapsam
4454 sayılı Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun'un 1. maddesinin ilk fıkrasında "23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı oniki yıl veya daha az şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahküm edilmiş bulunan kimselerin cezalarının infazı ertelenmiştir." denilmektedir. Fıkranın yalnız "basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup” bölümünün iptali istenmektedir.
Maddenin ikinci fıkrasında ise halen cezalarını çekmekte olanlar hakkında da birinci fıkra hükmünün uygulanacağı belirtilmekte, üçüncü fıkrada da davanın açılması veya kesin hükme bağlanmasının ertelenmesi düzenlenmektedir.
Yasanın ertelemenin sonuçları hakkındaki 2 maddesinin ilk fıkrasında erteleme tarihinden itibaren üç yıl içinde işledikleri 1. madde kapsamına giren kasıtlı bir cürümden dolayı mahküm edilenlerin ertelenen cezalarının aynen çektirileceği, son fıkrasında da üç yıllık sürenin 1. madde kapsamına giren kasıtlı bir cürümden dolayı yeniden mahküm edilmeksizin geçirilmesi halinde ertelemeden yararlanan hakkındaki mahkûmiyetin vaki olmamış sayılacağı veya bu suçtan dolayı kamu davası açılmayacağı, açılmış olan davanın da ortadan kaldırılmasına karar verileceği hükme bağlanmaktadır
1454 sayılı Yasa'nın genel gerekçesinde:
Çağdaş toplumların anayasalarında güvence altına alınan düşünceyi açıklama ve yayına özgürlüğü, demokratik toplumu oluşturan en temel unsurlardan biridir. Bu özgürlüğün kullanım yollarından biri de basın yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıdır. Bu araçların, amacına uygun olarak işlevlerini yerine getirmeleri bakımından korunmaları çağdaş toplumlarda asıl olup, bu anlamda basın ve yayın özgürlüğü önündeki engeller kaldırılarak ve güvenceler sağlanarak, haber ve düşünceyi özgür kılmak hedeflenmektedir Bu nedenle, sorumlu müdür sıfatı ile veya basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenen suçlara ilişkin davalar ve cezaların infazı için ertelenme hükümleri getirilmesi toplumsal barışın sağlanması ve sürdürülmesi bakımından büyük bir önem taşımaktadır."
denilerek yapılan düzenlemeyle öncelikle, düşünceyi açıklama özgürlüğünün doğal bir sonucu olan basın özgürlüğünün kullanılması bağlanımda basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla suç işlemiş olanların hedef alındığı vurgulanmaktadır
Basın yoluyla işlenen suçların özelliği, basının bunlarda araç olarak kullanılmasıdır. “Yayın” bu suçlar yönünden kurucu unsur olmakta, suçun oluşması yönünden genel unsurların bir ayrıcalığı bulunmamaktadır, Genel suçların kimi basın yoluyla da işlenebilmekte ve ceza hukuku sistemimizde genellikle suç sayılan eylemin basın yoluyla işlenmesi ağırlaştırıcı neden kabul edilmektedir
B- Anayasa’ya Aykırlık Sorunu
Dava dilekçesinde, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla suç işlemiş olanların oniki yılı aşmayan özgürlüğü bağlayıcı cezalarının ertelenmesinin bu etkili araçlarla suç işleyenleri imtiyazlı duruma getirdiği, buna karşılık basın yoluyla işlenmiş suça konu olan bir haber veya makaleden, radyo ya da televizyon konuşmasından alıntı yaparak bunu bir seminer, sempozyum veya çok az sayıda kişinin katıldığı bir toplantıda dile getiren bilim adamı, araştırmacı gibi kişilerin bu erteleme kapsamı dışında bırakıldıkları; bir suçun basın yoluyla veya iletişim araçlarıyla işlenmesi Türk Ceza Yasası ve uluslararası hukuk kurallarına göre daha fazla cezayı gerektirdiği halde ertelemeden bunların yararlandırıldıktan; aynı nitelikteki suçlardan daha hafif olanları işleyenlerin ise kapsam dışında tutulduğu, bu nedenlerle kuralın. Anayasa nın 10. maddesinde yer alan eşitlik ilkesine ay kinlik oluşturduğu ileri sürülerek iptali istenmiştir
2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında kanun un 29. maddesine göre. Anayasa Mahkemesi, yasaların kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğün'nün Anayasa'ya aykırılığı konusunda ilgililer tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmak zorunda değildir İstemle bağlı kalmak koşuluyla başka gerekçe ile de Anayasa’ya aykırılık kararı verebilir
Dava dilekçesinde, itiraz konusu kuralın. Anayasa'nın 10, maddesine aykırılığı ileri sürülmüş ise de kuralın ilgisi nedeniyle Anayasa'nın 2. maddesi yönünden de incelenmesi uygun görülmüştür
Anayasa'nın 2. maddesinde. Cumhuriyetin nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun «ilan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren. Anayasa'ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan. Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık, yasaların üstünde yasakoyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri ve Anayasa'nın bulunduğu bilincinde olan devlettir Bu bağlamda, hukuk devletinde yasak oyucu. yalnız, yasaların Anayasa'ya değil. Anayasa um da evrensel hukuk İlkelerine uygun olmasını sağlamakla yükümlüdür.
Hukukun temel ilkeleri arasında yer alan eşitlik ilkesine Anayasa'nın 10. maddesinde yer verilmiştir. Buna göre, herkes, dil. ırk. renk, cinsiyet, siy asi düşünce, felsefi inanç, din. mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz devlet organları ve idare makamları bütün İşlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar,
“Yasa önünde eşitlik ilkesi” hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmüştür Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin yasalar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak, ayırım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin çiğnenmesi yasaklanmıştır. Yasa önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı anlamına gelmez. Kimilerinin Anayasanın 13 maddesinde öngörülen nedenlerle değişik kurallara bağlı tutulmaları eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz. Durum ve konumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kurallar ve uygulamaları gerektirebilir Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasa'da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez
Eşitlik temeline dayanan adil bir hukuk düzeni kurmak, hukuk devletinin en önemli işlevlerinden biri olduğundan hukuksal eşitlik sağlanmadan hukuk devleti ilkesinin gerçekleşemeyeceği açıktır.
4454 sayılı Yasa nın 1. maddesinin ilk fıkrası uyarınca, ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı gevmeyen suçlardan dolayı oniki yıl veya daha az şahsi hürriyeti bağlayıcı bir eczaya mahkûm edilmiş bulunanlardan, bu suçları 23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlemiş olanlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işleyenlerin cezalarının infazı ertelenmiştir.
Yasakoyucu, kuşkusuz. Anayasa'nın ve ceza hukukunun temel ilkelerine bağlı kalmak koşuluyla cezalandırmada güdülen amacı da gözeterek hangi eylemlerin suç sayılacağını ve bunlara verilecek cezanın türü ve miktarı ile artırım ve indirim nedenlerini saptayabileceği gibi kimi suçları işleyenler için "erteleme" adı altında bir düzenleme de öngörebilir Ancak böyle bir düzenleme yapılması durumunda, eşitlik ilkesi, bundan aynı durumda bulunan herkesin eşit olarak yararlandırılmasını gerektirir. Farklı düzenleme yapılabilmesi ise milli güvenlik, kamu yararı, kamu düzeni gibi haklı nedenlerden birinin bulunmasına bağlıdır.
Dava konusu düzenlemeyle düşünceyi açıklama özgürlüğü bağlamında basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenen suçlar yönünden erteleme adı altında bir olanak getirilmiş, ancak aynı tür suçların daha az cezayı gerektiren basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmemiş olanları kapsam dışı bırakılmıştır. Aynı tür suçu işleyenler için farklı uygulama öngören bu düzenlemenin haklı bir nedeni bulunmadığı açıktır
Öte yandan, adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu sürdürmekle yükümlü olan hukuk devletinde, yalnız suç ve cezaların saptanmasında adil ölçülerin gözetilmesiyle yetinilemez; bunların kaldırılması, değiştirilmesi ya da kimi olanaklar tanınması söz konusu olduğunda da aynı ölçülerin esas alınması zorunludur. Dava konusu düzenlemeyle aynı tür Suçun daha ağırını erteleme kapsamına alıp, hafif olanını bu olanaktan yararlandırmamanın adil olduğu ileri sürülemez.
Açıklanan nedenlerle kural. Anayasa'nın 2. ve 10. maddelerine aykırıdır.
İptali gerekir
8u görüşlere, Mustafa BUMIN. Yalçın A( ARGÜN. Ali HÜNER. Mahir Can İLICAK ile Ertuğrul ERSOY katılmamışlardır
VI- İPTAL HÜKÜMÜNÜN YÜRÜRLÜĞE GİRECEĞİ GÜN SORUNU
Anayasa'nın 153. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir.Bu tarih, kararın Resmi Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez" denilmekte. Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama U sulleri Hakkında Yasa' nın 53 maddesinin dördüncü fıkrasında da bu kural tekrarlanmaktadır. Maddenin beşinci fıkrasında ise. Anayasa Mahkemesi’nin. iptal halinde meydana gelecek hukuksal boşluğu kamu düzenini tehdit veya kamu yararını ihlal edici mahiyette görürse yukarıdaki fıkra hükmünü uygulayacağı belirtilmiştir.
4454 sayılı Yasa'nın 1. maddesinin birinci fıkrasının iptal edilen bölümü nedeniyle doğan hukuksal boşluk kamu düzenini ve kamu yararını olumsuz yönde etkileyeceğinden gerekli düzenlemelerin yapılması için yasama organına süre tanımak umacıyla iptal kararının Resmî Gazete'de yayımından başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesi uygun görülmüştür.
VII- SONUÇ
A- 28.8.1999 günlü. 4454 sayılı “Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair kanun'nun 1. maddesinin birinci fıkrasının "... basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup...” bölümünün Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE. Mustafa BUMİN. Yalçın ACARGÜN. Ali HÜNE R, Mahir Can ILICAK ile Lrtuğrul ERSOY’un karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA.
B- İptal edilen bölüm nedeniyle meydana gelen hukuksal boşluk kamu düzenini tehdit ve kamu yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden. Anayasa’nın 154. maddesinin üçüncü fıkrasıyla 2949 sayılı Yasa'nın 53. maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları gereğince İPTAL HÜKMÜNÜN. KARARIN RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK BİR YIL SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE, OYBİRLİĞİYLE. 19.9.2000 gününde karar verildi.
KARŞIOY YAZISI
4454 sayılı Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun’un 1. maddesinin birinci fıkrasında yer alan "basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup. " bölümünün iptaline ilişkin çoğunluk görüşüne aşağıda açıklanan gerekçelerle katılmıyoruz.
4454 sayılı Yasa'nın 1. maddesinde. 23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü ya da görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ilgili yasa maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı oniki yıla veya daha az şahsı hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum edilmiş olanlarla halen cezalarını çekmekte olanların cezalarının, henüz takibata geçilmemiş veya hazırlık soruşturmasına girişilmiş olmakla beraber henüz hüküm kurulmamış veya verilen büküm kesinleşmemiş ise davanın açılması veya kesin hükme bağlanmasının erteleneceği kurala bağlanmıştır.
Dava konusu yasa kuralında da anlaşılacağı gibi, yasakoyucu yalnız basın yoluyla işlenen suçlara ilişkin dava veya cezaların ertelenmesini istemiştir. Davacı başvuru dilekçesinde, dava konusu kuralın değil, aynı eylemi basın veya yayın yoluyla işlememiş olanların dava ve cezalarının ertelenmesinin Anayasa’nın 10. maddesindeki "eşitlik" prensibine aykırı olduğunu ileri sürmüştür Yani Yasa’nın uygulama alanının genişletilmesini sağlamak amacıyla. Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmeyen bir yasa kuralının iptali istenilmiştir.
Anayasa Mahkemesi. Anayasa’ya aykırı bulduğu yasaları iptal ederek yürürlükten kalkmasını sağlar. Yasakoyucu gibi davranarak yeni bir uygulamaya yol açacak hiçimde hüküm kuramaz. Anayasa’nın, öngördüğü ve mutlak düzenlemesini istediği hususlara yer vermeme durumu dışındaki, yasanın isterse getirebileceği bir kuralı getirmemesi iptal nedeni olamaz. İsterse yer verip isterse yer vermeyeceği bu tür noksanlıklar yasakoyucunun takdir yetkisi içindedir. Yasa maddesine içindeki kimi sözcükleri ayıklayarak yeni bir kural niteliği vermek Anayasa’ya uygunluk denetimiyle bağdaşmaz. Bir kuralın, uygulama alanının genişletilmesi amacıyla değiştirilmesini sağlamak için de iptali ıstenilemez Yasakoyucunun dilediği zaman giderebileceği noksan düzenleme, anayasal zorunluluk dışında. Anayasa’ya aykırılık oluşturmaz (Anayasa Mahkemesi’nin 21 10.1963 günlü. Esas 1963 172. Karar:1963 244. 18.1 1989günlü. Esas: 1988 3. Karar: 1989 4 sayılı kararları)
Öte yandan Anay asa Mahkemesi'nin pek çok kararında vurgulandığı gibi yasa önünde eşitlik herkesin her yönden aynı kurallara bağlı olacağı anlamına gelmez Durum ve konumlarındaki özellikler kimi kişiler için değişik kuralları ve uygulamaları gerekli kılabilir Özelliklere, ayrılıklara dayandığı için haklı olan nedenler, farklı düzenlemeyi aykırı değil geçerli kılar Anayasa'nın amaçladığı eşitlik, eylemli değil hukuksal eşitliktir Durumlarındaki değişikliğin doğurduğu zorunluluklar ve kamu yararı gibi haklı nedene dayanılarak yasalarda farklı uygulamalar getirilmesi durumda Anayasa’daki eşitlik ilkesinin çiğnendiği sonucu çıkarılamaz.
Toplumsal barışı, kamu düzenini, bireylerin güven ve huzurunu sağlamakla yükümlü olan devlet, bu yükümlüğünü alacağı ceza önlemleri ile yerine getirmeye çalışır.
Yasakoyucu bu konuda bir düzenleme yaparken kişi yararı kadar kamu yararını da göz önünde bulundurmak zorunda olduğundan kimi suçların niteliği ve toplumda yaratacağı zararla birlikte faillerin konumlarını da gözeterek farklı ağırlıkta cezalar düzenleyebileceği gibi hükmolunan cezaların infazının ertelenmesi veya affı konusunda da değişik kurullar getirilebilir.
Yasakoyucu. basın ve yayın yoluyla işlenen suçlara ilişkin dava ve cezaların ertelenmesini. Türkiye'nin, dünya kamuoyunda düşünce ve ifade özgürlüğünü cezalandıran ülkeler görünümünden çıkması için gerekli görmüştür. Yasakoyucunun takdir alanı içme giren bir konuda getirilen kuralın denetimi yerindelik denetimi olur ki. Anayasa Yargısı'nda yerindelik denetimine yer yoktur.
Eşitlik ilkesine aykırılığı ileri sürülen dava konusu kural, failin konumundan doğan farklılığa ve farklı nedene dayalı olduğundan Anayasa'nın l0. maddesindeki eşitlik ilkesine de aykırı değildir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerekeceği oyuyla aksi yöndeki karara
karşıyız.
Başkan Üye
Mustafa BUMIN Mahir Can ILICAK
Üye Üye
Ali HÜNER Ertuğrul ERSOY
KARŞIOY YAZISI
“Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair 4454 sayılı kanun‘un I. maddesine göre "23 Nisan 1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsi hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı oniki yıl ve daha az şahsi hürriyeti bağlayıcı hır eczaya mahkum edilmiş bulunan kimselerin cezalarının infazı ertelenmiştir."
Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre halen cezalarını çekmekte olanlar hakkında da birinci fıkra hükmü uygulanacaktır
Maddenin üçüncü fıkrasında ise yukarıda belirlenen suçlardan dolayı açılmamış davaların ve açılmış olan davalarda kesin hükme varılması ertelenmiştir
Yasa'nın 2. maddesiyle haklarında l madde hükümleri uygulananlardan üç yıl içinde 1. madde kapsamına giren mahkûmların cezalarının çektirileceği, ertelenen davaların ise devam edilerek sonuçlandırılacağı öngörülmüştür Maddenin son fıkrasında ise. üç yıllık süreyi 1. madde kapsamına giren kasıtlı bir cürümden dolayı mahkum edilmeksizin geçirenlerin ise haklarındaki mahkûmiyetin vaki olmamış sayılacağı haklarında kamu davası açılmayanların ise haklarında dava açılmayacağı, açılmış olan davaların ise ortadan kaldırılacağı öngörülmüştür
Anamuhalefet Partisi Yasa'nın tümünün değil sadece, "...basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup..." ibarenin iptalini istemiştir
Öncelikle erteleme müessesesinin ne olduğu ve yasama yoluyla erteleme müessesesinin Anayasamızda bulunup bulunmadığı incelenmelidir 1924 Anayasası'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin görev ve yetkilerini belirleyen 26. maddesi; “Madde 26. - Kanun koymak, kanunlarda değişiklik yapmak, kanunları yorumlamak, kanunları kaldırmak. Devletlerle sözleşme, andlaşma ve barış yapmak, harb ilân etmek. Devletin bütçe ve kesinhesap kanunlarını incelemek ve onamak, para basmak, tekelli ve akçalı yüklenme sözleşmelerini ve imtiyazları onamak ve bozmak, genel ve özel af ilân etmek, cezaları hafifletmek ve değiştirmek, kanun soruşturmalarını ve kanun cezalarını ertelemek, mahkemelerden çıkıp kesinleşen ölüm cezası hükümlerini yerine getirmek gibi görevleri Büyük Millet ancak kendisi yapar " şeklindeydi. Bu maddede yeralan kanunları yorumlamak ve kanun soruşturmalarını ve cezalarını ertelemek yetkileri dikkat çekicidir 1924 Anayasası döneminde bir kanun hükmünün ne anlama geldiği yolunda Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yorum kararları mevcuttur. Ayrıca kimi kanun soruşturmalarının ve cezalarının ertelenmesi hakkında da bir kaç defa yasa çıkarılmıştır. Burada konumuzla ilgili olan yasa yoluyla ertelemenin Türk Ceza Kanunu'nda bulunan ve bağımsız mahkemeler tarafından cezaların ferdileştirilmesi vasıtalarından biri olan erteleme ile karıştırılmaması gerekir. Genel olmak zorunda bulunan bir yasayla kullanılan tecil kavramı ile cezaların ferdileştirilmesi kavramı uzlaşamaz. Doktirinde bu müesseseye af yetkisine dahil bir müessese gözü ile bakılmasının doğru olacağı, bu durumda da aynı sonuçların belirli bir süre içinde suç işlenmemesi şartına bağlayan, şarta bağlı genel af ile sağlanmasının mümkün olduğu belirtilerek eleştiriler getirilmiştir.
Bu müessese, yasama yorumu ile birlikle 1961 Anayasası'na konulmayarak kaldırılmıştır 1961 Anayasasının Temsilciler Meclisinde görüşülmesi sırasında Anayasa Komisyonunun raporunda. 1924 Anayasasının 26. maddesini değiştirerek alan 62. maddesinin gerekçesinde: “Kanunun resmi tefsiri, normal olarak yargı yetkisine giren bir husustur. Tamamiyle bağımsız bir hale getirilmiş bulunan yargının teşrii bir tefsirle bağlanabilmesi düşünülemez. Yasama, eğer çıkardığı kanunun maksadını karşılamadığını da. mahkemelerin tatbikatı sebebiyle görürse, bu kanun isteği muhtevayı taşımıyor demektir Bu takdirde yapılacak şey kanunu değiştirmekten ibarettir Yürütme organı ise. anlamında tereddüde düştüğü bir kanun hakkında Danıştayın düşüncesini istemek imkânına sahiptir.
Bu bakımdan, modern hukuk anlayışla bağdaşamıyan tefsir yetkisi tasarıya alınmamıştır Kanun yapma yetkisi mutlak olarak mevcut bulunduğuna göre teşrii tefsir müessesesinin kaldırılması. Meclislerin yetkilerinde bir eksiltme sayılmamak gerekir....
Cezaların tahlif ve tahvili, tahkikat ve mücazatı kanuniyenin tecili TBMM'nin özel af yetkisi bulunduğuna göre tahfif ve tavilden ayrıca bahsetmeye lüzum görülmemiştir tahkikat ve mücazatın tecili ise tamamiyle mahkemelerin yetkisi için bulunduğundan yargının bağımsızlığı sebebiyle kaldırılmıştır...'' denilmektedir.
Bu açıklama karşısında l961 ve 1981 Anayasalarında bulunmayan yasama yoluyla erteleme diye bir müessesenin Anayasa’ya uygunluğundan söz etme olanağı kalmamıştır.
Bu durumda ismi ne olursa olsun, yapılmak istenen şartlı af olduğu açıkça
görülmektedir.
Anayasa'nın Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkilerini sayan 87. maddesi. "...Anayasanın 14 maddesindeki fillerden dolayı hüküm giyenler hariç olmak üzere, genel ve özel af ilanına..." Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yetkili olduğunu belirtmektedir
Anayasa'nın 87. maddesinin af konusunda gönderme yaptığı 14. maddesi ise. "Madde 14.- Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak. Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek. Devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmesini veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak veya dil. ırk. din ve mezhep ayırımı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzenini kurmak amacıyla kullanılamazlar
Bu yasaklara aykırı hareket eden veya başkalarını bu yolda teşvik veya tahrik edenler hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir.
Anayasanın hiçbir hükmü. Anayasada yer alan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunmak hakkını verir şekilde yorumlanamaz." kurallarını içermektedir
Anayasanın bu düzenlemeleri karşısında kimi suçlar için af yasağı getirildiği açıkça görülmektedir. Dava konusu Yasa ile Anayasamızın 87. maddesinin. 14. maddeye yaptığı gönderme sebebiyle getirdiği af yasağı adına “erteleme“ denilerek örtülü biçimde
aşılmak istenmiştir. Anayasa'nın af yasağı getirdiği kimi suçlar bu arada, düşünce suçlan için af getirilmek isteniyorsa, bunun yolu Anayasa’ya aykırı yasaları değişik biçim ve isimlerle kamufle edilerek örtülü biçimde Anayasal engelleri gözardı etmek değil. Anayasa'nın kimi suçlar için af yasağı getiren kurallarının Yasama Organınca değiştirilerek amaca uygun bir düzenleme yapmaktır. Bu yola gidilmeden yapılan düzenleme açıkça Anayasa'ya aykırıdır.
Hal böyle olmakla beraber, nasıl ki yasa çıkarılırken Anayasa'nın koyduğu engeller dolaylı şekilde ortadan kaldırılmak istenmiş ise, aynı şekilde iptal yoluna başvuran Parti de. Yasa'nın tümünü değil, kimi siyasal nedenlerle maddenin sadece yukarıda belirlenen bölümünün iptalini istemiştir. Esasen Anayasa'nın getirdiği af yasağına aykırı olarak yasak alandaki suçlar ayrılmadan tüm suçlar için getirilen bu erteleme (şartlı afi iptali istenen bölümün iptali halinde tüm suçlar için genel af mahiyetine dönecektir Bu ise kanunkoyucunun öngördüğü amaca ve iradesine tamamen aykırıdır. İstenen düşünce suçlarının affı ise. bunun yolu yukarıda belirtildiği gibi Anayasa’nın ilgili maddelerinde yasama organınca gerekli değişikliklerin yapılmasıdır.
Getirdiği kurallarla aynı tür suçlardan daha vahim olanını af kapsamına alıp, işleniş biçimlerine göre toplum için daha az tehlike teşkil eden ve daha hatif cezayı gerektiren diğer bir kısmını al kapsamı dışında tutmak adalet duygusunu ve vicdanları rahatsız edecek ve hukuk devletinde yapılmaması gereken bir davranıştır. Bu nedenle, Yasa’nın iptali istenen bölümünün Anayasa'nın 2. maddesine de aykırı olduğu gözardı edilemez.
Bütün bu açıklamalardan sonra. Yasa nın tümü için iptal isteminde bulunulsa idi, oyumun duraksamaya yer vermiyecek biçimde iptal yönünde olacağı doğaldı Ancak böyle yapılmayıp sadece birinci maddenin belli bölümünün iptali ile ortaya çıkacak durum, yasak alana girsin girmesin yukarı haddi oniki yıla kadar cezayı gerektiren tüm suçların şartlı af (erteleme) kapsamına alınması sonucunu doğurur Bu da Anayasa'ya aykırılığı daha büyük ve daha vahim boyutlara getirir.
Bütün bu gerekçe ve yorumlarla Yasa'nın belli bölümünün iptali yönünde oluşan çoğunluk görüşüne katılmıyarak red oyu kullandım.
Üye
Yalçın ACARGÜN
