5383 Gümrük Kanunu

BİRİNCİ AYIRIM

Genel hükümler

BİRİNCİ BÖLÜM

Mükellefiyetler

Mükellefiyetler

Türkiye Cumhuriyeti gümrük hattından geçen veya eşya geçiren her şahıs gümrük kanun ve nizamlarına uymakla mükelleftir. Bu mükellefiyet gümrüğün gerek bu kanunda gerek başka kanunlarda yazılı hükümlere göre yapabileceği denetlemelere tabi olmak ve kanunları gereğince gerek kendi adına gerekse başka idareler adına veya hesabına tahsil edeceği vergi, resim ve ücretleri ödemek veya teminata bağlamaktır.

Gümrük hattı ve bölgesi

Gümrük hattı Türkiye siyasi sınırları ile birdir.

Gümrük bölgesi:

a) Denizlerde, kara suları ile sahilden içeri doğru 30 kilometre derinliğindeki alanı;

b) Karalarda ve sınır teşkil eden nehirler ile göllerde, gümrük hattından içeri doğru 30 kilometreye kadar olan alanı kaplar.

Boğazlarla Marmara Denizi ve İstanbul Limanı gümrük bölgesi sayılır.

Gümrük bölgesi takibi kesmemek için aşılabileceği gibi Bakanlar Kurulunca bazı yerlerin coğrafi durumları veya kaçakçılığa elverişli olmaları bakımından karalarda 60 kilometreye kadar genişletilebilir. Gümrük bölgesi ilân olunur.

Gümrük hattı dışı sayılan yerler

Serbest liman ve bölge ve mahaller ile gümrüklenmemiş eşyaya mahsus antrepolar ve bu türlü eşya konmasına gümrük idaresince müsaade olunmuş mahaller; kanunda veya gümrüğün yazılı izin kâğıdında gösterilen kayıtlara uyulmak ve gümrüğün denetlemesi altında bulundurulmak şartiyle vergi ödeme mükellefiyeti bakımından gümrük hattı dışında sayılırlar.

Ödeme mükellefiyetinin başlangıcı

1. Gümrüğün denetlemesi altına konmuş eşyaya terettüp eden vergi ödeme mükellefiyeti 62 nci madde gereğince beyannamenin tescili ile ve ağızdan beyan yapılabilen hallerde bu beyan ve 66 ncı madde gereğince tahakkuk kâğıdının mükellefçe imzası ile başlar.

Gümrük kontrolü altında bulunan eşya gümrük vergisinin ödenmesinden önce mahvolursa mükellefiyet kalkar.

2. Gümrüğün denetlemesi dışında kalmış eşyaya ait vergi ödeme mükellefiyeti, eşyanın gümrük hattından geçirildiği tarihten ve bu tarih bilinemiyor ise eşyanın gümrük hattından geçirildiğine gümrükçe bilgi edinildiği günden başlar.

3. Şarta bağlı ve teminatlı veya teminatsız olarak yurda muafen sokulan eşya için terettüp edecek vergi ödeme mükellefiyetinin başlangıcı, muaflık beyannamesinin tescili ve beyanname yok ise başka geçiş belgeleri üzerinde gümrükçe yapılan en son giriş vizesi tarihidir.

4. Yurda muaf olarak sokulduğu halde muaflıktan faydalanmıyan yerlere ve şahıslara satılan veya devredilen eşyaya terettüp eden vergi ödeme mükellefiyeti, gümrüğe yapılacak beyan tarihinden ve beyan yapılmamış ise satış veya devir tarihînden ve bu tarih tesbit edilemiyorsa, gümrükçe satış ve devir hakkında bilgi edinildiği tarihten başlar.

Bu suretle satılan ve devredilen eşyayı alanlar da bu eşya için terettüp eden vergi bakımından gümrüğe karşı satan veya devreden gibi sorumludur.

Vergiye esas olan tarife

Gümrük giriş vergisi, yukarki madde gereğince ödeme mükellefiyetinin başladığı tarihte yürürlükte olan tarife nispet ve esaslarına göre hesaplanır. Tarifenin vergi nispetlerini artıran hükümler, uygulanmasından en az üç ay önce, ilân olunur. Ancak bu kanunun 13 ve 14 üncü maddelerine göre yapılacak artırmalar bu hükmün dışındadır.

Vasfı ve tahsis yeri değişen eşya

Gümrük vergisi, ödeme mükellefiyetinin terettüp eylediği tarihte eşyanın bulunduğu hal ve mahiyetine göre tarifede yer aldığı pozisyon üzerinden hesaplanır ve bu suretle hesaplanacak gümrük vergisinden eşyanın niteliklerinde sonradan husule gelen değişmeler ve bozulmalar sebebiyle indirim yapılmaz. Ancak hava tesirinden veya herhangi bir kaza neticesinde hasar görmüş olan eşya hakkında, her türlü külfet ve masrafı sahibine ait olmak üzere, gümrüğün denetlemesi altında aşağıdaki hükümler uygulanır;

1.Hiçbir suretle kullanılamaz hale gelmiş olan eşya, sahibi ister ise, usulü dairesinde yokedilir.

2. Yalnız ilk madde olarak kullanılabilecek hale gelmiş eşyanın gümrüğü ilk madde tarifesi üzerinden alınır. Şu kadar ki, gümrükçe lüzumu halinde, bu eşyanın ilk madde şeklinden başka suretle kullanılmasını önleyici tedbirler de alınır.

3. Bir kısmı hasara uğramış eşyanın, ayırma mümkünse, yalnız hasara uğramış kısımları ve ayırma mümkün değilse, eşyanın tamamı hakkında, sahibinin dileğine göre yukardaki (1) ve (2) numaralı fıkra hükmünce işlem yapılır.

4. Islanmış veya nemlenmiş eşyanın kurutulmasına gümrükçe müsaade olunur.

5. Muaf olarak yurda sokulup ta on yıl kullanıldıktan sonra muaflıktan faydalanmıyan bir işe tahsis edilen makine ve aletlerden gümrük vergisi aranmaz. Bu süreden önce normal verim kabiliyetini en az % 25 nispetinde kaybettiği ilgili Bakanlıkça tasdik edilen makine ve aletlerin muaflıktan faydalanmıyan mahallere devir ve tahsisi takdirinde gümrük vergisi ilk madde tarifesi üzerinden alınır.

İKİNCİ BÖLÜM

Gümrük hattından geçiş

Gümrük kapı ve yolları

Gümrük hattı, kara, su ve havadan ancak gümrük kapılarından aşılır ve gümrük uğraklariyle bu kapılar arasında belirli yollar takip edilir. Giriş ve çıkış gümrük kapıları, uğrakları ve bunları birbirine bağlıyan yollar ile hava hatları Gümrük ve Tekel Bakanlığınca tâyin ve ilân olunur.

Umumi hizmete açılmış olan demiryolları gümrük yolu sayılır.

Gümrük hattından geçiş ile gümrüklü liman ve meydanlara giriş ve iniş, buralardan çıkış ve denetleme zamanları Gümrük ve Tekel Bakanlığınca ilân olunur. Şu kadar ki:

1. Demiryolu katarları ve muntazam tarifeli deniz, kara, hava ve nehir taşıtları gece ve gündüzün her saatinde gümrük hattından geçebilir. Bunlarla gelen ve giden yolcuların gümrük işlemleri de bu zamanlarda yapılır.

2. Liman işletme teşkilâtı bulunan limanlarda, 30 rüsum tonilâto hacmından büyük gemiler gece ve gündüzün her saatinde yük ve yolcu alıp çıkarabilir.

Liman işletme teşkilâtı bulunmadığı halde sefer tarifesi veya hava şartları icabı olarak çalışma saatleri dışında veya geceleyin limana girmek ve limandan ayrılmak zorunda bulunan gemilerin bu limanlarda geceleyin yük ve yolcu alıp çıkarma istekleri gümrükçe yerine getirilir.

Yüz rüsum tonilâtoyu geçmiyen Türk deniz taşıtları ile eşya ithali Gümrük ve Tekel Bakanlığının iznine bağlıdır. Yabancı gemilere bu hakların tanınması karşılıklı olabilir.

Sahte menşeli eşya

Gerek üzerlerinde gerek kap ve sargılarında (sandık, balya, şerit, etiket ve saire gibi) Türkiye’de yapıldığını veya Türkiye menşeli olduğunu sandıracak fabrika veya ticaret markasını, adını, alâmetini, Türkiye'de bir mahal ismini veya resmini veya işaretini taşıyan yabancı mahsul ve mamullerin Türkiye'ye girmesi veya Türkiye’de bir antrepoya konması, Türkiye’den transit geçirilmesi yasaktır.

Bu hüküm Türkiye'deki bir mahal isminin, aynı olan yabancı bir mahal adını taşıyan ve bu mahal ismi altında menşe memleket adı açıkça gösterilmemiş bulunan yabancı eşya hakkında da uygulanır.

İstihsal veya imal edildiği menşe memleketinden başka yabancı memleketler mahsul veya mamulü olduğunu gösteren veya sandıran sahte isim ve alâmetler taşıyan eşyanın da girmesi ve transit geçirilmesi gümrükçe menedilebilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Giriş, çıkış, transit serbestliği ve kısıntılar

Yasaklık ve kısıntı hükümleri saklı olmak üzere ithal, ihraç ve transit serbesttir.

İç ve dış güvenliğin savunması, kamunun, hayvan ve ürünlerin hastalıklardan korunması, tarih ve sanat eserlerinin memleketten çıkışının önlenmesi maksadiyle Bakanlar Kurulunca giriş, çıkış ve transit serbestliği her vakit kısılabileceği veya kaldırılabileceği gibi malî ve iktisadi zaruretler halinde de aynı çarelere başvurulabilir.

Misilleme

Türkiye Cumhuriyeti ile ticaret anlaşması akdine yanaşmıyan veya bu yoldaki görüşmeleri sonuçlandırmıyan yahut ticaret anlaşmalarını vaktinden önce tek taraflı olarak kısmen veya tamamen hükümsüz bırakan memleketlerin mallarına ve gemilerine karşı yasak ve kısıntılar koymaya veya farklı işlemler ve tarifeler uygulamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Hükümet bu yetkisini Türk gemi ve mallarına karşı yasak, kısıntı koyan veya farklı işlemlere tabi tutan memleketler hakkında da kullanabilir.

Damping

Türkiye'ye yolladığı malları Giriş Tarife Kanununun takip ettiği gayeyi sarsacak şekilde gizli veya açık surette prim, damping ve benzeri tedbirlerle teşvik eden memleketler eşyası hakkında bu tedbirleri tesirsiz bırakacak yüksek tarifeler uygulamaya ve başka çarelere başvurmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Bakanlar Kurulunca 13 ve 14 üncü maddelere göre alınan kararlar üç ay içinde Büyük Millet Meclisinin onamına sunulur.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Gümrük Vergisi

Gümrük vergisi

Gümrük vergisi tarifedeki ölçü ve nispetler üzerinden alınır.

Bakanlıkça eşyanın tarifedeki yerini gösterir bir repertuvar yayınlanır.

Tarifenin dışında kalmış eşyadan tarifede en çok benzerlik gösterdiği eşya gibi vergi alınır. Benzerlik Gümrük ve Tekel Bakanlığınca eşyanın kullanılacağı yer, geçirdiği işçilik derecesi ve değeri gözönünde tutularak tesbit ve Resmi Gazete’de ilan olunur ve repertuvara da geçirilir.

Repertuvarda, eşyanın tarifedeki yerini belirtmek üzere yapılacak değişiklikler de Resmî Gazete’de ilân olunur, bu değişiklikler, ilânından önce kesinleşmiş gümrük vergisi tahakkuklarına dokunmaz.

Muaflıklar

Aşağıda yazılı eşya gümrük vergisinden muaftır:

1. Devlet müzeleri ve kitaplıkları için gelen teşhir edilecek veya okunacak eserler ile Devlet, belediye ve özel idarelerin hayvan ve bitki bahçeleri için gelen hayvanlar, bitkiler (bunların kılıfları ve gereçleri dâhil);

2. Kamu faydasına yararlı derneklere ve kamunun faydasına parasız tahsis edilmiş millî tesislere, konularına uygun olarak bağış yoliyle gelen eşya (Bakanlar Kurulu karariyle);

3. Millî Savunma ihtiyacı için Hükümet tarafından doğrudan doğruya getirilen veya sipariş üzerine getirtilen silâhlar ve bunların parçaları ve teferruatiyle her türlü harb mühimmatı ve harb ganimetleri;

4. Kara sınırından beş kilometreye kadar derinlikte bulunan köyler ve kasabalar ahalisinin gümrük kapılarından geçirdiği kendisinin veya ailesinin kullanmasına mahsus eşyadan gümrük giriş vergisinin tutarı 500 kuruşu geçmiyen miktarı;

5. Harb tutsakları adına bağış yoliyle gönderilen yiyecek, içecek (tütün ve sigara dâhil) ve giyecek eşya, (karşılıklı olmak şartiyle);

6. a) Millî deniz ve hava gemilerinin yabancı limanlarda ve meydanlarda yalnız kendi ihtiyaçları için aldıkları donatım eşyası;

b) Yabancı deniz ve hava gemilerinin içinde getirdikleri veya Türk limanlarında gümrüklenmemiş mallardan aldıkları yakıtlar ve yağlayıcı maddelerle gemi adamları ve yolcularına mahsus yiyecek ve içecekler ve donatım eşyası;

(Gemilerden dışarı çıkarılmaması ve karşılıklı olması şartiyle);

c) Büyük kabotaj yapan Türk gemileri ve uçakları hakkında da yukardaki hüküm uygulanır. Ancak, bu gemiler küçük kabotaj seferleri esnasında yabancı yakıt, yiyecek ve içecek maddelerini, vergileri ödenmek şartiyle kullanabilirler;

d) Yemekli vagonların Türkiye sınırından geçtikten sonra hazırlayacakları ilk kahvaltı ve yemek için kullanacakları yiyecek ve içeceklerle yakıtlar;

(Tekel maddeleri hu hükmün dışındadır.)

7. a) Turizmi teşvik maksadiyle kurulmuş resmi teşekküller ile Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu için getirilecek ve parasız dağıtılacak olan otel ve propaganda ilânları, broşürler, duvar takvimleri, otomobil plâkaları, yol işaretleri, rozetler, mükâfat kupaları ve şiltleri;

b) Yabancı turizm teşekkülleri tarafından parasız dağıtılmak üzere Türkiye turizm teşekkülleri ile Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna gönderilen yabancı turizm propaganda afişleri, broşürleri, rehber ve takvimleri (karşılıklı olmak şartiyle),

Diplomasi muaflıkları

Aşağıda yazılı eşya karşılıklı olmak şartiyle gümrük vergisinden muaftır.

1. Yabancı Devlet Başkanları ve aileleri ile refakatlerine memur olanların birlikte getirdikleri ve Türkiye’deki ikametleri esnasında getirtecekleri eşya;

2. Yabancı Devletlerin Türkiye’deki elçi ve ailelerinin kendilerine ve elçiliğe mahsus olarak birlikte getirdikleri veya sonra getirecekleri eşyalar ile elçilikler inşasına mahsus malzeme;

3. Diplomasi memurlarının ve resmî bir ziyaret ve vazife için memleketimize gelen delege ve askerî heyetlerin Gümrük ve Tekel ve Dışişleri Bakanlıklarınca birlikte tesbit edilecek eşyaları;

4. a) Türkiye’deki yabancı konsoloshanelere mahsus bayrak, arma ve basılmış defterler, başlıklı kâğıtlar, alındılar, pasaportlar, şahadetnameler, pullar ve resmî mühür ve damgalar ile benzerleri eşya;

b) Meslekten olan başkonsolos, konsolos ve muavin konsoloslar ile meslekten olan konsolosluk memurlarının memuriyetlerine ilk defa gelişlerinde beraberlerinde veya bu gelişlerinden en çok iki ay önce gelen kullanılmış ve kullanılmamış zat eşyası ve kullanılmış ev eşyası ile gelişlerinden itibaren altı ay içinde gelen yalnız kullanılmış zat ve ev eşyası;

5. Yukardaki 1, 2 ve 3 numaralı fıkralarda sözü edilenlerin binek ve hizmet otomobilleri ile meslekten olan başkonsolos, konsolos ve muavin konsolosların yukardaki süreler içinde getirecekleri birer binek otomobilleri.

Bu madde hükümlerine göre muaf giren otomobiller muaflık hakkı olmayan kimse ve yerlere satıldığı veya devredildiği takdirde, bu satış ve devir giriş tarihinden itibaren ikinci yıl içinde yapılmış ise gümrük vergisinin % 50 si, üçüncü yıl içinde yapıtmış ise % 75 i indirilir.

Esaslı surette hasar görmüş olan binek otomobilleriyle üç yıl geçtikten sonra satılan veya devredilenlerden gümrük vergisi aranmaz.

Bu maddenin uygulanmasına ve kurye çantalarına alt gümrük işlemleri Dışişleri ve Gümrük ve Tekel Bakanlıklarınca birlikte tesbit olunur.

Zat ve ev eşyası

Aşağıda yazılı eşya, gümrük idaresince şartlarına ve gösterilen esaslara uygun görüldüğü takdirde gümrük vergisine tabi tutulmaz:

1. a) Cumhurbaşkanının zat ve ikametgâhı için gelen eşya;

b) Yolcuların beraberlerinde getirdikleri şahıslarına ait kullanılmış ve kullanılmamış zat eşyası ile nakil vasıtaları hizmetlilerinin yalnız kullanılmış zat eşyası; (yolcunun gelişinden itibaren en geç altı ay sonra veya en çok iki ay önce gelen yalnız kullanılmış zat eşyası da bu hükümden faydalanır).

Yolcuların beraberlerinde getirdikleri gümrük, vergisi tutarı 25 lirayı geçmiyecek miktardaki hediyelik eşya da zat eşyası gibi muaftır.

c) Şahsi madalya ve nişanlar ile yabancı memleketlerdeki bilim ve sergi ve müsabaka heyetlerince verilmiş mükâfatlar, hâtıralar ve Türkiye’de yapılan müsabakalarda mükâfat olarak verilmek üzere bağış yoliyle gönderilen eşya;

2. a) Türkiye’de yerleşmek üzere gelen yabancıların;

b) Yabancı memleketlerdeki daimi vazifelerinden dönen Türkiye memurlarının;

c) Yabancı memleketlerdeki tahsillerinden dönen Türk öğrencilerin;

d) Ticaret ve sair maksatlar ile yabancı memleketlerde yerleşip de iki yıl ikametten sonra dönen Türklerin,

Göç suretiyle beraberlerinde veya kendilerinden en çok iki ay önce veya altı ay sonra gelen kullanılmış ev eşyası;

(İki yıl oturmaksızın zorlayıcı sebepler dolayısiyle dönenlerin ev eşyası da bu hükümden faydalanır ve süre kayıtlarına bakılmaz),

e) Türkiye'de oturan bir Türkle evlenerek yabancı ülkedeki asli ikametgâhını terk ile Türkiye'ye gelen gelinin beraberinde veya gelişinden en çok iki ay önce veya altı ay sonra gelen cihaz eşyası;

f) Yabancı memleketlerdeki Türklerin ölümü ile Türkiye'de oturan veya Türkiye’ye dönen kanuni mirasçılarına intikal eden zat ve ev eşyası;

(Bunların ölüm tarihinden itibaren bir yıl içinde getirilmesi ve ölene aidiyetinin ve namlarına gelenlere intikalinin kanaat verici belge ile ispatı şartiyle).

Yukarki 1 b ve 2 a, b, c, d, e, f fıkralarına göre gümrüksüz geçirilecek eşyanın çeşit ve miktarı, sahiplerinin içtimai durumları gözönünde tutularak gümrükçe takdir olunur.

3. Mezarlıklara ve millî âbidelere konmak üzere getirilen veya gönderilen çelenkler ve bu mahiyetteki eşya ile içinde ölü veya ölünün kül veya kemikleri bulunan tabut, vazo ve sair kaplar ve bunlarla birlikte getirilen veya daha önce veya sonra gönderilen çiçek, çelenk ve bu mahiyetteki eşya;

4. Her türlü Türk parası, banknot, esham ve tahvilleri ile Türkiye’ye sokulması yasak olmayan yabancı Devlet paraları ve esham ve tahvilleri ve bunların kuponları ile çekler ve poliçeler;

5. Resmi veya özel daire, müessese ve şahıslara ait muamele görmüş defterler, evrak ve belgeler ve Türk elçilik ve konsolosluklarından geri getirilen her türlü eşya;

6. Gümrükçe ticari mahiyeti olmadığı tahakkuk eden numunelik eşya ve modeller.

Turistik kolaylıklar

Asıl ikametgâhı yabancı memleketlerde olan Türk ve yabancı seyyahların birlikte veya kendilerinden en çok iki ay önce veya sonra getirdikleri 21 inci maddenin (6) numarasında yazılı seyahat vasıtaları, av, spor ve diğer eşyaları için vergi teminatı olarak kara seyahatlerinde Uluslararası Turizm ve Otomobil Birliğine mensup Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun veya bunun kefalet ettiği ecnebi kurumların ve hava seyahatlerinde Türk Hava Kurumunun veya bu kurumun kefalet ettiği Uluslararası Hava Federasyonunun veya bu hava federasyonuna mensup Uluslararası Hava Kurumunun verecekleri triptik veya gümrük geçiş karneleri (en çok bir yıl içinde ihraç şartiyle) kabul olunur.

Motörlü vasıtaların mûtat depolarındaki akaryakıt ve madenî yağlardan vergi aranmaz. Çalınmak ve kaza neticesi parçalanmak yüzünden tekrar çıkarılması mümkün olamayan vasıta ve eşyanın da vergileri aranmaz ve teminatları çözülür.

Çalınma hâdisesi mahkeme ilâmı veya hâdisenin vukubulduğu mahallin en büyük mülkiye âmirinin belgesiyle ispat edilir.

Kaza dolayısiyle çıkarılamayan taşıt ve eşyanın enkazı Hükümete terkedilmek ve keyfiyet mülkiye âmirinden alınacak bir belge ile gümrüğe ispat olunmak lâzımdır.

Hükümete terkedilen ve hiç işe yaramayan vasıta ve eşyanın usulü dairesinde yoketme masrafları sahiplerince ödenir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Geri gelen eşya rejimi

Geri gelen eşya

Yabancı memleketlere çıkarıldıktan sonra asli nitelikleri değişmeksizin geri getirilen aşağıda yazılı memleket eşyası ayniyetleri gümrüğe ispat ve tevsik edilmek şartiyle vergiye tabi değildir.

1. Yol ve coğrafya durumu sebebiyle, Türkiye’nin bir yerinden başka bir yerine sevk için yabancı topraktan transit geçirilerek en geç altı ay içinde geri getirilen eşya;

2. Gittiği memleketin gümrük sınırından dışarı çıkarılmayarak veya bu memlekette muvakkat kabul ve muaflık usulüne tabi tutularak çıkışından itibaren en geç iki yıl içinde geri getirilen eşya;

3. Gittiği memleketin gümrük sınırından geçtikten sonra satılmamak veya alıcısı tarafından iade edilmek yüzünden en geç iki yıl içinde geri getirilen eşya;

4. Temizlenmek, boyanmak ve tamir edilmek gibi bir maksatla çıkarıldıktan sonra gümrük vergisi ödenmesini gerektirecek asli bir kısım ilâve edilmeksizin en geç bir yıl içinde geri getirilen eşya;

(Asli bir kısım ilâve edilmiş ise yalnız bu parçadan gümrük alınır.)

5. Yerli mahsul ve mamullerin çıkışında ambalâj olarak kullanılıp en çok bir yıl içinde dolu veya boş olarak geri getirilen kaplar ve örtüler ve sangılar ile göç eşyası naklinde kullanılmış liftler;

6. Yabancı ülkelere seyahat eden Türkiye’de mukim Türk ve yabancıların Türkiye'den çıkışından itibaren en geç bir yıl içinde beraberlerinde veya kendilerinden en çok iki ay önce veya sonra geri getirilen her türlü taşıtları ve bunların yedek ve yenileme parçaları ile hayvanları ve bunların binek ve koşum takımları, römork ve rulotlar, seyahat esnasında kullanılmaya mahsus mutfak ve yatak eşyası ve kamping, av, kayak ve sair spor alât ve takımları ve vasıtalara takılmış radyo cihazları;

(Motorlü taşıtların mûtat depolarında artmış bulunan akaryakıt ve yağlardan vergi alınmaz.)

7. En geç altı ay içinde geri getirilen yük ve yolcu taşıtları ve hayvanlar.

Sınır ahalisine kolaylıklar

Sınır bölgesindeki topraklarını işlemek ve bu bölgelerdeki otlaklarda hayvanlarını otlatmak hakkı anlaşma ile tanınmış olanlardan;

1. Türkiye’de oturanların sınırın öbür tarafına götürüp mevsim sonunda geri getirdikleri hayvan ve ürünleri ile taşıtları ve aletleri;

2. Karşı taraf ülkesindekilerin mevsim sonunda geri götürmek üzere getirdikleri hayvan ve taşıtları, kapları ve örtüleri, kendi arazilerinde kullanacakları tohumları ve gübreleri ile aletleri;

Gümrükçe tesbit edilecek usule uyulmak şartiyle vergiden muaftır.

ALTINCI BÖLÜM

Geçici kabul rejimi

Geçici olarak giren eşya

Türkiye’de tamamlayıcı ve değerlendirici az veya çok bir işçilik gördükten sonra en geç bir yıl içinde tekrar çıkarılacak yabancı eşyanın vergileri teminata bağlanır.

Bu hükümden faydalanabilecek eşya ile bunların görebilecekleri işçilik derecesi ve fire nispetleri Ekonomi ve Ticaret ve Gümrük ve Tekel Bakanlıklarınca tesbit olunur.

Aşağıda yazılı maksatlarla memlekete geçici olarak girecek yabancı eşyanın vergileri teminata bağlanır.

1. Tamir edilmek, boyanmak, temizlenmek veya benzeri bir işçilik görmek üzere gelen ve altı ay içinde tekrar çıkarılan eşya;

2. Memleket eşyasının çıkışında ambalaj maddesi olarak kullanılmak üzere gelen eşya ile göç eşyası naklinde kullanılan ve altı ay içinde tekrar çıkarılan liftler;

(Bu hükümden faydalanacak ambalâj maddelerinin çeşitleri ve hangi eşyanın çıkışında kullanılacağı ve ne kadar süre içinde çıkarılacağı ve fireleri Ekonomi ve Ticaret ve Gümrük ve Tekel Bakanlıklarınca tesbit edilir.)

3. Altı ay içinde tekrar çıkarılmak üzere sergi, panayır ve pazarlar, koşu ve müsabakalar ve konferanslar ve törenler için getirilen eşya ile tiyatro ve sirk heyetlerinin getirdikleri sahne ve temsil eşyası, takımları ve hayvanları;

4. Siparişe mahsus olmak üzere getirilen her çeşit numunelik ve modellik eşya; (Altı ay içinde çıkarılmak ve yabancı fabrika ve sanat sahipleri ile bunların seyyar ticaret memurları tarafından getirilmek ve karşılıklı olmak şartlariyle.)

5. Tecrübe ve muayene edilmek için gelen ve en geç altı ay içinde çıkarılan eşya;

6. Büyük inşaat ve tesisatta geçici olarak kullanıldıktan sonra tekrar çıkarılacak fennî vasıtalar ve bunların takımları;

(Bayındırlık ve Gümrük ve Tekel Bakanlıklarının kararı ile.)

7. Hükümetin izni ile memleketimizde kazılar ve araştırmalar yapan kimse veya heyetlerin bu maksatlar için getirdikleri âletler ve takımları;

(Bunların çeşitleri ve tekrar çıkış suresi Millî Eğitim Bakanlığınca belirtilir.)

8. İdari ve adlî kaza için delil olarak getirilen ve tahkikat veya muhakeme sonunda çıkarılan eşya;

9. Türkiye’de geçici bir zaman için, oturmak üzere gelenlerin kendilerine mahsus olan ev ve kamplama eşyası;

(Bunların çeşitleri ve miktarları seyahatin maksadına ve devamı süresine uygun olmak ve altı ay içinde iade edilmek şartiyle.)

Bunlardan yerleşmek üzere Türkiye’de kalanların yukarda yazılı eşyalarından yalnız kullanılmış ev eşyası hakkında (19) uncu maddenin 2 - a fıkrası uygulanır.

10. Yabancı memleketlerde oturan fen ve sanat sahipleri ile amelenin sanatlarını icra için Türkiye'ye gelişlerinde beraberlerinde getirilen veya kendilerinden en çok bir ay önce veya bir ay sonra gelen ve altı ay içinde tekrar çıkarılan kendilerine mahsus cihaz ve âletler ile takımları;

11. Yapılan anlaşmalara göre geçici olarak Türkiye'ye giren muharrik ve müteharrik demiryol vasıtaları ile sınır nakliyatında kullanılan taşıtlar;

(Gümrük ve Tekel ve Ulaştırma Bakanlıklarınca tesbit edilecek esaslar dâhilinde.)

Sürenin uzatılması

Bu kanunun bundan önceki maddelerinde yazılı sürelere ilişkin hükümlerin uygulanmasında Gümrük ve Tekel Bakanlığınca zorlayıcı sebepler itibara alınarak bu süreler duruma göre uzatılabilir.

YEDİNCİ BÖLÜM

Verginin geri verilmen ve ertelenmesi

Geri verme

1. Kanuna göre vergiden muaf olduğu halde yanlışlıkla alındığı anlaşılan vergiler mükellefe re'sen geri verilir.

2. Gümrük vergisi ödenerek ithal edilmiş olan eşyanın satış akdi hükümlerine aykırı çıkmasından dolayı ret ve iade edilmesi halinde keyfiyet malın iadesinden önce gümrüğe yazı ile bildirilmek ve yapılacak muayenede yurda sokulan eşya olduğu gümrükçe anlaşılmak ve memleketten tekrar ihracından itibaren en geç altı ay içinde geldiği memleket gümrüğü hattından geçtiği tevsik edilmek şartiyle alınan vergiler mükellefe geri verilir. Bu isteklerin kabulü için eşyanın gümrükten çekilmesinden itibaren en geç bir ay içinde yapılması ve cezalı gümrük vergisi tatbik edilmemiş olması lâzımdır.

Vergi nispetinin arttığı mahalline geç tebliğ edilmesi sebebiyle eski tarif e üzerinden vergi ödemiş olan mükellefler, gümrükçe farkın ödenmesi hakkında, yapılan tebliğ tarihinden itibaren eşyayı bir ay içinde olduğu gibi tekrar ihraç veya gümrük antreposuna iade eylemek şartiyle ödenmiş vergileri geri istiyebilirler.

Erteleme

Memleketin iktisadı faaliyetine veya fevkalâde ihtiyaçlarına yarıyan eşyanın vergilerini en çok üç ay süre ile ertelemeye Gümrük ve Tekel Bakanı yetkilidir.

İKİNCİ AYIRIM

Gümrük işlemleri

BİRİNCİ BÖLÜM

Demiryolları

Trenler

Trenler, gelişte sınırdan itibaren gümrük bulunan ilk istasyona kadar ve gidişte son gümrüklü sınır istasyonundan gümrük hattını aşıncıya kadar yolda zorlayıcı sebep olmadıkça duramaz, yolcu ve eşya alıp indiremez.

Beyan

Trenin ilk sınır gümrük istasyonuna varışında işletmenin yetkili memuru sınır gümrüğü ile diğer gümrüklerde, gümrüklenecek veya Türkiye’den transit geçirilecek eşyanın en çok üç nüsha manifestosu ve yük senetlerini ve bagajlar ile yemekli vagonlardaki yiyecek, içecek ve yakacak madde listelerini gümrüğe verir.

Tren boş gedmiş ise denetlemeden önce yazılı olarak gümrüğe bildirilir.

Denetleme

Yukarki maddede yazılı belgelerin verilmesi üzerine gümrükçe gerekli denetleme gecikmeden yapılır. Bu denetleme bitmeden veya gümrüğün izni alınmadan vagon değiştirmek veya eklemek suretiyle trenin tertibi değiştirilemez. Yük ve yolcu alınıp verilemez ve tren yoluna devam edemez.

Demiryolu ile Türkiye’den çıkarılacak eşyanın en çok üç nüsha manifestosu ve yük senetleri, bagajları ile yemekli vagonlardaki yiyecek, içecek ve yakacak madde listeleri de yetkili gümrüğe verilir.

Bu belgeler verilmeden ve gerekli gümrük denetlemesi bitmeden tren istasyondan ayrılmaz.

İKİNCİ BÖLÜM

Kara taşıtları

Yabancı memleketlerden demiryolundan başka kara taşıtları ile ancak yetkili bir sınır gümrüğüne eşya getirilebilir. Yetkili olmıyan bir sınır gümrüğüne getirilen eşya gümrük denetlemesi altında yetkili gümrüğe götürülemediği takdirde geri çevrilir. İç ve kıyı gümrüklerinden birine götürülecek veya Türkiye'den transit geçirilecek eşya, sınır gümrüğünce muayene, edilir ve vergileri teminata bağlanır.

Sınır gümrüğünün gümrüklemesine yetkili olmadığı eşyanın teminatı nev'ine mahsus en yüksek tarife üzerinden hesaplanır.

Gümrük ve Tekel Bakanlığınca tâyin edilecek nitelikteki taşıtlarla iç veya kıyı gümrüklerine götürülecek veya transit geçirilecek eşya için demiryolu ile yapılacak taşımalar hakkındaki usul uygulanır.

Yukarki maddede yazılı kara vasıtalarının sahip veya sürücüleri getirilen eşyayı sınır gümrüğüne üç nüsha manifesto ile beyan ederler. Manifesto yoksa gümrükte hazır bulundurulacak manifesto örneklerinden doldururlar, taşıtlar boş gelmişse keyfiyeti ağızdan beyan ederler. Sözlü beyanlar tutanakla, tesbit olunur.

Yürütülerek getirilen hayvanlar ancak yetkili sağlık ve gümrük kapılarından sokulabilir.

Demiryolundan başka kara taşıtlariyle Türkiye’den çıkarılacak eşya yetkili sınır gümrüğünden çıkarılır Gümrük işlemi, yetkili bir iç veya kıyı gümrüğünde yapılmış eşya yetkili sınır gümrüğünün denetlemesi yapıldıktan sonra çıkarılır.

Taşıt sahip veya, sürücüleri götürecekleri yükler için bunların çıkış işlemini yapan gümrüğe en çok üç nüsha manifesto verirler. Boş olarak gidişlerde keyfiyet sınır çıkış gümrüğüne sözle beyan olunur ve bu beyanlar gümrükçe tutanakla tesbit edilir.

Yürütülerek ihraç edilecek hayvanlar ancak yetkili sınır sağlık ve gümrük kapılarından çıkarılabilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Deniz taşıtları

Yabancı limanlardan gelen gemiler gümrük bölgesine girdiklerinde zorlayıcı sebepler olmadıkça girecekleri limana göre mutat olan rotayı değiştiremez, yolda duramaz, başka gemilerle temas edemez ve gümrük bulunmıyan yerlere yanaşamaz.

Türk limanları ile yabancı limanlar arasında sefer yapan gemiler gümrük bölgesinde gümrük denetlemesine tabidir. Gümrük memurları gemi ve yük defter ve kayıtlarını incelemeye, gemide araştırma yapmaya ve gerekirse ambarları mühür altına almaya yetkilidir.

Muntazam seferli gemiler girecekleri limana varıncaya veya açık denize ulaşıncaya kadar yalnız göz altında tutulur.

Harb gemileri bu hükmün dışındadır.

Yabancı limanlardan gelip Türk limanlarına veya nehirlerine girecek gemiler, gümrük denetlemesi yapılmak üzere belirli yerlerde durur veya yol keserler.

Gemi kaptanı gümrük memurlarına geminin tasdikli jurnalim, orijinal manifestosunu, kumanya ve yakıtlar ile gemi adamlarına ait eşya listelerini gösterirler. Kaptanlar manifesto harici olarak alınmış veya manifestoya dâhil edilmeksizin taşınması âdet olmuş eşyayı da araştırmadan önce memurlara beyan ederler.

Kaptanlar geminin envanteri ile plânını da lüzumu halinde gümrük memurlarına gösterirler.

Türk limanları ile yabancı limanlar arasında sefer payan gemiler Türk limanlarında gümrük denetlemesi altındadır.

Gemi adamları ile yolcuları ve gemilere girip çıkacak görevli görevsiz kimseler gidiş ve gelişlerinde gümrük yolcu salonlarından veya gümrük denetlemesi altındaki iskelelerden geçeceklerdir

Manifesto

Yabancı limanlardan gelen gemilerin kaptanları veya acentaları geminin Türk limanında yukarki maddeye göre yapılacak ilk gümrük denetlemesinden itibaren en geç 24 saat içinde o limana çıkarılacak eşyanın asıl manifestosu ile Türkçe iki örneğini gümrük idaresine verir. Asıl manifesto verilmediği takdirde aslı gösterilir ve taraflarından tasdikli bir örneği verilir. Sürenin başlangıcı veya sonu tatil günlerine raslarsa bu günler sürenin hesabına katılmaz. Zorlayıcı sebeplerden ileri gelen gecikmeler de gümrüklerce itibara alınır.

Gemi limana boş gelmiş veya o limana boşaltacak yükü yok ise veya seyyah ve tenezzüh gemisi ise kaptan veya acentaları bu limana uğrama sebeplerini yukarda yazılı süreler içinde yazılı olarak gümrüğe bildirir. Limanda acentası olmıyan yabancı gemi kaptanları beyanlarını Türkçe yazamadıkları takdirde kendi dili ile birlikte Milletlerarası kullanılan Garp dillerinden biri ile de yazabilirler.

Yolcu ve seyyahlara ait olup manifestolara kaydı âdet olmıyan bagajların manifestolara kaydı mecburi değildir.

Asıl manifesto

Asıl manifesto, konışmentolara göre gemide tutulan yük defteri ve mahreç limanlarındaki yetkili resmî mercilerce onanmış olan yük beyannameleridir.

Bu belgeler mahallindeki Türkiye konsolosluklarına ilgililerce tasdik ettirilir.

Devlet Deniz Yolları ve başka işletmelerin muntazam seferli veya seyyah gemilerine ait asıl manifestolar, karşılıklı olarak, Gümrük ve Tekel Bakanlığınca konsolosluk tasdikından müstesna tutulabilir.

Harb gemileri

Türk ve yabancı donanmasına mensup harb gemileri ile getirilen ve Türkiye limanlarına çıkarılacak olan eşya da gümrüğe bildirilir.

Yabancı limanlardan yük getiren Türk ve yabancı gemiler manifestolarını gümrük idaresine vermedikçe yüklerini boşaltamaz ve o limandan yük alamazlar.

Ancak muntazam sefer yapan gemiler ile hava ve liman durumu bakımından zaruret görülen haillerde muntazam sefer yapmıyan gemilere gümrük idaresince manifesto verilmeden önce de yük boşatlmak ve almak için müsaade olunabilir. Zorlayıcı sebepler dolayısiyle karaya çıkarılan eşya için manifesto verilemezse bunlar liste ile tesbit olunur.

Türk limanlarından yabancı limanlara hareket edecek yerli ve yabancı gemilerin kaptanları hareketlerinden önce o limandan yükledikleri eşyanın manifestosunu gümrüğe gösterir ve bir örneğini verirler ve eğer gemi o limandan yük almamış ise keyfiyeti yazılı olarak bildirirler.

Gümrük idareleri de her iki hailde geminin ayrılması için gecikmeksizin kaptana izin kâğıdını verir.

Muntazam sefer yapan veya Türkiye’de acentası bulunan gemilerin manifestoları ve beyan kâğıtları hareketlerinden itibaren 48 saat içinde acentalarınca verilebilir. Bunların izin kâğıtları gümrükçe ona göre hazırlanır.

Kabotaj

Türkiye limanları arasında sefer yapan Devlet Denizyolları gemileriyle acentası bulunan ve muntazam sefer yapan sair gemilerin taşıdıkları memleket eşyası için gümrüklerce manifesto veya başka bir belge aranmaz. Ancak bu gemiler gümrük vergisi gideceği limanda ödenmek üzere yabancı eşya alır veya yolda yabancı limana uğrarlarsa büyük kabotaj yapan gemiler hakkındaki hükümlere tabi olurlar. Bakanlıkça bu gemilerin gerek yolcu, gerek eşyalarına ait gümrük denetleme işlemlerinde gerekli kolaylıklar gösterilir ve elverişli usuller konulur.

Yukarkı madde dışında kalan gemilerin Türkiye limanları arasındaki (Marmara denizi dâhil) sefer ve nakliyatı gümrükçe denetlenir. Bunlar Bakanlığın tâyin edeceği şartlar ve vereceği izin ile Türk limanları arasında yabancı eşyayı aktarma suretiyle taşıyabilirler.

Yukarki fıkrada yazılı nakliyat ile yabancı gemilere açık Türkiye limanları içinde, yabancı kıyılara yakın liman ve iskelelerimiz arasında ve Marmara, ve Boğazlarda çalışan 20 tondan küçük taşıtlarla balıkçı kayıkları üzerinde yapılacak gümrük denetlemi mahallî durum ve şartlar ve bu vasıtaların çalışma imkânları göz önünde tutularak Bakanlıkça düzenlenir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Hava gemileri

1. Yabancı memleketlerden Türkiye’ye gelen ve Türkiye’den yabancı memleketlere gidecek olan uçaklar, gümrüklü ve yetkili hava limanında, (meydan) gümrük denetlemesini yaptırırlar.

2. Gelişte denetlemeden önce, dönüşte denetlemeden sonra Türkiye’de mecburi iniş yapan uçak komutanları Bakanlığın emir ve talimatlarına uyarlar.

3. Özel bir müsaade ile gelen ve giden uçak komutanları verilen talimata göre hareket ederler.

Yukarki maddede yazılı hava gemilerinden, gemi, yolcu ve yük için tehlike teşkil etmedikçe yere eşya atılanı az.

Bu türlü vakalar ilk temas ve fırsatta gümrüğe bildirilir.

Lüzumu halinde, gazete, dergi ve mektup paketleriyle sair eşyanın uçaklardan vere atılma şekli Gümrük ve Tekel ve Ulaştırma Bakanlıklarınca kararlaştırılır.

Pilot marifetiyle sevk ve idare edilmiyen hava gemileri ile Türkiye’ye yabancı memleketten eşya getirilemez.

Yabancı memleketlerden gelen hava gemilerinin komutanları inecekleri ilk gümrüklü hava limanına çıkarılacak yükleri gösterir mahreç gümrük idaresi veya resmî bir makamca onanmış iki nüsha manifesto ile yük senetlerini ve yolcu, kumanya, akaryakıt listelerini gümrük idaresine verirler.

Hava gemisinde başka bir bava meydanına çıkarılacak yük var ise pilot bunlara ait manifesto ve yük senetlerini de gümrük idaresine gösterir.

Hava gemisi boş gelmiş veya Türkiye’de çıkarılacak yük ve yolcusu yok ise pilot gelişinin sebebini yazılı olarak gümrük idaresine bildirir. Gümrük idaresi lüzumunda, kanun ve milletlerarası anlaşmalar hükümlerine göre hava gemisinde bulunması gerekli sair defter ve belgeleri de inceleyebilir.

Yere inmeksizin transit geçecek hava gemileri anlaşmalar uyarınca karşılıklı olarak yukarki maddelerde yazılı mükellefiyetlerden müstesnadır.