EN
TR
Bazı vergi kanunlarında değişiklik yapılması hakkındaki 4/12/1985 gün ve 3239 sayılı Kanunla 492 sayılı Harçlar Kanununun bazı maddelerinde ve bu Kanuna ekli tarifelerde de bazı değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişikliklerden tapu ve kadastro harçlarıyla ilgili olanlar ile 492 sayılı Kanunun tapu harçlarına ilişkin hükümlerinin uygulanması sırasında ortaya çıkan sorunlar ve tapu harçlarının ödeme yeri hakkında aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek görülmüştür.
I- SPORLA UĞRAŞMAK ÜZERE KURULACAK ANONİM ŞİRKETLERLE İLGİLİ İSTİSNA:
3239 sayılı Kanunun 91 inci maddesiyle Harçlar Kanununun 59 uncu maddesine (k) bendi eklenmiştir. Spor kulüplerinin anonim şirket haline dönüşmelerini teşvik amacıyla eklenen bu bent hükmü ile, Beden Terbiyesi Teşkilatına dahil derneklerin münhasıran sporla uğraşmak üzere kurulan anonim şirketlere sermaye olarak koydukları ve bu şirketlere devrettikleri gayrimenkullerle ilgili devir ve iktisap işlemlerinden harç aranılmaması öngörülmektedir.
Buna göre; Beden Terbiyesi Teşkilatınca her spor dalı için çıkarılan yönetmelik hükümlerine uygun olarak kurulan bu teşkilata dahil derneklerin, münhasıran sporla uğraşmak üzere kurulan anonim şirketlere sermaye olarak koyacakları gayrimenkullerle ilgili işlemlerinden Harçlar Kanununa ekli (4) sayılı tarifenin 1/20 nci fıkrasının (b) bendine göre harç aranılmaması gerekir.
Ayrıca, sözü edilen derneklerin münhasıran sporla uğraşmak üzere kurulan anonim şirketlere devredecekleri gayrimenkullerle ilgili işlemlerden aynı fıkranın (a) bendine göre alınması gereken harcın da alınmaması icabeder. İstisna hükmünün devreden durumundaki dernekler ve devralan durumundaki şirketlere ayrı ayrı uygulanacağı tabiidir.
II- KADASTRO VE TAPULAMA HARÇLARININ ÖDEME ZAMANI:
Bilindiği üzere, kadastro harçları kadastrolaması yapılan gayrimenkullerin kayıtlı değerleri üzerinden (4) sayılı tarifenin kadastro işlemleri bölümünde belirtilen oranlara göre tarh ve tahakkuk ettirilmektedir.
Tapulama harçları ise, 766 sayılı Tapulama Kanununun 70 ve 72 nci maddelerine göre, gayrimenkulun tapu kaydı ile malik olan kimse veya mirasçıları adına tescilinde beher dönüm ve kesrinden 150, bunun dışında kalan tescillerinde de beher dönüm ve kesrinden 300 kuruş itibariyle her parsel için 10 liradan az olmamak üzere maktu olarak alınmaktaydı.
Ancak, 3239 sayılı Kanunun 139 uncu maddesiyle 766 sayılı Kanunun 70 ve 72 nci maddeleri yürürlükten kaldırılarak tapulama, harçları da 492 sayılı Harçlar Kanununun kapsamına alınmıştır. Bu değişiklik uyarınca tapulama harçları bundan böyle Harçlar Kanunu ve bu Kanuna ekli (4) sayılı tarife hükümlerine göre tahsil edilecektir. Söz konusu harçların, ihtilaflı işlerde hükmün kesinleştiği tarihi takibeden aybaşından, ihtilafsız olarak sürdürülen işlerde de tahakkukundan itibaren bir yıl içinde işlemin yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesine ödenmesi gerekir.
Tapulama harçlarının tahakkukunda, Tapulama Kanununun yürürlükte bulunan ve tapulama harçlarının ne şekilde tahakkuk ettirileceğine ilişkin olan 71 inci maddesi hükümlerinin de dikkate alınacağı tabiidir.
III - TAPU VE KADASTRO HARÇLARININ ÖDEME YERİ:
Harçlar Kanununun 67 nci maddesinde, tapu ve kadastro harçlarının, işlemin yapıldığı yerin vergi dairesine ödeneceği; ancak Bakanlığımızca yetki verilmesi halinde bu harçların ilgili kuruluşlar tarafından da tahsil olunabileceği belirtilmektedir. Bakanlığımıza verilen söz konusu yetki şimdiye kadar kullanılmadığından tapu ve kadastro harçları işlemin yapıldığı yer vergi dairesine ödenmektedir.
Mükelleflerin gayrimenkulleri üzerindeki tasarruf haklarını kulIanmalarında kolaylık ve basitlik sağlanması için 4/12/1985 gün ve 3239 sayılı Kanunla, Emlak Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin son fıkrasında değişiklik yapılarak, bina, arsa ve arazinin devir ve ferağında Emlak Vergisi ilişiği aranmayacağı hükme bağlanmıştır. Sözkonusu düzenlemeye paralel olarak ve aynı gerekçe ile Harçlar Kanununun 67 nci maddesi ile Bakanlığımıza verilen yetkiye dayanılarak, Kanuna ekli (4) sayılı tarifenin I/1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13/b-c,14, 15,16,17,18 ve 19 uncu fıkraları ile 20 numaralı fıkrasının (a) bendinin birinci paragrafı ve aynı fıkranın b,c,d,e,f bentleri gereğince alınması icabeden harçların 1.1.1986 tarihinden itibaren ilgili tapu dairelerince tahsil edilmesi uygun görülmüştür.
Ancak, aynı tarifenin I/13 numaralı fıkrasının (a) bendi I/20 numaralı fıkrasının (a) bendinin ikinci paragrafı (Tapuda kayıtlı bulunmayan gayrimenkullerin zilyetlik devir sözleşmeleri ile devir ve iktisabı) gereğince alınan harçlar ile bu tarifenin Il-Kadastro ve Tapulama İşlemleri bölümünde yer alan kadastro ve tapulama harçlarının bundan böyle de işlemin yapıldığı yer vergi dairesince tahsiline devam olunacaktır.
IV- SORUMLULUK:
1. Yapı kullanma izni verenlerle tapu memurları ve noterlerin sorumluluğu:
492 sayılı harçlar Kanununun mükerrer 69 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında yapılan değişiklikle, arsa ve arazi üzerine inşa veya mevcut binaya ilave suretiyle meydana getirilen binalara yapı kullanma iznini vermeden önce, gerekli harcın ödendiğini gösterir belgenin istenilmesi hususunda belediye memurları ile birlikte Bayındırlık ve İskan Bakanlığının ilgili memurlarına da sorumluluk getirilmiştir.
Buna göre, yeniden inşa olunan binalara yapı kullanma izni vermekle görevli olanlar, inşa nedeniyle alınması gereken harcın ödendiğini gösterir belge ibraz edilmeden yapı kullanma izni veremeyeceklerdir.
Diğer taraftan, 492 sayılı Kanunun 127 nci maddesinde, bu Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, harçların tamamı peşin olarak ödenmeden harca mevzu olan işlemin yapılamıyacağı, 128 inci maddesinde de gerekli harçları tamamen almadan işlem yapan memurların, harcın ödenmesinden mükellefler ile müteselsilen sorunlu olacakları hükme bağlanmıştır.
Bu bakımdan, inşa nedeniyle alınması gereken harcın ödendiğini araştırmadan yapı kullanma izni verenlerle, gerekli harçları tamamen almadan veya ödendiğini araştırmadan işlem yapan tapu memurları ile noterler, harcın ödenmesinden mükellefler ile müteselsilen sorumlu tutulacaklardır.
2. Sorumluluğun sınırı:
Bilindiği üzere, Harçlar Kanununun 60 ıncı maddesinde, tapu ve kadastro harçlarının (4) sayılı tarifede yazılı işlemlerden, işlemlerin nev'i ve mahiyetine göre değer esası üzerinden nispi veya maktu olarak alınacağı, 61 inci maddesinde de değer ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (4) sayılı tarifede yazılı değerlerin esas tutulacağı hükme bağlanmıştır.
(4) sayılı tarifede ise, harçların takdir olunan değer, takdir olunan değer veya bildirilecek bedel, borç miktarı, yıllık kira bedeli, beyan olunan değer, Emlak Vergisi değeri, satış bedeli, ticaret mahkemesince tayin olunan değer, kamulaştırma bedeli, tesis ve devir için ödenen bedel ve kayıtlı değerler üzerinden alınacağı belirtilmiştir.
İşlemin yapılması sırasında harca esas tutulması gereken ve ilgililerin sorumluluklarının sınırını belirleyecek olan değerlerin nasıl tespit edileceği, (4) sayılı tarifedeki harç türlerine göre aşağıda açıklanmıştır.
a) (4) sayılı tarifenin I/1 ve 2 nci fıkralarında yazılı harçların ilgili komisyonca takdir olunan değer üzerinden alınması gerekmektedir.
b) Aynı tarifenin I/5 inci fıkrasında yazılı harcın takdir olunacak kıymet veya bildirilen bedelden yüksek olanı üzerinden alınması gerekmektedir.
Bu bakımdan, söz konusu fıkrada yazılı harca mevzu işlem yapılmadan önce ilgililerin değer beyan etmeleri istenecek, ayrıca bu konuda takdir kararı da alınacaktır. Harcın, takdir olunan kıymet ile bildirilen bedelden yüksek olanı üzerinden alınması icabeder.
c) (4) sayılı tarifenin 1/7 nci fıkrasında yazılı harçların ipoteğe mevzu olan harç miktarı üzerinden alınması gerekir.
d) Adi veya hasılat kira mukavelelerinin tapu siciline şerhinde mukavele müddetine göre hesaplanacak kira toplamı (4) sayılı tarifenin 1/10 uncu fıkrası gereğince alınacak harcın matrahını oluşturacaktır. Ancak, mukavele mevcut değilse veya mukavelede müddet gösterilmemişse harç, bir yıllık kira bedeli üzerinden alınacaktır.
e) Tarifenin I/11 inci fıkrası uyarınca, teferruatın tapu siciline kaydında harcın matrahı ilgililer tarafından beyan edilen değer olacaktır.
f) Satış vaadi sözleşmeleriyle, irtifak hakkı tesisi vaadi sözleşmelerinin tapu siciline şerhinde harç, sözleşmede yazılı bedel ile kayıtlı değerin yüksek olanından alınacaktır. Şu kadarki, bu tür sözleşmelerde bedel gösterilmemiş ise, harcın kayıtlı değer üzerinden alınması gerekir. (4) sayılı tarifenin I/12 nci fıkrasında yazılı olan bu tür harçların tahsilinde mükelleflerin beyanı esas alınacaktır. Mükellefler, sözleşmede bedel gösterilmiş ise, bu bedelden ayrı olarak ilgili gayrimenkulun kayıtlı değerini de bildireceklerdir. İşlem sırasında mükellefler tarafından bildirilen kayıtlı değerin doğru olup olmadığı ilgili belediyelerden sorulmayacak, mükelleflerin beyanına itibar edilecektir. Ancak, kayıtlı değer olarak bildirilen değerin Emlak Vergisine esas olan değerden az olmaması, aksi takdirde, aradaki farka isabet eden harcın Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre cezalı olarak tarh olunacağı işlem sırasında mükelleflere hatırlatılacaktır.
g) Yeniden inşa olunacak bina vesair tesisler için (4) sayılı tarifenin I/13 üncü fıkrasına göre alınacak harcın matrahı Emlak (Bina) Vergisi değe¬ridir. Harç, mükelleflerce Emlak Vergisi beyannamelerinin verilmesi gereken süre içinde verilecek beyanname üzerine tarh edilecektir. Bu beyannamede gösterilecek ve harca esas tutulacak değerin Emlak (Bina) Vergisi değerinden az olmaması gerektiği, aksi takdirde, aradaki fark üzerinden cezalı tarhiyata muhatap olacakları, tarhiyatın yapılması sırasında mükelleflere hatırlatılacaktır. Ancak, tarh işlemi yapılırken harç beyannamesinde gösterilen değerin doğru olup olmadığının tevsiki istenmeyecektir.
h) Tapu harcı mevzuuna giren işlemlerle ilgili tescil ve şerhlerin terkininde, gayrimenkullere ait haritaların kopyalarının ve ilgililerin isteği üzerine gayrimenkullere ait kayıt örneklerinin verilmesinde (4) sayılı tarifenin I/14,16 ve 17 nci fıkralarında yazılı maktu harçların, anılan bentlerdeki hükümler dikkate alınarak tahsil edilmesi gerekir.
i) Cebri icra ve şuyuun izalesi hallerinde satış bedeli, kamulaştırmalarda da takdir edilen değer, (4) sayılı tarifenin I/20-a bendine göre harcın matrahıdır. Gayrimenkulun Emlak Vergisi değeri sözü edilen değerlerden ister yüksek, ister düşük olsun harç, cebri icrada açık artırma sonucu ortaya tıkan, şuyuun izalesi halinde mahkemece belirlenen satış bedeli, kamulaştırmalarda ise ilgili komisyonlarca takdir edilen değer üzerinden alınacaktır. Emlak Vergisine esas değere göre, işlem sırasında veya daha sonra ilave harç alınmayacak ya da düzeltme yolu ile iade söz konusu olmayacaktır. Bu bakımdan, sözü edilen hallerde gayrimenkulun Emlak Vergisi değerinin ne olduğu mükelleflerden ve ilgili belediyeden sorulmadan işlemin derhal yapılması gerekir.
Kamulaştırmalarla ilgili olarak yapılacak diğer işlemler konusunda bu tebliğin IV-3-d/bb bölümündeki açıklamalar dikkate alınacaktır.
j) Gayrimenkullerin ivaz karşılığında veya ölünceye kadar bakma akdine dayanarak yahut trampa hükümlerine göre devir ve iktisabında harcın matrahı, (4) sayılı tarifenin I/20-a bendinin değişmeden önceki şekline göre gayrimenkulun Emlak Vergisi değeri idi. 3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi ile söz konusu bentte yapılan değişiklikle, bu gibi işlemlerde harcın matrahı olacak Emlak Vergisi değerinin gayrimenkulun devir ve iktisap bedelinden az olmaması öngörülmüştür.
Bu hükme göre, gayrimenkulun Emlak Vergisine esas olan değeri mükelleflerce be¬yan edilecek devir ve iktisap bedelinden düşük olması halinde, harç devir ve iktisap bedeli üzerinden tahakkuk ettirilecektir. Tapu memurlarınca, devir ve iktisap dolayısıyla mükelleflerce bildirilen değerin Emlak Vergisi değerinden düşük olmaması gerektiği, aksi halde, fark üzerinden alınması icabeden harcın Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre cezalı olarak tarh edileceği, işlemin yapılma¬sı sırasında mükelleflere hatırlatılacaktır. Ancak işlem sırasında, mükelleflerden beyanlarının doğruluğunun tevsiki yönünde herhangi bir belge istenilmeyecek veya ilgili belediyeden gayrimenkulun Emlak Vergisi değeri sorulmayacaktır.
(4) sayılı tarifenin I/20 numaralı fıkrasının (a) bendine 3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi ile eklenen ikinci paragraf hükmüne göre, tapu sici¬linde kaydı bulunmayan gayrimenkullerin zilyetlik devir sözleşmeleriyle devrinde harcın matrahı, devir ve iktisap bedelinden az olmamak üzere Emlak Vergisi değeridir. Harç, zilyetlik devir sözleşmeleri yapılmadan önce verilecek beyannamede gösterilecek değer üzerinden tahakkuk ettirilecektir. Bu hükme göre alınması gereken harcın tahsilinde de aynı fıkranın (a) bendi için yukarıda yer alan açıklamalar uyarınca işlem yapılacaktır.
k) (4) sayılı tarifenin I/20-b bendine göre, gayrimenkullerin, irtifak haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin sermaye şirketlerine sermaye olarak konulmasında harç, ticaret mahkemesince tayin olunan değer Üzerinden alınacak-tır. Bu değer, gayrimenkulun Emlak Vergisi değerinden ister yüksek, ister düşük olsun Emlak Vergisine esas değere göre, işlem sırasında veya daha sonra ilave harç alınmayacak ya da düzeltme yolu ile iade sözkonusu olmayacaktır. Bu nedenle, mükellefden veya ilgili belediyeden gayrimenkulün Emlak Vergisine esas olan değeri sorulmadan gerekli işlemin yapılması icap eder.
l) Gayrimenkul mükellefiyetinin tesis ve devir yoluyla iktisabında ve gayrimenkuller üzerine irtifak hakkı tesis ve devrinde (4) sayılı tarifenin I/20 numaralı fıkrasının (c) ve (e) bentlerine göre alınması gereken harçlar, tesis ve devir için ödenen bedel üzerinden hesaplanacaktır. Ancak, gayrimenkul mükellefiyetinin tesis ve devir yolu ile iktisabında, tesis ve devir için ödenen bedel belli zamanlarda bir şey yapmak veya vermekten ibaret olduğu takdirde mat¬rah, beher sene verilecek veya yapılacak şeylerin değerinin 20 misli olacaktır.
m) (4) sayılı tarifenin I/20-d bendine göre, gayrimenkul hükmündeki daimi ve müstakil hakların tesis ve devrinde harcın matrahı, tesis ve devir için ödenen bedeldir. Şu kadarki, bu bedel bunların ayrı kayıtlı değerleri varsa bu değerden, ayrı kayıtlı değerleri bulunmuyor ise üzerinde hak tesis edilen gayrimenkullerin Emlak Vergisi değerinin yarısından aşağı olmayacaktır. Harcın sadece bu hakları tesis ettirenlerden, devir halinde ise devralandan alınacağı tatilidir. Bu bent hükmüne göre harcın tahakkuku sırasında bildirilen bedelin, tesis ve devir konusu hakların ayrı kayıtlı değerleri varsa bu değerden, ayrı kayıtlı değerleri yoksa üzerine hak tesis edilecek gayrimenkullerin Emlak Vergisi değerlerinin yarısından az olamayacağı, aksi takdirde, fark üzerinden cezalı tarhiyata muhatap olacakları tapu memurlarınca mükelleflere hatırlatılacaktır. Ancak işlem sırasında bu gayrimenkuller için mükellef tarafından tapu dairesine bildirilen değerin Emlak Vergisi değerine uygun olup olmadığı araştırılmayacaktır.
n) Kuru mülkiyetin ivaz karşılığında iktisabında (4) sayılı tarifenin I/20 numaralı fıkrasının (f) bendine göre devir eden ve devir alana ilişkin harç, devir bedeli üzerinden hesaplanacaktır. Harcın hesaplanması sırasında 11 seri numaralı Harçlar kanunu Genel Tebliğinin I-G/4-f bölümündeki açıklamaların da dikkate alınacağı tabiidir.
Tapu memurları ile diğer ilgililerin sorumluluğu, harçların yukarıda açıklanan esaslara göre tespit olunacak değerler üzerinden ödenip ödenmediğini araştırmak ve bu harçlar tamamen tahsil edilmeden (4) sayılı tarife kapsamına giren harca konu işlemleri yapmamaktan ibarettir. Sözkonusu değerler üzerinden hesaplanacak harçlar tahsil edilmeden işlem yapan memurlar, bu değerler üzerinden alınması gereken harcın ödenmesinden 492 sayılı Kanunun 128 inci maddesi gereğince mükellefler ile müteselsilen sorumlu tutulacaklardır.
Diğer taraftan, (4) sayılı tarifenin I- Tapu İşlemleri bölümünün 3,4,5,6,8,9,12,13, 15,18,19,20/a ve 20/d fıkralarıyla II- Kadastro ve Tapulama İşlemleri bölümünde yer alan fıkralarda, kayıtlı değer veya Emlak Vergisi değerinden söz edilmektedir.
11 seri numaralı Harçlar Kanunu Genel Tebliğinin III üncü bölümünde de açıklandığı üzere, 492 sayılı Harçlar Kanununun 63 üncü maddesindeki kayıtlı değer devimi, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tespit edilen vergi değerini ifade etmektedir. Vergi Usul Kanununun 268 inci maddesinde de vergi değerinin Emlak Vergisi Kanunu hükümlerine göre belirleneceği hükmü yer almıştır. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 29 uncu maddesinde ise vergi değeri, Emlak Vergisinin mevzuuna giren bina ve arazinin rayiç bedeli olarak tanımlanmıştır.
Bu hükümlere göre, kayıtlı değer deyimi Emlak Vergisi değerini, Emlak Vergisi değeri de rayiç bedeli ifade etmektedir.
3- Tapu daireleri, belediyeler, noterler ve vergi dairelerince yapılacak işlemler:
a) Tapu dairelerince yapılacak işlemler:
Tapu daireleri, harca konu işlemlerin, yukarıdaki esaslara göre tamamlanmasından sonra, işleme taraf olanların adı ve adresi ile gayrimenkulün harca esas tutulan değerini ve vasıflarını içeren yollama listelerini 4 örnek olarak düzenleyeceklerdir. 492 sayalı Kanunun mükerrer 69 uncu maddesi gereğince düzenlenecek olan bu listeler tasdik edildikten sonra, bu listelerin iki örneği ilgili belediyeye bir örneği de yetkili vergi dairesine, işlemin yapıldığı tarihi izleyen aybaşından itibaren en geç 15 gün içinde teslim edilecektir.
b) Belediyelerce yapılacak işlemler:
Belediyeler, tapu dairelerinden iki örnek olarak gelen yollama listelerinin ilgili sütunlarını doldurup tasdik ettikten sonra bir örneğini tapudan alındığı tarihten itibaren en geç 15 gün içinde yetkili vergi dairesine teslim edeceklerdir.
Harca tabi işleme konu gayrimenkul için Emlak Vergisi beyannamesi verilmemiş ise, listeye 1319 sayılı Kanunun 32 nci maddesine göre tespit edilen ve idarece yapılan tarhiyata esas olan değer yazılacaktır.
İleride yapılacak taramalarda, gayrimenkulun Emlak Vergisi değerinin asgari beyan değerinin altında bildirildiğinin tespit edilmesi halinde, durumun zamanaşımı süresi dikkate alınarak derhal ilgili yergi dairesine bildirilmesi gerekir.
Ayrıca, tapuda kaydı bulunmayan gayrimenkullerin zilyetliğinin, zilyetlik devir sözleşmeleriyle devrine ilişkin olarak yetkili vergi dairelerince istenecek bilgilerin, vergi dairesince verilen sure içerisinde ve yukarıdaki esaslar çerçevesinde verilmesi icap eder.
c) Noterlerce yapılacak işlemler:
Noterler, düzenledikleri veya tasdik ettikleri, gayrimenkullere ait zilyetlik devir sözleşmelerinin birer örneğini Bakanlığımızca şekli ve muhtevası belirlenen yollama listeleri ile birlikte işlemin yapıldığı tarihi izleyen aybaşından itibaren en geç 15 gün içinde ilgili vergi dairesine göndereceklerdir.
d) Vergi dairelerince yapılacak işlemler:
aa) Tapu daireleri ve belediyelerden gelecek yollama listeleri üzerine yapılacak işlemler:
Vergi daireleri, tapu daireleri ve belediyelerden gelen yolla¬ma listelerini, öncelikle harcın işlem sırasında bildirilen bedel üzerinden doğ¬ru olarak hesaplanıp hesaplanmadığı, bu tebliğin [V/2 inci bölümünde sözü edilen karşılaştırmalı matrahlarda harcın yüksek olan değerden aranılıp aranılmadığı bakımlarından inceleyerek, tespitlere göre harcın ikmali sırasında 128 inci madde hükümlerini de dikkate alarak gerekli işlemleri yapacaklardır.
Sözkonusu listelerle bildirilen ve harca esas tutulan değerler ile kayıtlı (Emlak Vergisi) değerleri arasında fark bulunması halinde, farka isabet eden harç 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tarh ve tahakkuk ettirilecektir.
Tapu Harçlarının tapu daireleri tarafından tahsili sırasında yapılan hatalar da 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun düzeltme hükümlerine göre, mükelleflerin ilgili vergi dairesine yapacakları başvuru üzerine incelenecek ve sonuçlandırılacaktır.
bb) Kamulaştırmalarla ilgili olarak yapılacak işlemler:
Kamulaştırmalarla ilgili olarak bedel artırma veya azaltma davası açılması halinde, dava tescilden önce sonuçlanmış ise harç, bu dava sonunda kesinleşen miktarlar üzerinden alınacaktır. Bedel artırma veya azaltma davası açılmamış ya da açılmış olmasına rağmen tescilden evvel sonuçlanmamış ise, ilgili komisyonca takdir olunan değer üzerinden gerekli harç tahsil olunduktan sonra tescil işlemi yapılacaktır.
Ancak, Medeni Kanunun 633 üncü maddesine göre, kamulaştırmalarda tapuya tescil yapılmasa dahi gayrimenkulün mülkiyeti kamulaştırmayı yapan daireye geçtiğinden, tescil işlemi çoğu kez zamanında yaptırılmamakta, bu da gayrimenkulu kamulaştırılan kişiden alınması gereken harcın tahsilinin sürüncemede kalmasına neden olmaktadır. Bu bakımdan, sözü edilen gecikmenin Önlenebilmesi için kamulaştırmayı yapan dairelerce, kamulaştırma bedeli (Tezyidi bedel farkı dahil) üzerinden alınması gereken harcın bloke edilmesinden sonra kalan miktarın hak sahiplerine ödenmesi, bloke edilen harca tekabül eden miktarın da derhal ilgili tapu dairesine yatırılması gerekir.
cc) Noterlerden gelecek listeler üzerine yapılacak işlemler:
Vergi daireleri noterlerden gelen listeler üzerine, listede ismi bulunan mükellefler tarafından işlem sırasında harç beyannamesi verilip verilmediğini öncelikle araştıracaklardır. Daha sonra, belediyeden işleme konu gayrimenkullerle ilgili bilgiler alınacak ve noterde yapılan işlem sırasında harcın devir ve iktisap bedeli ile kayıtlı değerden yüksek olanı üzerinden alınıp alınmadığı tespit olunacaktır.
Bu tespitler üzerine, tebliğin IV-3/d-aa bölümündeki açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
V- ARSA, ARAZİ VE MEVCUT BİNA ÜZERİNE İNŞAAT:
492 sayılı Kanuna ekli (4) sayılı tarifenin I/13 numaralı fıkrasının (a) bendi gereğince, tapu sicilinde kayıtlı arsa ve arazi üzerine veya mevcut binaya ilave suretiyle yeniden inşa olunacak bina vesair tesislerin tescilinde
Emlak (Bina) Vergisi değeri üzerinden harç aranılmaktadır. Ancak, 3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi ile bu bentte yapılan değişiklikle, tapu sicilinde kayıtlı olmayan arsa ve arazi üzerine bina vesair tesis inşa edilmesinin de harca tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, tapuda kayıtlı olsun veya olmasın arsa ve arazi üzerine veya mevcut binaya ilave suretiyle inşa olunacak bina vesair tesisler dolayısıyla alınması gereken harcın, Emlak Vergisi beyannamesinin verilmesi icabeden süre içinde verilecek beyanname ile beyan edilecek Emlak Vergisine esas değer üzerinden tarh olunması esası getirilmiştir.
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 23 üncü maddesine göre; yeni bina inşa edilmesi halinde Emlak Vergisi beyannamesinin inşaatın sona erdiği veya inşaatın sona ermesinden evvel kısmen kullanılmaya başlanmış ise, her kısmın kullanılmasına başlandığı bütçe yılı içerisinde verilmesi icabeder. İnşaatın bitimi ve inşaatın tamamı bitmeden kısmen kullanma bütçe yılının son üç ayı içinde vukubulduğu takdirde beyanname, olayın vukubulduğu tarihten itibaren üç ay içinde verilecektir. Vergi değerini tadil eden diğer sebeplerin vukuunda da beyannamenin değişikliğin meydana geldiği bütçe yılı içerisinde (Değişiklik bütçe yılının son üç ayı içinde olmuşsa değişiklik tarihinden itibaren üç ay içerisinde) verilmesi icap eder.
Yeniden inşa olunacak veya mevcut binaya ilave suretiyle meydana getirilen bina vesair tesisler dolayısıyla verilmesi gereken ve Bakanlığınızca şekli ve muhtevası belirlenen beyanname de bu süreler içinde verilecektir. Bu beyannamelerle beyan edilecek değerler üzerinden tahakkuk ettirilecek harçların aynı süreler içinde ödenmesi gerekir.
Yeniden inşa olunan veya mevcut binaya ilave suretiyle meydana getirilenen bina vesair tesislerin süresinde tapuda gösterilmemesi halinde, ilgililer hakkında bu tebliğin “Cins ve Kayıt Tashihi İşlemlerinde Harç Uygulaması'' başlıklı VI ncı bölümünde yer alan açıklamalara göre hareket edilecektir.
Tapuya tescil işlemi yaptırılmaması halinde de yukarıdaki esaslara göre işlem yapılacağı tabiidir.
VI- CİNS VE KAYIT TASHİHİ İŞLEMLERİNDE HARÇ UYGULAMASI:
Gayrimenkullerin vasfında meydana gelen, cins ve kayıt tashihi işlemini gerektiren değişiklikler tapuda gösterilmediğinde, tapudaki işlemler, bunların eski hallerine göre (Meselâ, arsa üzerine bina inşa edildiği halde devir ve temlikin bina olarak değil arsa olarak yapılması gibi) yapılmakta ve bu durum harç kaybına neden olmaktadır. Hem cins ve kayıt tashihi işlemlerinin zamanında yapılmasının sağlanması hem de mükelleflerin daha sonra tapuda yapacakları işlemlerde zorlukla karşılaşmamaları ve harç kaybının önlenmesi amacıyla 3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesiyle (4) sayılı tarifenin sonuna yeni bir hüküm eklenmiştir. Eklenen bu hükme göre, (4) sayılı tarifenin I/13 numaralı fıkrasının (a) ve (c) bentleri gereğince Emlak Vergisi beyannamesi verilmesini gerektiren durumların, 1319 sayılı Kanunun 27 nci maddesinde sözü edilen ek sürenin sonuna kadar tapuda gösterilmemesi halinde, harç % 50 fazlasıyla tahsil edilecektir.
1319 sayılı Kanunun 33 üncü maddesinde vergi değerini tadil eden sebepler sayılmıştır. Bunlardan aşağıda yazılı olanlar, Emlak Vergisi beyannamesi verilmesinin yanısıra tapuda cins ve kayıt tashihi işlemi yaptırılmasını da gerektirmektedir.
1. Yeni bina inşa edilmesi,
2. Bir binanın yanması, yıkılması suretiyle veya sair sebeplerle tamamen veya kısmen harabolması,
3. Arazinin parsellenmek suretiyle arsalar haline getirilmesi,
4.Bir bina ve arazinin taksim veya ifraz edilmesi
5. Müteaddit arazi ve arsaların tek bir arazi ve arsa haline getirilmesi.
Gayrimenkullerin kamulaştırılmasından vazgeçilerek eski sahibi adına iade yolu ile tescili de Emlak Vergisi beyannamesi verilmesini ve tapuda kayıt tashihi yaptırılmasını gerektirir.
Bu itibarla, vergi değerini tadil eden ve aynı zamanda tapuda cins ve kayıt tashihi yapılmasını gerektiren işlemlerin, Emlak Vergisi Kanununun 27 nci maddesinde yazılı iki aylık ek süre sonuna kadar tapuda gösterilmemesi halinde, alınması gereken harç % 50 fazlasıyla tahsil olunacaktır.
Ancak, 3239 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinin (a) fıkrasına göre, (4) sayılı tarifenin I/13 numaralı fıkrasının (a) ve (c) bentlerinde belirtilen ve Emlak Vergisi beyannamesi verilmesini gerektiren işlemlerden, Emlak Vergisi beyanname verme süresi (Ek süre dahil) bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçmiş olan ve tapuda gösterilmemiş bulunanların, 31.12.1987 tarihine kadar tapu¬da gösterilmesi halinde sözkonusu hüküm uygulanmayacaktır.
Bununla beraber, 3239 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1.1.1986 tarihine kadar Emlak Vergisi beyanname verme süresi (Ek süre dahil) geçmemiş olan gayrimenkullerin söz konusu süre içinde cins ve kayıt tashihi işlemlerinin yaptırılması halinde, harç tarifenin I/13 üncü fıkrasındaki nispetlere göre hesaplanacaktır. Bu tür mükellefler için, cins ve kayıt tashihinde 31.12.1987 tarihine kadar beklenmeyeceği tabiidir. Bu mükellefler beyanname verme suresi içinde cins ve kayıt tashihi yaptırmazlarsa harcı % 50 fazlasıyla ödeyeceklerdir.
Belediyeler, gayrimenkullerin vasfında meydana gelen ve cins ve kayıt tashihini gerektiren (Mükelleflerce yapılan beyanlar üzerine veya sair yollarla tespit ettikleri) değişiklikleri derhal ilgili vergi daireleriyle tapu dairele¬rine bildireceklerdir. Vergi dairelerince, belediyeden gelen bildirimlerde yer alan veya re'sen tespit edilen değişikliklerin, 1319 sayılı Kanunun 27 nci maddesinde sözü edilen ek sürenin sonuna kadar tapuda gösterilip gösterilmediği tapu dairelerinden sorulacaktır. Sözkonusu sürenin sonuna kadar tapuda gösterilmeyen değişiklikler, tapu dairelerince derhal yetkili vergi dairelerine bildirilecek, vergi dairelerince de yukarıdaki açıklamalar uyarınca işlem yapılacaktır.
Diğer taraftan, yeniden meydana getirilmesi nedeniyle (4) sayılı tarifenin I/13 numaralı fıkrasının (a) bendi gereğince harç alınan bina vesair tesisler dolayısıyla tapuda yapılacak cins tashihi işlemi için aynı fıkranın (c) bendine göre ayrıca harç aranılmayacaktır.
İnşaatı 1.1.1983 tarihinden önce biten bina vesair tesisler için tapuda yaptırılacak cins tashihi işlemleri dolayısıyla da harç alınmayacağı tabiidir.
VII- GAYRİMENKULLERİN İVAZ KARŞILIĞINDA DEVİR VE İKTİSABINDA HARCIN MATRAHI:
1. Tapuda kayıtlı gayrimenkullerin devir ve iktisabı:
(4) sayılı tarifenin I/20 numaralı fıkrasının (a) bendinde 3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesiyle yapılan değişiklikle, gayrimenkullerin ivaz karşılığında devir ve iktisabında harcın cebri icra, şuyuun izalesi ve istimlak halleri dışında gayrimenkulun devir ve iktisap bedelinden az olmamak üzere Emlak Vergisi değeri üzerinden aranılacağı belirlenmiştir.
Buna göre; gayrimenkullerin devir ve iktisabında harcın matrahı Emlak Vergisi değeridir. Ancak, gayrimenkulun devir ve iktisap bedel ini n Emlak Vergisi değerinden yüksek olması halinde harç, devir ve iktisap bedeli üzerinden alınacaktır.
Örnek 1- Mükellef (A) sahibi olduğu arsa için 1986 genel beyan dönemi nedeniyle verdiği Emlak Vergisi Beyannamesinde 3.000.000,-TL. değer bildirmiştir. Aynı arsayı 11.11.1987 tarihinde (C) isimli şahsa 3.500.000,-TL. sattığını beyan ederek devir işlemini yaptırmak üzere tapu dairesine başvurmuştur.
Harcın matrahı Emlak Vergisi değeri olmakla beraber, olayda satış bedeli bu değerden yüksek olduğundan, harç 3.500.000,-TL. olan devir ve iktisap bedeli üzerinden alınacaktır.
Örnek 2- Mükellef (A) sahibi olduğu iş yeri için 1986 genel beyan dönemi nedeniyle verdiği Emlak (Bina) Vergisi beyannamesinde 2.000.000,-TL. değer beyan etmiştir. Bu iş yerini 25.3.1987 tarihinde (B) isimli şahsa 1. 500.000, -TL.na sattığını bildirerek devir işlemini yaptırmak üzere tapu dairesine başvurmuştur.
Olayda devir ve iktisap bedeli Emlak (Bina) Vergisi değerinden düşük olarak beyan edilmiştir. Harç, mükellefçe Emlak Vergisi değeri olarak bildirilen
1.500.0, -TL. üzerinden alınacak; ancak işlem sırasında tebliğin IV/2-j bölümünde sözü edilen durum kendisine hatırlatılacaktı r. Daha sonra, mükellef hak¬kında bu tebliğin IV-3/d-aa bölümündeki açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
2- Tapuda kaydı bulunmayan gayrimenkullerin zilyetliğinin devir ve iktisabı:
3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi ile (4) sayılı tarifenin I/20 numaralı fıkrasının (a) bendine bir hüküm eklenmiştir.
Bu hükme göre, daha evvel (2) sayılı tarifenin I/5 inci fıkrası uyarınca noter harcına tabi olan, tapuda kaydı bulunmayan gayrimenkullerin zilyetlik devir sözleşmeleri ile devir ve iktisabında bundan böyle anılan fıkra gereğince devreden ve devralandan ayrı ayrı binde 40 nispetinde harç aranılması gerekmektedir.
Harç, zilyetlik devir sözleşmeleri yapılmadan önce şekli ve muhtevası Bakanlığımızca belirlenen beyanname ile beyan edilecek değer üzerinden hesaplanacaktır. Hesaplanan harcın beyanname verme süresi içinde ödenmesi icabeder.
Tapuda kayıtlı olmayan gayrimenkullerin zilyetlik devir sözleşmeleriyle devir ve iktisabında da bu bölümün 1 inci maddesine göre işlem yapılacaktır.
(2) sayılı tarifenin I/5 inci fıkrasına giren işlemler (4) sayılı tarife kapsamına alınmış ve 3239 sayılı Kanunun 139 uncu maddesi ile bu fıkra yürürlükten kaldırılmıştır.
VIII - HARÇLARIN EN AZ MİKTARI:
3239 sayılı Kanunun 96 ncı maddesinin (B) fıkrasıyla, tapu ve kadastro işlemlerinden alınacak nispi harçlar ile (4) sayılı tarifenin II nci bölümünde yer alan işlemler dolayısıyla her parsel için alınacak harçların en az miktarı 1.000, -TL. olarak belirlenmiştir.
Öte yandan, bir parsele birden fazla kişinin müştereken sahip olması halinde de bu parsel için alınacak harcın en az miktarı 1.000,-TL. olacak, bir parsele müştereken sahip olanların her biri için 1.000,-TL.lık asgari had uygulanmayacaktır.
Ayrıca, 492 sayılı Kanuna eklenen mükerrer 138 inci madde ile Bakanlar Kuruluna, bu Kanuna ekli tarifelerde yer alan maktu harçları (Maktu ve nispi harçların asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) on katına kadar artırma ve bu Kanunda yazılı had ve miktarlardan az, bunların on katından çok olmamak şartıyla yeni had ve miktarlar tespit etme yetkisi verilmiştir.
Bakanlar Kurulunca bu yetkinin kullanılması halinde, harç ilgili kararda belirlenecek miktarlar üzerinden alınacaktır,
Tebliğ olunur.
