6830 İstimlâk Kanunu

Mevzu

Âmme hükmi şahısları ile müesseseleri tarafından umumi menfaatler için lüzumlu işlere tahsis edilmek üzere hususi şahıslara ait gayrimenkullerin ve kaynakların istimlâki ile hususi şahıslar lehine mahsus kanunlarına müsteniden yapılacak istimlâkler bu kanun hükümlerine tabidir.

İdare tâbiri

Bu kanunda (İdare) tâbiri ile, lehlerine istimlâk salâhiyeti tanınan âmme hükmi şahısları, müesseseleri ve hususi şahıslar kasdolunmuştur.

İstimlâk şartları umumiyetle

İstimlâk, ancak bunu yapacak idarenin kanunen ifasına memur bulunduğu âmme hizmetinin veya teşebbüsün yürütülmesine lüzumlu gayrimenkullerin ve kaynakların bu kanun hükümleri dairesinde değer pahası peşin verilmek şartiyle yapılabilir.

İrtifak hakkı tesisi

İstimlâk ile kastedilen gayenin yerine getirilmesi için gayrimenkulün mülkiyetinin istimlâki yerine, kâfi geldiği takdirde gayrimenkulün muayyen kısım ve irtifaı veya kaynaklar üzerinde istimlâk yolu ile irtifak hakkı tesis olunabilir.

İstimlâk kararı verecek merciler

İstimlâkte umumi menfaatin mevcudiyetine aşağıdaki merciler tarafından karar verilir:

1. Âmme hükmi şahısları:

a) Köy lehine istimlâklerde köy ihtiyar meclisi;

b) Belediyeler lehine istimlâklerde belediye encümeni;

c) Vilâyet hususi idareleri lehine istimlâklerde vilâyet daimî encümeni;

d) Devlet lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;

e) Aynı kaza dâhilinde mütaaddit köyler ve belediyeler lehine istimlâklerde kaza idare heyeti;

f) Bir vilâyet dâhilindeki müteaddit kazalara tabi köyler ve belediyeler lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;

g) Ayrı vilâyetlere tabi müteaddit âmme hükmi şahısları lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;

h) Mütaaddit vilâyetler dâhilinde Devlet hükmi şahsiyeti lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;

2. Âmme müesseseleri lehine istimlâklerde idare meclisleri ve yoksa salâhiyeti idare uzuvları;

3. Hakikî şahıslar lehine istimlâklerde bu şahısların ve hususi hükmi şahıslar hakkında da idare meclislerinin müracaatları üzerine gördükleri hizmet bakımından murakabesine tabi oldukları köy, belediye, hususi idare veya vekâlet.

Tasdik mercii

Umumi menfaat kararı aşağıdaki mercilerin tasdikı ile tekemmül eder:

1. Köy ihtiyar meclisleri ve belediye encümenleri kararları, kazalarda kaymakamın, vilâyet merkezlerinde valinin;

2. Kaza idare heyetleri, vilâyet daimî encümenleri ve vilâyet idare heyetleri kararları valinin;

3. Âmme müesseseleri idare meclisleri ve salâhiyetli idare uzuvları kararları murakabesine tabi oldukları vekilin;

4. Hususi şahıslar lehine köy, belediye, hususi idarece verilen kararlar valinin.

Vekâletler ve İcra Vekilleri Heyetince verilen umumi menfaat kararları ayrıca tasdika tabi değildir.

Tasdikli imal plânına veya alâkadar vekâletlerce tasdikli hususi plân ve projesine göre yapılacak inşaat ve tesisler için ayrıca umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdikına lüzum yoktur.

İstimlâke takaddüm eden muameleler

İstimlâki yapacak idare, istimlâk veya istimlâk yolu ile üzerlerinde irtifak hakkı tesis olunacak gayrimenkullerin ve kaynakların hudut, mesaha ve cinsini gösterir ebatlı plân veya krokisini yaptırarak tapu ve vergi kayıtları üzerinden veya haricen yaptıracağı araştırma ile mal sahiplerini ve tapu kaydı yoksa zilyedlerini ve bunların adreslerini tesbit ettirir.

Satınalma usulü

İstimlâk muamelesinin her safhasında istimlâki yapacak idare, kendi satınalma komisyonu yoksa bu maksatla teşkil edeceği komisyon marifetiyle tesbit ettireceği bedel üzerinden mal sahibi ile anlaşarak gayrimenkulü veya kaynağı veya bunlar üzerindeki irtifak haklarını satınalabilir.

Bu suretle satınalınan gayrimenkul, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden istimlâk yolu ile alınmış sayılır.

Takdiri kıymet komisyonu âzasının seçilmesi

Takdiri kıymet komisyonlarını, belediye hudutları dâhilindeki istimlâkler için belediye encümeni, köy hududu dâhilindeki istimlâkler için köy ihtiyar meclisi seçer.

Seçme salâhiyeti:

Komisyon âzası en yakın sulh mahkemesi huzurunda yemin ederler.

Komisyon âzasının hizmet müddeti iki senedir. Müddeti biten âzanın tekrar intihabı caizdir.

Seçme usulü

Takdiri kıymet komisyonları:

a) İstimlâk edilecek yer belediye hududu içerisinde ise belediye meclisi âzası ile aynı beldedeki mülk sahipleri arasından ikişer asıl, ikişer yedek;

b) İstimlâk edilecek yer belediye hududu haricinde ise köy ihtiyar meclisi âzası ile aynı köydeki mülk sahipleri arasından ikişer asıl, ikişer yedek;

Âzadan ve her iki halde istimlâk edilecek gayrimenkulün cinsi gözetilerek belediye hududu dâhilinde belediye encümenince, köy hududu dâhilinde köy ihtiyar meclisince seçilecek bir fen adamından ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan tarafsız bir kimseden teşekkül eder.

Lehine istimlâk yapılan idare ile bu idarede vazifeli şahıslar, istimlâk edilen gayrimenkulün sahipleri ve bunların usul ve füruu, karı - koca veya üçüncü dereceye kadar (Bu derece dâhil) kan ve sihri hısımları komisyona iştirak edemez. Bu hüküm dolayısiyle köylerde komisyonun teşkiline imkân bulunmazsa yakın köylerden âza alınmak suretiyle komisyon ikmâl olunur.

Komisyon istimlâki yapan idare âmirinin veya hükmi şahsın daveti üzerine eksiksiz toplanır. Asıl âzanın iştirakinin imkânsızlığı halinde yedek âza komisyona davet edilir. Yedek âzadan birinin daveti gerektiği takdirde bu âza kura ile tâyin olunur. Komisyon reisini kendi arasından seçer. Karar ekseriyetle verilir, muhalif kalan âza muhalefet sebebini yazıp imzalamaya mecburdur.

Kıymet takdiri

Umumi esaslar

İstimlâki yapan idare, değer pahanın tesbit edileceği günü tâyin ve alâkalılara şahsen veya ilânen tebliğden hangisinin kolaylık ve sürati temin edeceğini takdir eder. İlân yolunu tercih ettiği takdirde, mahallinde çıkan bir gazetede beş gün ara ile iki defa, gazete çıkmayan yerlerde mûtat vasıtalarla on gün müddetle ilân ve keyfiyeti zabıtla tevsik eder. Bu ilân dahi tebliğ hükmündedir.

Takdiri kıymet komisyonu tâyin edilen günde mahalline giderek hazır bulunan alâkalıları da dinledikten sonra gayrimenkulün:

1. Cins ve nevini,

2. Mesahasını,

3. Kıymetine tesir edebilecek bütün vasıf ve unsurlarını ve her unsurunun ayrı ayrı değerini,

4. Gayrimenkulün halihazır durumuna, mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği gelirini,

5. Yapılarda istimlâkin yapıldığı yıl içindeki inşaat fiyatlarına göre maliyetini ve hu maliyetten düşülecek yıpranma payını,

6. Gayrimenkulun emsalinin istimlâke tekaddüm eden tarihteki alım satım rayicini,

Esas tutarak istimlâk bedelini takdir eder.

Şu kadar ki, istimlâki icabettiren imar veya âmme hizmeti teşebbüsünün sebebolacağı kıymet artmaları ile mutasavver kullanma şekillerine göre getireceği kâr kıymet takdirinde nazara alınmaz.

İstimlâk yolu ile ittifak hakkı tesisinde istimlâk sebebiyle gayrimenkulde hâsıl olacak kıymet düşüklüğü mucip sebepleriyle belirtilir.

Kısmi istimlâk

Kısmen istimlâk olunan gayrimenkulün değer pahası:

A) İstimlâke tabi olmıyan kısmın kıymetinde istimlâk sebebiyle bir değişiklik hâsıl olmamış ise istimlâk edilen kısmın kıymeti ile,

B) İstimlâke tabi olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle düşüklük hâsıl olduğu takdirde bu düşüklük miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetine ilâve suretiyle;

C) İstimlâke tabi olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle artma hâsıl olmuş ise artış miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetinden tenzil edilmek suretiyle;

Tâyin olunur.

Şu kadar ki; C bendi gereğince yapılacak indirme, istimlâk bedelinin yüzde ellisinden fazla olamaz ve bu hallerde ayrıca Değerlenme Resmi alınmaz.

İstimlâkten bakiye kalan kısım imar mevzuatına göre kabili istifade olduğu takdirde kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik ve havagazı mecraları gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski vasıfları dairesinde kullanılabilecek hale getirilmeleri için gereken masraf ve bedel, takdir edilecek istimlâk bedeline ilâve olunur. Bu masraf ve bedeller (B) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının tâyininde nazara alınmaz.

Bir kısmı istimlâk olunan gayrimenkulden bakiye kalan kısım istifade kabil olmıyacak bir durumda ise, mal sahibinin en geç istimlâk kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde yazılı müracaatı üzerine o kısmın dahi istimlâki mecburidir. İhtilâf vukuunda mal sahibi mahkemeye müracaat edebilir.

Tebligat

İstimlâki kararlaştırılan yerlerin tapu ve tapu kaydı yoksa vergi kayıtları ile ve ayrıca haricen yapılacak tahkikatla tesbit edilen mal sahibi, zilyed ve diğer alâkalılarından ikametgâhı tesbit edilmiş olanlara istimlâk olunacak gayrimenkulün plân veya ebatlı krokisi, istimlâk kararı ve takdir olunan kıymeti ve istimlâkin hangi idare lehine yapıldığı ve açılacak dâvalarda husumetin kime tevcih edileceği 15 gün içinde noter marifetiyle tebliğ olunur. Tebligatta Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri tatbik olunur. Noterler tarafından tebligat masraflarından başka yalnız yüz kuruş maktu ücret alınır. Köy lehine istimlâklerde, tebligat ihtiyar meclisi huzurunda şahsa yapılır. Tevsik edilen tebliğ muteberdir.

Doğrudan doğruya tebligat ile beraber yukarda yazılı hususlar ayrıca ilân olunur.

İlân:

A) İstimlâki kararlaştırılan yerin umuma mahsus mahallerinden birine ve belediye dairesi veya köy odasına on beş gün müddetle tâlik edilmek suretiyle;

B) Gazete çıkan mahallerdeki gazetelerden birisinde evrak hulâsalarının on beş gün ara ile en az iki defa neşri suretiyle, yapılır.

Köy lehine istimlâklerde yalnız (A) bendi hükmü tatbik olunur.

Açılacak dâvalarda hangi idareye husumet tevcih edileceğinin tebliğ varakasında açıkça gösterilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması yüzünden dâvada husumet yalnış tevcih edilmiş ise hakiki hasma tebligat icrası suretiyle dâvaya devam olunur.

İtiraz ve dâva

Müddetler ve merci

İstimlâk olunacak gayrimenkulün sahibi zilyed ve diğer alâkalılar veya istimlâki yapan idare tarafından 13 üncü madde gereğince ikametgâhlarında tebligat yapılmış olanlar tebliğ tarihinden itibaren 15 gün, bunlar haricindekiler son ilân tarihinden itibaren 30 gün içinde istimlâk muamelesine karşı Şûrayı Devlette ve takdir edilen bedel ile maddi hatalara karşı da gayrimenkulün bulunduğu mahal asliye hukuk mahkemesinde dâva açabilirler. Şu kadar ki, Şûrayı Devlete müracaat edildiği takdirde mahkemeye müracaat müddeti Şûrayı Devlet kararının katîleştiği tarihten, bu karar aleyhine karar tashihi istenmiş ise bu talebin reddine dair ilâmın tebliği tarihinden cereyana başlar.

Altıncı maddenin son fıkrasında gösterilen ve umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdikına lüzum olmıyan hususlardan dolayı Şûrayı Devlete dâva açılamaz.

İstimlâk dâvaları diğer dâvalara tercihan basit muhakeme usulü ile görülür.

Ehlivukufun seçilmesi

Vilâyet umumi meclisleri her seneki toplantılarının ilk haftasında mülk sahipleri ile mühendis ve mimarlardan ve yapı ve ziraat işlerinden anlıyanlardan vilâyet merkezleri için otuzdan, kazalar ile belediye teşkilâtı olan yerler için ondan ve lüzumu halinde köy ihtiyar meclisleri de beşten aşağı olmamak üzere seçecekleri ehlivukufların isim ve adreslerini havi listeyi mahalli asliye hukuk mahkemesine gönderirler.

Taraflar beş kişilik ehlivukuf seçmekte ittifak edemedikleri takdirde asliye hukuk mahkemesi, gayrimenkulün cinsine göre en az biri fen adamı ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan kimse olmak üzere sözü geçen listeye dâhil olanlardan re'sen beş kişi seçer. Katî zaruret hâsıl olduğu takdirde ehlivukuf heyetini hariçten ikmal eder. Ehlivukuflara yemin ettirilir.

İstimlâki yapan idarede vazifeli şahıslar ile komisyonda kıymet takdiri işinde bulunmuş olanlar mahkemede ehlivukuf olamazlar.

Ehlivukuf hakkında umumi hükümler tatbik olunur.

Ehlivukuf heyeti, gayrimenkulun kıymetini, 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine göre tâyin ve takdir ederek mucip sebepleri havi bir raporla sekiz gün içinde mahkemeye bildirir.

Takdiri kıymet komisyonunca tesbit edilen kıymette bir değişiklik yapılmış ise bu değişikliğin sebepleri de rapora dercolunur. Hâkim ehlivukuf heyetinin mütalâasını mucip sebepleri ile birlikte mahallinde tutulacak keşif zabıt varakasına geçirmekle iktifa edebilir.

Hâkim, ehlivukuf heyetince tâyin edilen bedelde açık bir isabetsizlik bulursa yeni bir heyet teşkili suretiyle kıymetini bir kere daha takdir ettirebilir. İstimlâki yapan idare 13 üncü madde gereğince tebligatı, istimlâk kararının tekemmülünden itibaren bir sene içinde yaptırmamış ise kıymet takdirinde istimlâk kararının hak sahibine tebliğ olunduğu tarih esas tutulur.

Altıncı maddenin son fıkrasında derpiş edilen ve ayrıca umumi menfaat kararı alınmasına lüzum olmıyan hallerde, idarece istimlâkin kararlaştırıldığı tarih umumi menfaat kararı tarihi addolunur.

Acele işlerde elkoyma

Mahkemede dâva açıldığı ve dâva neticesine intizar edilmeksizin istimlâk olunan gayrimenkule hemen elkonulmasına idarece zaruret görüldüğü hallerde, gayrimenkulün takdir olunan kıymeti millî bankalardan birisine, bulunmıyan yerlerde malsandıklarına yatırılarak makbuzu, ilgili evrak suretleriyle birlikte mahkemeye tevdi edilip delil tesbiti istenir. Mahkeme 8 gün içinde gayrimenkul sahibini davet ile 5 gün zarfında gayrimenkulün, 11 inci maddede yazılı olduğu şekilde kıymet takdirine esas olabilecek bütün evsafını tesbit ettirerek o gayrimenkulün siciline şerh ve tescil edilmesini tapu dairesine bildirir.

Bu muamele, mahkemenin davetine icabet etmiyen veya delillerin tesbiti sırasında hazır bulunmıyanların gıyabında yapılır.

İstimlâk olunan gayrimenkulün mülkiyeti veya hisse miktarı münazaalı bulunduğu hallerde dahi bu madde hükmü tatbik olunur.

Katîleşen istimlâklerde idare adına tescil

Tapulu gayrimenkul hakkında

İstimlâk olunan gayrimenkulün takdir edilen kıymetine, kanuni müddet içinde mahkemeye müracaat ile itiraz edilmediği ve tapu dairesinde rıza ile ferağ muamelesi yaptırılmadığı hallerde takdir edilen kıymetin tamamı millî bankalardan birisine ve bulunmıyan yerlerde malsandığna yatırılarak makbuzu alâkadar evrak suretleriyle birlikte mahkemeye tevdi edilir. Mahkeme iki tarafı derhal davet ederek, gelmeseler dahi gıyaplarında o gayrimenkulun lehine istimlâk yapılan idare adına tescilini tapu dairesine tezkere ile bildirir.

Aynın ihtilâfı bulunması

Gayrimenkulün aynına taallûk eden ihtilâflarda lehine istimlâk yapılan idare hasım olmaz.

Tapuda kayıtlı olmıyan gayrimenkulün idare adına tescili ve zilyedin hakları

Tapuda kayıtlı olmıyan gayrimenkulün zilyedi mevcut olup da zilyedlikle iktisap iddiasında bulunursa lehine istimlâk yapılan idare mahallinde tahkikat yapar, delilleri toplar ve keyfiyeti bir zabıtla tevsik eder. Gayrimenkule takdir olunan kıymetin tamamını millî bankalardan birisine ve banka yoksa malsandığına yatırarak makbuzunu tahkikat ve istimlâk evrakiyle birlikte gayrimenkulün bulunduğu mahal asliye hukuk mahkemesine tevdi eder.

Mahkeme evrak üzerinde tetkikat yaparak 8 gün içinde o gayrimenkulün lehine istimlâk yapılan idare namına tescilini ve ayrıca zilyedinin şerh verilmesini tapu dairesine bildirir.

Mahkeme idari tahkikat neticesini zilyedin istimlâk tarihinde gayrimenkulü Medeni Kanun hükümleri dairesinde ve zilyedlikle iktisabetmiş olduğunu belirtmeye davet eder ve yeterli görmediği takdirde keyfiyeti zilyede mucip sebepleriyle tebliğ eder. Zilyedin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde Medeni Kanunun zilyedlikle iktisap hükümleri dairesinde, aynı usul ve şekillere tevfikan dâva açarak gayrimenkulü istimlâk tarihinde iktisabetmiş olduğunu ispat etmesi lâzımdır. Zilyed bu müddet içinde dâva açtığını tevsik edemezse istimlâk bedeli istimlâki yapan idare tarafından emanete alınır.

Üçüncü şahısların umumi hükümler dairesinde istimlâk bedeline istihkak dâvası açmak hakları mahfuzdur.

Mahkeme, idari tahkikatın iktisap iddiasını haklı gösterecek mahiyette olduğunu görürse keyfiyeti o yerin maliye dairesine bildirmekle beraber gazete ile bir defa ve gayrimenkulün bulunduğu mahalde münasip diğer vasıtalarla üç defa ilân eder.

İlânda:

a) Gayrimenkulün bulunduğu mahal, mevki, hududu, miktarı,

b) Zilyedin hüviyeti,

c) İstimlâk bedelinin yatırıldığı banka veya malsandığını,

d) Hak sahiplerinin son ilândan itibaren üç ay içinde zilyed aleyhine umumi hükümler dairesinde dâva açıldığını tevsik etmedikleri takdirde istimlâk bedelinin zilyede verileceği kaydolunur.

Son ilândan itibaren 6 ay içinde Hazine veya üçüncü bir şahıs tarafından zilyed aleyhine dâva ikame edildiği tevşik olunmadığı takdirde zilyed istimlâk bedelinin kendisine verilmesini istiyebilir.

Bu müddet içinde zilyed aleyhine dâva ikame edilirse istimlâk bedelinin ödenmesi dâvanın kati neticesine bırakılır.

İstimlâk bedelinin zilyede verilmiş olması o gayrimenkulde hak iddia edenlerin umumi hükümler dairesinde zilyed aleyhine bedele istihkak dâvası açmak haklarını ıskat etmez.

Tapuda müseccel olmıyan bu gibi gayrimenkuller hakkında dahi 16 ncı madde hükmü uygulanabilir.

Sahipsiz ve zilyedi tarafından iktisabedilmemiş yerin istimlâkinde bina ve ağaçların 11 ve 12 nci maddeler uyarınca takdir olunan bedeli zilyedine ödenir.

Tahliye

16, 17 ve 19 uncu maddelere tevfikan tapu siciline şerh verilen ve lehine istimlâk yapılan idare namına tapu dairesince tescil edilen gayrimenkulün tahliyesi idarece icra memurundan istenir. İcra memuru gayrimenkulü 15 gün içinde tahliye etmelerini şagillerine tebliğ eder. Bu mehil içinde gayrimenkul tahliye edilmezse icraca tahliye olunur. İtiraz ve şikâyet tahliyeyi durdurmaz ve mahkemece ihtiyati tedbir kararı verilemez.

Gayrimenkulün tahliyesi sebebiyle mal sahibi ve idare tazminat ile mesul tutulmaz.

İstimlâkten vazgeçme

İdarenin tek taraflı vazgeçmesi

İdare, istimlâkin her safhasında istimlâkten tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir. Şu kadar ki, dâva sırasında vazgeçme halinde dâva masrafları ile sarfedilen emek ve işin ehemmiyeti gözetilerek mahkemece maktuan takdir olunacak avukatlık ücreti idareye tahmil olunur.

Tarafların anlaşmasiyle

İstimlâkin tahakkukundan sonra gayrimenkulün istimlâk maksadına tahsisi lüzumu kalmaması halinde keyfiyet 13 üncü madde hükümleri dairesinde mal sahibine veya mirasçısına tebliğ olunur. Bu tebliğ üzerine mal sahibi veya mirasçısı aldığı istimlâk bedelini üç ay içinde ödiyerek gayrimenkulü geri alabilir.

Mal sahibinin geri alma hakkı

İstimlâk bedelinin katileşmesi tarihinden itibaren beş sene içinde istimlâk maksadına uygun herhangi bir tesisat yapılmıyarak gayrimenkul olduğu gibi bırakılırsa mal sahibi veya mirasçısı istimlâk bedelini ödeyerek gayrimenkulü geri alabilir.

Doğmasından itibaren bir sene içinde kullanılmıyan geri alma hakkı düşer ve idare gayrimenkule dilediği gibi tasarruf eder.

İstimlâk bedelinden mahsup edilebilecek hasar

21, 22 ve 23 üncü maddeler mucibince geri alınan gayrimenkul üzerindeki bina, sabit tesisler ve ekili, dikili şeyler yakılmış, sökülmüş veya harabolmuş ise gayrimekülün geri alınmasında mal sahibi veya mirasçısı istimlâk tarihindeki değere göre farkının, ödiyeceği istimlâk bedelinden mahsubunu istiyebilir.

Bu madde ile 21, 22 ve 23 üncü maddelerin tatbikınden mütevellit ihtilâflar mahkemece hallolunur.

Hakların tahdit ve takyitleri

İstimlâk muameleleri 13 üncü madde gereğince yapılan tebligat ile cereyana başlar. Tebliğ tarihinden itibaren gayrimenkul sahibinin istimlâki kararlaştırılan gayrimenkulde yeni inşaat veya zeriyat yapmak veya mevcut inşaatta esaslı tadilât vücuda getirmek gibi hakları takyit edilir. Ancak bu takyitler tebliğ tarihinden itibaren bir seneden fazla devam edemez. Bu müddet içinde istimlâk muamelesi ikmal veya istimlâk bedeli tediye edilmezse yukarda yazılı takyitler ortadan kalkar. Bundan sonra yapılanların değeri istimlâk bedelinin tâyininde nazara alınır.

Mübadele suretiyle istimlâk

Mal sahibinin muvafakatiyle istimlâk bedeli yerine idarenin hususi emlâkinden bu bedele kısmen veya tamamen tekabül edecek miktarın temliki caizdir.

Acele istimlâk

3634 sayılı kanunun tatbikında memleket savunması veya müstaceliyeti İcra Vekilleri Heyetince karar altına alınacak veya mahsus kanunlarla derpiş edilen fevkalâde hallerde lüzumlu olan gayrimenkullarin istimlâkine ait kanuni merasim (Kıymet takdiri hariç) sonradan tamamlanmak üzere alâkalı idarenin talebiyle mahkemece 7 gün içinde o gayrimenkulün 11 inci maddenin ikinci fıkrasındaki esaslar dairesinde tesbit edilecek değer pahası lehine istimlâk yapılan idare tarafından mal sahibi namına millî bankaya ve bulunmıyan yerlerde malsandıklarına yatırılarak o gayrimenkule el konulabilir.

Bedelsiz istimal salâhiyeti

Millî müdafaa inşaat ve tesisatı için lüzum görülen, hakikî veya hususi hükmi şahısların tasarruf veya ruhsatname ile intifaları altında bulunmıyan kireç, taş ve kum ocaklarını hiçbir resim ve ücrete tabi olmadan istimale Millî Müdafaa Vekâleti mezundur.

Nafıa Vekâleti ile Devlet Demir ve Karayolları, ve Devlet Su İşleri İdareleri de aynı sebep ve şartlarla demiryolu hattının veya Devlet yolunun veya su tesislerinin her cihetindeki hakiki veya hususi hükmi şahısların tasarruf ve ruhsatname ile intifaları altında bulunmıyan kireç, taş ve kum ocaklarını hiçbir resim ve ücrete tabi olmıyarak istimal edebilirler.

Masrafların ödenmesi

Takdiri Kıymet Komisyonu Reis ve âzasının, kıymeti takdir edilen her gayrimenkul başına istimlâki yapan idare tarafından takdir edilecek ücretleriyle hakikî yol masrafları, tapu harcları ve saire gibi bu kanunun icabettirdiği masraflar idarece ödenir.

Bir idareye ait gayrimenkulün diğer idareye verilmesi

Âmme hükmi şahısları ve müesscselerine alt gayrimenkuller ile kaynak ve irtifak hakları bu idarelerden birine lüzumlu olduğu takdirde alâkadar âmme hükmi şahısları ile müesseseleri anlaşma yoliyle işi hallederler. Anlaşamadıkları takdirde ihtilâf Şûrayı Devlet idari dairelerince tetkik edilerek iki ay zarfında katî karara bağlanır.

Bedele taallûk eden ihtilâflar mahallî mahkemelerce karara bağlanır.

Ceza hükümleri

Vazifeli şahısların suçları

Bu Kanunda vazifendirilen şahıslar, suç teşkil eden fiillerinden dolayı aynı suça işliyen memurlar gibi cezalandırılır. Şu kadar ki, bu şahısların cezaları iki misli olarak hükmolunur.

Memnu muamele ve fiiller

Aşağıda yazılı muamele ve fiiller memnudur:

a) Takdiri Kıymet Komisyonu âzası ile ehlivukufların kendilerine resmen takdir edilen ücret haricinde herhangi bir suretle menfaat temin etmeleri;

b) İstimlâk kararının tebliğinden sonra istimlâk bedelinin veya gayrimenkulün başkasına devir ve ferağ veya temlikı;

c) İstimlâk dâvası için vekil ile müvekkil arasında vekâlet ücretinin, müddeabihin miktarı (10 000) liradan aşağı olan hallerde avukatlık ücret tarifesinde tâyin olunan asgari ücretin üç mislinden, (10 000) lirayı tecavüz eden miktarı için de asgari hadden fazla olması;

d) Artırılan bedele göre artıp eksilen vekâlet ücreti kararlaştırılması;

e) Dâva masraflarının avukat veya dâvavekilleri veya onlar hesabına hareket edenler tarafından takabbül edilmesi;

f) İstimlâk bedelinin artırılması hali derpiş edilerek bu miktarın veya bir kısmının nakden veya sair suretlerle avukat veya dâvavekili veya onlar hesabına hareket edenler tarafından mal sahibine önceden ödenmesi;

g) Artırılan istimlâk bedelinin tamamının veya bir kısmının avukat veya dâvavekili veya onlar hesabına hareket edenlere ait olacağının kararlaştırılması;

h) Yukarda yazılı bentlerde menedilen muamele ve fiillerin avukat veya dâvavekillerince bizzat veya bilvasıta mal sahibine teklif edilmesi veya bunlara tavassut olunması.

Verilecek cezalar

32 nci maddede yazılı memnuiyetlerden biri hilâfına hareket edenler bir seneden aşağı olmamak üzere hapis ve on bin liradan elli bin liraya kadar ağır para cezasiyle cezalandırılır. Avukat ve dâva vekillerinin mahkemece meslekten çıkarılmalarına da hükmolunur.

32 nci maddedeki unsurları havi olmaksızın yalnız vekâlet deruhde edebilmek üzere sahiplerine bizzat veya bilvasıta müracaat eden avukata barolar, dâva vekilleri de salâhiyetli hâkim tarafından iki seneden başlamak üzere meslekten men olunur.

Bu maddedeki memnuiyetler ve cezalar 4753, 4785, 5618, 5658, 6326, 6538, 6541, 6683 ve 6746 sayılı kanunlarla yapılan istimlâklerde de caridir.

Mal sahibinin istirdat hakkı

Mal sahiplerinin bu kanundaki memnuiyetler hilâfına avukat veya dâvavekillerine veya bu kanuna göre vazifelendirilenlere veya üçüncü şahıslara verdikleri paraları veya temin ettikleri sair menfaatler karşılığını bir yıl içinde istirdada hakları vardır.

Kaldırılan kanunlar

1295 tarihli Umumi İstimlâk Kararnamesi, millî müdafaa ihtiyaçları için yapılacak istimlâkler hakkındaki 3887 ve Devlet Demiryolları İstimlâkleri hakkındaki 929 sayılı kanunlar ile 6186 sayılı kanunun 23 üncü maddesi ve Belediye İstimlâkleri hakkındaki 3710 sayılı Kanunla bu kararname ve kanunların ek ve tadilleri, 3908 sayılı kanunun 2 ve 3 üncü, 4036 sayılı kanunun 35 inci, 4623 sayılı kanunun 18 inci maddeleri ile 831 sayılı kanunun 3 ve 6 ncı maddeleri ve 442 sayılı Köy Kanunu ile diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri kaldırılmıştır.

4753, 4785, 5618, 5658, 6326, 6538, 6541, 6683, 6746 sayılı kanunların hükümleri mahfuzdur.

Mahsus kanunlarında bu kanun ile kaldırılan kanunlara atfedilen istimlâk muameleleri bu kanun hükümlerine tabidir.

Bu Kanunun mer'iyete girmesinden önce verilmiş olan menafii umumiye ve istimlâk kararları muteberdir. Ancak, henüz idarece kıymet takdir edilmemiş olan işlerde kıymet takdiri muamelesiyle mütaakıp muameleler bu kanun hükümleri dairesinde yapılır.

Bu kanunun mer'iyete girdiği tarihte henüz karara bağlanmamış olan bedel dâvaları 15 inci maddede yazılı esaslar dairesinde tetkik edilerek karara bağlanır.

Bu kanunun mer'iyetinden önce bu kanunla kaldırılan kanunlara tevfikan cereyana başlamış olan dâva müddetleri o kanunlara göre hesaplanır. Ancak, bu müddetler daha uzun olsa dahi bu kanunun mer'iyetinden itibaren bu kanunda yazılı müddetlerin cereyanı ile sona erer.

929 sayılı Devlet Demiryolları İstimlâk Kanununa dayanarak istimlâk edilmiş ve henüz idare adına tescili yapılmamış olan gayrimenkullerin bedeline karşı bu kanunun mer'iyetinden itibaren 30 gün içinde dâva açılabilir; dâva bu kanunda yazılı esaslar dâhilinde tetkik olunur.

Bu kanunun mer'iyetinden evvelki dört yıl içinde istimlâk edilmiş olup da maksadına tahsis edilmemiş olan gayrimenkuller hakkında dahi bu kanunun 22, 23 ve 24 üncü maddeleri tatbik olunur. Dört senelik müddet istimlâk muamelesinin tekemmül ederek istimlâk bedelinin gayrimenkul sahiplerine ödendiği veya bunlar namına bankaya veya malsandığına yatırıldığı tarihten başlar. Bu gibi gayrimenkuller hakkında 23 üncü maddenin birinci fıkrasındaki beş senelik müddet bu kanunun mer'iyeti tarihinden itibaren hesaplanır.

6771 sayılı kanunun hükümleri mahfuzdur.

Bu kanun neşri tarihinden bir ay sonra mer'iyete girer.

Bu kanunu icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.