EN
TR
BİRİNCİ BÖLÜM
KISIM: 1
Madenler
Tarif
Tabiatta sâf, mürekkep veya mahlût halde bulunan, yeraltı veya yerüstü işletmesi ile elde edilebilen ve bu kanuna göre maden sayılan maddeler aşağıda gösterilmiştir:
Altın, Gümüş, Radyum, Platin, Plâdyum, İridyum, Osmiyum, Rutenyum.
Bakır, Kurşun, Kalay, Kadmiyum, Demir, Krom, Manganez, Alüminyum.
Kobalt, Nikel.
Molibden, Tunsten.
Vanadyum, Titanyum, Niyobyum (Kolonbiyum), Tantalyum, Zirkonyum.
Antiımuan, Civa, Arsenik, Bizmut.
Berilyum, Lityum, Rubidyum, Sezyum, Fransyum.
Seryum, Lantalyum, Didim, Neodin, Germanyum, İtriyum.
Uranyum, Toryum.
Antrasit, Taşkömürü, Linyit, Turb.
Siyah Kehlibar, Grafit.
Petrol ve müştakları, bitüm ve bitümlü maddeler, tabii hidrokarbür gazları ve Helyum.
Kayatuzu veya tuzla tuzu olarak çıkarılan Sodyuma, Potasyum, Magnezyum, Bor ve Fosfor tuzları, Şap.
Kükürt, Selenyum, Tellür, Pirit, Baryum, Borasit, Fluorit, Apatit, Lösit, Amyant (Aspest), Mika, Lületaşı, Manyezit, Zımpara.
Beril, Topaz, Korondon, Turkuaz, Ouiks, Opal, Agat, Kehlibar, Kuarz Kristalleri, Ametist, Krizopraz, Krizoberil, Krizolit, Spinel, Türmalin.
Elmas, Zümrüt, Yakut
İçersinde işlenecek miktar ve keyfiyette yukardaki maddeleri ihtiva eden alüvyon, elüvyon ve sular.
Bu kanun hükümlerine tabi tutulabilecek sair maddeler
Bu kanunun birinci maddesinde, taş ocakları mevzuatında ve mahsus kanunlarında zikredilmemiş bulunan veya zikredildiği halde terkip veya vasfı itibariyle bu kanun hükümlerine tabi olup o tanıyacağı hususunda tereddüt edilen maddeler Ekonomi ve Ticaret Vekâletinin teklifi ve İcra Vekilleri Heyeti karariyle bu kanun bükümlerine tabi tutulabilir.
İktisaden petrol istihsaline elverişli olmıyan bitüm ve asfalt yatakları hakkında Petrol Kanunu hükümleri cari değildir.
KISIM: 2
Umumi hükümler
Maden rejimi
Madenlerin aranması, işletilmesi ve üzerlerinde hak iktisabı bu kanun hükümlerine tabidir.
Mülkiyet
Madenler Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir.
Madenler üzerinde iktisap olunan hakların hisselere ayrılamıyacağı
Madenler üzerinde tesis olunan takaddüm, arama ruhsatnamesi, işletme talebi, işletme ruhsatnamesi ve işletme imtiyazı haklarının hiçbirisi hisselere tefrik ve taksim edilemez, bunlardan her biri ancak bir bütün halinde muameleye tabi tutulur.
Devir ve intikallerin, vecibelerin ifasını geciktirmiyeceği
Madenler üzerindeki hakların devir ve intikalleri, kanun ve talimatnamelerde gösterilen hükümlerin tatbikini geciktirmez.
Maden arama ve işletme hakkı iktisabı memnu olan şahıslar
Devlet memurları ile, vazifeleri haricinde ticaret ve sanatla iştigalleri kanunen menedilmiş olan kimselere maden arama ve işletme hakkı verilemez ve verilmiş olsa bile geri alınır.
Bu memnuiyet, Ekonomi ve Ticaret Vekâletinin bu Kanunun tatbikı ile alâkalı daire ve teşkilâtında, İşletmeler Vekâletinin maden arama ve işletme ve bunları murakabe işleri ile vazifeli daire ve teşkilâtında, sermayesi tamamen veya kısmen Devlet tarafından konularak maden aramak ve işletmek için kurulmuş olan teşekkül ve müesseselerde çalışan memur ve müstahdemler ile, vali ve vali muavinleri haklarında hizmetten ayrıldıkları tarihten itibaren iki sene müddetle devam eder.
Birinci ve ikinci fıkralar hükümleri, ikinci fıkrada zikredilen memur ve müstahdemlerin karı veya kocaları ile, ana, baba ve evlâtları hakkında da tatbik olunur.
Maden arama veya işletme hakkını haiz olanlardan durumları sonradan birinci ve ikinci fıkralar hükmüne giren kimseler, bu haklarını altı ay zarfında devretmeye mecburdurlar. Aksi takdirde aratma veya işletme hakları iptal veya fesholunur.
Arama ve işletme yapılamıyacak yerler
Memleket kara sınırlarından itibaren ufkan beş kilometre mesafedeki yerlerde maden arama veya işletme hakkı verilmez.
Maden arama ve işletme hakkı taallûk eden sahalar içinde kalan askeri yasak bölgelerde maden aranması veya işletilmesi Yasak Bölgeler Kanununa tabidir.
Maden arama veya işletme hakkı verilen sahaların, şehir veya kasaba belediyeleri imar sahaları sınırları içinde kalan kısımlarında maden arama veya işletme faaliyeti yapılamaz. Şu kadar ki, maden havzaları ile, arama veya işletme hakkı verildikten veya bulunmuş sayıldıktan sonra belediye imar sınırları içine alınan maden sahaları bu fıkra hükmünden müstesnadır.
Yukardaki hükümlere muhalif olacak maden arama veya işletme faaliyetinde bulunanlar hakkında, fiil ilaha ağır bir suç teşkil etmediği takdirde, aşağı haddi 1000 liradan eksik olmamak üzere ağır para cezası tatbik olunur. Faaliyet neticesinde cevher çıkarılmış ise bu cevherler müsadere edilir. Müsadere imkânı ortadan kalkmış olan cevherlerin, Devlet hakkı tarifesindeki en yüksek derecesinin kıymeti üzerinden hesaplanarak tahsil edilecek bedeli, müsadere olunacak mal yerine geçer.
İKİNCİ BÖLÜM
Madenlerde arama
KISIM :1
Umumi hükümler
Maden arama ruhsatnamesi ve arama
Madenlerin bu kanuna göre aranması, maden arama ruhsatnamesi alınmasına bağlıdır.
Ruhsatnamenin tek şahsa verileceği
Arama ruhsatnamesi, hakiki veya hükmi yalnız bir şahsa verilir.
Arama ruhsatnamesinin müddeti
Amma ruhsatnamesi iki yıl müddetle verilir. Bu müddet uzatılamaz.
Arama ruhsatnamesinin şümulü
Arama ruhsatnamesi bir cins maden için verilir. Şu kadar ki, arama esnasında bu madenle mahlûr olarak zuhur eden veya jeolojik teşekkülü bu madenle birilikte işletilmesini zaruri kılan madenler çıkarsa, arama hakkı sahibi tarafından gerekli fenni malûmat idareye bildirilmek ve keyfiyet tesbit olunmak şartiyle bu madenlerin de arama ruhsatnamesinin şümulüne girdiği ruhsatnamesine dercolunur.
Arama ruhsatnamesi alabilecek şahıslar
Arama ruhsatnameleri, medeni haklarını kullanmaya ehil Türk vatandaşına veya madencilik yapabileceği statüsünde yazılı ve Türk kanunlarına göre kurulmuş hükmi şahsa veya bu hususta yetkiyi haiz İktisadi Devlet Teşekkülü ve müessesesine veya âmme idaresine verilir.
Aynı cins maden için arama ruhsatnamesi verilmeyecek yerler
Takaddüm, arama ruhsatnamesi, işletme talebi, işletme ruhsatnamesi, işletme imtiyazı hakkı taallûk eden maden sahasında veya bulunmuş maden sahasında aynı cins maden için arama ruhsatnamesi verilemez.
Arama yapılması takyidata tabi yerler
Maden arama ruhsatnamesi sahasına dâhil arazide bulunan âmme hizmetine veya umumun istifadesine tahsis edilmiş mahallerde veya bu mahiyetteki tesislere ufkan 60 metre mesafe dâhilinde arama yapılabilmesi için Ekonomi ve Ticaret Vekâletinin haberdar edilmesi mecburidir.
Arama ameliyatının bu mahallere veya tesislere zarar vermemesi için arazinin jeolojik bünyesi ve tatbik olunacak arama usulleri göz önünde bulundurularak arama yapılamıyacak ufki ve umki sınırlar ve riayeti icabeden hususlar, bu mahaller veya tesislerle alâkalı makamların mütalâası da alınmak suretiyle Ekonomi ve Ticaret Vekâletine tesbit ve arayıcıya tebliğ edilir.
Yukarda yazılı mahal ve mesafeler içinde bu tebliğden evvel faaliyette bulunanlar veya Vekâletçe yapılacak tebliğe muhalif şekilde arama yapanlar hakkında, fiil daha ağır bir suç teşkil etmediği takdirde, aşağı haddi 1000 liradan eksik olmamak üzere ağır para cezası tatbik olunur, faaliyet neticesinde cevher çıkarılmış ise bu cevherler müsadere edilir. Müsadere imkânı ortadan kalkmış olan cevherin, Devlet hakkı tarifesindeki en yüksek derecesinin kıymeti üzerinden hesaplanarak tahsil edilecek bedeli, müsadere olunacak mal yerine geçer.
Mülk sahibinin izniyle arama yapılabilecek yerler
Binalara ufkan 60 metre mesafe dâhilindeki yerlerde ve etrafı duvarlarla çevrili avlularda, bağ ve bahçelerde ve bunlara 20 metre mesafe dâhilinde ve altlarında maden aranması mülk sahibinin iznine bağlıdır.
KISIM: 2
Müracaat ve takaddüm hakkı
Arama ruhsatnamesi talebi
Arama ruhsatnamesi, arama yapılacak sahanın bağlı bulunduğu vilâyetin valiliğine verilecek dilekçe ile istenir.
Bu dilekçeye yazılacak hususlar ve eklenecek vesikalar aşağıda gösterilmiştir.
1. Ruhsatname isteyen hakiki şahıs ise adı, soyadı ve ikametgâhı hükmi şahıs ise adı veya ticaret unvanı ve ikametgâhı,
2. Aranacak madenin cinsi,
3. Maden aranacak sahanın mevkii ve bağlı bulunduğu köy, nahiye, kaza ve vilâyet,
4. Sahanın 18 inci maddeye uygun sınırları ve hektar miktarı,
5. Sahayı gösterir kroki.
Müracaat sahibi hakikî şahıs ise nüfus hüviyet cüzdanının, hükmi şahıs ise kuruluşuna ait statünün ve imza sirkülerinin asılları veya tasdikli suretlerini dilekçeye bağlar.
Dilekçe ve krokinin dörder nüsha olarak verilmesi lâzımdır.
Sınır, saha, kroki
Maden arama ruhsatnamesi istenecek sahanın sınırları değişmez ve tamamen muayyen sınır noktalarını birbirine bağlıyan doğru hatlarla veya deniz, göl, nehir, ırmak kenarları, demiryolu, şose gibi eğri hatlarla çevrelenir.
Bu saha iki bin hektarı geçemez ve talimatnamesine uygun şekildi krokisi tanzim olunur.
Krokinin idarede mevcut paftalara tatbikında veya ölçüye müstenit hudut haritasının tanziminde veya sair suretle sahanın iki bin hektarı aştığı görülürse saha, müracaat sahibine iki bin hektara taksir ettirilir.
Arama ruhsatnamesi harcı teminatı
Arama ruhsatnamesi harcı miktarında bir teminatın ruhsatname talebi hakkındaki müracaatla birlikte tevdii şarttır. Harç teminatı, dilekçeyi kabule yetkili makama nakden tevdi edileceği gibi, önceden bir malsandığına yatırılarak mukabilinde alınacak makbuzun veya banka teminat mektubunun dilekçeye raptı suretiyle de tevdi mükellefiyeti yerine getirilebilir. Teminat mektubunun şekli talimatnamede gösterilir.
Ruhsatnamenin verilmemesi halinde harç teminatı iade olunur. Ancak, müracaat sahibinin bu kanunda yazılı vecibelere riayet etmemesinden dolayı ruhsatname verilmemişse veya müracaat sahibi ruhsatname talebinden vazgeçmiş ise harç teminatı Hazineye irat kaydolunur.
Takaddüm hakkı sağlanmıyan talepler
Arama ruhsatnamesi talebini havi dilekçe 10 veya 12 nci maddelere muhalif olduğu veya 17 nci maddenin ikinci fıkrasının 1, 2, 3, 4, 5 sayılı bentlerindeki hususları ve vesikayı ihtiva etmediği veya harç teminatı tevdi edilmediği veya saha üç bin hektardan fazla olduğu takdirde takaddüm hakkı doğmaz, müracaat reddedilir ve keyfiyet sahibine bildirilir.
Şu kadar ki alâkalı, sahanın üç bin hektardan fazla olmadığını beyan ile masrafı kendisine ait olmak üzere mahallinde ölçülmesini, tebliğ tarihinden itibaren bir ay zarfında istiyebilir.
Takaddüm hakkının doğuşu
Maden arama ruhsatnamesi talebini havi müracaatın yapılmasını mütaakıp valilikçe müracaat dilekçesine o günkü tarih ve tevdi saat ve dakikası yazılır ve hususi defterine kaydedilmek üzere havalesi yapılır.
Dilekçe ve krokinin birer nüshası altına havale tarihi, saat ve dakikası yazılarak imzalanır ve takaddüm hakkını ispata medar olmak üzere dilekçe sahibine verilir.
Posta ile vâki müracaatın muamelesi valiliğe vürudunu mütarakıp ilk iş saati içinde birinci fıkra mucibince icra edilir. Telgrafla yapılan müracaat kabul edilmez.
Doğrudan doğruya veya posta vasıtası ile aynı zamanda vukubulan müracaatlar aynı tarih, saat ve dakikayı taşımak üzere muamele görürler.
Takaddüm hakkının aidiyeti
Bir sahada aynı cins madenin aranması için ruhsatname verilmesi talebini havi mütaaddit müracaat vukubulmuş ise takaddüm hakkı tarih, saat ve dakika itibariyle ilk müracaat sahibine tanınır.
Takaddüm hakkı aidiyetinin kur’a ile tesbiti
Aynı cins madeni aramak için aynı zamanda birden ziyade yapıldığı takdirde bu müracaatlar arasında kur’a çekilir.
Kur’a isabet eden müracaata takaddüm hakkı tanınır. Diğer müracaatların durumu kur’a isabet sırasına göre ayarlanır.
Bu muamelelerin ifa şekli talimatname ile tesbit olunur.
Müracaat sahasının bir vilâyet hududu dâhilinde kalacağı
Her hangi bir vilâyet valiliğine maden aramak için ruhsatname itası talebini havi yapılacak müracaat ve bu müracaat üzerine iktisabedilecek takaddüm hakkı o vilâyet hudutları dâhilinde kalan saha için muteberdir.
Şu kadar ki, vilâyet hududunun henüz kati olarak tesbit edilememesi sebebiyle arama ruhsatnamesi istenilen sahanın, müracaatın yapıldığı vilâyetin hudutlarını aşıp aşmadığı hususunda alâkalı valilikler beyninde mutabakat hâsıl olmadığı takdirde, müracaatın durumu ve takaddüm hakkı sahasının şumulü Ekonomi ve Ticaret Vekâletince tâyin olunur.
Müracaattaki eksikliklerin tamamlattırılması
Dilekçe veya kroki dörder nüsha olarak verilmemiş veya kroki talimatname hükümlerine uygun şekilde tanzim ve tersim edilmemiş veya nüfus hüviyet cüzdanı, statü, imza sirküleri örnekleri gibi vesikalar dilekçeye bağlanmamış veya bunlar muhteva itibariyle eksik bulunmuş veya arama ruhsatnamesi talebedilen saha aynı cins maden için takaddüm, arama ruhsatnamesi, işletme talebi, işletme ruhsatnamesi, işletme imtiyazı hakkı taallûk eden veya bulunmuş maden sayılan maden sahalarına kısmen tedahül etmiş ise iki aydan az olmamak üzere tâyin olunacak münasip mehil zarfında eksiklerin tamamlanması veya tedahülün ref’i lüzumu müracaat sahihine tebliğ olunur.
Verilen mehil içinde eksiklerin tamamlanmaması veya tedahülün izale edilmemesi veya müracaatın altı ay müddetle takip olunmaması hallerinde müracaat reddolunur.
KISIM: 3
Keşif, tahkikat ve ruhsatnamenin verilmesi
Keşif ve tahkikat hazırlığı
Arama ruhsatnamesi talebine ait müracaat evrakı uygun görülmüş veya 25 inci madde gereğince eksikleri tamamlattırılmış ise mahallen keşif ve tahkikat yaptırılır.
Keşif ve tahkikatın her türlü masrafları müracaat sahibine ait olup heyetin sahaya hareketinden evvel peşinen avans olarak malsandığına yatırılması mecburidir. Bu masraflar tebliğ tarihinden itibaren bir ay zarfında yatırılmadığı takdirde müracaat reddolunur.
Keşif ve tahkikatın yapılması
Mahallindeki keşif ve tahkikat, sahanın bağlı bulunduğu valiliğin vazifelendireceği aşağıda yazılı âzalardan müteşekkil heyet tarafından yapılır:
Vilâyet maden işleri mühendisi veya memuru,
Vilâyet tapu veya fen memuru,
Vilâyet orman teşkilâtına mensup salâhiyetli bir memur,
Sahaya en yakın köyün muhtarı veya ihtiyar heyetinden bir âza.
Heyet maden aranacak sahaya giderek bu kanun hükümlerini gözönünde bulundurmak suretiyle gerekli keşif ve tahkikatı yapar. Keşif ve tahkikat neticesi bir zabıtla tesbit edilir.
Usulü dairesinde davet edilmiş müracaat sahibi veya vekili keşif ve tahkikat sırasında hazır bulunur. Tebliğe rağmen müracaat sahibi veya vekili hazır bulunmazsa keşif ve tahkikat neticelerine itiraz edemez.
Keşif ve tahkikatın ne suretle yapılacağı ve zaptın neleri ihtiva edeceği talimatnamede gösterilir.
Keşif ve tahkikatta tesbit olunan eksiklikler
Keşif ve tahkikat neticesinde krokinin talimatnamesi hükümlerine uygun şekilde tanzim ve tersim edilmediği veya arazideki vaziyete intibak etmediği veya sabanın aynı cins maden için takaddüm, arama ruhsatnamesi, işletme talebi, işletme ruhsatnamesi işletme imtiyazı hakkı taallûk eden veya bulunmuş maden sahalarına ref'i kabil olacak şekilde tedahül ettiği tesbit edilirse, iki aydan az olmamak üzere tâyin olunacak münasip mehil zarfında eksiklerin tamamlanması veya tedahülün ref’i lüzumu müracaat sahibine tebliğ olunur.
Verilen mehil içinde eksiklerin tamamlanmaması veya tedahülün izale edilmemesi hallerinde müracaat reddolunur.
Arama ruhsatnamesinin verilmesi
Her bir muamelesi tamamlanan müracaata ait dosya Ekonomi ve Ticaret Vekâletine gönderilir.
Vekâletçe, kanuni mâni veya noksan görülmediği takdirde, dosyanın vürudundan itibaren iki ay zarfında arama ruhsatnamesinin itasına karar verilir.
Kanuni mâni veya noksan görülen hallerde, mâniin izalesine veya noksanın ikmaline tevessül edilir. Bu takdirde bu iki aylık müddet izale veya ikmaline tevessül edilen muameleye mütaallik cevap evrakının Vekâlete vürudundan itibaren cereyan eder.
Yukarki fıkralarda gösterilen müddetleri zarfında Vekâletçe gereğine tevessül edilmemesi takdirinde müddetin hitamında ruhsatname itası kararlaştırılmış sayılır.
Arama ruhsatnamesi, itası kararı tarihinden itibaren bir hafta zarfında, müracaat edilmesi halinde makbuz mukabilinde, aksi takdirde adlı tebliğdeki usul dairesinde müracaat sahibine tevdi olunur.
Arama ruhsatnamesi tevdi tarihinde yürürlüğe girer.
KISIM: 4
Arama faaliyeti
Ruhsatname sahibinin aynı sahadaki diğer maden sahipleriyle münasebeti
14 üncü maddede yazılı yerlerde diğer cins madenler için arama ruhsatnameleri verildiği takdirde buralarda mevcut maden arama veya işletme hakkı sahipleri yeni arayıcının arama faaliyetine mâni olamazlar. Buna mukabil yeni arayıcı, mevcut, maden arama veya işletme hakkı sahiplerinin maden yatağı veya tesisatının emniyetini haleldar etmemeye ve bu maksatla kendisinden talebedilen teminatı vermeye mecburdur.
Teminat miktarına ait ihtilâflar 128 nci maddedeki usul dairesinde hallolunur.
Aynı haklar, bulunmuş maden için Devlet tarafından da dermayen edilebilir.
Arama ruhsatnamesi sahasındaki diğer madenler bakımından aramanın men’i
14 üncü maddede yazılı yerlerde diğer cins madenlerin aranması bu yerlerde mevcut bulunmuş madenlerle aranmakta veya işletilmekte olan madenlerin maden yatağını veya tesisatını tazminatla önlenemiyecek şekilde tehlikeye mâruz bırakırsa Ekonomi ve Ticaret Vekâleti diğer cins madenlerin aranmasını menedebilir.
Fennî nezaret
Maden arama faaliyetinin bir maden mühendisinin veya bir maden teknisiyeninin veya bir jeoloğun direktifi altında yapılması şarttır.
Arama ruhsatnamesi sahibi arama faaliyetine başlamazdan evvel maden mühendisi veya teknisiyeninin veya jeoloğun faaliyet sırasında inhilâl vukuunda yerine gelenin isim ve ikametgâhını Ekonomi ve Ticaret Vekâletine bildirmeye ve bu şahsın mezkûr vazifeyi kabul ettiğini gösterir noterlikten tasdikli bir beyannameyi tevdie mecburdur.
Ruhsatname sahibi bu şartlar yerine getirilmeksizin veya maden mühendisi veya teknisiyeninin veya jeoloğun direktifi olmaksızın her hangi bir arama faaliyetinde bulunmaktan memnudur.
Yıllık rapor
Arayıcı, arama müddetinin ilk yılı zarfında yaptığı arama işlerini ve bu husustaki masraflarını gösterir bir (Yıllık rapor) tanzim ettirmeye, bu raporu ruhsatname yürürlük müddetinin ilk yılının hitamından itibaren bir ay içinde Ekonomi ve Ticaret Vekâletine tevdi eylemeye mecburdur.
Yıllık raporun ne suretle tanzim edileceği ve neleri ihtiva eyliyeceği talimatnamede gösterilir.
Yıllık rapor, kanuni müddeti içinde tevdi edilmediği veya tevdi edilen rapor talimatnamesine uygun olmadığı takdirde, yeniden tanzim edilmek üzere arayıcıya bir aylık mühlet verilir.
Yıllık raporun hakikata uymadığının veya ilk yıl zarfında her hangi bir arama faaliyetinde bulunulmadığının tesbit olunması veya verilen mühlet içinde talimatnamesine uygun rapor tanzim ve tevdi edilmemesi hallerinde ruhsatname iptal olunur.
Aramanın işletme haline ifrağ edilemiyeceği
Aramanın fiilen işletme haline ifrağı memnudur. Bu memnuiyete riayet edilmemesi halinde aramalarda takip edilmesi gereken esaslar ve riayeti lüzumlu şartlar arayıcıya yaziyle ihtar olunur. İhtara rağmen aramaları ihmal ile işletmeye devam eden arayıcının ruhsatnamesi iptal olunur.
Arama devresinde çıkarma ve imrar haddi
Her arama ruhsatnamesi sahasından değeri anlaşılablimek için ençok iki bin tona kadar cevherin çıkarılmasına ve nümune olarak imrarına izin verilebilir.
Fazla çıkarılan cevherlerin Hazineye geçeceği
Arama devresi içinde 35 inci maddede gösterilen haddin üstünde maden çıkarılması halinde bu fazla miktar cevher Hâzinenin malı sayılır.
Ekonomi ve Ticaret Vekâletince bu hususta tanzim ve mahallin en büyük malmemuruna tevdi edilecek zabıt varakası malmemuru tarafından tedbir talebi ile birlikte sahanın yeri bakımından salâhiyetli sulh mahkemesine, saha birden fazla sulh mahkemesinin kaza sınırları içinde ise bunlardan birisine verilir. Mahkemece bu fazla miktar cevher ihtiyatı tedbir olarak yediadle tevdi edilir.
İhtiyati tedbirin icrasını mübeyyin zabıt varakasının arama hakkı sahibine, veya bu cevherler üzerinde 3 üncü şahıs lehine bir aynî hak tesis edilmiş ise ona, tebliğinden itibaren 10 gün içinde arama hakkı sahibi veya üçüncü şahıs aynı sulh mahkemesi nezdinde istihkak dâvası açmadığı takdirde Hazinenin iddiası kabul edilmiş sayılır.
Aynî hak sahibi olan üçüncü şahsın imrariye tezkeresini namına ciro ettirmeksizin vâki iktisabı suiniyete karine teşkil eder.
Dâva basit usulü muhakemeye tabidir.
Hazinenin mali sayılan cevherlerin istirdadına imkân kalmamış ise bedeli Devlet hakkı tarifesinde gösterilen nev'inin en yüksek derecesinin kıymeti üzerinden tazmin ettirilir. Bu hususta doğan Devlet alacağı Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanununa tevfikan tahsil olunur.
Hazineye geçen cevherlerin sahadan kaldırılması
Arama devresi içinde çıkarılması ve imrarı tecviz edilen miktardan fazla çıkarılmış bulunması hasebiyle Hazine malı sayılan bu fazla miktar cevher, ruhsatname hükmünün sâkıt olmasından itibaren iki yıl zarfında, mevcudiyetine ıttıla kesbedilmediği veya Hazine tarafından satılmadığı veya Hazinece satılıp da satınalan tarafından satış tarihinden itibaren bir sene zarfında sahadan kaldırılmadığı takdirde bu sahanın maden hukuku noktasından tabi olduğu ahkâmın şümulüne girer.
Şu kadar ki, ruhsatname hukukunun sukutu tarihinde bu cevherler üzerinde 36 ncı maddenin 3 üncü fıkrası uyarınca henüz Hazine iddiasının kabul edilmiş sayılmaması veya açılmış ise dâvanın neticelenmemesi hallerinde iki yıllık müddet Hazine iddiasının kabul edilmiş sayıldığı veya mahkeme ilâmının muhkem kaziye halini iktisabettiği tarihten itibaren cereyana başlar.
Ruhsatname sahibine ait cevherler
Arama esnasında ruhsatname sahasından tecviz edilen miktara kadar çıkarılmış fakat imrar edilmemiş cevherler arayıcının ruhsatname sahasiyle hukukî ilgisi kesildiği tarihten itibaren üç yıl içinde arayıcı veya hukukan yerine geçen tarafından sahadan kaldırılmadığı takdirde bu sahanın maden hukuku noktasından tabi olduğu ahkâmın şümulüne girer.
KISIM: 5
Arama ruhsatnamesi hukukunun devri, intikali ve sukutu
Arama ruhsatnamesi hukukunun devri
Arama ruhsatnamesi, Ekonomi ve Ticaret Vekâletince kanuni mâni görülmediği takdirde, devrolunabilir.
Ruhsatnameyi devralacak şahsın, arayıcının Devlete karşı haiz olduğu hukuk ve tabi bulunduğu vecibe, taahhüt ve mükellefiyetleri aynen ve tamamen kabul ettiğini ve ruhsatname sahibinin devre muvafakat eylediğini dilekçe ile bildirmeleri şarttır.
Devir muamelesi, ikinci fıkrada yazılı hususları tarafların Ekonomi ve Ticaret Vekâletinde yetkili memur huzurunda beyan ve tutulacak zaptı imza etmeleri ile tekemmül eder.
Arama ruhsatnamesi hukukunun intikali
Maden arama ruhsatnamelerinden mütevellit haklar ve vecibeler miras yolu ile intikal eder.
Bu kanunun 7 nci maddesinin birinci veya ikinci fıkralarındaki memnuiyete tabi bulunan mirasçı altı ay zarfında durumundaki mâni zail olmadığı takdirde hukukunu aynı müddet içinde başkasına devretmeye mecburdur.
Mirasçının taaddüt etmesi ve tamamının bu maddenin ikinci fıkrası hükmüne tabi olmaması takdirinde bu hakların bir bütün halinde mirasçılar adına istimali, vecibelerin ifası ve yapılacak tebligatın kabulü için ölüm tarihinden itibaren en geç altı ay içinde mirasçılar rızaen veya kazaen aralarından veya hariçten birisini mümessil tâyin ve keyfiyeti mümessilin muvafakat beyaniyle birilikte noter marifetiyle Ekonomi ve Ticaret Vekâletine ihbar ederler. İnhilâl vukuunda bir ay zarfında bu esaslar dairesinde yeni mümessilin tâyin ve ihbarı lâzımdır.
Ruhsatname muamelâtından mütevellit hukuki mesuliyet mirasçılara, cezai mesuliyet mümessilin şahsına râci olur. Mirasçıların umumi hükümler dairesinde mümessile rücu hakları mahfuzdur.
Ölümün ruhsatname mer’iyet müddetindin son altı ayı içinde vukua gelmesi halinde, mümessil tâyinine ait hükümler mahfuz kalmak şartiyle mirasçılardan birisi tarafından kanuni müddeti zarfında bütün mirasçılar adına usulü dairesinde isletme hakkı talebinde bulunulması caizdir.
Mirasçıların yukardaki hükümleri yerine getirmemeleri halinde hiçbir ihtara lüzum kalmaksızın arama ruhsatnamesi hükmü veya yapılmış ise işletme hakkı talebi sâkıt olur.
Maden arama ruhsatnamesinden mütevellit haklar ve vecibeler mirasçılar arasında rızaen veya kazaen taksim edilemez. Mirasçıların ittifakla verecekleri karar üzerine içlerinden veya hariçten bir şahsa bir bütün halinde devredilir.
Mirasçıların ittifak edememeleri halinde mahkeme bu hukuk ve vecaibin mirasçılardan en ehil olana tahsisine bu mümkün olmazsa, satılmasına karar verir. Mahkeme bu husustaki kararını basit muhakeme usulüyle ve diğer bütün işlere takdimen ittihaz eyler.
Mirasçının arama ruhsatnamesi almaktan memnu bulunması sebebiyle veya hukuku tek şahıs uhdesinde toplanması maksadiyle yapılacak devirler için, mirasçıların ruhsatnameden mütevellit Devlete karşı olan hukuk ve vecaibi tamamen devrettiklerini, devralacak şahsın da bu hukuk ve vecaibi aynen ve tamamen kabul ettiğini gösterir noterlikçe tasdik edilmiş beyanname ile keyfiyeti Ekonomi ve Ticaret Vekâletine bildirmeleri lâzımdır. Vekâletçe, kanuni bir mâni görülmediği takdirde, durum ruhsatname kaydına şerhedilir. Devir, muamelesi bu suretle tekemmül eder.
Mirasçının arama ruhsatnamesi almaktan memnu bulunması sebebiyle veya hukukun tek şahıs uhdesinde toplanması maksadiyle yapılacak devirlerin herhalde arama ruhsatnamesinin verilmesinden önce tekemmül ettirilmesi şartiyle, maden atama ruhsatnamesi, talebini havi müracaatlardan doğan takaddüm haklarının intikali de hu hükümlere tabidir.
Müracaatın reddi usulü
Maden arama ruhsatnamesi talebine ait müracaatın bu kanunda yazılı sebepler dolayısiyle reddi, müracaatın yapıldığı vilâyet valiliği tarafından karara bağlanır. Valilik kararı Ekonomi ve Ticaret Vekâletinin tasdiki ile tekemmül eder.
Vekâletçe, ret kararının bozulması halinde valilik vekâlet kararına uymak mecburiyetindedir.
Valilik kararının Vekâletçe tasdik edilmesi takdirinde keyfiyet sebepleriyle birlikte müracaat sahibine tebliğ olunur.
Tebliğe rağmen kanuni müddet içinde Vekâlete karşı idari dâva açılmaması veya açılan dâvanın Devlet Şûrasınca reddedilmesi üzerine saha, Vekâletçe tesbit ve vilâyete bildirilecek tarihten itibaren aramalar için serbest hale gelir.
Arama ruhsatnamesi hükmünün sukutu
Arama ruhsatnamesi, yürürlük müddetinin sona ermesi veya bulunan madenin işletme hakkının talebedilmesi veya ruhsatname sahibinin hukukundan feragat eylemesi veya ruhsatnamenin iptal olunması ile hükümden sâkıt olur.
Bu kanunda yazık iptal sebeplerinden birinin mevcudiyeti takdirinde arama ruhsatnamesi Ekonomi ve Ticaret Vekâleti tarafından iptal edilir. İptal sebepleri ruhsatname sahibine tebliğ olunur. Vekâletin kararına karşı kanuni müddet içinde idari dâva açılmaması veya dâvanın Şûrayı Devletçe reddi takdirinde iptal muamelesi tekemmül eder.
Ruhsatnamenin yürülük müddetinin sona ermesi veya feragat sebebiyle hükümden sâkıt olması veya ikinci fıkra mucibince iptal olunması üzerine keyfiyet Resmi Gazete ile, sahanın bulunduğu vilâyette çıkan bir gazetede, gazete çıkmıyorsa mûtat vasıtalarla ilân olunur.
Yapılan ilânlarda gösterilecek açılma tarihinden itibaren saha aramalar için serbest hale gelir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Madenlerde işletme talebi
KISIM: 1
İşletme talebinin şekil ve usulü
Müracaat
Maden arama, ruhsatnamesi sahibi aramakla meydana çıkardığı madenin işletme hakkının kendisine verilmesini, en geç ruhsatnamenin yürürlük süresinin son gününe kadar, bir dilekçe ile Ekonomi ve Ticaret Vekâletinden isteyebilir.
Bu dilekçeye yazılacak hususlar aşağıda gösterilmiştir:
1. Talebi yapan hakiki şahıs ise adı, soyadı ve ikametgâhı, hükmi şahıs ise adı veya ticaret unvanı ve ikametgâhı;
2. Madenin cinsi;
3. Hangi arama ruhsatnamesine müsteniden aranıp meydana çıkarıldığı;
4. Sahanın mevkii ve bağlı bulunduğu köy, nahiye, kaza ve vilâyet;
5. Sahanın sınırları ve genişliği.
Müracaat sahibi hakikî şahıs ise nüfus hüviyet cüzdanının, hükmi şahıs ise kuruluşuna ait, statünün ve imza sirkülerinin asılları veya tasdikli suretlerini dilekçeye bağlar.
Verilecek vesikalar
İşletme hakkının verilmesi talebini havi dilekçeye aşağıdaki vesikalar eklenir:
1. Arama ameliyatı yapılan yerlerle bunların maden yatağını kestiği noktalar gösterilmiş ve yatağın tahmini vaziyeti çizilmiş olmak şartiyle yalnız aranılan bölgenin 1/2000 ilâ 1/5000 mikyasında topoğrafik ve jeolojik haritası;
2. İşletene hakkı talebolunan sahanın nirengiye müstenit 1/5000 ilâ 1/10000 mikyasında sınır haritası ve bunun tanzimine ait bilcümle hesabat;
3. Yapılan, arama ameliyatının 1/50 ilâ 1/500 mikyasında mürtesem ve maktalariyle yatağın vüsat ve imtidadını gösteren resim, makta ve taslaklar;
4. Yatağın vaziyetini izah ve tarihçesinden bahseden ve tasarlanan işletmenin ana hatlarını, gerekli sermayeyi, verim (Rantabilite) hesaplarını ve ekonomik tetkikleri ihtiva eden «avan-proje» mahiyetinde fen raporu.
Bu vesikaların ne suretle tanzim ve tersim edilecekleri talimatname ile tesbit olunur.
İstisnalar
Ekonomik kıymeti az olmakla beraber mahalli ihtiyaç için zaruri bulundukları veya küçük sanat erbabının ham maddesini teşkil ettikleri Ekonomi ve Ticaret Vekâletince teklif ve İcra Vekilleri Heyetince kabul olunan madenlerin işletene hakkı talebine dair 43 üncü madde gereğince verilecek dilekçeye aşağıdaki vesikalar eklenir:
a) Yapılan aramaların yerleri işaret edilmiş sınır krokisi;
b) Aramaların şekil ve vüsatini gösteren 1/50 ilâ 1/500 mikyaslı plân ve maktalar;
c) Maden sahası ve tezahürü için talimatnamesi gereğince hazırlanacak fen raporu.
İşletme sahasının genişliği
Maden işletme hakkına mevzu olacak saha arama ruhsatnamesi sınırlarını ve iki bin hektarı aşamaz. Aynı cins maden için verilen ve aralarında boşluk bulunmıyan mütaaddit arama ruhsatnamesi sahaları birleştirilerek bir işletme hakkı mevzuu yapılabilir. Bu takdirde dahi saha iki bin hektarı geçemez.
İşletme hakkı talebindeki noksanlar
İşletme hakkının verilmesi talebine ait dilekçe 43 üncü maddede yazılı hususları tamamen ihtiva etmediği veya 44 üncü maddede gösterilen vesikalar kısmen veya tamamen verilmediği veya bu vesikalar tersim ve tanzim itibariyle talimatına uygun bulunmadığı takdirde, noksanların mahiyeti, mahal ve mevsim şartları nazara alınarak iki aydan az, bir seneden fazla olmamak üzere tâyin edilecek mühlet zarfında bunların ikmal ve tashihi lüzumu talep sahibine tebliğ olunur.
Bu mühlet zarfında noksanlar tebligat dairesinde tamamlanmamış ise talep sahibine son defaya mahsus olmak üzere bir mehil daha verilir.
İlk mehil zarfında bir mazerete müstenit olmaksızın hiç evrak tevdi edilmemiş olması veya son mehle rağmen dilekçe veya vesikaların matlup veçhile ikmal veya tashih edilmemiş bulunması veya talebin altı ay müddetle takip edilmemesi hallerinde işletme hakkı talebi reddolunur.
KISIM: 2
Madenin bulunmuş sayılması, rüçhan hakkının istimali
Haritalarla fen raporunun yerinde kontrolü
Tanzim ve tersim itibariyle talimatnamelerine uygun bulunan topoğrafik ve jeolojik haritalarla sınır haritası veya krokisinin arza tatbiki, fen raporu ve mesnetlerindeki hususların yerinde kontrolü Ekonomi ve Ticaret Vekâletince yaptırılır ve netice bir raporla tesbit ettirilir.
Yerinde yaptırılacak bu tatbik ve kontrolların sureti ifası ve raporun neleri ihtiva edeceği talimatnamede gösterilir.
Bu tatbik ve kontrolların neticesinde fen raporu veya haritanın hakikata aykırı olduğu görülürse talep ret olunur. Noksanlar bulunduğu tesbit edilir ve bunların derhal itmamı kabil olmazsa itmamı için bir defaya mahsus olmak ve iki aydan az bulunmamak üzere münasip mehil verilir. Mehil içinde noksanların itmam edilmemesi halinde de talep ret olunur.
Bulunmuş maden ve bulucu
İşletme hakkı talebine ait evrak ve yerinde yaptırılan tetkikleri havi rapor Ekonomi ve Ticaret Vekâletince incelenir.
Maden sahası sınırlarının muayyenliği ve madenin kemiyet ve keyfiyet itibariyle bir işletme tesisine elverişli cevheri ihtiva ettiği tahakkuk etmiş ise o madenin (Bulunmuş maden) sayılmasına ve arayıcısının o madenin (Bulucu) su olduğuna karar verilir ve madenin sicili tesis edilir.
Arama ruhsatnamesine müstenit olmaksızın da ikinci fıkradaki vasıflar haiz olan her hangi bir cins madenin (Bulunmuş maden) sayılmasına Ekonomi ve Ticaret Vekâletince karar verilebilir.
Bu maden, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünce bulunmuş ise, Enstitünün bağlı olduğu Vekâlet ile Ekonomi ve Ticaret Vekâleti tarafından müştereken tesbit edilen arama masraflarını işletme hakkını iktisabeden öder.
İşletme hakkı tesis edilecek maden ve rüçhan hakkı
Bir maden ancak (Bulunmuş maden) sayıldıktan sonra üzerinde işletme hakkı tesis olunabilir.
Madenin (Bulucu) su ilk işletme hakkının iktisabında rüçhan hakkını haizdir.
İşletme ruhsatı veya imtiyaza bağlanmanın tâyini
Bulunmuş sayılan madenin kemiyet ve keyfiyeti, iktisadi ve fennî şartları, memleket ekonomisindeki çeşitli ihtiyaçlara göre yeri ve ehemmiyeti, normal bir işletmenin tatbikında ne kadar zamanda istismar edilebileceği gibi hususlar gözönünde tutularak madenin işletme ruhsatnamesi veya işletme imtiyazı mevzularından hangisine gireceği Ekonomi ve Ticaret Vekâletince kararlaştırılır.
