EN
TR
Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki 5953 sayılı kanunun 1, 4, 6, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 26, 27, 28, 29, 30 ve bu kanuna 6253 sayılı kanunla eklenen 1 inci madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
“Kanunun şümulü
MADDE 1
Bu kanun hükümleri Türkiye’de yayınlanan gazete ve mevkutelerle haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat İşlerinde çalışan ve İş Kanunundaki «işçi» tarifi şümulü haricinde kalan kimselerle bunların işverenleri hakkında uygulanır.
Bu kanunun şümulüne giren fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlara gazeteci denir.”
“Yazılı mukavele ve terfi esası
MADDE 4
Gazeteci ile kendisini çalıştıran işveren arasındaki iş akdinin yazılı şekilde yapılması mecburidir.
Mukavelede aşağıdaki hususların gösterilmesi şarttır:
a) İşin nev’i,
b)Ücret miktarı,
c) Gazetecinin kıdemi,
İş nev’inin ve ücretin değişikliğinde mukaveleye derci mecburidir.
İki yıl gazetede çalışmış olan gazeteci terfie hak kazanır. Terfi mukavelede tesbit edilen yüzde nispetinde yapılır.”
“Akdin işveren tarafından feshi ve kıdem tazminatı
MADDE 6
Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır.
Kıdem, hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
Akdin feshi halinde gazeteci, bu süreye göre hesaplanacak tazminatı almaya hak kazanır.
Birinci maddenin şümulüne giren bir işyerinde işverenle arasındaki hizmet münasebeti bir veya müteaddit mukaveleye istinaden fasılasız olarak en az beş yıl sürmüş olan gazetecinin işine son verilmesi, yapılacak yazılı ihbardan itibaren üç ay geçtikten sonra muteber olur. Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti bir aydır.
İhbar müddetinin son günü olan tarih tazminata esas tutulur ve yıllık izinden sayılmaz.
Gazeteci yıllık iznini kullanmamışsa, işine son verilmesi halinde, izin müddetine ait ücreti kendisine peşin olarak verilir.
Hizmetine bu madde hükümlerine göre son verilen gazeteciye feshi ihbar edilen mukavelenin taallûk ettiği her hizmet yılı veya küsuru için, son aylığı esas ittihaz olunmak suretiyle her yıl için bir aylık ücreti miktarında tazminat verilir. Ancak, yıllık hizmetin altı aydan az kısmı nazara alınmaz, ilk mukavele yılında bu miktar hesaplanmaz.
Bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak mukavele muteberdir.
İşverenin maddi imkânsızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört taksitte yapılır ve bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez Ancak bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir.”
“Mülkiye amirine bildirilecek hususlar
MADDE 9
Mukavelenin yapılışı işveren tarafından; feshi, fesheden tarafından Bölge Çalışma Müdürlüğüne, mülkiye amirliğine ve eğer gazeteci üye ise sendikasına değilse en fazla üyesi bulunan meslekî teşekküle on beş gün İçinde beyanname ile bildirilir Mülkiye Amirleri bu beyannamelerin birer örneğini, gazetecinin kıdeminin tesbitine esas olmak üzere hemen Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığına gönderirler.”
“Tecrübe müddeti
MADDE 10
Mesleğe ilk intisap eden gazeteciler için tecrübe müddeti en çok üç aydır. Bu müddet İçinde taraflar iş akdini ihbar müddetine ve tazminat mükellefiyetine tabi olmaksızın fesh edebilirler.
Bu müddetin sonunda mukavelenin yazılı olarak yapılması mecburidir.
Stajyer adedi, mukaveleli yazı işleri kadrosunun yüzde onunu geçemez.”
“Akdin tatbik edilmediği hallerde fesih
MADDE 12
Gazetecinin uğradığı hastalık sebebiyle iş akdi işveren tarafından feshedilemez Ancak, bu hastalığın altı aydan fazla uzaması halinde tazminat verilmek suretiyle akdın feshi cihetine gidilebilir.
Bu maddenin birinci fıkrasında yazılı haller dolayısıyla vazife göremeyecek duruma düşüp de işveren tarafından işinden çıkarılan gazeteci, azami bir yıl içinde iyileştiği takdirde tekrar eski işine tercihan alınır.”
“Ücret
MADDE 14
Kararlaştırılan ücret her ay peşin olarak ödenir, ilâve ücretlerin sigorta priminin ödenmesi mecburidir.
Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasıyla ödemeye mecburdurlar.
Mukavele müddeti sona ermeden evvel kendisine atfedilebilecek bir kusuru olmaksızın işine son verilen gazeteci, peşin almış olduğu ücretin henüz islememiş bulunan kısmını iade etmeye mecbur tutulamaz.
Gazeteciler her hizmet yılı sonunda işverenin sağladığı kârın emeklerine düşen nispî karşılığı olarak asgari birer aylık ücret tutarında ikramiye alınır.”
“Mukavele dışı yazılar
MADDE 15
Gazeteci, mukavele hükümleri dışında olarak İşveren tarafından verilen işler veya sipariş edilen veya yayınlanması kabul edilen yazılar için ayrıca ücrete hak kazanır.
Bu İşlerle ilgili İlâve ücretlerin sigorta primlerinin ödenmesi mecburidir.”
“Askerlikte ve gebelikte ücret
MADDE 16
Talim veya manevra dolayısıyle silâh altına alınan gazeteci bu müddet zarfında ücret hakkını muhafaza eder Ancak, yedeksubay olarak veya sair suretlerle askerî hizmet karşılığı aylık alan gazetecinin almakta bulunduğu bu aylık kendi işinden aldığı ücretten az ise, işveren, gazeteciye yalnız aradaki farkı ödemekle mükelleftir.
Kısmı veya umumi seferberlik dolayısıyle silâh altına alınan gazeteci hakkında uç ay için bu maddenin birinci fıkrası hükümleri uygulanır
İlk muvazzaf askerlik hizmeti için silâh altına alınan gazeteciye normal askerlik müddetince son aldığı ücret yarı nispetinde ödenir.
İşverenle gazeteci arasındaki iş akdinin muayyen bir müddet için akdedilmiş olup olmadığına bakılmaksızın gazetecinin bu maddenin birinci fıkrasında gösterilen haller dolayısıyle silâh altında bulunduğu müddetçe iş akdi, işveren tarafından feshedilemez Gazeteci bu maddenin ikinci veya üçüncü fıkrasında gösterilen haller dolayısıyle silâh altına alındığı takdirde, gazetecinin durumu bu fıkralardan hangisine temas etmekte ise, işveren iş akdini ancak o fıkrada gösterilmiş bulunan sure geçtikten sonra feshedilir Bu gibi hallerde de gazeteci ile işveren arasındaki iş akdinin muayyen bir müddet için akdedilmiş olup olmadığına bakılmaz. Akdin feshi bu kanunda yazılı hükümlere tabıdır.
Gazeteci ile işveren arasındaki mukavele esasen muayyen bir sureyi ihtiva edip de bu süre gazetecinin silâh altında bulunduğu sırada kendiliğinden bitiyorsa işveren mukavelenin bu suretle sona ermesinden itibaren bu maddede yazılı olan ücretleri gazeteciye ödemekle mükellef tutulamaz.
Bu maddede yazılı bulunan hükümler işveren tarafından gazeteciye askerlik halinde ücret verilmesi hakkında daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan mukavele, teamül veya örfü adetten doğan haklara halel getirmez.
Kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğin 7 nci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılır Bu müddet zarfında müessese gazeteciye son aldığı ücretin yansını öder. Doğum vuku bulmaz veya çocuk ölü dünyaya gelirse, bu halin vukuundan itibaren bir ay müddetle bu ücret ödenir. Gazetecinin sigortadan veya bağlı Bulunduğu teşekküllerden alacağı yardım, bu ödemeye tesir etmez.”
“Mahkûmiyet veya yayının tatili halinde ücret
MADDE 17
Mensup olduğu mevkutedeki bir yayın dolayısıyla hürriyeti tahdide uğrayan gazeteci ücretini işverenden almakta devam eder Ancak, hürriyetin tahdidini mucip olan yayın, mezkur gazeteci tarafından mevkute sorumlu müdürünün veya sahibinin haberi olmadan yapıldığı veya yaptırıldığı yahut sorumlu müdürün tetkıkından geçirilerek neşri tekarrur eden şekil üzerinde tahrifat, tadilât, tay veyahut ilâveler yapmak veya yaptırılmak suretiyle vuku bulduğu takdirde mezkûr gazeteci bu hükümden faydalanamaz.
Hürriyeti tahdide uğrayan gazeteci bağlı bulunduğu kadroya yapılacak toplu zamlardan emsali gibi istifade eder.
Birinci fıkradaki hürriyet tahdidi gazetecinin o mevkuteden ayrılmasından sonra vukua gelmişse, gazetecinin bahsi gecen mevkuteden son aldığı ücreti miktarındaki tazminat, hürriyeti tahdit edildiği müddetçe her ay, yayının yapılmış olduğu mevkute sahibi tarafından ödenir.
Her ne sebeple olursa olsun, neşriyat tatil edilen mevkutede çalışanlar tatil tarihinden itibaren iki ay müddetle ücretlerini alırlar. Bu gazetecilerin kanuni tazminatı da tercihan ödenir.”
“Ölüm tazminatı
MADDE 18
Gazetecinin ölümü sebebiyle iş akdinin sona ermesi halinde, eşi ve çocuklarına ve bunlar bulunmadığı takdirde geçimi kendisine terettüp eden ailesi efradına müteveffanın aylık ücretinin üç mislinden az olmamak üzere, kıdem hakkı tutarında olum tazminatı verilir.”
“Haftalık izin
MADDE 19
Her altı günlük fiili çalışmayı mütaakıp gazeteciye bir günlük ücretli dinlenme izni verilmesi mecburidir Gazetecinin vazifesi devamlı geçe çalışmasını gerektirdiği hallerde hafta tatili iki gündür.
Birinci fıkra hükmü dışında gazeteci, çocuğu dünyaya geldiği zaman üc; eşi veya çocuğu, anası veya babası öldüğü zaman dört; çocuğu evlendiği, kardeşi, büyük anne veya büyük babası veya torunu öldüğü zamanlar iki gün olağanüstü ücreti, izine hak kazanır. Bu izinler senelik izinden sayılmaz.”
“Yıllık ücretli izin
MADDE 21
Günlük bir mevkutede çalışan bir gazeteciye, en az bir yıl çalışmış olmak şartıyla, yılda dört hafta tam ücretli izin verilir. Gazetecilik mesleğindeki hizmeti on yıldan yukarı olan bir gazeteciye, altı hafta ücretli izin verilir Gazetecinin kıdemi aynı gazetedeki hizmetine göre değil, meslekteki hizmet suresine göre hesaplanır.
Günlük olmayan mevkutelerde çalışan gazetecilere her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verilir Yıllık ücretli izinlerin hesabında bu kanunun 1 inci maddesindeki «Gazeteci» tabirine girenlerin kıdemleri, iş akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden ınıkat etmiş olmasına bakılmaksızın, gazetecilik mesleğinde geçirdikleri hizmet suresi nazara alınmak suretiyle tesbıt edilir.
İzin hakkından feragat edilemez.”
“Sendika
MADDE 22
İşverenler ve gazeteciler kendi aralarında 5018 sayılı kanun hükümleri dahilinde sendikalar kurabilirler.”
“Ceza hükümleri
MADDE 26
a) Çalıştırdığı gazeteci ile dördüncü maddede gösterilen şekilde yazılı iş akdi yapmıyan işveren, beher mukavele için (200) liradan aşağı olmamak üzere,
b) Altıncı maddenin 2 nci fıkrasında bahsi geçen tazminatı gazeteciye ödemiyen işveren, (2000) liradan aşağı olmamak üzere,
c) 18 inci maddede yazılı olum tazminatını hak sahiplerine ödemeyen işveren, (2000) liradan aşağı olmamak üzere,
Ağır para cezasına mahkûm edilmekle beraber ayrıca yukarıdaki (b) veya (c) bentlerinde yazılı tazminatlar da hüküm altına alınır.”
“MADDE 27
a) 14 uncu maddede yazılı ücreti gazeteciye zaruret olmaksızın vaktinde ödemiyen,
b) 16 ncı maddenin birinci veya ikinci yahut da üçüncü fıkralarında yazılı bulunan hallerde gazeteciye verilmesi icabeden ücreti ödemiyen,
c) 17 ncı maddenin birine, veya üçüncü fıkralarında yazılı hallerde gazeteciye verilmesi lâzımgelen ücreti yahut da maddenin ikinci fıkrasında bahsi geçen tazminatı ödemi yen,
ç) 20 ncı maddede yazılı bulunan günlerde gazetecilerin bu günlere ait ücretlerini zaruret olmaksızın ödemiyen,
İşveren hakkında (500) liradan aşağı olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur.”
“MADDE 28
Bu kanunun 20 nci maddesi ile konulan neşir memnuniyeti mevcut günlerde memnuiyete tabı gazetelerin veya mezkûr maddede yazılı meslekî teşekküllerden gayrı şahıslar tarafından o günlere mahsus gazete neşri halinde neşıedenler ve basanlar hakkında her baskı için (10 000) liradan aşağı olmamak üzere ayrı ayrı ağır para cezası hükmolunur.
Mükerrerler hakkında verilecek ceza iki katı olarak hükmolunur.”
“MADDE 29
Gazeteciye bu kanunun 21 inci maddesinde yazılı yıllık izni vermiyen veya izni vermiş olup da izin müddetine ait ücreti ödemiyen işveren, yıllık izin vermediği veya izin suresine ait ücretleri ödemediği kimsenin izin müddetine tekabül eden ücretler yekûnunun iki katını ilgili gazeteciye ödemeye ve ayrıca bu miktarda ağır para cezasına mahkûm edilir.”
“MADDE 30
Bu kanunun 25 inci maddesi hükmüne aykırı hareket eden işveren hakkında, (1 000) liradan aşağı olmamak üzere ağır para cezasına hükmolunur.”
“Çalışma müddeti ve fazla mesai
EK MADDE 1
5953 sayılı kanunun birinci maddesindeki gazeteci tâbirinin şumulü içinde bulunan kimselerden müessese, matbaa, idarehane ve büro gibi yerlerde hizmetlerinin mahiyeti itibariyle mustemirren çalışanlar için günlük iş müddeti, gece ve gündüz devrelerinde sekiz saattir.
Yukarıki fıkra hükmünün dışında kalarak, gündüz veya gece devresindeki çalışma müddetinin daha fazla hadlere artırılması ve ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde çalışılması bu kanuna göre (Fazla saatlerde çalışma) sayılır.
Pazar gününden başka bir gün hafta tatili yapan gazeteci, pazar günü fazla mesai yapmış sayılmaz.
Her bir fazla çalışma saati için verilecek ücret, normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır.
Ancak, günlük normal çalışma müddetine ilâveten bu madde gereğince tatbik edilecek fazla çalışmaların saat 24 den sonraya tesadüf eden saatlerinde ücret bir misli fazlasiyle ödenir.
Fazla saatlerin hesabında, yarım saatten az olan müddetler yarım saat, fazlası ise bir saat sayılır.
Fazla saatlerde çalışma, ücretlerini parça başına veya yapılan iş miktarına göre alan gazetecilere yaptırıldığı takdirde dahi bu kimselerin fazla saatlere tekabül eden ücretleri bu maddedeki esaslara göre ödenir.
Fazla çalışmalara ait ücretin, mütaakıp ücret tediyesiyle birlikte ödenmesi mecburidir. Fazla çalışma ücretlerinin gününde verilmemesi halinde, her geçen gün için % 5 fazlasiyle ödenir.
Fazla mesai günde üç saati geçemez.
5953 sayılı kanuna aşağıdaki madde eklenmiştir:
“EK MADDE
Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasında 5953 sayılı kanun ile bunun ek ve tadillerine dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıkları, 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu hükümlerine tevfikan bu mahkemeler tarafından ruyet edilir.
Ancak iş mahkemesine iştirak edecek asil ve yedek üyeler, o yerde en fazla üyesi bulunan, basın mesleğinde çalışan ve çalıştırılanların sendikalarından, bunlar yoksa teşekküllerinden 5521 sayılı kanunun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında yazılı usul dairesinde seçilir.”
Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihte beş yıl veya daha fazla kıdemi olan gazetecilerin, tabi oldukları iş akdini, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren iki yıl içinde feshetmeleri halinde, 6 ncı madde hükmü uygulanmaz
Bu kanun yayınlanması tarihinde yürürlüğe girer.
Bu kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.