Rize Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

(1) Bu Yönetmeliğin amacı, Rize Üniversitesine bağlı enstitülerde yürütülen lisansüstü eğitim-öğretim ve sınavlarla ilgili esasları düzenlemektir.

Kapsam

(1) Bu Yönetmelik; Rize Üniversitesine bağlı enstitülerde yürütülen ve tezli ve tezsiz yüksek lisans, doktora ve sanatta yeterlik programlarından oluşan lisansüstü eğitim-öğretim ve sınavlara ilişkin hükümleri kapsar.

Dayanak

(1) Bu Yönetmelik, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 14 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

(1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Üniversite: Rize Üniversitesini,

b) Rektör: Üniversite Rektörünü,

c) Senato: Üniversite Senatosunu,

ç) Yönetim Kurulu: Üniversitenin Yönetim Kurulunu,

d) Enstitü: Üniversiteye bağlı enstitüleri,

e) Müdür/Müdürlük: İlgili Enstitü Müdürünü/ilgili Enstitü Müdürlüğünü,

f) Enstitü Kurulu: İlgili Enstitü Kurulunu,

g) Enstitü Yönetim Kurulu: İlgili Enstitü Yönetim Kurulunu,

ğ) Enstitü Anabilim Dalı: İlgili Enstitü Anabilim Dalını,

h) KPDS: Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavını,

ı) TOEFL: Test-of English as a Foreign Language İngilizce Dil Sınavını,

i) ÜDS: Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavını,

j) ALES: Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavını,

k) ÖSYM: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezini,

l) TUS: Tıpta Uzmanlık Sınavını,

m) GMAT: Uluslararası sınavlardan olan Graduate Management Admission Test sınavını,

n) GRE: Uluslararası sınavlardan olan Graduate Record Examinations sınavını

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Kontenjanlar, Başvuru Koşulları, Öğrenci Kabulü ve Kayıt

Kontenjanların belirlenmesi ve ilanı

(1) Üniversitede yürütülen lisansüstü eğitim programlarına öğrenci alınıp alınmayacağı ve kontenjan tespiti Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının; sanat dallarında ise Enstitü Anasanat Dalı Başkanlığının teklifi, Enstitü Kurulunun kararı ve Senatonun onayı ile yapılır.

(2) Enstitünün öğrenci kabul edeceği yüksek lisans, doktora veya sanatta yeterlik programlarının adları, bu programlara kabul edilecek öğrenci kontenjanları, başvuru için gerekli belgeler, başvuru ve sınav tarihleri ile varsa diğer koşullar Rektörlük tarafından ilan edilir.

Başvuru koşulları

(1) Yüksek lisans programlarına başvuru için adaylarda aranacak şartlar şunlardır:

a) Yurt içindeki en az dört yıllık fakültelerden mezun olmaları veya Yükseköğretim Kurulunca eşdeğerliği kabul edilen yurt dışı fakültelerden mezun olmaları gerekir.

b) ÖSYM tarafından merkezi olarak yapılan ALES sonuç belgesine sahip olmaları gerekir. Ancak, başvuru kabullerinde anabilim dalları için farklı ALES puanı alt sınırları belirlenebilir. Başvurularda 55 standart ALES puanından az olmamak koşuluyla hangi puan türünün hangi anabilim dalları için kullanılacağı ve başvuru kabulünde anabilim dalları için ALES puanının alt sınırının ne olacağı, ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir ve ilan edilir. Güzel sanatlar fakülteleri ile konservatuvarlara öğrenci kabulünde ALES’e girmiş olma koşulu aranmaz.

(2) Doktora programlarına başvuracak adaylarda aranacak şartlar şunlardır:

a) Bir lisans veya yüksek lisans diplomasına sahip olmaları, hazırlık sınıfları hariç en az on yarıyıl süreli Tıp, Diş Hekimliği ve Veteriner fakülteleri diplomasına, Eczacılık ve Fen Fakültesi mezunlarının ise lisans veya yüksek lisans derecesine veya Sağlık Bakanlığınca düzenlenen esaslara göre bir laboratuvar dalında kazanılan uzmanlık yetkisine sahip olmaları gerekir.

b) ALES sonuç belgesine sahip olmaları gerekir. Ancak, başvuru kabullerinde anabilim dalları için farklı ALES puanı alt sınırları belirlenebilir. Başvurularda 55, lisans diplomasıyla başvuranlardan 70 standart ALES puanından az olmamak koşuluyla hangi puan türünün hangi anabilim dalları için kullanılacağı ve başvuru kabulünde anabilim dalları için ALES puanının alt sınırının ne olacağı, ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir ve ilan edilir. Güzel sanatlar fakülteleri ile konservatuvarlara öğrenci kabulünde ALES’e girmiş olma koşulu aranmaz.

(3) Temel Tıp Bilimlerinde doktora programlarına başvuran adaylarda aranacak şartlar şunlardır:

a) Tıp Fakültesi mezunlarının lisans diplomasına ve 50 puandan az olmamak koşuluyla temel tıp puanına veya 55 standart ALES sayısal puanından az olmamak koşuluyla ALES sonuç belgesine sahip olmaları gerekir.

b) Tıp Fakültesi mezunu olmayanların ise yüksek lisans diplomasına, Diş Hekimliği ve Veteriner Fakültesi mezunlarının lisans derecesine sahip olmaları, ALES'in sayısal kısmından 55 standart puandan az olmamak koşuluyla Senato tarafından belirlenen ALES standart puanına sahip olmaları gerekir.

c) Temel tıp puanı; TUS’un Temel Tıp Bilimleri Testi-1 bölümünden elde edilen standart puanın 0,7, Klinik Tıp Bilimleri Testinden elde edilen standart puanın 0,3 ile çarpılarak toplanması ile elde edilir. Ancak, başvuru kabullerinde anabilim dalları için farklı ALES puanı alt sınırları belirlenebilir. Başvuru kabulünde anabilim dalları için temel tıp puanının ve ALES puanının alt sınırının ne olacağı, ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir ve ilan edilir.

(4) Sanatta yeterlik programına başvuracak adaylarda aranacak şartlar şunlardır:

a) ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan, yabancı uyruklu öğrenciler için ana dilleri dışında İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinden birinden ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan alınması zorunludur. Bu asgari puanların girilecek programların özelliklerine göre yükseltilmesi konusunda Senato tarafından karar verilir.

b) Sanatta yeterlik programlarına başvuracak adayların lisans veya yüksek lisans diplomasına ve ALES sonuç belgesine sahip olmaları gerekir. Ancak, başvuru kabullerinde anabilim dalları için farklı ALES puanı alt sınırları belirlenebilir. Başvurularda 55, lisans diplomasıyla başvuranlardan 70, standart ALES sözel puanından az olmamak koşuluyla başvuru kabulünde anabilim dalları için ALES puanının alt sınırının ne olacağı, ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir ve ilan edilir. Güzel sanatlar fakülteleri ile konservatuvarlara öğrenci kabulünde ALES’e girmiş olma koşulu aranmaz.

Öğrenci kabulü

(1) Yüksek lisans programlarına öğrenci kabulünde, ALES puanı ile gerektiğinde lisans not ortalaması ve mülakat sonucu değerlendirilebilir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belge ve bilgiler, uluslararası standart sınavlar, ALES puanının % 50’den az olmamak koşuluyla değerlendirmeye alınacağı ağırlık, yüksek lisans giriş başarı notunun alt sınırı; ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir. Kontenjanlar puanı yüksek olan adaylardan başlanarak doldurulur. Sonuçlar ilgili Enstitü tarafından ilan edilir.

(2) Doktora programlarına öğrenci kabulünde;

a) ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan, yabancı uyruklu öğrenciler için ana dilleri dışında İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinden birinden ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan alınması zorunlu olup, bu asgari puanların girilecek programların özelliklerine göre yükseltilmesi konusunda Senato tarafından karar verilir.

b) ALES puanı ile gerektiğinde lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması ve mülakat sonucu değerlendirilebilir. Lisans derecesi ile doktora programına başvuracakların lisans mezuniyet not ortalamasının 4 üzerinden en az 3,20 olması gerekir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belge ve bilgiler, uluslararası standart sınavlar, ALES puanının %50'den az olmamak koşuluyla değerlendirmeye alınacağı ağırlık ve doktora giriş başarı notunun alt sınırı; ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir. Kontenjanlar puanı yüksek olan adaylardan başlanarak doldurulur. Sonuçlar ilgili Enstitü tarafından ilan edilir.

(3) Sanatta yeterlik programına öğrenci kabulünde;

a) ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan, yabancı uyruklu öğrenciler için ana dilleri dışında İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinden birisinden ÜDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurulca kabul edilen bir sınavdan bu puana eşdeğer bir puan alınması zorunlu olup, bu asgari puanların girilecek programların özelliklerine göre yükseltilmesi konusunda Senato tarafından karar verilir.

b) ALES puanı ile gerektiğinde, lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması ve mülakat/yetenek sınavı/portfolyö incelemesi sonucu değerlendirilebilir. Lisans derecesi ile sanatta yeterlik programına başvuracakların lisans mezuniyet not ortalamasının 4 üzerinden en az 3,20 olması gerekir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belge ve bilgiler, uluslararası standart sınavlar, ALES puanının %50'den az olmamak koşuluyla değerlendirmeye alınacağı ağırlık ve sanatta yeterlik giriş başarı notunun alt sınırı; ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir. Kontenjanlar puanı yüksek olan adaylardan başlanarak doldurulur. Sonuçlar ilgili Enstitü tarafından ilan edilir.

(4) Temel tıp bilimleri doktora programlarına öğrenci kabulünde; temel tıp puanı veya ALES puanı ile gerektiğinde lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması ve mülakat sonucu değerlendirilebilir. Lisans derecesi ile temel tıp bilimleri doktora programına başvuracakların lisans mezuniyet not ortalamasının 4 üzerinden en az 3,20 olması gerekir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belge ve bilgiler, uluslararası standart sınavlar ve benzeri, ALES puanının %50'den az olmamak koşuluyla ne kadar ağırlıkla değerlendirmeye alınacağı ağırlık ve doktora giriş başarı notunun alt sınırı; ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir. Kontenjanlar puanı yüksek olan adaylardan başlanarak doldurulur. Sonuçlar ilgili Enstitü tarafından ilan edilir.

(5) Yüksek lisans ve doktora programları ile sanatta yeterlik çalışmasına, Üniversitelerarası Kurul tarafından belirlenen lisans ve yüksek lisans programları mezunları başvurabilir; ancak, Enstitü Kurulunun teklifi üzerine Senato tarafından, belirlenen bu programlar dışında da öğrenci kabulüne karar verebilir.

(6) Lisansüstü programlara kabul edilen öğrenciler, Senato kararı doğrultusunda yabancı dil seviye tespit sınavına alınır. Bu sınavın yapılış yöntemi ve değerlendirmesi, Senato tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülür. Yabancı dil seviye tespit sınavı sadece İngilizce olarak yapılır. Lisans eğitimi ve yüksek lisans eğitimi İngilizce olanlar ile herhangi bir üniversitede İngilizce hazırlık sınıfı okuyup başarılı olanlar, ÜDS veya KPDS’den veya Üniversitelerarası Kurul tarafından belirlenen İngilizce yabancı dil sınavlarından birinden, Senato tarafından belirlenen alt sınır puanını alanlar, Enstitü Yönetim Kurulu kararıyla İngilizce yabancı dil sınavından muaf sayılabilir. Yabancı dil seviye tespit sınavından, Senatonun belirlediği esaslara göre başarılı olan veya Enstitü Yönetim Kurulu kararı ile muaf sayılan öğrenciler, lisansüstü programlara kayıtlarını yaptırır. İngilizce bilgisi yeterli bulunmayan öğrenciler ise, Senato kararı doğrultusunda Yabancı Diller Bölümünde İngilizce eğitimine tabi tutulur. Yabancı Diller Bölümünde geçirilen süre, lisansüstü eğitim-öğretim sürelerinden sayılmaz. Yabancı dil hazırlık programına devam eden öğrenciler lisansüstü derslere yazılamaz. Yabancı dil hazırlık programını verilen süre içinde tamamlayamayan veya başarı belgesini getiremeyen öğrencilerin ilgili enstitü ile ilişikleri kesilir.

(7) Yeni kurulan ve gelişmekte olan üniversitelere veya yüksek teknoloji enstitülerine lisansüstü eğitim yaptırmak maksadıyla alınan araştırma görevlileri, yeniden sınav ve değerlendirme yapılmadan, lisansüstü öğretim yapmak üzere Üniversitedeki enstitülerin ilgili programlarında görevlendirilebilir. Bu araştırma görevlilerinin tez projeleri, kendi üniversite veya yüksek teknoloji enstitülerinin araştırma fonlarından öncelik verilmek suretiyle desteklenir.

Özel durumlarda öğrenci kabulü

(1) Yurt dışında ikamet eden Türk adaylar ile yabancı uyruklu adayların lisansüstü programlara kabullerinde;

a) ALES veya uluslararası düzeyde eşdeğer kabul gören GRE, GMAT gibi sınavların birinden aldıkları puan ile gerektiğinde lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması ve mülakat sonucu değerlendirilebilir. Lisans derecesi ile doktora veya sanatta yeterlik programına başvuracakların lisans mezuniyet not ortalamasının 4 üzerinden en az 3,20 olması gerekir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belge ve bilgiler, uluslararası standart sınavlar, ALES veya uluslararası düzeyde eşdeğer kabul gören bir sınav puanının % 50'den az olmamak koşuluyla değerlendirmeye alınacağı ağırlık ve yüksek lisans veya doktora giriş başarı notunun alt sınırı; ilgili Enstitü Kurulunun önerisi ve Senatonun onayı ile belirlenir. Senato tarafından, yalnızca ALES veya uluslararası düzeyde eşdeğer kabul gören bir sınav puanı ile de öğrenci kabul edilebilir. Kontenjanlar puanı yüksek olan adaylardan başlanarak doldurulur. Sonuçlar ilgili Enstitü tarafından ilan edilir.

b) Bu öğrenciler; ikamet ettikleri ülkede İngilizce eğitim yapan bir öğretim kurumundan mezuniyetleri veya İngilizce bilgilerini belgeleyen TOEFL veya eşdeğer sınav sonuçlarını ibraz etmeleri halinde, Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile İngilizce yeterlik sınavından muaf sayılabilir. Gerekli görülen hallerde bunların dil ve bilim seviyelerinin tespiti için sınav yapılabilir. Noksanlıkları tespit edilen adaylara noksanlıkları tamamlattırılır.

Bilimsel hazırlık programına öğrenci kabulü

(1) Yüksek lisans ve doktora veya sanatta yeterlik programlarında, nitelikleri aşağıda belirtilen adayların eksikliklerini gidermek amacıyla bilimsel hazırlık programı uygulanabilir:

a) Lisans derecesini, başvurdukları yüksek lisans, doktora veya sanatta yeterlik programından farklı alanlarda almış olan adaylar,

b) Lisans derecesini, başvurdukları yükseköğretim kurumu dışındaki yükseköğretim kurumlarından almış olan yüksek lisans programı adayları,

c) Lisans veya yüksek lisans derecelerini başvurdukları yükseköğretim kurumu dışındaki yükseköğretim kurumlarından almış olan doktora veya sanatta yeterlik adayları,

ç) Lisans veya yüksek lisans derecesini, başvurdukları doktora veya sanatta yeterlik programından farklı alanda almış olan adaylar.

(2) Bilimsel hazırlık programına; bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarında yer alan esaslara göre başarılı olan öğrenciler kabul edilir.

(3) Öğrencinin alması gereken dersler, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının teklifi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile belirlenir.

(4) Bilimsel hazırlık programında alınması zorunlu dersler, ilgili lisansüstü programını tamamlamak için gerekli görülen derslerin yerine geçmez. Ancak, bilimsel hazırlık programındaki bir öğrenci, bilimsel hazırlık derslerinin yanı sıra ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile lisansüstü programa yönelik dersler de alabilir. Bilimsel hazırlık programı ile ilgili devam, ders notları, derslerden başarılı sayılma koşulları, ders tekrarı, kayıt silme ve diğer hususlar bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılır.

(5) Bilimsel hazırlık programında geçirilecek süre en çok bir takvim yılıdır. Bu süre dönem izinleri dışında uzatılamaz. Bu programda geçirilen süre, bu Yönetmelikte belirtilen yüksek lisans veya doktora veya sanatta yeterlik programı sürelerine dahil edilmez. Bilimsel hazırlık programlarını verilen süreler içinde başarı ile tamamlayamayan öğrencilerin ilgili Enstitü ile ilişikleri kesilir.

Özel öğrenci kabulü

(1) Bir yükseköğretim kurumu mezunu veya öğrencisi olup, belirli bir konuda bilgisini artırmak isteyenler, ders sorumlusunun görüşü, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile lisansüstü derslere özel öğrenci olarak kabul edilebilir. Özel öğrenci olarak kabul edilenlerin eğitim-öğretim, sınav ve disiplinine ilişkin konularda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır. Özel öğrenci statüsünde ders alanlar öğrencilik haklarından yararlanamaz.

Yatay geçiş yoluyla öğrenci kabulü

(1) Üniversitenin içindeki başka bir anabilim veya anasanat dalında veya başka bir yükseköğretim kurumunun lisansüstü programında en az bir yarıyılı tamamlamış ve başarılı olmuş öğrenciler; giriş sınavı başarı notunun aynı yarıyılda yatay geçiş yapmak istediği anabilim dalına kabul edilen öğrencilerin almış oldukları puandan düşük olmaması ve bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesindeki esaslara uygun olması koşuluyla Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile Üniversitede yürütülen lisansüstü programlara yatay geçiş yoluyla kabul edilebilir. Bu kararda; öğrencilerin kabul edildikleri programda hangi derslerden muaf tutulacakları ayrıca belirtilir. Yatay geçiş yolu ile kabul edilen öğrenciler, gerektiğinde Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile bazı derslerden bilimsel hazırlık programına tabi tutulurlar.

(2) Başka bir üniversiteden yatay geçiş yapan öğrencilerin;

a) KPDS’den veya eşdeğer bir yabancı dil sınavından başarılı olmaları gerekir.

b) Kredi eşdeğerliği ve ders uyumu, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının görüşü alınarak Enstitü Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

(3) Doktora programına tez aşamasında yatay geçiş yapmak isteyen öğrenciler, ancak kredi eşdeğerliği ve ders uyumu koşullarını sağladıktan sonra yeniden yeterlik sınavına girmek şartıyla ilgili programa kabul edilebilir.

Lisansüstü programlara kayıt

(1) Yüksek lisans, doktora veya sanatta yeterlik giriş sınavını, hazırlık programları ve uygulamaları dahil kazanan adayların listesi, Enstitü Yönetim Kurulu kararı ile kesinleşir ve Müdürlük tarafından ilan edilir.

(2) Enstitüye girmeye hak kazanan adayların kayıtları akademik takvimde belirtilen günlerde yapılır. Sınavı kazanan adaylar, Enstitü Yönetim Kurulunca belirtilen tarihler arasında kesin kayıtlarını yaptırmak zorundadır.

(3) Üniversitenin lisansüstü programlarına kabul edilen öğrenciler her yarıyıl başında akademik takvimde belirtilen tarihlerde kayıt yenilemek zorundadır. Bunun için öğrenciler bir yarıyıl için akademik takvimde belirtilen tarihlerde o yarıyıl için Enstitü Kurulunca açılan dersler arasından danışmanlarıyla belirleyecekleri dersleri, öğretim çalışmalarına yazılım kartına işleyip öğrenci katkı payını ödediğini gösteren belge ile birlikte Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına teslim eder. Öğrencilerin kayıtlarının yenilenmesi için bu işlemlerin tamamlanmış olması gerekir. Mazeretsiz olarak, üst üste yüksek lisansta iki, doktorada dört yarıyıl kaydını yenilemeyen öğrencilerin Enstitü ile ilişiği kesilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Lisansüstü Programlar, Eğitim-Öğretim ve Sınavlara İlişkin Esaslar

Lisansüstü programların kapsamı ve çeşitleri

(1) Lisansüstü programlar; dört yıllık lisans öğretimine dayalı yüksek lisans ile yüksek lisansa dayalı doktora programları ve sanat dallarında yapılan sanatta yeterlik programlarından oluşur.

(2) Lisanüstü programlardan yüksek lisans programı da, tezli ve tezsiz olmak üzere iki şekilde yürütülebilir. Tezsiz yüksek lisans programlarının açılacağı enstitü anabilim veya anasanat dalları; Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi, Enstitü Kurulunun teklifi ve Senatonun kararı ile belirlenir. Tezli ve tezsiz yüksek lisans programları arasında geçiş; öğrencinin başvurusu, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile yapılır.

Öğretim yılı

(1) Bir öğretim yılı, her biri en az on dört hafta ve yetmiş iş günü olmak üzere güz ve bahar yarıyıllarından oluşur. Akademik takvim Senato tarafından belirlenir.

Derslerin açılması ve ders sorumluları

(1) Her yarıyılda açılacak dersler Enstitü Anabilim Dalı Akademik Kurulunun önerisi ile Enstitü Kurulunca karara bağlanır ve ilan edilir.

(2) Enstitü Kurulunca kabul edilen derslerin hangi öğretim üyeleri tarafından yürütüleceği, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının teklifi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile kesinleşir.

(3) Lisansüstü düzeydeki dersler öğretim üyelerince verilir. Zorunlu hallerde Enstitü anabilim ya da anasanat dalı başkanının gerekçeli önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile doktoralı öğretim görevlileri ve Devlet sanatçısı veya sanatta yeterliği olan öğretim elemanları da lisansüstü düzeyde ders verebilir.

Lisansüstü derslerin kredi değerleri

(1) Bir lisansüstü dersinin yarıyıl kredi değeri, bir yarıyıl devam eden bu dersin haftalık teorik ders saatinin tamamı ile haftalık uygulama veya laboratuar saatinin yarısının toplamıdır. Lisansüstü derslerin kredi/saat değerleri hangi lisansüstü derslerin kredisiz olacağı, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının görüşleri de alınarak Enstitü Kurulunca kararlaştırılır ve öğretim planlarında belirtilir. Lisansüstü eğitim-öğretim programlarında, toplam ders saatinin % 50’sini aşmamak kaydıyla, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Kurulunun kararı ile lisansüstü derslerden bazıları İngilizce olarak okutulabilir. Bir dersin kredi değeri aşağıdaki çizelgeye göre belirlenir:

Ders sınavları ve değerlendirme

(1) Öğrenciler, yarıyıl içi sınav ve çalışmalarının yanında yarıyıl sonu sınavına da tabi tutulur.

(2) Her yarıyılda en az bir ara sınav ve proje, ödev veya kısa sınav şeklinde dönem içi etkinlikler yapılır.

(3) Yarıyıl sonu sınavına girebilmek için;

a) Teorik derslerin en az % 70’ine katılmak,

b) Uygulama veya varsa laboratuarların en az % 80’ine katılmak,

c) Uygulama veya laboratuarda başarılı olmak

gerekir.

(4) Yarıyıl sonu sınavına girmiş bir öğrenciye verilecek yarıyıl ders notu, yarıyıl sınavı sonuçları ile yarıyıl içi çalışmaları göz önünde tutularak öğretim üyesi tarafından verilir. Yarıyıl sonu sınavını gerektirmeyen proje, stüdyo ve bunlara benzer dersler ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının görüşleri de alınarak Enstitü Kurulunun kararı ile belirlenir ve Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına bildirilir. Bu durumda, yarıyıl ders notu öğrencinin yarıyıl içi çalışmaları göz önünde tutularak verilir.

(5) Bir ders ve o dersin uygulama veya laboratuarı ayrı ayrı değerlendirilebilir. Bu takdirde yukarıdaki fıkralarda belirtilen esaslar ders ve uygulama veya laboratuar için ayrı ayrı uygulanır.

(6) Yarıyıl ders notu Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına verildiği anda kesinleşir.

Ders notları

(1) Öğrencilerin aldıkları her ders için, katsayıları ve 100 puan üzerinden karşılıkları aşağıda gösterilen harf notlarından biri, öğretim üyesi tarafından yarıyıl ders notu olarak verilir:

(2) Bunlardan;

a) E notu; ilgili enstitü anabilim dalı başkanlığınca kabul edilen mazeretleri nedeniyle, herhangi bir dersin yarıyıl sonu sınavına giremeyen öğrencilere verilir. E notu verilen ders için, ilgili Anabilim Dalı Başkanlığınca bir sınav tarihi tespit edilir. Bir sonraki yarıyılın son ders ekleme gününe kadar değişmeyen E notu, bu Yönetmeliğin 17 nci maddesi hükümlerine göre ve yarıyıl sonu sınav notu sıfır (0) alınarak harf notuna dönüştürülür.

b) G notu; kredisiz derslerden geçen ve tez çalışmalarını başarı ile tamamlayan öğrencilere verilir. G notu ayrıca Üniversite dışından nakil yolu ile gelen öğrencilere evvelce almış oldukları ve eşdeğerlikleri ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının görüşleri de alınarak, Enstitü Yönetim Kurulu’nun kararı ile tanınan dersler için verilir. Dışarıdan yatay geçiş yoluyla gelip bu Yönetmelik uyarınca herhangi bir dersi tekrarlaması gereken öğrencilere G notu verilmez. G notu ortalama hesaplarına katılmaz.

c) K notu, kredisiz dersler ile tez çalışmalarında başarı gösteremeyen öğrencilere verilir. Bu not ortalama hesaplarına katılmaz.

ç) S notu, tez çalışmalarını başarılı olarak sürdürmekte olan öğrencilere verilir. S notu, ortalama hesaplarına katılmaz. Tez savunma sınavında başarılı bulunan öğrencilerin S notu G notuna çevrilir.

d) D notu, devamsız öğrencilere verilir.

(3) Bir öğrencinin, bir dersten başarılı sayılabilmesi için; o dersten yarıyıl notu olarak, yüksek lisans programında en az CC; doktora veya sanatta yeterlik programında ise en az BB almış olması gerekir. Öğrenci başarısız olduğu bir dersin yerine danışmanın önerisi ile başka bir ders seçebilir.

Notlarda maddi hata

(1) Yarıyıl içi ve yarıyıl sonu sınavlarının notlarında herhangi bir maddi hatanın yapılmış olması halinde düzeltme işlemi öğrencinin, Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına başvurusu üzerine ilgili öğretim üyesince karara bağlanır ve durum Enstitüye bildirilir. Bu işlemin, sınav sonuçları ilan edildikten sonra en geç yedi gün içinde yapılmış olması gerekir.

(2) Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı tarafından açıklanan yarıyıl ders notları ile ilgili herhangi bir maddi hatanın öğretim üyesi tarafından fark edilmesi halinde, bu hatanın düzeltilmesi, Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile kesinleşir. Bu işlemin en geç, ertesi yarıyıl kayıt süresi içinde yapılmış olması gerekir.

Not ortalamaları

(1) Öğrencilerin başarı durumu, her yarıyıl sonunda not ortalamaları Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı tarafından hesaplanarak belirlenir. Herhangi bir yarıyılın not ortalaması, o yarıyılda öğrencinin aldığı her dersin kredisi ile o dersten alınan yarıyıl ders notu katsayısı çarpımları toplamı, kredi toplamına bölünerek bulunur. Elde edilen ortalama virgülden sonra iki haneli olarak gösterilir. Genel not ortalaması, öğrencinin lisansüstü programa kabul edilişinden itibaren almış olduğu ve bu lisansüstü programda geçerli olan derslerin tümü dikkate alınarak hesaplanır. Gerek yarıyıl, gerekse genel not ortalamasında AA’dan FF’ye kadar verilen notlar esas tutulur. Genel not ortalamasına tekrar edilen derslerden alınan en son not katılır. Bütün notlar öğrencinin not belgesine geçirilir.

Başarılı öğrenciler

(1) Bir yarıyılda o yarıyıla ait not ortalaması en az 2.00 olan yüksek lisans öğrencileri ile bir yarıyılda o yarıyıla ait not ortalamaları en az 3.00 olan doktora veya sanatta yeterlik öğrencileri başarılı sayılır.

Sınamalı öğrenciler

(1) Bir yarıyılda o yarıyıla ait not ortalamaları 2.00’den az olan yüksek lisans öğrencileri ile bir yarıyılda o yarıyıla ait not ortalamaları 3.00 den az olan doktora veya sanatta yeterlik öğrencileri sınamalı öğrenci sayılır.

(2) İki yarıyıl üst üste sınamalı duruma düşen lisansüstü öğrencilerinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

Ders yükünün tamamlanması

(1) Lisansüstü öğrencilerinin ders yüklerini başarı ile tamamlamış sayılabilmesi için yüksek lisans öğrencilerinin genel not ortalamalarının en az 2.00, doktora veya sanatta yeterlik öğrencilerinin genel not ortalamalarının ise en az 3.00 olması gerekir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Tezli Yüksek Lisans Programı

Tezli yüksek lisans programının amacı

(1) Tezli yüksek lisans programının amacı; öğrencinin bilimsel araştırma yaparak bilgilere erişme, bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneğini kazanmasını sağlamaktır.

Ders yükü, dersler ve süre

(1) Bu program; toplam 21 krediden az olmamak koşuluyla en az yedi ders, en az bir seminer dersi ve tez çalışmasından oluşur. Seminer ve tez çalışması kredisiz olup, başarılı ve başarısız olarak değerlendirilir.

(2) Öğrenci, en geç üçüncü yarıyılın başından itibaren her yarıyıl tez çalışmasına kayıt yaptırmak zorundadır. Öğrencilerin alacağı derslerin toplam 7 krediyi aşmayan en çok ikisi, lisans öğrenimi sırasında alınmamış olması koşuluyla, lisans derslerinden; ayrıca, danışmanın uygun görmesi halinde, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile en çok 12 kredilik ders, diğer yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan derslerden de seçilebilir.

(3) Lisans programına kayıtlı iken, lisans mezuniyet yılında, kendi lisans programının zorunlu kredi hesabına katılmamış olan lisansüstü derslerden en çok üç tanesine kaydolmuş ve başarılı olmuş olan öğrenciler, Senato kararıyla bu dersleri tezli yüksek lisans ders yüküne saydırabilir.

(4) Tezli yüksek lisans programını normal tamamlama süresi dört yarıyıldır. Bu süre üç yarıyıldan az olamaz. Tezli yüksek lisans eğitimi kredili derslerini tamamlama süresi en çok dört yarıyıldır. Bu süre sonunda kredili derslerini ve seminer dersini başarıyla tamamlayamayan veya bu Yönetmeliğin 22 nci maddesinde belirtilen en az genel not ortalamasını tutturamayan öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir. Kredili derslerini başarıyla bitiren, ancak tez çalışmasını dört yarıyıl sonuna kadar tamamlayamadığı için tez sınavına giremeyen bir öğrenciye danışmanın ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı aracılığıyla yapacağı gerekçeli önerisi üzerine Enstitü Yönetim Kurulunca tezini jüri önünde savunması için en fazla iki yarıyıl ek süre verilebilir.

(5) Tez çalışmasından üstüste iki kez veya aralıklı olarak üç kez başarısız not alan öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

Tez danışmanı atanması

(1) Tezli yüksek lisans programında, en geç ikinci yarıyılın sonuna kadar, öğrenci çalışmak istediği üç danışman adayını belirleyerek ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığına bildirir. Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı bu öğretim üyelerinden en az ikisini Enstitü Yönetim Kuruluna önerir ve Enstitü Yönetim Kurulu kararı ile öğrencinin danışmanı kesinleşir. Tez çalışmasının niteliğinin birden fazla tez danışmanı gerektirdiği durumlarda, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının teklifi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile ikinci tez danışmanı atanabilir. Danışman atanıncaya kadar bu görev Enstitü Anabilim Dalı veya Anasanat Dalı Başkanı tarafından yürütülür.

(2) Tez danışmanı, programda görevli öğretim üyelerinden seçilir. Zorunlu durumlarda Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının gerekçeli önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile belirlenen doktoralı öğretim görevlileri arasından da seçilebilir.

(3) Öğrenci danışman atanmasını izleyen dönem başından itibaren her yarıyıl tez çalışmasına ve kendi tez danışmanınca açılan uzmanlık alan dersine kayıt yaptırmak zorundadır.

Tezin sonuçlanması

(1) Tezli yüksek lisans programındaki bir öğrenci elde ettiği sonuçları ilgili Enstitünün tez yazım kurallarına uygun olarak yazmak ve tezini jüri önünde savunmak zorundadır. Tez danışmanlarınca tezleri kabul edilen öğrenciler, tez yazım kılavuzuna göre hazırlanmış beş adet ciltlenmiş tez ile birlikte tez savunma sınavına girmek üzere ilgili Müdürlüğe yazılı olarak başvurur.

(2) Yüksek lisans tez jürisi, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenir. Jüri, biri öğrencinin tez danışmanı ve en az biri Üniversite içindeki başka bir yakın anabilim dalından veya başka bir yükseköğretim kurumunun ilgili anabilim dalından olmak üzere üç veya beş asıl, iki yedek öğretim üyesinden oluşur. Jürinin üç kişiden oluşması durumunda, ikinci tez danışmanı jüri üyesi olamaz. Oluşan bütün jüriler, sınav öncesi yapılacak toplantıda kendi aralarında bir başkan seçerler.

(3) Jüri üyeleri, söz konusu tezin kendilerine teslim edildiği tarihten itibaren en erken onbeş gün, en geç bir ay sonra toplanarak öğrenciyi tez savunma sınavına alır. Sınav Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından belirlenen gün, yer ve saatte yapılır. Jüri toplantıları eksik üyeli yapılmaz. İlan edilen günde yapılamayan jüri toplantısı için durum bir tutanakla belirlenerek Müdürlüğe bildirilir ve en geç onbeş gün içinde ikinci bir toplantı günü belirlenir. Tez savunma sınav süresi en az kırkbeş dakikadır. Yüksek lisans tez savunma sınavı, tez çalışmasının sunulması ve bunu izleyen soru cevap bölümlerinden oluşur.

(4) Tez savunma sınavının tamamlanmasından sonra jüri, dinleyicilere kapalı olarak tez savunması hakkında salt çoğunlukla kabul, red veya düzeltme kararı verir. Bu karar ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığınca tez sınavını izleyen üç gün içinde ilgili Enstitüye tutanakla bildirilir. Tezi reddedilen öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir. Tezi hakkında düzeltme kararı verilen öğrenci en geç üç ay içinde gereğini yaparak tezini mümkünse aynı jüri önünde yeniden savunur. Bu savunma sonunda da tezi kabul edilmeyen öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

(5) Tez sınavında başarılı olmak ve diğer koşulları da sağlamak kaydıyla, yüksek lisans tezinin ciltlenmiş en az üç kopyasını tez sınavına giriş tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili Enstitüye teslim eden ve tezi şekil yönünden uygun bulunan yüksek lisans öğrencisine yüksek lisans diploması verilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Amacı

(1) Öğrenciye mesleki konuda derin bilgi kazandırmak ve mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını göstermektir.

Ders yükü, dersler ve süre

(1) Tezsiz yüksek lisans programı toplam 30 krediden az, 45 krediden fazla olmamak koşuluyla en az on adet ders ile dönem projesi dersinden oluşur.

(2) Programda alınacak toplam kredi, ilgili Enstitü Kurulu tarafından belirlenir. Dönem projesi kredisiz olup başarılı veya başarısız olarak değerlendirilir. Öğrenci, dönem projesinin alındığı yarıyılda bu derse kayıt yaptırmak ve yarıyıl sonunda yazılı bir rapor vermek zorundadır. Danışmanın uygun görmesi halinde dönem projesi dersi iki yarıyılda alınabilir.

(3) Öğrencinin alacağı derslerin en fazla 10 krediyi geçmeyen en çok üç tanesi lisans öğrenimi sırasında alınmamış olması koşuluyla lisans derslerinden seçilebilir.

(4) Lisans programına kayıtlı iken, lisans mezuniyet yılında, kendi lisans programının zorunlu kredi hesabına katılmamış olan lisansüstü derslerden en çok üç tanesine kaydolmuş ve başarılı olmuş öğrenciler, Senato kararıyla bu dersleri tezsiz yüksek lisans ders yüküne saydırabilir.

(5) Tezsiz yüksek lisans programının dersleri, birbirini izleyen dört yarıyıl içinde tamamlanır. Bu süre üç yarıyıldan az olamaz. Bu süre içinde bu Yönetmeliğin 25 inci maddesinin dördüncü fıkrasına göre başarısız olunan dersleri tekrarlayabilmek için öğrenciye iki yarıyıl ek süre verilir. Bu süre sonunda başarılı olamayan öğrencinin Enstitü ile ilişiği kesilir.

Sonuçlanması

(1) Öğrenci; derslerini ve dönem projesini tamamlamasından sonra Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenen üç kişilik jüri tarafından yeterlik sınavına alınır. Bu sınavda öğrenciye aldığı dersler ve dönem projesi ile ilgili sorular sorulur. Sözlü olan bu sınav sonucunda jüri, başarı durumunu değerlendirerek öğrencinin başarılı veya başarısız olduğuna salt çoğunlukla karar verir. Sınav süresi en az 45 dakika olup, sınav sonucu Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından, yeterlik sınavını izleyen üç gün içinde ilgili Enstitüye bir tutanakla bildirilir. Yeterlik sınavında başarısız olan öğrenci en geç üç ay sonra tekrar sınava alınır. Bu sınavda da başarısız olan öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

(2) Kredili derslerini, dönem projesini ve yeterlik sınavını başarıyla tamamlayan yüksek lisans öğrencisine yüksek lisans diploması verilir.

Danışman atanması

(1) Tezsiz yüksek lisans programında, ders seçiminde ve dönem projesinin yürütülmesinde danışmanlık yapacak öğretim üyelerinin belirlenmesi, bu Yönetmeliğin 26 ncı maddesinin birinci fıkrasında belirtilen esaslara göre yapılır.

ALTINCI BÖLÜM

Doktora Programı

Amaç ve kapsam

(1) Doktora programının amacı; öğrenciye bağımsız araştırma yapma, bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış açısı ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırmaktır. Doktora çalışması sonunda hazırlanacak tezin; bilime yenilik getirme, yeni bir bilimsel yöntem geliştirme ve bilinen bir yöntemi yeni bir alana uygulama niteliklerinden birini yerine getirmesi gerekir.

Ders yükü, dersler ve süre

(1) Doktora programı; yüksek lisans derecesi olan öğrenciler için toplam 21 krediden az olmamak koşuluyla en az yedi adet ders, yeterlik sınavı, tez önerisi savunması ve tez çalışmasından, lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için de toplam 42 krediden az olmamak koşuluyla en az ondört adet ders, yeterlik sınavı, tez önerisi savunması ve tez çalışmasından oluşur.

(2) Lisansüstü dersler; danışmanın görüşü, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulu’nun onayı ile diğer yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan lisansüstü derslerden de seçilebilir. Ancak bu dersler toplam 12 krediyi geçemez.

(3) Lisans dersleri ders yüküne ve doktora kredisine sayılmaz.

(4) Doktora programını normal tamamlama süresi;

a) Yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için sekiz yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için ise on yarıyıldır. Bu süre yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için yedi yarıyıldan, lisans derecesi ile kabul edilenler için ise dokuz yarıyıldan daha az olamaz. Bu Yönetmelik uyarınca başarısız olan öğrencinin, ilgili Enstitü ile ilişiği bu süreden önce de kesilebilir.

b) Doktora programını; kredili derslerini yüksek lisans derecesi ile kabul edilenlerden dört yarıyıl içinde, lisans derecesi ile kabul edilenlerden ise altı yarıyıl içinde başarı ile tamamlayamayan veya bu Yönetmeliğin 23 üncü maddesine göre en az genel not ortalamasını tutturamayan öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

c) Kredili derslerini başarıyla bitiren, yeterlik sınavında başarılı bulunan ve tez önerisi kabul edilen, ancak tez çalışmasını, yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrencilerden sekiz yarıyıl sonuna kadar, lisans derecesi ile kabul edilen öğrencilerden on yarıyıl sonuna kadar tamamlayamadığı için tez sınavına giremeyenlere, danışmanının Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı aracılığıyla yapacağı gerekçeli önerisi üzerine ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile tezini jüri önünde savunması için en çok dört yarıyıl ek süre verilebilir.

Tez danışmanı atanması

(1) Doktora tez danışmanı atanması bu Yönetmeliğin 26 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan esaslara göre yapılır.

(2) Tez danışmanı, programda görevli öğretim üyeleri arasından seçilir. İkinci tez danışmanı olarak doktora derecesine sahip bir öğretim görevlisi de atanabilir.

(3) Öğrenci danışman atanmasını izleyen dönem başından itibaren her yarıyıl tez çalışmasına ve kendi tez danışmanınca açılan uzmanlık alan dersine kayıt yaptırmak zorundadır.

Yeterlik sınavı

(1) Yeterlik sınavının amacı; öğrencinin temel konular ve doktora çalışmasıyla ilgili konularda derinliğine bilgi sahibi olup olmadığının sınanmasıdır. Yeterlik sınavları yılda iki kez yapılır.

(2) Yabancı uyruklu öğrenciler, kendi anadili dışındaki diğer yabancı dillerden veya Türkçe’den sınava tabi tutulur. Yabancı uyruklu öğrencilerin yabancı dil sınavları Üniversitelerarası Kurul tarafından belirlenen esaslara göre yapılır.

(3) Yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrencinin en geç beşinci yarıyılın, lisans derecesi ile kabul edilmiş olan öğrencinin, en geç yedinci yarıyılın sonuna kadar yeterlik sınavına girmesi gerekir.

(4) Doktora ders yükünü başarı ile tamamladığı Öğrenci İşleri Daire Başkanlığınca ilgili Müdürlüğe bildirilen öğrenciler, Enstitü Yönetim Kurulunca belirtilen tarihlerde yılda iki kez yapılan doktora yeterlik sınavına tabi tutulur.

(5) Yeterlik sınavları; Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından önerilerek Enstitü Yönetim Kurulu tarafından belirlenen ve üç yıl süre ile görev yapan beş kişilik doktora yeterlik komitesi tarafından düzenlenir ve yürütülür. Komite; farklı alanlardaki sınavları hazırlamak, uygulamak ve değerlendirmek amacıyla biri öğrencinin tez danışmanı olmak üzere üç veya beş kişiden oluşan sınav jürileri kurar, jüri üyeleri öğretim üyeleri arasından seçilir.

(6) Doktora yeterlik sınavı, yazılı ve sözlü olarak iki bölüm halinde yapılır. Doktora yeterlik komitesi, sınav jürisinin önerilerini ve öğrencinin yazılı ve sözlü sınavlardaki başarı durumunu değerlendirerek öğrencinin başarılı veya başarısız olduğuna salt çoğunlukla karar verir. Bu karar, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından yeterlik sınavını izleyen üç gün içinde ilgili Enstitüye tutanakla bildirilir.

(7) Yeterlik sınavında başarısız olan öğrenci, bir sonraki dönemde tekrar sınava alınır. Bu sınavda da başarısız olan öğrencinin doktora programı ile ilişiği kesilir.

(8) Doktora yeterlik komitesi; yeterlik sınavını başaran, ders yükünü tamamlamış olsa bile bu Yönetmeliğin 33 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (b) bendinde belirtilen nedenlerle Enstitü ile ilişiği kesilme durumuna gelmemiş olan öğrencilerden; yüksek lisans derecesi ile kabul edilen bir öğrencinin dördüncü yarıyıldan, lisans derecesi ile kabul edilen bir öğrencinin ise altıncı yarıyıldan sonra da fazladan ders veya dersler almasını isteyebilir. Fazladan alınacak ders veya dersleri yüksek lisans derecesi ile kabul edilen bir öğrencinin altıncı yarıyılın sonuna, lisans derecesi ile kabul edilen bir öğrencinin ise sekizinci yarıyılın sonuna kadar başarıyla tamamlayamaması halinde ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

Tez izleme komitesi

(1) Yeterlik sınavında başarılı bulunan öğrenci için ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile bir ay içinde bir tez izleme komitesi oluşturulur.

(2) Tez izleme komitesi üç öğretim üyesinden oluşur. Komitede tez danışmanından başka ilgili Enstitü anabilim dalı içinden ve dışından birer üye yer alır. İkinci tez danışmanın olması durumunda, ikinci tez danışmanı dilerse komite toplantılarına katılabilir.

(3) Tez izleme komitesinin kurulmasından sonraki dönemlerde, ilgili Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile üyelerde değişiklik yapılabilir.

Tez önerisi savunması

(1) Doktora yeterlik sınavını başarı ile tamamlayan öğrenci; en geç altı ay içinde, yapacağı araştırmanın amacını, yöntemini ve çalışma planını kapsayan tez önerisini tez izleme komitesi önünde sözlü olarak savunur. Öğrenci, danışmanının kontrolünde hazırladığı tez önerisi ile ilgili yazılı bir raporu sözlü savunmadan en az onbeş gün önce komite üyelerine dağıtır.

(2) Tez izleme komitesi, öğrencinin sunduğu tez önerisi savunması hakkında salt çoğunlukla kabul veya red kararı verir. Bu karar Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığınca tez önerisini izleyen üç gün içinde ilgili Enstitüye tutanakla bildirilir.

(3) Tez önerisi reddedilen öğrenci, yeni bir danışman ve tez konusu seçme hakkına sahiptir. Böyle bir durumda yeni bir tez izleme komitesi atanabilir. Programa aynı danışmanla devam etmek isteyen bir öğrenci üç ay içinde; danışman ve tez konusunu değiştiren bir öğrenci ise altı ay içinde tekrar tez önerisi savunmasına alınır. Tez önerisi bu savunmada da reddedilen öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

(4) Tez önerisi kabul edilen öğrenci için tez izleme komitesi, Ocak-Haziran ve Temmuz-Aralık ayları arasında birer kere olmak üzere yılda iki kez toplanır. Öğrenci, toplantı tarihinden en az bir ay önce komite üyelerine yazılı bir rapor sunar. Bu raporda o ana kadar yapılan çalışmaların özeti ve bir yıl sonraki dönemde yapılacak çalışma planı belirtilir. Öğrencinin tez çalışması, komite tarafından başarılı veya başarısız olarak belirlenir. Komite tarafından üst üste iki kez veya aralıklı üç kez başarısız bulunan öğrencinin Enstitü ile ilişiği kesilir.

Doktora tezinin sonuçlandırılması

(1) Doktora programındaki bir öğrenci, elde ettiği sonuçları, ilgili Enstitünün tez yazım kılavuzuna uygun biçimde yazmak ve tezini jüri önünde sözlü olarak savunmak zorundadır.

(2) Tez danışmanınca tezi kabul edilen öğrenci, tez sınavına girmek için Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığına başvurur. Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı, tez jürisi önerisi ile birlikte altı adet ciltlenmiş tezi ilgili Enstitüye iletir.

(3) Doktora tezi jürisi, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenir. Jüri, üçü öğrencinin tez izleme komitesinde yer alan öğretim üyeleri ve en az biri başka bir yükseköğretim kurumunun öğretim üyesi olmak üzere beş asıl, iki yedek üyeden oluşur. Jüri üyeleri, söz konusu tezin kendilerine teslim edildiği tarihten itibaren kişisel tez değerlendirme raporlarını hazırlar ve en geç bir ay içinde toplanarak öğrenciyi tez sınavına alır. Tez savunma sınavı, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından belirlenen gün, yer ve saatte yapılır. Jüri toplantıları eksik üyeli yapılmaz. İlan edilen günde yapılamayan jüri toplantısı için durum bir tutanakla belirlenerek, ilgili Müdürlüğe bildirilir ve en geç onbeş gün içinde ikinci bir toplantı günü belirlenir. İkinci kez toplanamayan jüriler konusunda yapılacak işleme Enstitü Yönetim Kurulu karar verir.

(4) Tez savunma sınavı en az 60 dakika, en çok 120 dakika süreli, tez çalışmasının sunulması ile soru-cevap bölümünden oluşur. Tez çalışmasının sunulması dinleyicilere açık olarak yapılır. Jüri üyeleri tarafından öğrenciye tezi ile ilgili veya gerekirse tez dışından sorular sorulabilir.

(5) Jüri üyeleri, dinleyicilere kapalı olarak, tez savunma sınav sonucu hakkında salt çoğunlukla kabul, düzeltme veya red kararı verir ve durumu, ekinde kişisel tez değerlendirme raporları bulunan bir tutanakla belirler. Jürinin kararı ve gerekçeli raporu ile kişisel tez değerlendirme raporları, üç gün içinde Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından Enstitüye gönderilir.

(6) Tezi hakkında düzeltme kararı verilen öğrenciye, ilgili jürinin önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun kararı ile düzeltmeler ve eksikliklerin tamamlanması için en çok altı aylık ek süre verilir. Bu süre içinde gerekli düzeltmeleri yapan öğrenci usulüne uygun olarak, mümkünse aynı jüri tarafından yeniden tez savunma sınavına alınır. Bu sınavda da tezi kabul edilmeyen öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

(7) Tezi için red kararı verilen öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

(8) Tez sınavında başarılı olmak ve diğer koşulları da sağlamak kaydıyla doktora tezinin ciltlenmiş en az üç kopyasını tez sınavına giriş tarihinden itibaren bir ay içinde Enstitüye teslim eden ve tezi şekil yönünden uygun bulunan öğrenci doktora diploması almaya hak kazanır.

(9) Doktora diploması üzerinde öğrencinin izlemiş olduğu Enstitü anabilim dalındaki programın onaylanmış adı bulunur.

YEDİNCİ BÖLÜM

Sanatta Yeterlik Çalışması

Amaç ve kapsam

(1) Sanatta yeterlik çalışması; bir sanat alanında özgün bir sanat eserinin ortaya konulmasını, müzik ve sahne sanatlarında ise üstün bir uygulama ve yaratıcılığı amaçlayan, bilimde doktora eğitimine denk bir yükseköğretim programıdır.

Ders yükü, dersler ve süre

(1) Sanatta yeterlik programı; yüksek lisans derecesi olan öğrenciler için toplam 21 krediden az olmamak koşuluyla en az yedi adet ders ve uygulamalar ile yeterlik sınavı, tez çalışması ya da özgün bir sergi, proje, resital, konser ve temsil gibi çalışmalardan, lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için de toplam 42 krediden az olmamak koşuluyla en az ondört adet ders ve uygulamalar ile yeterlik sınavı, tez çalışması ya da özgün bir sergi, proje, resital, konser ve temsil gibi çalışmalardan oluşur.

(2) En çok 12 kredilik lisansüstü ders; danışmanın görüşü, Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile diğer yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan lisansüstü derslerden de seçilebilir.

(3) Sanatta yeterlik öğrencisinin alacağı lisans dersleri, ders yüküne ve sanatta yeterlik kredisine sayılmaz.

(4) Sanatta yeterlik programını normal tamamlama süresi;

a) Yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrenciler için sekiz yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için ise on yarıyıldır. Bu süre yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için yedi yarıyıldan, lisans derecesi ile kabul edilenler için ise dokuz yarıyıldan daha az olamaz. Bu Yönetmelik uyarınca başarısız olan öğrencinin ilgili Enstitü ile ilişiği bu süreden önce de kesilebilir.

b) Öğrencilerden; kredili derslerini, yüksek lisans derecesi ile kabul edilenlerden dört yarıyıl içinde, lisans derecesi ile kabul edilenlerden ise altı yarıyıl içinde başarı ile tamamlayamayanların veya bu Yönetmeliğin 23 üncü maddesinde öngörülen en az genel not ortalamasını tutturamayanların ilgili Enstitü ile ilişiği kesilir.

c) Kredili derslerini ve uygulamalarını başarıyla bitiren, yeterlik sınavında başarılı bulunan ve tez veya sanat eseri önerisi kabul edilen, ancak tez veya sanat eseri çalışmasını bu Yönetmeliğin 33 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (b) bendine göre yüksek lisans derecesi ile kabul edilen öğrencilerden sekiz yarıyıl sonuna, lisans derecesi ile kabul edilen öğrencilerden on yarıyıl sonuna kadar tamamlayamadığı için tez veya sanat eseri sınavına giremeyen bir öğrenciye; danışmanın, Enstitü Anasanat Dalı Başkanlığı aracılığıyla yapacağı gerekçeli önerisi üzerine ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile tezini yahut sanat eserini jüri önünde savunması ya da sunması için en fazla dört yarıyıl ek süre verilebilir.

Tez ya da sanat eseri danışmanı atanması

(1) Sanatta yeterlik tez ya da sanat eseri danışmanı atanması bu Yönetmeliğin 26 ncı maddesindeki esaslara göre yapılır.

(2) Tez ya da sanat eseri danışmanı programda görevli öğretim üyeleri arasından seçilir. İkinci tez danışmanı doktora veya sanatta yeterlik derecesine sahip bir öğretim görevlisi de olabilir.

Sanatta yeterlik sınavı

(1) Sanatta yeterlik sınavının amacı; sanatta yeterlik derslerini ve ilgili uygulamaları başarıyla tamamlayan öğrencinin temel konular ve sanatta yeterlik çalışmasıyla ilgili konularda derinliğine bilgi sahibi olup olmadığının sınanmasıdır. Sanatta yeterlik sınavları yılda iki kez yapılır. Bu sınavın; koşulları, zamanı, jüri üyelerinin belirlenmesi, sınavın kapsamı ve yürütülüş şekli hakkında bu Yönetmeliğin 35 inci ve 38 inci maddesi hükümleri uygulanır.

(2) Yabancı uyruklu öğrenciler, kendi anadili dışındaki diğer yabancı dillerden veya Türkçeden sınava tabi tutulur. Yabancı uyruklu öğrencilerin yabancı dil sınavları, Üniversitelerarası Kurul tarafından belirlenen esaslara göre yapılır.

Sanatta yeterlik tezi ya da sanat eseri çalışması

(1) Sanatta yeterlik derslerini ve ilgili uygulamaları başarıyla tamamlayıp sanatta yeterlik sınavında başarılı olan öğrenci için; öğrencinin kendi görüş ve önerileri de alınarak danışmanı, ilgili anasanat dalı başkanı ve o anasanat dalında görevli başka bir öğretim üyesinden oluşacak sanatta tez veya sanat eseri belirleme komitesince öğrencinin yapacağı tez veya sanat eseri çalışması belirlenerek Enstitüye önerilir. Bu öneri Enstitü Yönetim Kurulunca karara bağlanır.

(2) Sanatta yeterlik tezi çalışması yapmasına karar verilen öğrenciler için, bu Yönetmeliğin 36, 37 ve 38 inci maddeleri hükümleri uygulanır.

(3) Sanat eseri çalışması yapmasına karar verilen öğrenciler için;

a) Her öğrenci için ayrı bir sanat eseri çalışması izleme komitesi oluşturulur. Bu komitenin oluşturulma ve çalışma usulleriyle ilgili olarak, bu Yönetmeliğin 36 ncı maddesi hükümleri uygulanır.

b) Öğrencinin yapacağı sanat eseri çalışmasının kapsamı, niteliği, içeriği ve gerektiğinde yöntemini içeren bir sanat eseri çalışması önerisi; danışmanı gözetiminde öğrenci tarafından yazılarak Anasanat Dalı Başkanlığınca Enstitüye önerilir. Öneri, Müdürün onayı ile kesinleşir.

c) Sanat eseri çalışmasının tamamlanmış sayılması için öğrenci, danışmanı gözetiminde çalışmasını açıklayan ve belgeleyen yazılı bir metin hazırlar. Bu metin ilgili Enstitünün tez yazım kılavuzuna uygun olarak yazılarak ciltlenmemiş biçimde altı kopya halinde Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığı vasıtasıyla Enstitüye iletilir. Ancak; bu metnin sanat dalının ve o daldaki çalışmanın özelliğine göre değişebilen, bazı durumlarda ortaya konan orijinal bir sanat eserini, hazırlanan üst düzeyde bir sergiyi, resitali ya da temsili açıklayan bir ön rapor niteliğinde olması gerekir.

ç) Sanat eseri çalışmasının sonuçlandırılması ile ilgili diğer konularda, bu Yönetmeliğin 38 inci maddesi hükümleri uygulanır. Sanat eseri; yazılı orijinal bir çalışma ya da uygulamalı olarak sunulan resital veya temsil olabilir. Resital ve temsilde, öğrencinin hazırladığı üst düzeyde bir sanat eserini, jüri önünde icra etmesi ve savunması gerekir.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

Ortaöğretim Alan Öğretmenliği

Program türleri

(1) Ortaöğretim alan öğretmenlerinin yetiştirilmesi amacına yönelik olarak aşağıda belirtilen iki tür program düzenlenebilir:

a) Birleştirilmiş lisans artı tezsiz yüksek lisans programı: ilgili alanın bulunduğu fakülte (alan fakültesi) ile eğitim fakülteleri ve Enstitü anabilim dallarınca ortak yürütülen birleştirilmiş lisans artı tezsiz yüksek lisans programları düzenlenebilir. Bu programların lisans kademesindeki öğrencileri ilk yedi yarıyıldaki derslerini alan fakültesinden alır. Bu derslerin tümünü başarıyla tamamlayan öğrenciler lisans kademesinin son yarıyılında o alanın nasıl öğretileceğini kapsayan ders ve uygulamalarını eğitim fakültesinden alır ve bunları da başarıyla tamamlayan öğrencilere o alanın adını anadal, eğitimini de yandal olarak belirten lisans diploması verilir. Lisans kademesini tamamlayan öğrenciler ilgili Enstitüye bağlı bir enstitü anabilim dalı olarak yürütülen tezsiz yüksek lisans kademesine doğrudan geçirilir. Lisansüstü kademede iki yarıyıla eşdeğer bir süre içinde mezuniyet için öngörülen tüm şartları tamamlayan öğrencilere, ilgili alan öğretmenliğinin adını taşıyan yüksek lisans diploması verilir.

b) Tezsiz yüksek lisans programı: Yükseköğretim Kurulu tarafından tespit edilen programlardan lisans diploması almış öğrencileri, lisans diploması almış oldukları programla ilgili ortaöğretim alanında öğretmen olarak yetiştirmek amacıyla üç yarıyıla eşdeğer bir süreyi kapsayan tezsiz yüksek lisans programları düzenlenir. Bu tür yüksek lisans programlarına, usul ve esasları Yükseköğretim Kurulunca tespit edilen sınavla öğrenci seçilir ve yerleştirilir.

(2) Ortaöğretim alan öğretmenlerinin yetiştirilmesi amacı ile düzenlenen birleştirilmiş lisans artı tezsiz yüksek lisans ve tezsiz yüksek lisans programlarına ilişkin giriş ve mezuniyet şartları ile bu programların yürütülmesi, Yükseköğretim Kurulu tarafından tespit edilen esaslara göre yapılır.

DOKUZUNCU BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Disiplin işlemleri

(1) Lisansüstü programlarındaki öğrencilerin disiplin iş ve işlemleri hakkında, 13/1/1985 tarihli ve 18634 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği hükümleri uygulanır.

(2) Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği hükümlerine göre Enstitü ile ilişiği kesilen öğrenciler, Enstitünün aynı anabilim dalına tekrar başvuramaz ve kayıt yaptıramazlar.

İzin

(1) Lisansüstü öğrencilerine Enstitü Anabilim Dalı Başkanlığının önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulunun Kararı ile araştırma veya öğrenim amacıyla süreli olarak yurt dışına gitme veya görevlendirilme halinde en fazla iki yarıyıla kadar; zorunlu olarak askere gitme durumunda askerlik süresince; kamu veya özel bir kuruluşta çalışması nedeniyle öğretime devam edemeyenlere iki yarıyıla kadar; doğal afet halinde en fazla iki yarıyıla kadar; birinci derece yakınlarından birinin ölümü durumunda bir yarıyıla kadar; sağlık nedeniyle derslerin ilk günü ile derslerin son günü arasında kesintisiz iki ay süreyle devamsızlık yapan ve bunu sağlık raporu ile belgeleyen öğrencilere en fazla iki yarıyıla kadar izin verilebilir. Bunun dışında Senato kararına uygun olarak alınan sağlık raporları, özür sınavlarına girme ve tez süresine eklenme amacıyla kullanılabilir. Bu süreler hiçbir suretle uzatılmaz. Bir öğrenciye, toplam mazeretleri sebebiyle üç yarıyıldan daha fazla izin verilmez. Yabancı dil aşamasındaki lisansüstü öğrencilerine, Enstitü Yönetim Kurulu tarafından verilen zorunlu izinler dışında en fazla iki yarıyıl izin verilebilir. Hastalık nedeniyle izinli sayılan öğrencilerin, bu süre içerisinde kamu ve özel kuruluşlardaki görevlerine devam ettiklerinin tespit edilmesi halinde, izinli sayılma durumu Enstitü Yönetim Kurulu kararı ile iptal edilir.

(2) İzin istekleri gerekçeli dilekçe ve belgelerle birlikte yarıyıl başında ve derse yazılma süreleri bitmeden önce Müdürlüğe yapılır. Ani hastalık ve beklenmedik haller dışında bu süreler bittikten sonra yapılacak başvurular işleme konulmaz.

Yurtdışı üniversitelerle öğrenci mübadelesi

(1) Üniversite ile yurt dışındaki bir üniversite arasında yapılan Avrupa Birliği, Socrates, Erasmus ve benzeri anlaşmalar uyarınca, öğrenci değişimi programı çerçevesinde, yurt dışındaki üniversitelere bir veya iki yarıyıl süreyle öğrenci gönderilebilir. Bu öğrencilerin kayıtları bu süre içerisinde Üniversitede devam eder ve bu süre eğitim-öğretim süresinden sayılır. Bu öğrenciler o dönem için Üniversitede almaları gereken dersler yerine, okuduğu üniversitede aldıkları derslerden sorumlu sayılır. Bu derslerin seçimi, öğrenci danışmanlarının nezaretinde yapılarak, ilgili Anabilim Dalı Başkanlığının teklifi ve Enstitü Yönetim Kurulunun onayı ile kesinleşir. Bu derslerden alınan notlar, bu Yönetmelikteki not sistemine çevrilerek öğrenci kütüğüne işlenir ve akademik ortalamaya katılır. Öğrencinin almış olduğu bu derslerden başarısız olduğu dersler varsa, onların yerine, Üniversitede almadığı dersler arasından, danışmanının uygun göreceği ve Anabilim Dalı Başkanının önerisi üzerine Enstitü Yönetim Kurulunca onaylanan dersleri alır.

(2) Aynı değişim programı kapsamında, değişim yapılan üniversiteden gelen öğrencilere de, Üniversitede okudukları süre içerisinde bu Yönetmelik hükümleri uygulanır ve aldıkları dersler için kendilerine transkript verilir.

Mezuniyet ve diplomalar

(1) Lisansüstü programların bütün gereklerini başarıyla tamamlayan bir öğrencinin mezuniyeti için aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerin Enstitüye eksiksiz teslim edilmiş olması gerekir;

a) Enstitü Kurulunca belirlenen sayıda basılmış ve ciltlenmiş tez ya da sanat eseri raporu veya sanatta yeterlik eser çalışması raporu,

b) Enstitü Kurulunca tez tesliminde istenen belgeler,

c) Savunma sınavı ya da yüksek lisans yeterlik sınavı jüri raporları ve tutanakları.

(2) İlgili bütün belge ve bilgiler Enstitüye ulaştıktan sonra öğrencinin dosyası Enstitü Yönetim Kurulunca incelenir mezuniyet için bütün koşulları eksiksiz yerine getiren öğrencinin mezuniyetine karar verilir. Mezuniyetine karar verilen öğrenciye kayıtlı bulunduğu eğitim düzeyi ve bilim ya da sanat dalının adı ve özelliğine göre;

a) Yüksek lisans öğrencilerine bilim uzmanlığı, yüksek mühendislik, yüksek lisans veya sanatta yüksek lisans,

b) Doktora öğrencilerine doktor,

c) Sanatta yeterlik öğrencilerine sanatta yeterlik diploması

verilir.

(3) Diplomalarda; öğrencinin öğrenim gördüğü anabilim veya anasanat dalı programının onaylanmış adı, varsa verilen unvan belirtilir ve Enstitü Müdürü ile Rektörün imzası bulunur.

Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller

MADDE 49

(1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde; 22/10/2006 tarihli ve 26327 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Rize Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği, Yükseköğretim Kurulu tarafından çıkarılan 3/3/1983 tarihli ve 17976 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Lisansüstü Eğitim-Öğretim Enstitülerinin Teşkilat ve İşleyiş Yönetmeliği, Üniversitelerarası Kurul tarafından çıkarılan ve 1/7/1996 tarihli ve 22683 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği hükümleri ile Senato kararları uygulanır.

Yürürlük

(1) Bu Yönetmelik, 2007-2008 eğitim-öğretim yılı başından geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

(1) Bu Yönetmelik hükümlerini Rize Üniversitesi Rektörü yürütür.