EN
TR
Kuruluş ve kapsam
Bu kanunda yazılı hükümlerden faydalanılmak suretiyle üreticiler, aralarında ekonomik menfaatlerini korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili ihtiyaçlarını sağlamak amaciyle karşılıklı yardım ilkesine dayanan ve tüzel kişiliği olan değişir ortaklı, değişir sermayeli Tarım Kredi Kooperatifleri kurabilirler.
Ortak ürünleri üzerinde ticaret ve komisyonculuk yapanlar, faizle para veya mal olarak kredi verenler, bu kooperatiflere giremezler.
Bu esaslara göre kurulan bir veya birkaç il dahilindeki kooperatifler bölge birliklerini, en az 5 bölge birliği de, merkez birliğini kurarlar.
Merkez birliği tek üst kuruluş olup Ankara’dadır.
Kooperatiflerin ve bölge birliklerinin çalışma alanı içinde birden fazla kooperatif ve bölge birliği kurulamaz.
Tarifler
Bu kanunda geçen;
a) Ortak deyimi.
Bu kanuna göre kurulan Tarım Kredi Kooperatifleri ortaklarını,
b) Kooperatif deyimi,
Bu kanun kapsamına giren Tarım Kredi Kooperatiflerini,
c) Bölge birliği deyimi,
Kooperatifler tarafından kurulan. Tarım Kredi Kooperatifleri bölge birliklerini,
ç) Merkez Birliği deyimi,
Faaliyeti bütün yurdu kapsıyan Tarım Kredi Kooperatifleri ve bölge birliklerinin bağlı bulundukları Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğini,
İfade eder.
Amaç ve çalışma konuları
Kooperatiflerin, bölge ve merkez birliklerinin çalışma konuları şunlardır:
I- Kooperatifler
A) Ortaklarının;
a) Kısa ve orta vadeli kredi ihtiyaçlarını karşılamak,
b) Ürünlerini değerlendirmek,
c) Müştereken yararlanabilecekleri her çeşit makina, ekipman ve tesisleri edinmek,
B) Ortak ve gerektiğinde diğer üreticilerin;
a) Üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak,
b) El sanatlarını geliştirmek ve mamullerini değerlendirmek.
c) Meslekî ve teknik yönden bilgilerini artırmak, sosyal ve kültürel konulariyle ilgili faaliyetlerde bulunmak, kurslar açmak ve seminerler tertip etmek,
C) Mevduat toplamak, bankacılık hizmetleri ve sigorta acenteliği yapmak.
II- Bölge birlikleri
a) Kooperatiflerin finansman işlerini düzenlemek.
b) Ortak ürünlerinin değerlendirilmesiyle ilgili işleri yürütmek.
c) Gerektiğinde kooperatiflerin ihtiyaç duydukları üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak veya imal etmek,
ç) Kooperatiflerin işlerinin kooperatifçilik ilkelerine ve mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütülmesini sağlamak üzere gerekli tedbirleri almak, teknik ve idari yardımlarda bulunmak ve ortakların genel ve mesleki eğitim faaliyetlerini düzenlemek,
d) Kooperatifleri denetlemek,
e) Mevduat toplamak, bankacılık hizmetleri ve sigorta acenteliği yapmak.
Bölge birlikleri görevlerini merkez birliğinin tasvibi ile il veya ilçe merkezlerinde kuracakları şubeleri veya görevlendirecekleri kooperatifler aracılığı ile de yürütebilirler,
III- Merkez birliği
a) Kooperatif ve bölge birliklerinin bu kanuna ve kooperatifçilik ilkelerine uygun olarak gelişmesini sağlamak, kooperatifçilik ve mesleki eğitim faaliyetlerinde bulunmak,
b) Kooperatif ve bölge birliklerine finansman kaynakları temin etmek ve bunların geliştirilmesi için her türlü tedbirleri almak, kredi işlerinin düzenle yürütülmesini sağlamak,
c) Kooperatif ve bölge birliklerinin üretim ve zarurî tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak, imal etmek ve ortak ürünlerinin değerlendirilmesi ile ilgili faaliyetleri rasyonel bir şekilde düzenlemek ve bu konularda her türlü teşebbüse girişmek veya iştirak etmek ve gerekli tesisleri kurmak, faaliyet konusuna giren hususlarda ithalât ve ihracat yapmak,
ç) Kooperatif ve bölge birliklerinin görev ve çalışma konularının düzenle yürütülmesini sağlamak üzere genel uygulama esaslarını tespit etmek,
d) Kooperatif ve bölge birliklerini denetlemek,
e) Kooperatiflerle, bölge ve merkez birliklerinin personel politikasını tespit etmek ve yürütmek,
f) Kooperatif ve bölge birliklerinin kuruluşuna karar vermek ve kuruluş merkezini ve çalışma alanını tespit etmek,
g) Kooperatif ve bölge birliklerinin finansman ihtiyaçlarını karşılamak üzere tahvil çıkarmak,
h) Hükümetçe görevlendirildiğinde, Devlet destekleme alımları ile ilgili faaliyetleri yürütmek,
ı) Kooperatiflerin ve bölge birliklerinin toplayacakları mevduatın kullanılma şekil ve şartları ile bu konudaki üst kuruluşlarla olan bağlantıları gösteren yönetmeliği hazırlayarak Ticaret Bakanlığına sunmak,
i) Birlik ve Kooperatiflerce sağlanan kredi, araç ve gereçlerin kullanış şekil ve şartları ile amaca uygun olarak kullanıldığının kontrolünü gösteren bir yönetmelik hazırlamak,
Merkez ve bölge birlikleri ile Kooperatifler, kredi ihtiyaçlarını da karşılamak üzere, banka ve sigorta şirketi kurabilir veya bu gibi kuruluşlara iştirak edebilir.
Yönetim kurulu
A) Kooperatiflerde;
Yönetim Kurulu, Genel Kurula katılma hakkını haiz ortaklar arasından Genel Kurulca seçilecek beş üye ile Kooperatifin müdürü veya vekilinden teşekkül eder.
B) Bölge birliklerinde;
Yönetim Kurulu, Genel Kurulca temsilciler arasından seçilecek yedi üye ile bölge müdürü veya vekilinden teşekkül eder.
C) Merkez Birliğinde;
Yönetim Kurulu, Genel Kurul temsilcilerinin kendi aralarından seçecekleri en çok 9 üye ile bir T. C. Ziraat Bankası temsilcisi ve bir de Genel Müdür veya vekili olmak üzere 11 üyeden teşekkül eder. T. C. Ziraat Bankası temsilcisi, bankasınca mensupları arasından görevlendirilir.
Kooperatif Yönetim Kurulu üyeliklerine seçimle gelenler, kendi aralarından bir başkan bir başkanvekili, bölge birlikleri ve merkez birliği üyeliklerine seçimle gelenler kendi aralarından bir başkan ve iki başkan- vekili seçerler.
Kooperatif Yönetim Kurulu üyeliklerine seçilenlerin okur - yazar olmaları, bölge birlikleri ve merkez birliği Yönetim Kurulları üyeliklerine seçilenlerin en az ilkokul mezunu olması, merkez birliği Yönetim Kurulunda görev alacak T. C. Ziraat Bankası temsilcisinin yüksek tahsilli ve konuyla ilgili, görevlerde çalışmış bulunması şarttır.
Seçimle gelecek Yönetim Kurulu üyeleri bölge birliklerinde değişik il ve ilçeleri, merkez birliğinde çeşitli bölgeleri temsil edecek şekilde genel kurullarınca temsilciler arasından seçilir.
Yönetim kurulları üyeleri ile kooperatif ve bölge birlikleri tarafından seçilecek temsilcilerin seçim esasları, temsilcilerin adedi, yönetim kurulları üyeleri ile kooperatif ve bölge birlikleri tarafından seçilecek temsilcilerde aranacak diğer nitelikler ve Yönetim Kurulu üyelerinin çeşitli il, ilçe ve bölgeleri temsil esasları anasözleşmelerde belli edilir.
Bölge ve merkez bildikleri genel kurullarında her temsilci yalnız bir oya sahiptir.
Yönetim
Kooperatif, bölge ve merkez birliklerinde işler, kanun, anasözleşme, diğer mevzuat hükümleri ve üst kuruluşların talimatları ile Genel Kurul ve Yönetim Kurulu kararlarına uygun olarak Müdürlük, Bölge Müdürlüğü ve Genel Müdürlük tarafından yürütülür.
Merkez Birliği Genel Müdürü Bakanlar Kurulunca, Genel Müdür Muavinleri ve Bölge Müdürleri Genel Müdürün teklifi üzerine Merkez Birliği Yönetim Kurulunca atanır.
Bunların görevden alınmalarında, atamadaki usul ve esaslar uygulanır.
Genel Müdür ve yardımcılarının yüksek öğrenimli ve Tarım Kredi Kooperatifleriyle ilgili görevlerde en az 5 yıl çalışmış olmaları şarttır.
Kooperatif, bölge ve merkez birlikleri öteki personeli ile ilgili yetki, tayin ve görevden çıkarılma gibi hususlar anasözleşmelerde gösterilir.
Yönetim Kurulu üyeleri ve denetçilerin görevlerine son verilmesi
Ticaret Bakanlığı veya görevlendirdiği kuruluşlar veya Merkez Birliği tarafından yaptırılacak soruşturma sonucuna göre göreviyle ilgili suç işledikleri veya kusurlu oldukları anlaşılan kooperatif ve Bölge Birlikleri Yönetim Kurulu üyeleri ve denetçilerin görevlerine Merkez Birliğince;
Ticaret Bakanlığı veya görevlendirdiği kuruluşlar tarafından yaptırılacak soruşturma sonucuna göre suç işledikleri veya kusurlu oldukları anlaşılan Merkez Birliği Yönetim Kurulu üyeleri ve denetçilerin görevlerine Ticaret Bakanlığınca;
Son verilebilir.
Görevlerine son verilenlerin yerlerine yedekler getirildiği halde ekseriyetin temin edilememesi halinde, yenileri seçilip işe başlayıncaya kadar,
a) Kooperatifler için Bölge Birlikleri,
b) Bölge Birlikleri için Merkez Birliği,
c) Merkez Birliği için Ticaret Bakanlığı,
Tarafından ortaklar arasından geçici yönetim kurulu üyeleri seçilerek işlerin yürütülmesi sağlanır. Denetçiler de aynı hükme tabidir.
Örnek anasözleşmelerin hazırlanması
Kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği örnek anasözleşmeleri Merkez Birliği tarafından hazırlanır. Ticaret Bakanlığının uygun mütalaasiyle Bakanlar Kurulunca kabul edilir.
Anasözleşmelerde yapılacak değişiklikler de aynı usule tabidir.
Genel Kurul kararlarının onanması
Kooperatiflerle, bölge birlikleri genel kurullarının verecekleri kararlar Merkez Birliğinin onayı ile kesinleşir.
Kooperatifler için Merkez Birliği bu yetkisini bölge birliklerine devredebilir.
Merkez Birliği genel kurullarının verecekleri kararlar Ticaret Bakanlığının onayı ile kesinleşir.
Ticaret Bakanlığı ve Merkez Birliği, gönderilen tutanakları geliş tarihinden itibaren en çok bir ay içinde inceleyerek tasdik veya redde dair sonucunu ilgili kuruluşlara bildirir.
Bu müddet içinde incelenmesi bitirilmiyen, mevzuata ve usulüne uygun olarak yapılmış genel kurullara ait tutanaklar tasdik edilmiş sayılır.
Üst kuruluşlara girme zorunluluğu
Bölge birliklerinin çalışma alanı içine alınan Kooperatiflerle Bölge Birlikleri, üst kuruluşlara girmek zorundadırlar.
Bu zorunluluğa uymayan Kooperatif ve bölge birlikleri bu kanun hükümlerinden yararlanamazlar.
Talimatlara uyma mecburiyeti
Kooperatifler ve bölge birlikleri bağlı bulundukları üst kuruluşların talimatlarına uygun hareket etmeye mecbur olup aksine davranışlardan, sorumludurlar. Sorumluluk derecesi anasözleşmelerde belli edilir.
Finansman
Kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinin kredi ihtiyaçları, esas itibariyle T. C. Ziraat Bankası ve üçüncü maddeye göre kurulacak bankaca karşılanır.
T. C. Ziraat Bankası, verdiği kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığını kontrol edebilir.
Alacak senetleri
Kooperatiflerin kredi ile ilgili alacak senetleri, kâğıtları ve her türlü taahhütname ve sözleşmeler ortağın oturduğu veya kooperatifin bulunduğu köy veya mahalle ihtiyar heyetleri tarafından parasız olarak tasdik olunur. Bu suretle tasdik olunan senet ve belgeler İcra ve İflâs Kanununun 38 inci maddesinde yazılı belgeler hükmündedir Senetler vadelerinde protestoya tabi tutulmaz. Müracaat vukuunda bu tasdik muameleleri noterler tarafından da yapılır.
Mutlak rehin hakkı
Ortakların kredilerine mesnet olarak gösterdikleri ürünleri, hayvanları ve üretimleri ile ilgili her türlü makina ve araçlar üzerinde ortağı bulundukları kooperatiflerin mutlak rehin hakları vardır.
Bunlar, borçlu ortaklara yediemin sıfatiyle teslim edilmiş sayılırlar ve üçüncü şahıslar tarafından hiçbir suretle haciz olunamazlar.
İpotek tesisi ve kaldırılması
Kooperatifler lehine tesis edilecek ipotek işlemleri, köy ihtiyar heyetleri veya noterler tarafından tasdik edilen taahhütnameye istinaden kooperatiflerin yazılı isteği üzerine gösterilecek değere göre, tapu dairelerince takrir alınmadan yapılır. İpoteğin kaldırılmasında da aynı usul uygulanır.
Alacak sebebiyle mülk edinme
Kooperatifler alacaklarının tahsili için kendi talepleri üzerine satışa çıkarılan ortaklara ait taşınmaz malları üzerlerine alabilirler. Bu şekilde edindikleri taşınmaz malları 3 yıl içinde başkalarına satamazlar, bunları ya bizzat veya icar yolu ile değerlendirebilirler. Bu işlemden elde edilen gelirlerden masraf düşüldükten sonra % 10 kooperatif hizmet ‘karşılığı ayrılır. Geriye kalan borçlunun borcuna mahsup edilir. Kooperatiflerin alacağı bu süre içinde, faiz ve masraflariyle birlikte ödenir veya yukarıdaki yolla karşılanırsa taşınmaz mallar sahiplerine geri verilir.
Mevduat kabulü
Kooperatifler ve Bölge Birlikleri her türlü mevduat kabul edebilir ve Bankacılık hizmetleri yapabilir. Kooperatif ve bölge birliklerinin toplayacakları mevduat, üst kuruluşların ve 7129 sayılı Bankalar Kanunu ile bu kanuna ek 153 sayılı Kanunun teminatı altındadır. Mevduat kabulüne yetkili kılınacak birlikler ve kooperatifler için Merkez Birliğince Maliye Bakanlığından önceden müsaade alınır. Toplanan mevduatın kullanma yetkisi Merkez Birliğine aittir.
Maliye Bakanlığınca yapılacak tetkikler sonunda mevduat kabul etmelerinde bilâhara mahzur görülen kooperatif ve birliklerin mevduatı kabul yetkileri Bankalar Kanununun 13 üncü maddesine göre kaldırılır.
Kişilerin bu kuruluşlardaki tasarruf mevduatından 3 000 liraya kadar olan kısmı, faizleri hariç haczolunamaz.
Tasarruf mevduatı sahipleri mevduatlarının yarısı için bu mevduatı kabul etmiş olan kooperatif ve bölge birliklerinin aktifinde mevcut bütün kıymetler üzerinde imtiyazlı alacaklıdırlar. Tasfiye halinde, tasarruf mevduatının imtiyazlı kısmı tasfiye neticesi beklemeksizin sahiplerine tediye olunur.
Düzenlenecek mevduat cetvelleri ve hesap özetleri
Mevduat toplamaya yetkili kooperatif ve bölge birliklerinin düzenliyecekleri aylık mevduat cetvelleri ile 3 aylık ve yıllık hesap özetleri Merkez Birliğince birleştirilerek birer kopyaları Bankalar Kanununun 51 inci maddesinde tayin edilen süreler içerisinde Ticaret ve Maliye Bakanlıklariyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verilir.
Munzam karşılıklar
Kooperatifler ve bölge birliklerinin topladıkları mevduat üzerinden 1211 sayılı T. C. Merkez Bankası Kanununun 40/11 nci maddesi hükümleri esasları dairesinde munzam karşılık tesis edilir. Bu karşılıklar bölge birlikleri veya merkez birliği tarafından T. C. Merkez Bankasına yatırılır.
Sözü edilen Kanun gereğince bankaların T. C. Merkez Bankasına yatırdıkları munzam mevduat karşılıklarının T. C. Ziraat Bankası ziraî finansmanlarınla tahsis edilecek kısmın yarısı aynı amaç ve şartlarla Merkez Birliği emrine verilir.
Muafiyetler
A) Bu kanuna göre kurulacak ve kurulmuş sayılan kooperatiflere ortak olmak üzere başvuran üreticilerle, ortaklarını kooperatifleriyle yapacakları her türlü işlemler ve bunlarla ilgili kâğıt, belge, senet, beyanname, taahhütname, vekâletname, makbuz, kooperatif lehine yapacakları ipotek ve rehinler her türlü resim, harç ve vergiden,
B) Bu kanuna göre kurulacak ve kurulmuş sayılan kooperatifler, bölge ve merkez birlikleri,
a) Kurumlar, gider, gayrimenkul kıymet artışı, intikal ve diğer vergilerden ve icra makamları, resmî daireler ve mahkemeler nezdinde yapacakları takip ve tahsillerle açacakları tazminat davaları ile ilgili her nevi talep, tebliğ ve kararlar her türlü masraf, vergi, resim ve harçlardan;
b) Sermaye ve yedek akçeleri ile taşınmaz malları ve bunların gelirleri, kendi ihtiyaçları için satın aldıkları ve alacaklarının tahsili gayesiyle mülk edindikleri taşınmaz malları ve bunların 15 inci madde hükmüne göre sahiplerine geri verilmesi işlemi, bütün vergi, resim ve harçtan,
c) Yapacakları kredi işlerine ilişkin bütün senet, belge, kâğıt, defter ve hesap özetleri, taşınmaz mallara ait ipotek ve taşınır mallara ait rehin işlemleri, vekâletnameler, taahhütnameler vesair evrak, bütün resim ve harçtan,
C) Bu kanuna göre kurulan kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinin temin edecekleri krediler ve bunlara ilişkin Merkez Bankası nezdindeki reeskont muameleleri ve bu işlemlere ait bütün senet, belge, vekâletname, taahütname vesair evrak gider ve diğer vergilerle bütün resim ve harçtan,
Muaftır.
Ancak, bu kuruluşların ortak dışı işlemlerden elde edecekleri gelir - gider farkları ayrı bir hesapta takip ve tespit edilerek vergilendirilir.
Kooperatif, bölge ve merkez birliklerince noterlere tasdik ettirilecek defterlerle belgelerden yalnız noter ücreti alınıp harç alınmaz.
Kooperatiflerin, bölge birliklerinin ve merkez birliklerinin ortaklarına verilmek üzere üretim araç ve gereçlerine % 50 gümrük indirimi uygulanır.
Kanun ve anasösleşmelerde açıklık olmayan haller
Bu kanun ve bu kanuna göre düzenlenen ana sözleşmelerde açıklık bulunmıyan hususlar için 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümleri uygulanır.
Uygulanmıyacak hükümler
A) Kooperatiflerle bölge ve merkez birliklerinde:
a) Yönetim kurulu üyesi ve denetçiler için 440 sayılı Kanunun 32 nci maddesi ile 657 sayılı Kanunun 1327 sayılı Kanun ile değiştirilen 88 inci maddesi,
b) 1163 sayılı Kanunun 94 üncü maddesi,
c) 2279 sayılı Kanunda yazılı senelik beyanname verme mecburiyeti,
B) Bölge ve merkez birliklerinde:
a)1163 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinin ikinci paragrafı,
C) Kooperatiflerde:
a) 1163 sayılı Kanunun 45 inci maddesinin 3 üncü paragrafı ve 87 nci maddesi,
b) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 42 nci maddesi,
uygulanmaz.
Yürürlükten kaldırılan hanımlar
Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle 2836 ve 658 sayılı kanunlar yürürlükten kalkar.
2836 sayılı Kanunla kurulmuş bulunan Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında bu Kanun hükümleri uygulanır.
2836 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulmuş bulunan kooperatifler ayrıca kuruluş formalitelerine tabi olmaksızın bu kanuna göre kurulmuş sayılır.
Tarım Kredi Kooperatifleri Müşterek Yardım Tahsisatı ve Tarım Kredi Kooperatifleri Yardımlaşma Birliği vakfının borç, alacak hak ve varlıkları Merkez Birliğine devredilir ve sözü geçen vakıf feshedilmiş sayılır.
Gerek bu devirlerde ve gerek Tarım Kredi Kooperatifleri Memurları Emekli Sandığı ve Tarım Kredi Kooperatifleri Memurları Sosyal Yardım ve Zincirleme Kefillik Sandığı vakıflarının Merkez Birliğine devirleri halinde devrolunan menkul ve gayri menkullerin devir ve intikallerinde her hangi bir vergi, resim ve harç alınmaz.
T. C. Ziraat Bankası:
a) Merkez Birliği kuruluncaya kadar; bütün kooperatif ve bölge birlikleri için Merkez Birliğine, bölge birlikleri kuruluncaya kadar bölge birliklerine ait;
b) Merkez Birliği kurulduktan sonra; bölge birlikleri çalışma alanına dahil edilmeyen kooperatifler için bölge birliğine ait;
Görevleri yapar ve yetkileri kullanır.
T. C. Ziraat Bankası memurlarından, önceden Bankanın muvafakati alınmak şartiyle, Tarım Kredi Kooperatifleri bölge ve merkez birliklerinde kendilerine görev verilenler, görev aldıkları birliklerin kuruldukları tarihten itibaren beş yılı tecavüz etmemek üzere Bankaca aslî görevlerinden ücretsiz izinli sayılırlar. Bu memurların yeni
görevlerinde geçecek hizmetleri terfi ve emeklilik bakımından T. C. Ziraat Bankasında geçmiş sayılır ve 5434 sayılı Kanuna göre T. C. Emekli Sandığına verilmesi gereken kesenek ve karşılıkları kendileriyle mezkûr birlikler tarafından ödenir. Memurun T. C. Ziraat Bankasının, sosyal kuruluşlarındaki hakları aidat ödemek şartiyle devam eder.
Bu kanunda adı geçen bölge ve merkez birliklerinin. kuruluş masrafları için kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilecek olan ilk Devlet Bütçesinden bağlayarak eşit taksitlerle 5 yıl içinde ödenmek üzere Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği emrine yüz milyon lira yardım yapılır.
Bu kanunda sözü edilen yönetmelikler Merkez Birliği ilk Genel Kurul toplantısına kadar çıkarılır. Bu süre en geç beş yıldır.
T. K. Kooperatifleri Yardımlaşma Birliğinin, 1967/6 - 8677 sayılı Kararnameye istinaden T. K. Kooperatifleri adına gübre tedriki ve dağıtımı faaliyetinden elde ettiği ve edeceği kârlar Kurumlar Vergisinden muaftır.
Yürürlüğe girme
Bu kanun yayımı tarihinden itibaren yürürlüğe girer Kanunu yürütecek makam:
Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
