EN
TR
2. Hesap dönemi zarfında satın alınan emtianın değeri ile yapılan bilûmum giderler.
B) Hasılat tablosuna:
1. Hesap dönemi zarfında satılan emtianın değeri ile hizmet karşılığı ve sair suretle alınan paralar:
2. Çıkarılan envantere göre hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Sınai müesseselerin tutacakları özel kayıtlar
İmalât defteri
I inci sınıf tüccarlardan devamlı olarak imalât ile uğraşanlar yukarda yazılı defterlerden gayrı bir (İmalat defteri) tutarlar.
İmalât defterine, aşağıda yazılı emtianın giriş ve çıkış hareketleri, emtianın cinsi ve miktarı itibariyle ve tarih sırasiyle yazılır.
1. Satın alınan ve müşteri tarafından imalât yapılmak üzere tevdi olunan her nevi iptidai ve ham maddeler, başlıca yardımcı malzeme (Doğrudan doğruya imal ile ilgili yakıtlar gibi);
2. Yukarda yazılı maddelerden imalâta sarf olunan veya aynen satılanlar;
3. İmal edilen mamul maddeler;
4. Teslim edilen mamul maddeler;
Teslimden maksat, gider vergileri kanununa göre bu mahiyette olan muamelelerdir. Yarı mamuller teslim edildiği takdirde, bunlar tam mamul hükmüne girer.
İmalât artıkları ve tâli maddeler de imalât defterine geçirilir. Ancak bunlardan imal esnasında miktarlarının tesbitine imkân ve lüzum olmıyanlar yalnız teslim sırasında kayıtlarda gösterilir.
Kombine imalât
Ham maddeden tam mamul vücuda getirilinceye kadar geçen müstakil imal safhalarında ayrı ayrı emtia mahiyetini arz eden maddeler elde edildiği (İplik - dokuma, yağ - sabun, kereste - mobilya, un - makarna münasebetlerinde olduğu gibi) ve bu imal işleri birbirine bağlanarak aynı teşebbüs dahilinde yapıldığı takdirde, kombine imalât yapılmış olur.
Boyama, kasarlama, apre, cilâlama gibi bitim işleri kombine imalâtı tazammun etmez.
Kombine imalâtta imalât defterleri
Kombine imalât yapanlar her müstakil imal işini imalât defterinin ayrı ayrı kısımlarında gösterirler. Bu takdirde bir safhanın mamulü mütaakıp safhaya teslim gösterilmek suretiyle bu safhanın iptadai maddesini teşkil eder.
Kombine imalâtta istenildiği takdirde her müstakil imal safhası için ayrı bir imalât defteri kullanılması caizdir.
Bitim işleri defteri
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlardan boyama, basma, yazma, kasarlama, apre, cilâlama gibi ücretle yapılan bitim işleriyle uğraşanlar, imalât defteri yerine, bir «Bitim işleri defteri» tutarlar.
Bu deftere müşterilerden alınan ve işlendikten sonra geri verilen emtianın cinsi ve miktarı tarih sırasiyle yazılır.
İstihsal Vergisi defteri
Dahilde alınan İstihsal Vergisine tabi olan birinci sınıf tüccarlar Gider Vergileri Kanununa göre teslim sayılan muamelelerini kaydetmek üzere bir (İstihsal Vergisi defteri) tutarlar.
Bu defter en az aşağıdaki bilgeleri ihtiva eder:
1. Teslim tarihi;
2. Malın kime teslim edildiği;
3. Faturanın tarih ve numarası;
4. Malın cinci;
5. Malın bedeli (Satış halinde satış bedeli, diğer hallerde emsal bedeli) veya yapılan işin ücreti.
Basit İstihsal Vergisi defteri
1 inci sınıf tüccarlar dışında kalıp da İstihsal Vergisine tabi bulunan mükellefler, giriş ve çıkış tablolarını ihtiva eden basit İstihsal Vergisi defteri tutarlar.
Bu defterin giriş tablosuna satınalınan, imal edilmek veya bitim işleri yapılmak üzere müşteri tarafından tevdi olunan iptadi maddelerle diğer mallar tarih sırasiyle ve cins ve miktar itibariyle yazılır.
Defterin çıkış tablosuna 201 nci maddede gösterilen malûmat kaydolunur.
Sınai müesseselerde kayıt serbestliği
Sınai müesseseler, bu bölümde yazılı defterleri işlerinin icaplarına ve hususiyetlerine göre diledikleri şekilde tutabilirler; iptidai ve mamul maddeler için ayrı defter kullanabilirler; bunları cins ve nevi itibariyle ayrı sayfalarda gösterebilirler.
Bitim işleri defteri tutmıyarak buraya yazılması gereken malûmatı, imalât defterine kaydedebilirler. İstihsai Vergisi defteri tutmıyarak bunlara ait kayıtları defterikebirde açacakları özel bir hesapta veya satışlarını kaydettikleri hesabın ayrı bir sütununda gösterebilirler.
İşletme defteri tutanlar, basit İstihsal Vergisi defterindeki kayıtları mezkûr defterde ayrı sütunlar açmak suretiyle gösterebilirler.
İmalât defterine kaydolunan malûmatı ihtiva edecek şekilde sınai muhasebe tutanlar, Maliye Bakanlığından müsaade almak şartiyle ayrıca imalât defteri tutmazlar.
İstihlâk Vergisine tabi müesseseler, imalât defteriyle İstihsal Vergisi defteri yerine İstihlâk Vergisine tabi maddelerin miktarlarını bu husus için tutacakları kayıtlarda gösterirler.
ALTINCI BÖLÜM
Diğer müesseselerin tutacakları özel kayıtlar
Banka, banker ve sigorta şirketlerinin Gider Vergisine ait kayıtları
Banka, banker ve sigorta şirketleri banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin mevzuuna giren işlemleri müfredatlı veya bordrolar üzerinden toplu olarak kendi muhasebe defterlerinde veyahut isterlerse ayrı bir banka ve sigorta muameleleri vergisi defterinde, diğer işlemlerinden ayırmak suretiyle gösterilir.
Damga Resmî kayıtlar
Damga Resmi Kanununa göre yolcu bilet ücretleri, sigorta primleri ve ilân ücretleri gibi mevzular üzerinden resim istifa etmeye mecbur olan gerçek ve tüzel kişiler bu ücret ve primlerle istifa ettikleri Damga Resimleri, için tarih sırasiyle bir kayıt tutmaya mecburdurlar.
Tüccarlar bu kayıtları muhasebe defterlerinde tuttukları hesaplarda gösterebilirler. Kayıtların muhasebe defterinde gösterilmemesi halinde ayrı bir «Damga Resmi defteri» tutulur. Devlet müesseselerinin resmi defter ve kayıtları Damga Resmi defteri yerine geçer.
Nakliyat Vergisi defteri
Nakliyat işleriyle uğraşan ve Gider Vergileri Kanununa göre Nakliyat Vergisi tahsil eden müesseseler bir «Nakliyat Vergisi defteri» tutarlar ve bu defterde en az aşağıdaki malûmat gösterirler.
A) Eşya nakliyatında;
1. Yükletme tarihi:
2. Yükliyenin adı ve unvanı ve açık adresi (Bagaj eşyası ve posta kolileri için bu malûmat aranmaz);
3. Yüklenen eşyanın cinsi (Ticari teamüle göre);
4. Yüklenen eşyanın miktarı (Ticari teamüle göre, sayı veya parça ve sıklet itibariyle);
5. Navlun veya nakliye ücreti;
6. Taşıma ve navlun mukavelesi mucibince alınan diğer bedeller (Bagaj eşyası ve posta kolileri hakkındaki malûmat günlük olarak toptan yazılabilir);
7. Tahsil olunan Nakliyat Vergisi.
B) Yolcu nakliyatında;
1. Taşınan yolcu sayısı: mevki itibariyle;
2. Alınan yol ücretleri: mevki itibariyle;
(Bu malûmatın bordrolara dayanılarak toptan kaydolunması caizdir).
3. Vergiye tabi taşımalarda tahsil olunan Nakliyat Vergisi.
Ayrı bir (Nakliyat vergisi defteri) tutmak istemiyenler yukarıdaki malûmatı ticari defterlerinde açacakları özel hesaplarda veya hesabın ayrı bir sütununda gösterirler.
Nakliyat işiyle uğraşan iktisadi kamu müesseselerinin tuttukları defter ve kayıtlar nakliyat defteri yerine geçer.
Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri
Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye’de temsil eden şube veya acentaları bir «Hasılat defteri» tutmaya ve bu deftere Türkiye'de elde ettikleri hasılatı tarih sırasiyle ve müfredatlı olarak kaydetmeye mecburdurlar. Bu madde gereğince hasılat defteri tutan yabancı nakliyat kurumları bu işleri için ayrıca muhasebe defteri tutmaya mecbur değildirler.
Menkul ve gayrimenkul sermaye iradlarına ait kayıtlar
Bu kanuna göre defter tutmaya mecbur olan gerçek kişiler Gelir Vergisine tabi menkul ve gayrimenkul sermayelerle bunlardan elde edilen iratları ve bunlara mütaallik giderleri defterikebir veya işletme hesabının veya serbest meslek erbabı kazanç defterinin ayrı bir sayfasına veya ayrı bir deftere veyahut bir cetvele ayrı ayrı kaydetmeye mecburdurlar.
Şu kadar ki, bu hesap mükellefin diğer kazançlarını tesbit için tuttuğu hesaplara karıştırılmaz ve onlar ile birleştirilmez.
Ambar defteri
Depo (Ardiyeler dâhil) işletenlerle nakliye ambarları ayrıca bir ambar defteri tutarlar. Bu deftere en az aşağıda yazılı malûmat kaydolunur:
1. Malın ambara giriş tarihi;
2. Malın cins (Malın cinsi belli değilse sadece balya, kasa, sandık gibi ambalaj nevinin kaydedilmesiyle iktifa edilir);
3. Malın miktarı (Ticari teamüle göre parça, sandık veya sıklet);
4. Malın kimin tarafından tevdi edildiği;
5. Malın nereye ve kime gönderildiği;
6. Alınan nakliye ücreti tutarı.
Kendi işlerinin icabı olarak yukarıdaki malûmatı ihtiva edecek şekilde defter tutanlar ayrıca ambar defteri tutmazlar.
YEDİNCİ BÖLÜM
Serbest mesleklerde defter tutma
Serbest meslek kazanç defteri
Serbest meslek erbabı bir (Kazanç defteri) tutarlar.
Bu defterin bir tarafına giderler, diğer tarafına da hasılat kaydolunur.
Defterin gider tarafına, yapılan giderlerin, nevi ile yapıldığı tarih ve hasılat tarafına ise ücretin alındığı tarih ve miktarı ile kimden alındığı yazılır.
Hekimler diledikleri takdirde, yukarıda yazılı malûmatı protokol defterinde göstermek şartîyle ayrı kazanç defteri tutmıyabilirler.
Amortisman kayıtları
Serbest meslek erbabı, işlerinde bir yıldan fazla kullandıkları ve amortismana tabi tuttukları tesisat ve demirbaş eşyanın kıymetleri ile amortismanlarım 189 uncu maddede yazılı şekilde tutulan «Amortisman kayıtlarında» gösterirler.
Özel defterler
Noterlerin ve noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve borsa acentalarının resmî defteri «kazanç defteri» yerine geçer.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Zirai kazançlarda defter tutma
Çiftçi işletme defteri
Çiftçi işletme defteri, zirai işletme hesabını ihtiva eden tek ve basit bir defterdir. Bu defterin sol tarafına giderler, sağ tarafına da hasılat kaydolunur.
1. Gider kısmına: Zirai kazancın elde edilmesi ve işletmenin idame ettirilmesi için yapılan genel giderler ve işletme ile ilgili diğer bütün giderler ve bu giderler dolayısiyle borçlanılan paralar ve 214 üncü maddeye göre ayrılan amortismanlar;
2. Hasılat kısmına; Satılan mahsuller ve hayvanlar ve sair ürünler karşılığında tahsil olunan paralar ile tahakkuk eden alacaklar, ziraat makina ve aletleriyle başka çiftçilere yapılan hizmetler karşılığı alınan paralar ve işletme ile ilgili sigorta tazminatları ve diğer bütün hasılat,
Kaydolunur.
Gider ve hasılat kayıtlarının en az aşağıdaki bilgileri ihtiva etmesi lâzımdır,
1. Sıra numarası,
2. Kayıt tarihi,
3. İşlemin nev'i,
4. Meblâğ.
Amortisman kayıtları
Çiftçi işletme defteri tutanlar, amortismana tabi kıymetleri ve bunların amortismanlarını 189 uncu maddede yazılı şekilde tutulan amortisman kayıtlarında gösterebilecekleri gibi bu kayıtları çiftçi işletme defterinin ayrı bir yerine de geçirebilirler.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kayıt nizamı
Türkçe tutma mecburiyeti
Bu kanuna göre tutulacak defter ve kayıtların Türkçe tutulması mecburidir.
Defterlerin mürekkeple yazılacağı
Bu kanuna göre tutulması mecburi defterler mürekkeple veya makina ile yazılır. Kopye kâğıdı kullanılması ve ıstampa ve sair damga aletleriyle kopye konulması da caizdir.
Bilûmum defterlerde hesaplar kapatılıncaya kadar toplamlar geçici olarak kurşun kalemi ile yapılabilir.
Yanlış kayıtların düzeltilmesi
Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kaidelerine göre düzeltilebilir. Diğer bilûmum defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir.
Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz bir hale getirmek yasaktır.
Boş satır bırakılamıyacağı, sayfaların yok edilmiyeceği
Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz.
Ciltli defterlerde, defter sayfalan ciltten koparılamaz. Tasdikli müteharrik yapraklarda bu yaprakların sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz.
Kayıt zamanı
Muameleler defterlere zamanında kaydedilir. Şöyle ki:
a) Muamelelerin işin hacmına ve ıcabına uygun olarak muhasebenin intizam ve vuzuhunu bozmıyacak bir zaman zarfında kaydedilmesi şarttır. Bu gibi kayıtların mazeretsiz ve sebepsiz olarak 10 günden fazla geciktirilmesi caiz değildir.
b) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili âmirlerin imza veya parafını taşıyan mazbut vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, muamelelerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Ancak bu kayıtlar, muamelelerin esas defterlere üç aydan daha geç intikal ettirilmesine cevaz vermez.
ONUNCU BÖLÜM
Defterlerin tasdiki
Tasdika tabi defterler
Aşağıda yazılı defterlerin bu bölümdeki esaslara göre tasdik ettirilmesi mecburidir:
1. Yevmiye ve envanter defterleri;
2. İşletme defteri;
3. Çiftçi işletme defteri;
4. İmalât ve İstihsal Vergisi defterleri; (Basit İstihsal Vergisi defteri dâhil)
5. Damga resmi defteri;
6. Nakliyat Vergisi defteri;
7. Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri;
8. Serbest meslek kazanç defteri.
Bu kanunla cevaz verilen hallerde yukarıda yazılı olanların yerine kullanılacak olan defterler de tasdika tabi tutulur.
Tasdik zamanı
Bu kanunda yazılı defterleri kullanacak olanlar, bunları aşağıda yazılı zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar:
1. Ötedenberi işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda;
2. Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tesbit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda;
3. Yeniden işe başlıyanlar, sınıf değiştirenler vergi muaflıkları kalkanlar veya yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme, muaflıktan çıkma veya yeni mükellefiyete girme tarihinden başlıyarak bir ay içinde;
4. Tasdika tabi defterlerin dolması dolayısiyle veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce.
Tasdiki yenileme
Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tesbit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar.
Tasdik makamı
Defterler, iş yerinin, iş yeri olmıyanlar için ikametgâhın bulunduğu yerdeki noter veya noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar, menkul kıymet ve kambiyo borsasındaki acentalar için borsa komiserliği tarafından tasdik olunur.
Tasdik şerhi
Noterlerin yapacağı tasdik şerhleri defterin ilk sahifesine yazılır ve aşağıdaki malûmatı ihtiva eder:
1. Defter sahibinin;
a) Gerçek kişilerde başta soyadı sonra öz adı (Müessesenin varsa mâruf unvanı da ayrıca ilâve olunur);
b) Tüzel kişilerde unvanı;
2. İş adresi;
3 İş veya meslekin nev’i;
4. Defterin nev'i;
5. Defterin kaç sayfadan ibaret olduğu;
6. Defterin kullanılacağı hesap dönemi;
7. Defter sahibinin bağlı olduğu vergi dairesi;
8. Tasdik tarihi;
9. Tasdik numarası;
10. Tasdiki yapan makamın resmî mühür ve imzası.
Tasdik şekli
Defterler aşağıdaki şekilde tasdik olunur:
a) Ciltli defterlerin tasdik esnasında sayfalarının sıra numarasiyle teselsül ettiğine bakılarak, bu sayfalar teker teker tasdik makamının resmî mühürü ile mühürlenir.
b) Müteharrik yapraklı yevmiye defteri kullanmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilen müesseseler bir yıl içinde kullanacaklarını tahmin ettikleri sayıda yaprağı yukardaki esaslara göre tasdik ettirirler. Tasdikli yapraklar bittiği takdirde, yeni yapraklar kullanılmadan evvel tasdika arzolunur.
Bunların sayfa numaraları tasdikli yaprakların sayfa numaralarını takiben teselsül ettirilir. Tasdik makamı, ilâve yaprakların sayısını ilk tasdik şerhinin altına kaydeder ve bu kaydı usulüne göre tasdik eder.
Defter tasdikına ait bordrolar
Tasdik makamları tasdik ettikleri defterlere ait aşağıda yazılı malûmatı tarih sırasiyle, üçer aylık bordrolara derç ve bunları en geç bir ay içinde bulundukları yerin en büyük malmemuruna tevdi ederler:
1. Tasdik numarası ve tarihi;
2. Defter sahibinin soyadı, adı (Veya unvanı);
3. İşi veya mesleki;
4. Defterin nev’i;
5. Defterin hangi yıl için tasdik edildiği;
6. Defter sahibinin bağlı olduğu vergi dairesi.
Tasdik makamları yukardaki bilgileri münferit fişlerle de bildirebilirler.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Vesikalar
BİRİNCİ BÖLÜM
Kayıtların tevsiki
İspat edici kâğıtlar
Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere alt olan kayıtların tevsiki mecburidir.
Tevsikı zaruri olmıyan kayıtlar
Aşağıdaki giderler için ispat edici kâğıt aranmaz:
1. Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mûtat olmıyan müteferrik giderler;
2. Vesikasının teminine İmkân olmıyan giderler;
3. Vergi kanunlarına göre götürü olarak tesbit edilen giderler.
1 ve 2. numaralı fıkralarda yazılı giderlerin gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şarttır.
İKİNCİ BÖLÜM
Fatura ve fatura yerine geçen vesikalar
Faturanın tarifi
Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblâğı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen, ticari vesikadır.
Faturanın şekli
Faturada en az aşağıdaki malûmat bulunur:
1. Faturanın sıra numarası;
2. Faturayı çıkaranın ticaret unvanı ve iş adresi;
3. Müşterinin ticaret unvanı ve adresi;
4. Emtianın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı;
5. Satılan mallar faturanın tanziminden evvel teslim edilmişse teslim tarihi.
Gerçek kişilerde ticaret unvanı olarak tüccarın soyadı ve adı yazılır. Büyük ve tanınmış müesseseler için adres konmıyabilir. Müstehliklere perakende satış yapan tüccarlar, fatura verdikleri takdirde, bu faturalarda numara teselsülü mecburiyeti yoktur.
Fatura nizamı
Faturanın çıkarılmasında aşağıdaki kaidelere uyulur:
1. Faturalar sıra numarası dâhilinde teselsül ettirilir. Aynı müessesenin muhtelif şube ve kısımlarında her bin aynı numara ile başlamak üzere ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde bu faturalara şube ve kısımlarına göre şube veya kişinin isimlerinin yazılması veya özel işaretle sen tefriki yapılması mecburidir;
2. Faturalar mürekkeple, makina ile veya kopya kurşun kalemi ile doldurulur.
3. Faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak çıkarılır. Birden fazla örnek çıkarıldığa takdirde her birine kaçıncı örnek olduğu işaret edilir.
4. Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzası bulunur.
Fatura kullanma mecburiyeti
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:
1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları götürü usulde tesbit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa.
Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.
Yukardakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlardan ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya olanlara yaptırdıkları iş bedelinin bin lirayı geçmesi veya bedeli bin liradan az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir.
Perakende satış vesikaları
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları aşağıdaki kayıtlardan her hangi biri ile tevsik olunur:
1. Kasa veya satış fişleri;
2. Kasa veya satış fişlerinin dökümlerini ihtiva eden günlük bordrolar;
3. Makineli kasaların kayıt ruloları ve rulosuzlarda günlük satış toplamının yazıldığı fişler;
4. II nci sınıf tüccarlarda satış bedellerini gösteren el defteri kayıtları (Bu defterlerin tasdiki ihtiyaridir).
Gider puslası
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin:
1. Kazançları götürü usulde tesbit olunan tüccara;
2. Kazançları götürü usulde tesbit olunan serbest meslek erbabına;
3. Vergiden muaf esnafa;
yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider puslası götürü usulde vergiye tabi tüccar ve serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zatî eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın mücevher gibi kıymetli eşya işin de tanzim edilir.
Gider puslası, ışın mahiyeti, emtianın cins ve nevi ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve iş yaptıran ile yapanın veya emtiayı salın alan ile satanın adlariyle soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerim Ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.
Müstahsil makbuzu
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler götürü usule tabı veya vergiden muaf çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalıyarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur.
Çiftçiden avans üzerine yapılan mubayaalarda, makbuz, mâlın teslimi sırasında verilir.
Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.
Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur:
1. Makbuzun tarihi;
2. Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı ve unvanı;
3. Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgâhı adresi;
4. Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli.
Bu maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca taht değildir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Serbest meslek makbuzları
Makbuz mecburiyeti
Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydiyle serbest meslek erbabı aşağıdaki hallerde makbuz vermeye ve bunların bir örneğini muhafaza etmeye mecburdurlar:
1. Müşteri makbuz isterse;
2. Ücret ticari, zirai veya sınai bir işletme tarafından ödenmişse;
3. Alınan para 100 liradan fazla ise.
Makbuz muhteviyatı
Serbest meslek makbuzlarına:
1. Makbuzu verenin soyadı, adı veya unvanı;
2. Müşterinin soyadı, adı veya unvanı;
3. Alınan paranın miktarı;
4. Paranın alındığı tarih;
yazılır.
Bu makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ücretlere ait kayıt ve vesikalar
Ücret bordrosu
İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (Ücret bordrosu) tutmaya mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf olan ücretlerle götürü ücret üzerinden vergiye tabı hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmaz.
Ücret bordrolarına en az aşağıdaki malûmat yazılır.
1. Hizmet erbabının soyadı, adı; ücretin alındığına dair imzası veya mührü (Ücretin ödenmesinde ayrıca makbuz alan iş verenlerin tutacakları ücret bordrosuna imza veya mühür konulması mecburi değildir.);
2. Varsa vergi karnesinin tarih ve numarası;
3. Birim ücreti (Aylık, haftalık, gündelik, saat veya parça başı ücreti);
4. Çalışma süresi veya ücretin ilgili olduğu süre;
5. Ücret üzerinden hesaplanan vergilerin tutarı.
Bordronun hangi aya ait olduğu baş tarafında gösterilir Bir aya ait bordro ertesi ayın yirminci gününe kadar hazırlanıp tarihlenerek, müessese sahibi veya müdürü ile bordroyu tanzim eden memur tarafından imzalanır.
İş verenler ücret, bordrolarını, yukariki esaslara uymak şartiyle diledikleri şekilde tanzim edebilirler.
Bordro yerine geçen vesikalar
Genel, katma, özel bütçeli daire ve müesseselerle belediyelerin ve 3659 sayılı kanuna tabi müesseselerin ücret ödemelerinde kullandıkları vesikalar ücret bordrosu yerine geçer.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Diğer evrak ve vesikalar
Nakliyat irsaliyeleri
Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler (Götürü usule tabi olanlar dâhil, gelir ve kurumlar vergilerinden muaf olanlar hariç) naklettikleri eşya için 209 uncu maddede yazılı bilgileri ihtiva eden dip koçanlı bir irsaliye kullanmaya mecburdurlar. Bu irsaliyenin bilinci nüshası eşyayı naklettirene verilir ve kopye kâğıdı ile doldurulacak dip koçanı nakleden nezdinde saklanır.
209 uncu maddede yazılı ambar defterini tutanlar ayrıca irsaliye kullanmaya mecbur değildirler.
Bu madde hükmü nakliye komüsyoncuları ile acentalarına da şâmildir.
Muhabere evrakı
Tüccarların her nevi ticari muameleleri dolayısiyle yazdıkları ve aldıkları mektuplar (Telgraflar ve hesap hulâsaları dâhil) muhabere evrakını teşkil eder. Gönderilen ve gelen muhabere evrakının, işlerinin icabına göre dosyada muhafaza edilmesi mecburidir.
Diğer vesikalar
Tüccarlar evvelki maddelerin dışında kalan ve bir hüküm ifade eden veya icabında bir hakkın ispatına delil olarak kullanılabilen mukavelename, taahhütname, kefaletname, mahkeme ilâmları gibi hukuki vesikalarla ihbarname, karar örnekleri, vergi makbuzları gibi vergi evrakını dosyada muhafaza etmeye mecburdurlar.
Damga resmi mükellefleri, gazete ve sair neşriyatın pul yapıştırılan koleksiyon nüshalarını ve Türkiye’de tanzim edilip doğrudan doğruya ecnebi memleketlere gönderilen evrak ile çekilen telgrafların Türkiye'de kalan kopyalarını aynı suretle muhafaza etmek mecburiyetindedirler.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Ekim ve sayım beyanı
Ekim ve sayım beyanı ve defteri
Gelir Vergisi Kanunu ile tâyin edilen zirai işletme büyüklüğü ölçülerinin üstünde bulunan çiftçiler, zirai faaliyetlerinin (Gezginci hayvancılıkta kışlaklarının) bulundukları köy ve mahallelerin muhtarlıklarına müracaatla orada beyana açık bulundurulacak olan ekim ve sayım defterine aşağıdaki bilgileri yazdırırlar:
a) 1. Çiftçinin soyadı ve adı;
2. Çiftçinin ikametgâh adresi;
3. Zirai işletmesinin (Gezici hayvancılıkta kışlak) bulunduğu yer;
b) Ekime alt bilgiler.
Geçen yılın Ekim ayı sonundan beyanın yapıldığı yılın Kasım ayı başına kadar;
1. Ekilen arazinin genişliği,
2. Ekimin nev’i,
c) Beyana takaddüm eden vergilendirme dönemi içindeki satışların tutarı,
1. Satılan malın cinsi,
2. Satılan malın miktarı,
3. Satış bedeli tutarı.
Hayvancılıkta (b) bendindeki bilgiler yerine beslenen hayvanların cins ve miktarları yazdırılır.
Ekim ve hayvancılıktan başka zirai faaliyette bulunanlar yukariki bilgiler verine o faaliyetlerin mahiyetlerine uygun olarak Maliye ve Tarım Bakanlıklarınca müştereken belli edilecek bilgileri yazdırırlar.
Adi ortaklıklarda beyanın ortaklardan biri tarafından yapılması kâfidir. Bu takdirde diğer ortakların ad ve soyadlariyle ikametgâh adresleri ve ortaklıktaki hisseleri de beyanda bulunan ortak tarafından deftere yazdırılır.
Ekim ve sayım beyanı yılda bir defa ve Kasım ayında yapılır. Ekim ve hayvancılıktan maada zirai faaliyetlerde beyan zamanı Maliye ve Tarım Bakanlıklarınca müştereken belli edilir.
Ekim ve sayım beyanları sözlü veya yazılı olur; sözlü beyanlar, beyanı yapanlar tarafından imza veya mühürle tasdik edilir.
Defterler iki nüsha olarak tanzim ve ikinci nüsha beyan süresinin sonundan itibaren on beş gün içinde ilgili vergi dairesine makbuz karşılığında teslim edilir.
Kayıt işlerini kendi imkânlariyle tekemmül ettiremiyecek durumda olan muhtarlıklara valiliklerce gerekli yardımda bulunulur.
Maliye Bakanlığı iklim şartları bakımından özellik gösteren illerde bu maddede yazılı beyan süresini daha öne alabilir.
Ekim ve sayım ilmühaberi
İhtiyar heyetleri, ekim ve sayım defterlerine kaydedilen bilgilere dayanarak, beyanda bulunan çiftçilere tasdikli bir ekim ve sayım ilmühaberi verirler.
Muhtar ve ihtiyar heyetlerince verilen ilmühaberler için ücret alınmaz Ekim ve sayım beyanları ile ilmühaberler hiçbir resim ve harca tabi değildir.
Tahkik ve ihbar ödevi
Muhtar ve ihtiyar heyetleri 243 üncü madde hükümlerine göre yapılan beyanların ı(Bu maddenin c bendindeki beyan hariç) doğruluğunu tahkik ederler.
Muhtar ve ihtiyar heyetleri, hiç beyanda bulunmamış olanları beyanda bulunmağa, yanlış veya hakikate aykırı beyanda bulunmuş olanları beyanlarını düzeltmeğe davet ederler. Buna rağmen beyanda bulunmayanları veya beyanlarım düzeltmiyenleri verilen sürenin sonundan başlıyarak 15 gün içinde, mütalâaları ile birlikte ve yazılı olarak vergi dairesine bildirirler. Bu ihbar üzerine vergi dairesince yapılacak tahkikat neticesine göre işlem yapılır.
Ücret ve sorumluluk
Muhtar ve ihtiyar heyetleri üyelerine Maliye Bakanlığınca takdir ve tâyin edilecek miktarda ücret verilir. Görevlerini kısmen veya tamamen yerine getirmeyen muhtar ve ihtiyar heyetleri ücrete müstahak olmazlar.
Görevini ihmal veya suiistimal eden muhtar ve İhtiyar heyeti üyeleri hakkında Türk Ceza Kanununun 230 ve 240 ıncı maddelerine göte takibat yapılır.
