EN
TR
BİRİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Mevzu, şümul, vergiyi doğuran olay, nispet
Bu Kanuna bağlı I, II ve III numaralı tablolarda yazılı maddelerden Türkiye'de istihsal ve imal olunanların müstahsil veya âmilleri tarafından teslimi veya kendi imalâtlarında sarf edilmesi; bunlardan yabancı memleketlerde istihsal ve imal edilenlerle IV üncü tabloda yazılı mamullerin Türkiye’ye ithali, bu tablolarda gösterilen nispet ve hadlerde istihsal vergisine tabidir.
Teslim
Bu kanuna göre teslim, vergi mevzuuna giren maddelerin (Elektrik dâhil) mülkiyetinin diğer bir gerçek veya tüzel kişiye intikalini ve malın bu kişiye veya gösterdiği bir yere tevdi veya irsalini ifade eder.
Teslim sayılan haller
Bu kanunun tatbikında aşağıda yazılı haller teslim sayılır.
Vergiye tabi maddelerin müstahsil veya imalâtçısı tarafından:
a) Vergiye tabi maddelerin imalinde ilk madde veya yardımcı madde olarak kullanma dışında herhangi bir surette istimal veya istihlâki,
b) Vergiye tabi olmıyan mamulleri için ilk madde, yardımcı madde ve ambalâj malzemesi olarak kullanılması,
c) Satılmak üzere komüsyonculara veya konsinyasyon suretiyle İş yapanlara veya filyal, şube ve satış mağazalarına gönderilmesi,
Bir şirket veya imal veya istihsal müessesesinin idaresi altında yahut ona tabi olarak mezkûr şirket veya müesseselere ait mamulatı satan şirketler, bu kanunun tatbikında filyal şirket sayılırlar.
Sermayesinin en az yarısı veyahut şürekâ veya hissedarlar heyeti umumiyesindeki reylerin mutlak ekseriyeti doğrudan doğruya veya mutavassıt şahıslar vasıtasiyle diğer bir şirketin veya imal veya istihsal müessesesinin elinde bulunan veyahut şirket işleri hakkında karar ittihaz etmek salâhiyeti doğrudan doğruya veya mutavassıt şahıslar vasıtasiyle diğer bir şirket veya imal veya istihsal müessesesine ait olan şirketler, o imal veya istihsal müessesesinin veya şirketin idaresi altında veya ona tabi addolunur.
Mutavassıt şahıs tabiri, idare eden şirket veya imal veya istihsal müessesesinin idare salâhiyetini haiz uzuvlarını, müdür, memur ve müstahdemlerini, bunların usul ve furuunu, karı veya kocalarını ve idare eden şirket veya imal veya istihsal müessesesinin filyallerini ifade eder.
d) Mamullerin, ilk maddesini kendi hesaplarına imalât yaptırmak üzere vereniere veya bunların gösterecekleri şahıslara veya yerlere tevdi veya irsal olunması, (imal ettikleri vergiye tabi maddelerin bitim işlerini başka müesseselere yaptıran müstahsil ve imalâtçılar bu maddelerin istihsal vergisini bu kanun hükümleri dairesinde bu maddelerin kendileri tarafından tesliminde öderler.)
İKİNCİ BÖLÜM
İstisna ve muaflıklar
I - Dâhilde alınan İstihsal Vergisinde
Türkiye’de istihsal veya imal edilen aşağıda yazılı maddelerin müstahsılları tarafından teslimi istihsal vergisinden müstesnadır : Montaj ve tamir :
a) II nci tablonun 3, 4, 5 ve 6 ncı pozisyonlarında yazılı vasıta, alet, makine ve cihazların kurulup işletilmesinde kullanılmak üzere ithal veya imal ve istihsal dolayısiyle vergilendirilmiş bulunan esas ve yedek parçalardan, memleket dâhilinde kurulup işler veya kullanılır hale getirilen yukarda mezkûr vasıta, makine, alet ve cihazlar (Yalnız montaj ve tamir dolayısiyle),
Vergiye tabi maddelere sarf :
b) Aynı işletme dâhilinde istihsal edilip bu kanunla vergiye tabi tutulan maddelerin istihsalinde sarf edilen maddeler (Elektrik, havagazı ve akaryakıtlar hariç),
Araştırma ve deneme :
c) Araştırma ve deneme maksadiyle istihsal edilen maddeler (Muayyen bir bedelle piyasaya arz edilmemek kaydı ile),
Öğretim ve eğitim :
d) Dışardan usta ve işçi almaksızın hapishanelerde, Darülaceze ve Yardım Sevenler Cemiyeti, Kızılay ve Verem Savaş Derneği Sanatoryumlarında ve Rehabilitasyon müesseselerinde ve sağır, dilsiz ve körlere ait derneklerin atölyelerinde veya öğretim ve eğitim müesseselerinde yetiştirme maksadiyle imal ve istihsal edilen maddeler,
Bağış, yardım :
e) Kamu menfaatlerine yararlı derneklere makbuz karşılığında bedelsiz bağış ve yardım şeklinde verilen maddeler,
Bası konfeksiyon eşyası :
f) II nci tablonun 8 inci pozisyonunda yazılı eşya,
Tezyini çiniler :
g) Vazo, dıvar tabağı gibi çiniden mamul yerli tezyini eşya,
Fotoğraf ve sinema filimleri :
h) Her türlü fotoğraf ve sinema filimleri,
Sağlık ve eğitim eşyası ve ithal ile ilgili istisnalar :
i) I - Tıbbi ve cerrahi kuşaklar ve bunların benzeri sağlık alet ve cihazları, röntgen makine ve cihazları ve bunların kurulup işletilmesine yarıyan parçalar, röntgen filimleri ve tababette kullanılan sair alet ve makineler (İsmen zikredilmiyenlerin nevileri Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve Maliye Vekâletleri tarafından müştereken tesbit ve ilân olunur).
II - Münhasıran eğitim ve öğretimde kullanılan alet, makine ve cihazlar (Nevileri ve şartlan Maarif ve Maliye Vekâletlerince müştereken tesbit ve ilân olunur).
III - 12 nci madde ile ithalleri vergiden istisna edilen ticaret eşyasının memleket dâhilinde imal ve istihsal edilen eşit ve benzerleri (Transit ve geçici kabul usullerinden, geçici veya şarta bağlı muaflıklardan faydalananlar hariç, ticaret anlaşmaları ile verilmiş taviz mahiyetindeki muafiyetlerden faydalananlar dâhil).
(i fıkrasının yukarda yazılı her 3 bendinde mezkûr istisna hükümleri, vergiden istisnası bahis mevzuu olan madde II nci tabloda ismen yazılı bulunduğu takdirde muafen teslim edilmek; diğer ahvalde bu maddelerin bünyesine giren vergili ilk ve yardımcı maddeler - elektrik, havagazı ve akar yakıtlar hariç - dolayısiyle evvelce ödenmiş istihsal vergisinin, Maliye Vekâletince tesbit edilecek usul ve esas dairesinde hesabedilerek bu maddeleri imal edene iadesi suretiyle uygulanır).
j) Gümrük Kanunu ve tarife cetveli veya diğer kanunlarla resmî dairelere ve bunlara bağlı kurumlara, resmî ve hususi diğer kurululara verilmiş olan gümrük resmi muaflığından faydalanan eşyanın, memleket dâhilinde imal olunan eşit ve benzerlerinden Maliye ve İktisat ve Ticaret Vekâletlerince müştereken tesbit ve ilân edilecek olanlar (Yalnız gümrük muaflığını haiz olan daire ve kurululara teslim edilmek ve bunlar tarafından kendi ihtiyaçlarında kullanılarak üç yıl içinde başkalarına satılmamak veya devredilmemek şartı ile) (Bu müddetten önce satış veya devir halinde satan veya devredenlerin satış veya devir tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili vergi dairesine başvurarak gerekli istihsal vergisini ödemeleri mecburidir. Bu mecburiyete riayet edilmemesi halinde vergi bir kat zammı ile alınır. II nci tabloda yazılı mamuller için bu vergi maddenin satış bedeli veya devir kıymeti üzerinden hesabedilir. İade suretiyle uygulanan muafiyette ödenecek verginin hesabında alım ve satım veya devir bedelleri arasındaki fark nazara alınır.) (i fıkrasının sonunda parantez içindeki hüküm bu fıkranın tatbikında da aynen uygulanır).
Tortu yakıtlar :
k) Dâhilde istihsal olunan tortu yakıtlardan, A. S. T. M. standartlarına göre «Pensky - Martens kapalı kab usulü» ile iştial noktası 55 santigrat dereceden aşağı olmıyan ve aynı zamanda A. S. T. M. standartlarına göre Seybolt üniversal viskozitesi 37.8 santigrat derecede 150 saniyeden yüksek bulunanlar.
Muaflıklar
Aşağıda yazılı müstahsil ve imalâtçılar münhasıran zikredilen işlerinden dolayı vergiden muaftırlar :
Ev sanatları muaflığı :
a) Bir evde oturan aynı aile efradından terekkübeden, münhasıran oturdukları evde çalışan, muharrik kuvvet, hariçten alınmış işçi, çırak kullanmıyan iplik, ip ve urgan imalâtçıları (İp ve urgan imalinde oturulan evden gayrı yerlerden de faydalanılması caizdir. Bu muaflığın tatbikında aile efradı tâbiri imalâtçının kendisi ile birlikte yaşıyan eşini, çocuk ve torunlarım, ana ve babasını ve 18 yaşını bitirmemiş kardeşlerini ifade eder.)
İptidai boyahaneler muaflığı :
b) Muharrik kuvvet ve buhar kazam kullanmıyan, çalıştırdığı işçi ve çırak sayısı kendisi ile birlikte üçü geçmiyen, tüccara ve istihsal vergisine tabi imalâtçılara ait iplikleri boyamıyan boyahaneler,
İpek imalâthaneleri muaflığı :
c) Her türlü tabii ipekten iplik imal eden veya bunların bitim işleri ile iştigal edenler.
İhracaat muafları
İlk ve yardımcı maddeleri için istihsal vergisi ödenmemiş vergiye tabi istihsalât ve imalâtını münhasıran memleket haricine çıkaran müstahsil veya imalâtçılar adına vergi tahakkuk ettirilmez.
Bu türlü imalât veya istihsalâtını kısmen memleket haricine çıkaranlar için mal imal veya istihsal yerinden çıkmadan evvel vergi dairesine aşağıdaki (b) işaretli bentte yazılı malûmatı havi olarak verilecek beyanname üzerine vergi tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil olunur.
Tecil edilmiş olan vergi :
a) İhracat, imalâtçı veya müstahsil tarafından bizzat veya İhracatçı yahut komüsyoncu vasıtasiyle kendi namına yapılmak yahut memleket içinde bir ihracat tüccarına satılarak onun tarafından doğrudan doğruya ihracolunmak,
b) Vergi dairesine verilen beyanname ile ihracedilecek malın cinsi, nevi, miktarı, satış bedeli, kabların aded ve nevi, ihracatı yapacak tüccar veya komüsyoncunun adı, soyadı, ticari unvanı ve adresi, ihracatın müstahsil veya imalâtçı namına mı yapılacağı, yoksa ihracedilmek kaydı ile memleket dâhilinde ihracat tüccarına mı satıldığı bildirilerek iki nüsha nakliye tezkeresi alınmak,
c) Nakliye tezkeresi tarihinden itibaren altı ay içinde malın (b) bendinde yazılı şekilde ihracedildiğini mübeyyin gümrük dairesinden alınacak vesika vergi dairesine ibraz edilmek,
Kayıt ve şartı le terkin olunur.
İptidai maddesi başkasına ait olmak üzere istihsal veya imal edilecek birinci fıkrada yazılı maddeler, sahibi tarafından bizzat veya bilvasıta ihracedilir. Yahut doğrudan doğruya ihracedilmek üzere memleket içinde bir ihracat tüccarına satılırsa müstahsil veya imalâtçı tarafından, mal istihsal veya imal yerinden çıkmadan evvel yukardaki (b) işaretli bentte yazılı şekilde vergi dairesine beyanname verilmek ve bu beyannamede mal imal ettiren şahıs veya müessesenin adı ile adresi ayrıca gösterilmek şartiyte bu mallar için tarh ve tahakkuk ettirilecek vergi de tecil ve (c) bendinde yazılı hüküm yerine getirildiği takdirde terkin olunur.
İhracat muaflığının tatbik edilmiyeceği haller ve ihraçtan vazgeçme halinde yapılacak muamele
6 ncı maddede yazılı şartlardan her hangi birine riayet edilmemesi halinde evvelce tecil edilmiş olan vergi, malın istihsal veya imal yerinden imrarı tarihini takibeden ayın on beşi ödeme süresi sayılarak Âmme Alacaklarının Tahsil Usulü hakkındaki Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Zor durum dolayısiyle ihraç beyannamesinde gösterilen malların kısmen ihracedilmediği anlaşıldığı takdirde müddetinde ihracedilen mallara ait vergi 6 ncı maddedeki esaslar dairesinde terkin, ihracedilmiyen mallara ait vergi de gecikme zammına tabi tutulmadan usulü dairesinde tahsil olunur.
Nakliye tezkeresinin alındığı ayı takibeden ay başından itibaren üç ay içinde nakliye tezkeresinde yazılı malların kısmen veya tamamen ihracından vazgeçildiği yazı ile vergi dairesine bildirilirse bu maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanmaz.
Bu mallar ihbar tarihine kadar nakliye tezkeresinde yazılı ihracat tüccarından başka bir şahıs veya müesseseye memleket içinde satılmış ise satıldığı ayın beyannamesine, şayet ihracat tüccarı tarafından memleket içinde satılmış ise ihbarın yapıldığı ayın beyannamesine ithal edilir.
İhbar tarihine kadar memleket içinde satılmayıp müstahsıl veya imalâtçıya iade edilmiş olan mallar imalât defterinde icabeden kayıt-
lar yapılmak suretiyle istihsal veya imali yapan işletmeye ithalât kaydolunarak vergisi terkin edilir.
Vergisi ödenmiş, maddelerden imal olunan vergiye tabi mamullerin ihracı
Vergisi ödenmiş maddelerle imal olunan maddelerin ihracı halinde de 6 ve 7 nci maddeler hükümleri uygulanır. Bu mamullerin bünyesine giren ilk maddeler dolayısiyle ödenmiş olan istihsal vergisi 9 uncu madde hükmü dairesinde mükellefe veya vergisi ödenmiş ilk maddeyi vererek yergiye tabi maddeler imal ettirene iade olunur.
Vergisi ödenmiş maddelerle imal olunan vergi şümulü dışındaki maddelerin ihracı
Mükellef tarafından bizzat istihsal edilen veya satın alınan vergiye tabi maddelerle imal olunan ve bu kanunla vergiye tabi tutulmamış bulunan mamullerin ihracı halinde bunların bünyesine giren vergili maddeler dolayısiyle evvelce ödenmiş olan istihsal vergisi, 6 ncı maddede yazılı ihraç beyannamesi ve nakliye tezkeresine mütaallik kayıt ve şartlara riayet edilmek suretiyle Maliye, İktisat ve Ticaret ve İşletmeler Vekâletleri ile Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları ve Ticaret Borsalar Birliği tarafından tesbit edilecek usul dairesinde hesap ve mükellefe iade olunur.
Vergisi ödenmiş iptidai madde vererek mükellefe vergiye tabi madde imal ettirenler hakkında da, 6 ncı maddenin son fıkrasındaki şartlara uyulmak kaydiyle bu madde hükmü uygulanır ve ilk maddelere ait vergi bu İmalâtı yaptıranlara iade olunur. 20 nci maddede yazılı yerlere mezkûr maddede belirtilen maksatla gönderilmiş olan maddelerin ihracı halinde de mecburiyetler bu maddeleri imal veya istihsal edenler tarafından yerine getirilmek kaydiyle bu madde hükmü uygulanır.
Mamulün imal maliyetine giren elektrik ve hava gazı ve akaryakıtlar için ödenmiş olan istihsal vergisi bu madde tatbikatında nazara alınmaz. Bu Kanunun 6-9 uncu maddelerindeki hükümler Gümrük Kanununun 21 inci maddesinin 4 ncü fıkrası gereğince ihracedilen ve geri gelen eşya hakkında uygulanmaz.
II - Elektrik ile ilgili istisnalar
Daimî istisnalar
Aşağıda yazılı yerlerde ve işlerde sarf edilen elektrik enerjisi vergiden müstesnadır :
a) Devlet, belediye ve özel idarelere ait cadde, sokak, meydan, park ve bahçe gibi umuma mahsus yerlerle, âmme idarelerine, verem savaş derneklerine ait ve vakıflara ait hastane (Sanatoryum, prevantoryum, dispanser dâhil), düşkünleri koruma müesseseleri,
b) (1) sadece kendi ihtiyaçları için enerji istihsal eden ve nüfusu on bine kadar olan köy ve kasabalar,
2. (1) numaralı bentteki yerlerle birlikte nüfus toplamları on bini geçmiyen ve müşterek cereyandan faydalanan köy ve kasabalar,
(Elektriğini bizzat istihsal eden imal ve istihsal yerlerinin sarfiyatı (1) ve (2) numaralı bentlerde yazılı istisnadan faydalanmaz)
c) Vergiye tabi umumi cereyan bulunmıyan yerlerde 1 numaralı tablonun 11 inci fıkrasının (b) bendinde gösterilen maksatlarla hususi ihtiyaç için istihsal olunan elektrik,
d) Her türlü taşıtlarda hususi surette bunların kendi ihtiyaçları için istihsal olunan elektrik,
e) Maden istihsal yerlerinde doğrudan doğruya istihsal, yıkama taşıma, yükleme ve boşaltma ile ilgili işlerde sarf edilen elektrik,
f) Elektrik istihsal ve tevzi müesseselerinin doğrudan doğruya elektrik enerjisi istihsali için sarf ettikleri elektrik,
g) Elektrik enerjisi ile maden tasfiye veya izabe eden müesseselerin münhasıran bu maksatla sarf ve istihlâk ettikleri elektrik,
Geçici istisnalar
Aşağıda yazılı yerlerde ve işlerde sarf edilen elektrik enerjisi vergiden geçici olarak istisna edilmiştir :
a) İlk defa elektrik istihsal tesisatı yapılan şehir ve kasaba ve köylerde, tesislerin işlemeye başlıyarak enerji dağıtılmasından itibaren iki yıl müddetle I nci tablonun 11 nci fıkrasının (b) bendinde gösterilen maksatlar için sarf edilen elektrik,
b) Milletlerarası panayır ve sergilerde, bunların giriş cephelerinde, mal teşhir edilen ve satılan paviyonlarında, oyun, eğlence ve istirahat yerlerinde sarf edilen elektrik (Panayır ve sergilerin açılışlarından on beş gün evvelinden başlayıp, kapanmasından on beş gün sonraya kadar.)
III - İthalde alınan İstihsal Vergisi
İstisnalar
Aşağıda yazılı maddelerin Türkiye’ye ithali istihsar vergisinden müstesnadır :
a) 4 üncü maddenin i fıkrasında yazılı maddeler,
b) Gümrük Kanunu, tarife cetveli ve sair kanunlarla (Gümrük resmi taviz anlaşmaları ile kabul edilmiş olanlar dâhil) Gümrük Resminden muaf tutulan eşya (Bu Kanunun 6-9 uncu maddelerinde yazılı muhafiyetten istifade ederek ihraç olunan maddelerin Gümrük Kanununun 21 nci maddesinde derpiş edildiği şekilde geri gelmesi halinde mezkur maddenin ihracı üzerine terkin veya iade olunan istihsal vergisi gümrük idarelerine ödenmedikçe veya teminata bağlanmadıkça bu maddeler tekrar ithal olunmaz.) (Gümrük Kanununun 21 nci maddesinin 4 üncü fıkrası gereğince muvakkat olarak ihraç edildikten sonra geri gelen eşya Gümrük Kanununa göre Gümrük Vergisinden muaf olsa dahi bu kalırınla vergiye tabi tutulmuş bir hal iktisabettiği takdirde ihraçtan evvel dahilde istihsal vergisine tabi tutulmuş ise hariçte gördüğü ameliye ile kazandığı değer farkı, aksi takdirde yeni değeri üzerinden istihsal vergisine tabi tutulur ve her iki halde de ithalden sonra dâhildeki teslimlerinde bu eşyadan başkaca istihsal vergisi alınmaz.) (Bu kanunla vergiye tabi tutulan, maddelerden imal edilmiş olup bu fıkra hükmü gereğince ithal muafiyetinden faydalanan eşyanın ithalini bu kanun hükümlerine göre istihsal vergisine tabi tutmaya Hükümet salahiyetlidir.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Mükellef ve matrah
I - Dâhilde alınan İstihsal Vergisinde
Mükellef
Bu Kanunun mevzuuna giren maddelerden dâhilde istihsal olunanların vergisini bunların müstahsili arı öder.
Şehir ve kasabaların elektrik enerjisini temin eden belediye ve müesseseler başka bir merkezden alıp dağıttıkları veya kendi ihtiyaçlarında sarf ettikleri elektrik enerjisi dolayısiyle müstahsil mevzuu merkezin bu maksatla bunlara verdiği elektrik enerjisi vergiye tabi tutulmaz.
Matrah :
1. Teslimlerde
Verginin matrahı müstahsil tarafından teslim edilen :
a) I inci tabloda sıklet üzerinden vergiye tabi tutulmuş akaryakıtlarla III üncü tablodaki glikozun sâf sıkletleri,
b) İçkilerin litre olarak miktarı,
c) Kibritin çöp adedi olarak miktarı,
d) Elektriğin kilovatsaat olarak miktarı,
c) Havagazının metreküp olarak miktarı,
f) Diğer maddelerin satış bedelidir.
Satış bedeli tabiri, teslim edilen maddeler karşılığında her ne adla olursa olsun müşteriden alman veya müşterinin borçlandığı para veya diğer değerlerin toplamını ifade eder.
Satış bedeli bulunmıyan teslimlerde Vergi Usul Kanununa göre hesaplanacak emsal satış bedelleri vergiye matrah ittihaz olunur.
Sarfiyatta matrah
Bir müstahsilin vücuda getirdiği vergiye tabi bir maddeyi, vergiye tabi olmıyan maddelerin imalâtında sarf ve istihlâk etmesi halinde sarf ve istihlâk olunan bu maddenin Vergi Usul Kanununa göre bulunacak emsal değeri verginin matrahını teşkil eder.
Ölçü esasına göre vergiye tabi maddelerin bu suretle sarf ve istihlâki halinde matrah, bunların 14 üncü maddede belirtilen sıklet ve miktarlarıdır.
Satış bedelinden indirilecek unsurlar
Aşağıda yazılı meblâğlar kayıt ve faturalarla tevsik edilmek şartiyle şatış bedelinden indirilebilir :
a) Teslim edilen maddelerin istihsal vergisi (Mükelleflerin tanzim edecekleri faturalarda miktarı ayrıca gösterilmek şartiyle)
b) Mûtat satış mahallinden müşterinin tâyin edeceği mahalle kadar müşteri hesabına yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri,
c) Teslim edilen madde ile birlikte satılmayıp boşaltıldıktan sonra iadesi mûtat olan, kab bedelleri karşılığında alınan depozitolar (Bu depozitolardan, kabların gerçek bedelleri veya hesaben bulunacak maliyetlerine nazaran fazla olup mükellef lehine kalan kısımlar matraha katılır.)
d) Peşin satışlarda müşteriye yapılan iskonto (Müteamel miktar, da olması ve satış bedelinin müessese defterlerine iskonto çıktıktan sonra kalan miktar olarak geçirilmesi kaydı ile).
e) Makara veya onun yerine geçen maddelere sarılı olarak teslim edilen dikiş ve nakış ipliklerinde makara ve benzeri maddelerin mubayaa veya emsal satış bedelleri.
Satış bedelinden indirilemiyecek unsurlar
Aşağıda yazılı unsurlar satış bedelinden indirilemez :
a) Matrahtan düşülmesine bu kanunla cevaz verilenler dışında kalan vergi ve resimler,
b) Prim, beyiye, ikramiye, reklâm bedeli, komüsyon ve faiz gibi paralar,
c) Ambalâj giderleri,
d) Mûtat satış mahalline kadar yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri.
Ücretin matrah olması
3 üncü maddenin son bendinin parantez içindeki hükmü mahfuz bulunmak kaydîyle başkaları hesabına yapılan bitim işlerinde vergi matrahı bu işler karşılığında alınan ücrettir.
Ücretin kısmen veya tamamen ayın olarak ödenmesi halinde, ayınlar Vergi Usul Kanunu hükümleri dairesinde değerlenir.
Kısmen veya tamamen belli edilmemiş olan ücretler yerine emsal ücretleri esas alınır. Emsal ücreti, matrahın ücret olacağı gözönünde bulundurularak Vergi Usul Kanununun 251 inci maddesindeki esaslar dairesinde tâyin olunur.
Düşük bedelli teslimlerde matrah
Belli bir müşteriye yapılan satışlarda satış bedelleri Kanunun 251 inci maddesine göre hesaplanacak ortalama fiyatlar veya maliyet esasına müstenit emsal bedellerine nazaran bariz bir şekilde düşük olduğu ve bu düşüklük mükellef tarafından muhik bir sebeple izah edilemediği takdirde bu bedeller yerine emsal bedelleri matrah ittihaz olunur.
Satılmak üzere gönderilen mallar
Mükelefler, satılmak üzere komüsyonculara, konsinyasyon suretiyle iş yapanlara veya kendi toptancı filyal, şube ve satış mağazalarına gönderdikleri malların satış faturalarının kopyesini getirerek saklarlar.
Kesin satış kıymetleri ile evvelce vergiye matrah tutulmuş olan emval satış bedelleri arasında fazlalık veya eksiklik olursa bu fark, üzerinde fiili satışa ait vergi de gösterilmiş bulunan fatura kopyesinin alındığı vergilendirme dönemine ait beyannamede yazılı matraha eklenir, veya ondan indirilir.
Bu beyannamede bu fazlalık veya eksikliğin evvelce hangi dönemin beyannamesinde gösterilen mala ait olduğuna da işaret olunur. İndirilen miktarın fatura ve kayıtlar ile tevsiki şarttır.
Mükellef işini bırakmış ise fazlaya ait vergi farkı ayrıca beyanname ile bildirilir ve eksiğe ait vergi farkı kendisine geri verilir.
İade olunan malların vergisi
Teslim olunan mallara ait vergiler, bu mallar, teslim tarihinden itibaren en çok iki ay içinde mükelleflere iade edildiği takdirde, iadenin olduğu ayın beyannamesinde yazılı vergi miktarından indirilebilir.
Şu kadar ki; iade olunan malların fiilen müesseseye ithal edilmiş olması ve beyannamede, giriş kaydedildiği tarih ile muamelenin sıra numarasının ve evvelce hangi ayın beyannamesine geçirilmiş olduğunun gösterilmesi şarttır.
Mükellef işini bırakmış ise bu mala isabet eden vergi mükellefe ret ve iade olunur.
II - İthalde alınan İstihsal Vergisinde
Mükellef
Bu kanunla vergiye tabi tutulmuş olan maddelerden ithal edilenlerin vergisini bunları Türkiye'ye ithal edenler öder.
Matrah :
a) Kıymet esası
İstihsal vergisi kıymet esasına göre alınan maddelerin ithalinde vergi matrahı bunların gümrüklü değeridir.
Bu Kanuna göre gümrüklü değer aşağıda gösterilen unsurların toplanmasından teşekkül eder :
a) İthal edilecek eşyanın gümrük vergisine esas olan kıymeti,
b) Gümrük vergisi ve bu vergi ile birlikte hesaplanan belediye payı,
c) Gümrük idaresine ödenen başkaca vergi ve resimler (istihsal vergisi hariç) ile mal gümrükten geçirilinceye kadar ödenen sair giderler (Mal bedeli üzerinden alınan para primi veya fiyat farkı dâhil).
b) Ölçü esası
İthal edilen :
a) I inci tabloda sıklet esasına göre vergiye tabi tutulan akaryakıtlarla III üncü tablodaki glikozun sâf sıkletleri (Akaryakıtların zarfları bu Kanuna bağlı IV işaretli ithal mamulleri tablosundaki pozisyonuna göre vergilenir).
b) Kahvenin vergi matrahı bunun gayrisâfi sıkleti,
c) İçkilerin vergi matrahı, litre olarak miktarları,
d) Kibritin vergi matrahı, çöp adedi olarak miktarı,
e) Elektrik vergi matrahı, kilovatsaat olarak miktarı,
f) Havagazının vergi matahı, metreküp olarak miktarıdır.
Matrah unsurlarının tevsiki
Gümrüklü değerin tesbitinde mal bedeli üzerinden alınan para primi veya fiyat farkları ilgili mercilerin belgeleri ile, 23 üncü maddenin a, b ve c bentlerinde yazılı diğer ödemeler de gümrük idaresinin belgeleri ile tevsik olunur.
Sahipsiz eşyada matrahın tâyini
Gümrük Kanunu hükümlerine göre sahipsiz sayılarak satılan maddelerin istihsal vergisine bu eşyanın satış bedeli veya 24 üncü maddede gösterilen sıklet veya miktarları matrah olur.
III - İstihsal Vergisinde mükerrerliğin önlenmesi
İlk madde indirimi esası
Bu Kanunla vergiye tabi tutulan maddeler (Elektrik, havagazı ve akaryakıtlar hariç) istihsal vergisi ödenmek suretiyle tedarik edilerek yine Bu Kanunla vergiye tabi tutulmuş maddelerin imalinde ilk madde, yardımcı madde veya ambalâj maddesi olarak kullanıldığı takdirde, vergi mükerrerliği önlenmek üzere, vergiye tabi nihai mamulün satış veya emsal satış bedelinden, vergili ilk madde veya maddelerin vergili satış bedeline tekabül eden bir indirim yapıldıktan sonra nihai mamule ait istihsal vergisi hesabedilir.
İstihsal vergisine tabi tutulmuş maddelerle imal edilen istihsal vergisine tabi maddelerin her biri için bu maksatla uygulanacak ilk madde indirim nispetleri, Maliye ve İktisat ve Ticaret Vekâletlerince müştereken tesbit ve ilân olunur. Bu nispetler en geç iki yılda bir gözden, geçirilir ve mamulün maliyet ve satış bedellerine giren unsurların kıymetlerindeki azalış ve artışlar dolayısiyle bozulan nispetler yeniden tesbit ve ilân olunur. Ancak vücude getirdiği mamul için uygulanan indirim nispetinin fiili duruma uymadığını beyan eden imalâtçıların yazılı müracaatları, yukarda zikrolunan müddete bakılmaksızın nazara alınır ve tetkik neticesinde o nevi mamuller için bu beyanın doğruluğu anlaşılırsa indirim nispeti değiştirilebilir.
Her nispet ilânını takibeden aydan itibaren yapılan teslimler için uygulanır.
İKİNCİ KISIM
Hizmet vergileri
BİRİNCİ BÖLÜM
Banka ve sigorta muameleleri vergisi
I - Mevzu, vergiyi doğuran olay
Banka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısiyle kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakten veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.
Bankerlerin yapmış oldukları banka muameleleri dolayısiyle bu suretle aldıkları paralar da banka muameleleri vergisine tabidir.
2279 sayılı kanuna göre ikraz işleriyle uğraşanlarla banka muamele ve hizmetlerinden bir veya birkaçı ile iştigal edenler bu Kanunun uygulanmasında banker sayılırlar. Bir şahsın münhasıran altın alım ve satımı ile iştigali banker sayılmasını icabettirmez.
II - İstisnalar
İstisnalar
Aşağıda yazılı muameleler dolayısiyle alınan paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır :
a) Merkezleri Türkiye'de bulunan bankaların kendi şube ve ajansları ile veya bu şube ve ajansların birbiriyle yaptıkları muameleler dolayısiyle tahakkuk eden paralar,
b) Merkezleri Türkiye dışında bulunan bankaların Türkiye’de mevcut şube ve ajanslarının birbirleriyle yaptıkları muameleler dolayısiyle tahakkuk eden paralar,
c) Hususi kanunlarla her türlü vergiden istisna edilmiş olan esham ve tahvillerin, faiz, temettü ve ikramiyeleri,
d) Bankaların müşterileri nam ve hesabına başka şahıs ve müesseselere yaptırdıkları hizmetler mukabili olarak aldıkları ve aynen mezkûr şahıs veya müesseselere ödedikleri paralar,
e) Bankaların, bankerlerin ve sigorta şirketlerinin sermayelerinin tamamı kendilerine ait veya iştirakleri bulunan sınai işletmelerin bu kanunla istihsal vergisine tabi bulunan mamul ve mahsullerinden sağladıkları kârlar,
f) Bankaların ve sigorta şirketlerinin diğer banka ve sigorta şirketlerindeki iştiraklerinden mütevellit kârlar,
g) 5842 sayılı Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanununun 6, 7, 8, 9, 10 ve 11 inci maddeleri ile 12 nci maddesinin (b) ve (c) fıkralarında zikrolunan işler dolayısiyle Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı lehine tahakkuk edecek paralarla aynı kanunun 2 nci ve 13 üncü maddeleri gereğince, bankanın veya kuracağı ortaklıkların, yukarda sayılan işlerin görülmesine veya tesislerin işletilmesine dair hakiki veya hükmi şahıslarla yaptıkları anlaşmalar dolayısiyle elde edecekleri paralar ve bankanın veya kuracağı ortaklıkların anlaşmalar yaptıkları hakikî ve hükmi şahıslar lehine aynı işler dolayısiyle tahakkuk edecek paralar,
h) 6266 sayılı kanuna göre kurulan kan bankalarının mezkûr kanunda yazılı işler dolayısiyle elde edecekleri paralar,
i) Hayat sigortaları ile ihracata ait nakliyat sigortalarında poliçe üzerinden alınan paralar,
j) Mükerrer sigorta muameleleri ile retrosesyon muameleleri dolayısiyle alınan prim, komüsyon vesair paralar.
III - Mükellef, matrah, nispet
Mükellef
Banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta şirketleri öder.
Matrah
Banka ve sigorta muameleleri vergisinin matrahı 28 inci maddede yazılı paraların tutarıdır.
Kambiyo alım ve satım muamelelerinde kambiyo satışlarının tutarı vergiye matrah olur.
Vergi matrahından gider ve vergi adı altında indirim yapılamaz. Bu kanunla alınan banka ve sigorta muameleleri vergisi matraha dâhil edilmez.
Sigorta şirketleri vergi dönemi içinde iptal ettikleri sigorta muamelelerine ait meblâğları o dönemin vergi matrahından indirebilirler.
Yabancı para ile olan muameleler
Yabancı para üzerinden yapılmış olan muamelelere mütaallik vergi matrahlarının tâyin edilmesinde Maliye Vekâletince her altı ayda bir tesbit edilecek kurlar nazara alınır.
Nispet
Banka ve sigorta muameleleri vergisinin nispeti % 15 tir. Kambiyo muamelelerinde nispet matrahın on binde dört buçuğudur.
İKİNCİ BÖLÜM
Nakliyat vergisi
I- Mevzu, vergiyi doğuran olay
Mevzu, vergiyi doğuran olay
Türkiye sınırları içinde aşağıda yazılı umuma mahsus vasıtalarla yapılan taşımalardan yük taşımaları ile belli bir tarifeye dayanılarak yapılan yolcu taşımaları nakliyat vergisine tabidir.
a) Demiryolu üzerinde işliyen vasıtalar,
b) Tramvay, tünel, troleybüs, otobüs ve yolcu taşımaya malum sair motorlu kara nakil vasıtaları (Binek otomobilleri, motosiklet, motorlu bisiklet hariç),
c) Makine ile müteharrik gemiler,
d) Uçaklar.
II- İstisnalar
İstisnalar
Aşağıda yazılı yolcu ve yük taşımaları nakliyat vergisinden müstesnadır :
a) Ücretsiz taşımalar,
b) Okullar ve üniversiteler öğrencileri.
c) Erler,
d) Gümrükçe transit muamelesine tabi tutulan eşyanın Türkiye sınırları içinde yapılacak taşımaları,
e) Türkiye sınırları içinde her hangi bir yerde aktarma yapılmadan doğrudan doğruya yabancı memleketlere yapılacak eşya taşımaları,
f) Aynı bir liman içinde yapılan yük taşımaları ile şehir içi seferlerindeki yük taşımaları ve gemilerden yolcu indirmek ve gemilere yolcu bindirmek maksadiyle yapılan taşımalar (Araba vapurları ile vâki taşımalar bu fıkra hükmü dışındadır).
g) Her türlü hububat, bakliyat ve bunların unları, kepek, bulgur, tuz, ekmek, ot, saman, şeker pancarı, şeker, canlı hayvanlar, ispirto ve Devlet inhisarı altındaki ispirtolu içkiler, tütün.
h) Yabancı memleketlere deniz ve hava yoliyle yapılan yolcu taşımaları,
i) 300 ve daha aşağı rusüm tonalâtosu hacmındaki makine ile müteharrik gemilerle yapılan eşya taşımaları,
j) Tren, tramvay, tünel ve troleybüs haricinde kalan motorlu kara nakil vasıtaları ile şehir içi seferi sayılmıyacak şekilde yapılan yolcu taşımaları,
III- Mükellef, matrah, nispet
Mükellef
Nakliyat vergisini 34 ncü maddede yazılı nakil vasıtalarım işletenler öder
Matrah
Nakliyat Vergisinin matrahı yolcu ve yük taşımaları karşılığında nakden veya hesaben alınan ücrettir. (Yataklı vagonlarla vâkı seyahatlerde ödenen yatak ücretinin Türkiye sınırlan içine isabet eden kısmı matraha dâhil edilir.) Belli bir iş için kiralanan nakil vasıtaları ile kiralıyana ait eşya ve şahısların taşınmasında vergi matrahı nakil vasıtası sahibine ödenen kira bedelidir.
Yolcu taşımalarında, yemek bedelleri, taşıma belgelerinde ayrıca gösterilmek suretiyle vergi matrahından indirilebilir. Matrahtan gider ve vergi adı altında başkaca bir indirme yapılamaz.
Taşımaları vergiye tabi vasıtalarda kullanılacak biletlerin şekil ve münderecatlatını Münakalât ve Maliye Vekâletleri müştereken tâyine yetkilidirler.
Hususi mevzuatta biletlerin şekil ve münderecatına dair hükümler mahfuzdur.
Nispet
Nakliyat vergisinin nispetleri aşağıda gösterilmiştir :
I- Yolcu taşımalarında :
A) Şehir içi taşımalarında %6
B) Şehir dışı taşımalarında :
a) Üçüncü mevki, güverte ve tek mevkili taşıtlarda %10
b) İkinci mevkide ve motörlü trende (Matrahın kira olması halinde de bu nispet uygulanır.) %20
c) Birinci ve lüks mevkilerde %25
II- Yük taşımalarında %10
Şehiriçi taşımaları, belediye sınırlar içinde yapılan taşımalarla bunların temadisi mahiyetinde olup bu şehirlere iktisaden bağlı bulunan meskûn mahaller arasındaki gürdük irtibatı muhafaza maksadiyle ve tarifeye müsteniden günün belli saatlerinde gidiş ve geliş olarak müteaddit seferleri ifade eder. Bu seferlerin belediye sınırlarını aşanlarının hareket ve varış noktaları Maliye ve Münakalât Vekâletleri tarafından birlikte tesbit ve ilân olunur.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
PTT hizmetleri vergisi
I - Mevzu, vergiyi doğuran olay
Mevzu, vergiyi doğuran olay
Posta, telgraf ve telefon hizmetleri PTT hizmetleri vergisine tabidir.
II - İstisnalar
İstisnalar
Aşağıda yazılı hizmetler PTT hizmetleri vergisinden müstesnadır :
a) Yabancı memleketlerle olan telgraf ve telefon muhabereleri,
b) Koli ve havale hizmetleri.
III- Mükellef, matrah, nispet
Mükellef
PTT hizmetlileri vergisini PTT İşletme Genel Müdürlüğü öder.
Matrah
PTT hizmetleri vergisinin matrahı, posta, telgraf ve telefon hizmetleri karşılığında muayyen tarifelere göre alınan ücrettir.
PTT hizmetleri vergisi matraha ayrıca katılmaz ve hizmetten istifade edenlere, tarifedeki ücret haricinde aksettirilmez.
Matrahtan gider ve vergi adı ile başka her hangi bir indirim yapılamaz.
Nispet
PTT hizmetleri vergisinin nispeti % 10 dur,
ÜÇÜNCÜ KISIM
Kısımlar arasında müşterek hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Dâhilde alınan gider vergilerinin tarhı teklif yeri
İthal Birasında alınan istihsal vergisi haricindeki gider vergileri, vergiye tabi olayların vukubulduğu yer vergi dairesince tarh olunur.
Bu Kanunun, beyannamenin bir merkezden verilmesini tecviz ettiği hallerde vergi, beyannamenin verildiği yer vergi dairesince tarh olunur.
Beyan esası
Dâhilde alınan gider vergileri, mükelleflerin yazılı beyanı üzerine tarh olunur.
Beyanname
Gider vergileri beyannamelerinde aşağıdaki bilgiler bulunur :
A) Genel olarak :
a) Mükellefin adı, soyadı veya unvanı,
b) İkametgâh adresi veya iş merkezi,
c) İşi,
d) İş yerinin adresi,
e) Gider vergilerine ait hesap numarası,
f) Gelir ve kurumlar vergileri bakımından bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hasep numarası,
g) Vergi matrahı (Tablo numaralarına, tablolardaki pozisyon sırasına ve hizmet nevilerine muvazi olarak),
h) Matrahlar üzerinden hesabolunan vergiler ve tutarı (Madde veya hizmet nevilerine göre)
B) İstihsal vergisine tabi mükelleflerde ayrıca :
a) Satış veya emsal satış bedeli ile değerlendirilen teslim ve sarfların ayrı ayrı miktarları ile satışın peşin mi, veresiye mi olduğu,
b) Satış ve emsal satış bedellerine uygulanacak ilk madde indirimi,
c) Komüsyoncular, konsinyasyon üzerine iş yapanlar, müstahsil veya imalâtçı müessesesinin toptancı filyal, şube ve satış mağazaları eli ile yapılan satışlarla bunlara vâki irsallere ait emsal satış bedelleri arasında husule gelen farklar.
Beyanname verilme zamanı ve yeri
a) Aşağıdaki (c) fıkrası hükmü mahfuz kalmak kaydı ile her mükellef, bir ay içindeki vergiye tabi muamelelerini bir beyanname ile ertesi ayın 15 inci günü akşamına kadar istihsal vergisinde (Aşağıdaki (b) fıkrasında yazılı olanlar hariç) istihsalin yapıldığı yer, nakliyat vergisinde taşıyanın iş yeri veya merkezinin bulunduğu mahal, PTT hizmetleri vergisinde PTT Genel Müdürlüğünün bulunduğu yer, banka ve sigorta hizmetleri vergisinde muamelelerin yapıldığı yer vergi dairesine bildirmek mecburiyetindedir.
b) Elektrik ve havagazı istihsal müesseseleri vergi dönemi içindeki elektrik ve havagazı satış miktarlarını (Kilovatsaat ve metreküp olarak) satışlarına ait teslimat karşılığında tahakkuk ettirdikleri bedelleri ve elektrik ve havagazı istihsal vergilerini tahakkukun yapıldığı ayın sonundan itibaren 45 gün içinde beyan ederler. .(Elektrik ve havagazı tevzi müesseseleri bedellerle vergilerin tahakkukunu üç aydan fazla geciktiremezler. Geciktirdikleri takdirde bedeller bu sürenin sonunda tahakuk etmiş sayılır.)
c) Taşıma müeseseleri ile PTT Genel Müdürlüğü bir ay içinde nakden veya hesaben aldıkları ücretlerin beyannamesini o ayın sonundan itibaren 45 gün içinde verirler. Devlet Demiryolları, Devlet Havayolları, ve Denizcilik Bankası için bu müddet 75 gündür,
d) Takvim yılı sonunda hesabı cari muamelelerini beyanname verme müddeti içinde kapatamıyan bankalar bu muamelelerini takvim yılı sonundan itibaren en geç üç ay içinde ayrı bir beyanname ile bildirebilirler.
e) Her hangi bir vergi döneminde, vergiye tabi muameleleri bulunmıyan mükellefler de, keyfiyeti aynı müddetler içinde, vergi beyannamesi ile bildirmeye mecburdurlar.
İKİNCİ BÖLÜM
Dâhilde alınan gider vergilerinin ödenmesi
Ödeme süresi
Mükellefler, beyanname üzerinden tarh ve tahakkuk ettirilen vergileri, beyanname verme süresi içinde ödemeye mecburdurlar.
Veresiye satışlarla dahilî sarflarda ve ihracından vazgeçilen emtiada ödeme süresi
Veresiye yapılan satışlara ait vergi, bedelin tahsil olunduğu ayı takibeden ayın on beşinci günü akşamına kadar ödenir. Ancak bu müddet malın teslimini takibeden ayın 15 inci gününden itibaren üç ayı geçemez.
Bu kanunun tatbikında veresiye addolunacak satışlar en az bir ay vâde ile yapılmış olanlardır. Veresiye satışların müessese taralından tevsiki şarttır.
Elektrik ve havagazı satışlarında bu madde hükmü uygulanmaz.
3 üncü maddenin (b) fıkrasında yazılı şekilde vâkı olacak teslimlere mütaallik vergi bunlara ait beyannamenin verildiği ayı takibeden üçüncü ayın 15 inci günü akşamına kadar ödenir.
Müddeti içinde ihracından vazgeçilen teslim edilmiş maddelerin vergisi vazgeçme dilekçesinin vergi dairesine verildiği tarihten itibaren, bir ay içinde ödenir.
İşin devri
İşin devri, devreden için işin terkini, devralan için işe başlamayı ifade eder. İstihsal vergisine tabi müesseselerin devri halinde bu muamele zımnında vergiye tabi mamul ve mahsuller de devredilmiş ise devir dolayısiyle bunlar için vergi ödenmez. Bunların vergisi devralan tarafından teslim edildikçe bu Kanundaki umumi esaslar dairesinde ödenir.
Vergi teminatı
Mükelleflerin fabrika, imalâthane, ticarethane veya filyal, şube, satış mağazası ve depolarında mevcut iptidai ve mamul madde stoklan üçüncü şahıslara satılmış veya rehnedilmiş olsa dahi gider vergileri ile cezalarının teminatı hükmünde olup bedellerinden ilk önce mezkûr mükellefiyetlerin tekabül ettiği Hazine alacağı tahsil olunur.
